آیه أُولئِكَ يُؤْتَوْنَ أَجْرَهُمْ مَرَّتَيْنِ بِما صَبَرُوا وَ يَدْرَؤُنَ بِالْحَسَنَةِ السَّيِّئَةَ وَ مِمَّا رَزَقْناهُمْ يُنْفِقُونَ [54]
آن‌ها كسانى هستند كه به خاطر شكيباييشان، پاداششان را دوبار دريافت مى‌دارند؛ و به‌وسيله‌ی نيكي‌ها بدي‌ها را دفع مى‌كنند؛ و از آنچه به آنان روزى داده ايم انفاق مى‌نمايند؛
علی‌بن‌إبراهیم (رحمة الله علیه)- أُولئِکَ یُؤْتَوْنَ أَجْرَهُمْ مَرَّتَیْنِ بِما صَبَرُوا قَالَ هُمُ الْأَئِمَّهًُْ.
علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- در آیه: أُولئِکَ یُؤْتَوْنَ أَجْرَهُمْ مَرَّتَیْنِ بِما صَبَرُوا؛ گفت: آن‌ها ائمّه (علیهم السلام) هستند.
الصّادق (علیه السلام)- عَلِیِّ بْنِ حَسَّانَ عَنْ عَمِّهِ قَال قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) إِنَّ النَّاسَ یَزْعُمُونَ أَنَّ أَبَا طَالِبٍ (رحمة الله علیه) فِی ضَحْضَاحٍ مِنْ نَارٍ فَقَالَ کَذَبُوا مَا بِهَذَا نَزَلَ جَبْرَئِیلُ (علیه السلام) عَلَی النَّبِیِّ (صلی الله علیه و آله) قُلْتُ وَ بِمَا نَزَلَ قَالَ أَتَی جَبْرَئِیلُ (علیه السلام) فِی بَعْضِ مَا کَانَ عَلَیْهِ فَقَالَ یَا مُحَمَّدُ (صلی الله علیه و آله) إِنَّ رَبَّکَ یُقْرِئُکَ السَّلَامَ وَ یَقُولُ لَکَ إِنَّ أَصْحَابَ الْکَهْفِ أَسَرُّوا الْإِیمَانَ وَ أَظْهَرُوا الشِّرْکَ فَآتَاهُمُ اللَّهُ أَجْرَهُمْ مَرَّتَیْنِ وَ إِنَّ أَبَا طَالِبٍ (رحمة الله علیه) أَسَرَّ الْإِیمَانَ وَ أَظْهَرَ الشِّرْکَ فَآتَاهُ اللَّهُ أَجْرَهُ مَرَّتَیْنِ وَ مَا خَرَجَ مِنَ الدُّنْیَا حَتَّی أَتَتْهُ الْبِشَارَهًُْ مِنَ اللَّهِ تَعَالَی بِالْجَنَّهًِْ ثُمَّ قَالَ (علیه السلام) کَیْفَ یَصِفُونَهُ بِهَذَا وَ قَدْ نَزَلَ جَبْرَئِیلُ (علیه السلام) لَیْلَهًَْ مَاتَ أَبُوطَالِبٍ (رحمة الله علیه) فَقَالَ یَا مُحَمَّدُ (صلی الله علیه و آله) اخْرُجْ عَنْ مَکَّهًَْ فَمَا لَکَ بِهَا نَاصِرٌ بَعْدَ أَبِی طَالِبٍ (رحمة الله علیه).
