آیه ۱۵ - سوره ق

آیه أَ فَعَيِينا بِالْخَلْقِ الْأَوَّلِ بَلْ هُمْ فِي لَبْسٍ مِنْ خَلْقٍ جَدِيدٍ [15]

آيا ما از آفرينش نخستين عاجز مانديم [كه قادر بر آفرينش دوباره‌ی آن‌ها نباشيم]؟! ولى آن‌ها [با اين دلايل روشن] در آفرينش جديد ترديد دارند.

۱
(ق/ ۱۵)

الباقر (علیه السلام)- لَقَدْ خَلَقَ اللَّهُ عزّوجلّ فِی الْأَرْضِ مُنْذُ خَلَقَهَا سَبْعَهًَْ عَالَمِینَ لَیْسَ هُمْ مِنْ وُلْدِ آدَمَ (علیه السلام) خَلَقَهُمْ مِنْ أَدِیمِ الْأَرْضِ فَأَسْکَنَهُمْ فِیهَا وَاحِداً بَعْدَ وَاحِدٍ مَعَ عَالَمِهِ ثُمَّ خَلَقَ اللَّهُ عزّوجلّ أَبَا هَذَا الْبَشَرِ وَ خَلَقَ ذُرِّیَّتَهُ مِنْهُ وَ لَا وَ اللَّهِ مَا خَلَتِ الْجَنَّهًُْ مِنْ أَرْوَاحِ الْمُؤْمِنِینَ مُنْذُ خَلَقَهَا وَ لَا خَلَتِ النَّارُ مِنْ أَرْوَاحِ الْکُفَّارِ وَ الْعُصَاهًِْ مُنْذُ خَلَقَهَا عزّوجلّ لَعَلَّکُمْ تَرَوْنَ أَنَّهُ إِذَا کَانَ یَوْمُ الْقِیَامَهًِْ وَ صَیَّرَ اللَّهُ أَبْدَانَ أَهْلِ الْجَنَّهًِْ مَعَ أَرْوَاحِهِمْ فِی الْجَنَّهًِْ وَ صَیَّرَ أَبْدَانَ أَهْلِ النَّارِ مَعَ أَرْوَاحِهِمْ فِی النَّارِ إِنَّ اللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی لَا یُعْبَدُ فِی بِلَادِهِ وَ لَا یَخْلُقُ خَلْقاً یَعْبُدُونَهُ وَ یُوَحِّدُونَهُ وَ یُعَظِّمُونَهُ وَ یَخْلُقُ لَهُمْ أَرْضاً تَحْمِلُهُمْ وَ سَمَاءً تُظِلُّهُمْ أَ لَیْسَ اللَّهُ عزّوجلّ یَقُولُ: یَوْمَ تُبَدَّلُ الْأَرْضُ غَیْرَ الْأَرْضِ وَ السَّماواتُ وَ قَالَ اللَّهُ عزّوجلّ: أَ فَعَیِینا بِالْخَلْقِ الْأَوَّلِ بَلْ هُمْ فِی لَبْسٍ مِنْ خَلْقٍ جَدِیدٍ.

امام باقر (علیه السلام)- محمّدبن‌مسلم گوید: از امام باقر (علیه السلام) شنیدم می‌فرمود: «خدای عزّوجلّ از آن هنگامی که زمین را آفریده هفت دسته از دانایان و خردمندان را که فرزند آدم ابو البشر نبودند در آنجا داده، همه آنان را هم از روی زمین آفرید و هر دسته‌ای را پس از دیگری در عصر خود در آنجا داد. سپس خدای عزّوجلّ آدمی که پدر این بشر موجود است آفرید و نژادش را از وی پدید آورد. به خدا از روزی که خدا بهشت را آفریده مورد استفاده‌ی مؤمنان بوده و از آن روزی که دوزخ را آفریده در کار عذاب کافرین گنهکار بوده شاید عقیده شماها این باشد که چون روز قیامت شد و خدا بدن‌های اهل بهشت را با روحشان به بهشت برد و بدن‌های دوزخیان را با روحشان در آتش برد، دیگر کسی نیست که در زمین او را بپرستد و به یگانگی و بزرگی بستاید. آری به خدا! خلقی دیگر بدون وسیله ماده و نر بیافریند که او را بپرستند و به یگانگی ستایش کنند و برای آنان زمینی بیافریند که آن‌ها را بردارد و آسمانی که بر آن‌ها سایبان باشد، نیست. که خداوند متعال می‌فرماید: در آن روز که این زمین به زمین دیگر، و آسمان‌ها [به آسمان‌های دیگری] مبدل می‌شود. (ابراهیم/۴۸) و نیز فرموده است: أَ فَعَیِینا بِالخَلْقِ الْأَوَّلِ بَلْ هُمْ فِی لَبْسٍ مِنْ خَلْقٍ جَدِیدٍ.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۵، ص۳۴
بحارالأنوار، ج۸، ص۳۷۴/ بحارالأنوار، ج۵۴، ص۳۱۹/ العیاشی، ج۲، ص۲۳۸/ الخصال، ج۲، ص۳۵۸/ البرهان/ نورالثقلین؛ «لقد خلق الله عزوجل ... منذخلقها» محذوف
۲
(ق/ ۱۵)