امام صادق (علیه السلام)- علیّ‌بن‌حسان از عمویش نقل می‌کند به امام صادق (علیه السلام) عرض‌کردم: «مردم گمان می‌کنند که ابوطالب (رحمة الله علیه) در آن دنیا به سبب کفرش از آتش است». فرمود: «دروغ می‌گویند، جبرئیل (علیه السلام) با این امر بر پیامبر (صلی الله علیه و آله) نازل نشده است». گفتم: «با چه چیزی نازل شده»؟ فرمود: «جبرئیل (علیه السلام) درحالی‌که بعضی از اوصاف او را به همراه داشت آمد و گفت: «ای محّمد (صلی الله علیه و آله)! پروردگارت به تو سلام می‌رساند و می‌گوید اصحاب کهف ایمان خود را پنهان می‌کردند و شرک را آشکار می‌ساختند و خداوند پاداش آنان را دو بار به آن‌ها عطا کرد و ابوطالب (رحمة الله علیه) ایمانش را پنهان‌کرده و شرک را آشکار ساخت و خدا پاداش او را دو بار عطا کرد و از دنیا نرفت مگر اینکه پیش از مرگ از جانب خدا به بهشت بشارت داده شد». آنگاه فرمود: «چگونه این حرف‌ها را می‌گویند و او را اهل آتش می‌دانند و حال آنکه جبرئیل (علیه السلام) در شب وفات ابوطالب (رحمة الله علیه) نازل شد و گفت: «ای محّمد! از مکّه خارج شو که دیگر در آن بعد از ابوطالب (رحمة الله علیه) یاوری نداری».
إبن‌عباس (رحمة الله علیه)- أَنَّهُ سَأَلَهُ رَجُلٌ فَقَالَ لَهُ یَا ابْنَ عَمِّ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) أَخْبِرْنِی عَنْ أَبِی طَالِبٍ (رحمة الله علیه) هَلْ کَانَ مُسْلِماً فَقَالَ وَ کَیْفَ لَمْ یَکُنْ مُسْلِماً وَ هُوَ الْقَائِلُ: وَ قَدْ عَلِمُوا أَنَّ ابْنَنَا لَا مُکَذَّبٌ لَدَیْنَا وَ لَا یَعْبَأُ بِقَوْلِ الْأَبَاطِلِ إِنَّ أَبَاطَالِبٍ (رحمة الله علیه) کَانَ مَثَلُهُ کَمَثَلِ أَصْحَابِ الْکَهْفِ حِینَ أَسَرُّوا الْإِیمَانَ وَ أَظْهَرُوا الشِّرْکَ فَآتَاهُمُ اللهُ أَجْرَهُمْ مَرَّتَیْنِ.
ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- مردی به ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه) گفت: «ای عموزاده‌ی رسول‌خدا (صلی الله علیه و آله) به من خبر بده که ابوطالب (رحمة الله علیه) مسلمان بود یا نه»؟ گفت: «چگونه مسلمان نبود با اینکه این اشعار را گفته است: مردم می‌دانند که فرزند ما (محمّد (صلی الله علیه و آله)) نزد ما مورد تکذیب نیست و به گفته‌ی باطل اعتناء ندارد. مثل ابوطالب (رحمة الله علیه) مثل اصحاب کهف است که در دل مؤمن بودند و به ظاهر مشرک و خدا دو ثواب به آن‌ها داد».
الصّادق (علیه السلام) عَنْ یَعْقُوبَ‌بْنِ‌شُعَیْبعن ابی‌عبد الله (علیه السلام) قال: مَا تَقُولُ فِی قَوْمٍ هَلَکَ إِمَامُهُمْ کَیْفَ یَصْنَعُونَ قَالَ فَقَالَ لِی أَ مَا تَقْرَأُ کِتَابَ اللَّهِ فَلَوْ لا نَفَرَ مِنْ کُلِّ فِرْقَةٍ إِلَی قَوْلِهِ یَحْذَرُونَ قُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاکَ فَمَا حَالُ الْمُنْتَظِرِینَ حَتَّی یَرْجِعَ الْمُتَفَقِّهُونَ قَالَ فَقَالَ لِی یَرْحَمُکَ اللَّهُ أَ مَا عَلِمْتَ أَنَّهُ کَانَ بَیْنَ مُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) وَ عِیسَی (علیه السلام) خَمْسُونَ وَ مِائَتَا سَنَهًٍْ فَمَاتَ قَوْمٌ عَلَی دِینِ عِیسَی (علیه السلام) انْتِظَاراً لِدِینِ مُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) فَآتَاهُمُ اللهُ أَجْرَهُمْ مَرَّتَیْنِ.