الباقر (علیه السلام)- عَنْ جَابِر قَالَ: سَأَلْتُ أَبَاجَعْفَرٍ (علیه السلام) عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عزّوجلّ: أَ فَعَیِینا بِالْخَلْقِ الْأَوَّلِ بَلْ هُمْ فِی لَبْسٍ مِنْ خَلْقٍ جَدِیدٍ فَقَالَ: یَا جَابِرُ! تَأْوِیلُ ذَلِکَ أَنَّ اللَّهَ عزّوجلّ إِذَا أَفْنَی هَذَا الْخَلْقَ وَ هَذَا الْعَالَمَ وَ أَسْکَنَ أَهْلَ الْجَنَّهًِْ الْجَنَّهًَْ وَ أَهْلَ النَّارِ النَّارَ جَدَّدَ اللَّهُ عزّوجلّ عَالَماً غَیْرَ هَذَا الْعَالَمِ وَ جَدَّدَ خلق (عَالَماً) مِنْ غَیْرِ فُحُولَهًٍْ وَ لَا إِنَاثٍ یَعْبُدُونَهُ وَ یُوَحِّدُونَهُ وَ خَلَقَ لَهُمْ أَرْضاً غَیْرَ هَذِهِ الْأَرْضِ تَحْمِلُهُمْ وَ سَمَاءً غَیْرَ هَذِهِ السَّمَاءِ تُظِلُّهُمْ لَعَلَّکَ تَرَی أَنَّ اللَّهَ عزّوجلّ إِنَّمَا خَلَقَ هَذَا الْعَالَمَ الْوَاحِدَ وَ تَرَی أَنَّ اللَّهَ عزّوجلّ لَمْ یَخْلُقْ بَشَراً غَیْرَکُمْ بَلَی وَ اللَّهِ لَقَدْ خَلَقَ اللَّهُ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی أَلْفَ أَلْفِ عَالَمٍ وَ أَلْفَ أَلْفِ آدَمٍ أَنْتَ فِی آخِرِ تِلْکَ الْعَوَالِمِ وَ أُولَئِکَ الْآدَمِیِّینَ.

امام باقر (علیه السلام)- جابر (رحمة الله علیه) گوید: از امام باقر (علیه السلام) تفسیر کلام خدای عزّوجلّ: أَ فَعَیِینا بِالخَلْقِ الْأَوَّلِ بَلْ هُمْ فِی لَبْسٍ مِنْ خَلْقٍ جَدِیدٍ را پرسیدم. حضرت فرمود: ای جابر! تأویل آیه این است که خداوند متعال آنگاه که این آفریدگان و این جهان را نابود ساخته و بهشتیان را در بهشت و دوزخیان را در دوزخ جای دهد، جهان دیگری غیر از این جهان را از نو پدید می‌آورد، بدون نر و ماده، تا او را پرستیده و یگانه دانند و به آنان زمینی غیر از این زمین می‌آفریند که در آن استقرار یافته و آسمان دیگری که بر آنان سایه افکند. شاید تو بر این باوری که خداوند تنها این جهان را آفریده و به جز شما بشری را نیافریده است؟ آری به خدا سوگند! به طور حتم خداوند متعال هزار هزار جهان و هزار هزار آدم آفریده که تو در پایان این جهان‌ها و آن آدمیان هستی».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۵، ص۳۴
بحارالأنوار، ج۸، ص۳۷۴/ بحارالأنوار، ج۵۴، ص۳۲۱/ التوحید، ص۲۷۷/ الخصال، ج۲، ص۶۵۲/ نورالثقلین
بیشتر