امام صادق (علیه السلام)- یعقوب‌بن‌شعیب گوید: از امام صادق (علیه السلام) پرسیدم: «قومی که امامشان از دنیا رفت چه کنند (تکلیف‌شان چیست)»؟ امام فرمود: «آیا کتاب خدا را نخوانده‌ای که می‌فرماید: شایسته نیست مؤمنان همگی [به سوی میدان جهاد] کوچ کنند ... (توبه/۱۲۲)». گفتم: «فدایت شوم! آن‌ها که در انتظار بازگشت متفقّهان هستند چه حالی دارند»؟ به من فرمود: «خدا رحمتش را شامل تو کند! آیا نمی‌دانی که میان محّمد (صلی الله علیه و آله) و عیسی (علیه السلام) دویست و پنجاه سال فاصله بود که در این مدّت گروهی با دین عیسی (علیه السلام) مُردند درحالی‌که انتظار دین محّمد (صلی الله علیه و آله) را می‌کشیدند که خدا پاداش آنان را دو بار عطا کرد».
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مَسْعُودٍ قَالَ دَخَلْتُ أَنَا وَ خَمْسَهًُْ رَهْطٍ مِنْ أَصْحَابِنَا یَوْماً عَلَی رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) وَ قَدْ أَصَابَتْنَا مَجَاعَهًٌْ شَدِیدَهًٌْ وَ لَمْ یَکُنْ ذُقْنَا مُنْذُ أَرْبَعَهًِْ أَشْهُرٍ إِلَّا الْمَاءَ وَ اللَّبَنَ وَ وَرَقَ الشَّجَرِ قُلْنَا یَا رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) إِلَی مَتَی نَحْنُ عَلَی هَذِهِ الْمَجَاعَهًِْ الشَّدِیدَهًِْ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) لَا تَزَالُونَ فِیهَا مَا عِشْتُمْ فَأَحْدِثُوا لِلَّهِ شُکْراً فَإِنِّی قَرَأْتُ کِتَابَ اللَّهِ الَّذِی أُنْزِلَ عَلَیَّ وَ عَلَی مَنْ کَانَ قَبْلِی فَمَا وَجَدْتُ مَنْ یَدْخُلُونَ الْجَنَّهًَْ إِلَّا الصَّابِرُونَ یَا ابْنَ مَسْعُودٍ قَالَ اللَّهُ تَعَالَی إِنَّما یُوَفَّی الصَّابِرُونَ أَجْرَهُمْ بِغَیْرِ حِسابٍ أُوْلئِکَ یُجْزَوْنَ الْغُرْفَةَ بِما صَبَرُوا إِنِّی جَزَیْتُهُمُ الْیَوْمَ بِما صَبَرُوا أَنَّهُمْ هُمُ الْفائِزُونَ یَا ابْنَ مَسْعُودٍ قَوْلُ اللَّهِ تَعَالَی وَ جَزاهُمْ بِما صَبَرُوا جَنَّةً وَ حَرِیراً أُولئِکَ یُؤْتَوْنَ أَجْرَهُمْ مَرَّتَیْنِ بِما صَبَرُوا یَقُولُ اللَّهُ تَعَالَی أَمْ حَسِبْتُمْ أَنْ تَدْخُلُوا الْجَنَّةَ وَ لَمَّا یَأْتِکُمْ مَثَلُ الَّذِینَ خَلَوْا مِنْ قَبْلِکُمْ مَسَّتْهُمُ الْبَأْساءُ وَ قَالَ (صلی الله علیه و آله) الَّذِینَ یَصْبِرُونَ عَلَی طَاعَهًِْ اللَّهِ وَ عَنْ مَعْصِیَتِهِ الَّذِینَ کَسَبُوا طَیِّباً وَ أَنْفَقُوا قَصْداً وَ قَدَّمُوا فَضْلًا فَأَفْلَحُوا وَ أَنْجَحُوا.
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- عبداللَّه‌بن‌مسعود گوید: «من و پنج دسته از یارانمان روزی بر رسول‌خدا (صلی الله علیه و آله) وارد شدیم؛ قحطی سختی به ما رسیده بود که چهار ماه تمام جز آب و شیر و برگ درختان چیزی نچشیده بودیم. عرض‌کردم: «ای رسول‌خدا! (صلی الله علیه و آله) تا کی ما در این قحطی به سر بریم»؟ رسول‌خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: «همیشه در این قحطی خواهید بود! خدا را سپاسگزاری کنید زیرا من کتاب خدا را که بر من و پیامبران پیش از من فرود آمده، خواندم و یافتم که کسی جز صبورها و شکیبایان وارد بهشت نمی‌شوند. ای پسر مسعود! خدای تعالی صابران اجر و پاداش خود را بی‌حساب دریافت می‌دارند! (زمر/۱۰)، آن‌ها هستند که درجات عالی بهشت در برابر شکیباییشان به آنان پاداش داده می‌شود (فرقان/۷۵)، ولی من امروز آن‌ها را به خاطر صبر و استقامتشان پاداش دادم آن‌ها پیروز و رستگارند!» (مؤمنون/۱۱۱)؛ ای پسر مسعود! سخن خدای تعالی است: و در برابر صبرشان، بهشت و لباس‌های حریر بهشتی را به آن‌ها پاداش می‌دهد! (انسان/۱۲)، أُولئِکَ یُؤْتَوْنَ أَجْرَهُمْ مَرَّتَیْنِ بِما صَبَرُوا. خدای عزّوجل می‌فرماید: یا گمان کردید داخل بهشت می‌شوید، بی‌آنکه حوادثی همچون حوادث گذشتگان به شما برسد؟! همانان که گرفتاری‌ها و ناراحتی‌ها به آن‌ها رسید (بقره/۲۱۴) ... فرمود: «آنان که بر فرمان‌برداری خدا صبر کنند و خودداری از گناه نمایند، آنان که کسب پاک دارند و در حدّ اعتدال انفاق می‌کنند و زیادی مال را انفاق می‌کنند، رستگار و پیروز می‌شوند».
الصّادق (علیه السلام)- نَحْنُ صُبَّرٌ وَ شِیعَتُنَا أَصْبَرُ مِنَّا وَ ذَلِکَ أَنَّا صَبَرْنَا عَلَی مَا نَعْلَمُ وَ الضَّرَّاءُ.
امام صادق (علیه السلام)- ما صبوریم و شیعیان ما از ما صبورترند؛ زیرا صبر ما از روی علم ([به پاداش برتر صابران] است و صبر آن‌ها درحالی است که اجر صابران برایشان مجهول است.
الصّادق (علیه السلام)- إِذَا دَخَلَ الْمُؤْمِنُ فِی قَبْرِهِ کَانَتِ الصَّلَاهًُْ عَنْ یَمِینِهِ وَ الزَّکَاهًُْ عَنْ یَسَارِهِ وَ الْبِرُّ مُطِلٌّ عَلَیْهِ وَ یَتَنَحَّی الصَّبْرُ نَاحِیَهًًْ فَإِذَا دَخَلَ عَلَیْهِ الْمَلَکَانِ اللَّذَانِ یَلِیَانِ مُسَاءَلَتَهُ قَالَ الصَّبْرُ لِلصَّلَاهًِْ وَ الزَّکَاهًِْ وَ الْبِرِّ دُونَکُمْ صَاحِبَکُمْ فَإِنْ عَجَزْتُمْ عَنْهُ فَأَنَا دُونَه.
امام صادق (علیه السلام)- وقتی مؤمن وارد قبرش شود نماز را در سمت راست و زکات را در سمت چپ خواهد یافت و این در حالی است که احسان پیوسته بالای سر اوست و صبر به گوشه‌ای می‌رود و وقتی دو فرشته‌ای که از او پرسش می‌کنند بر او وارد شوند، صبر به نماز و زکات می‌گوید: «دوست خود را دریابید و اگر شما نتوانستید کاری بکنید من به یاریش می‌شتابم».
الصّادق (علیه السلام)- فِی قَوْلِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ أُولئِکَ یُؤْتَوْنَ أَجْرَهُمْ مَرَّتَیْنِ بِما صَبَرُوا قَالَ بِمَا صَبَرُوا عَلَی التَّقِیَّهًِْ وَ یَدْرَؤُنَ بِالْحَسَنَةِ السَّیِّئَةَ قَالَ الْحَسَنَهًُْ التَّقِیَّهًُْ وَ السَّیِّئَهًُْ الْإِذَاعَهًُْ.
امام صادق (علیه السلام)- أُوْلَئِکَ یُؤْتَوْنَ أَجْرَهُم مَّرَّتَیْنِ بِمَا صَبَرُوا؛ منظور صبر بر تقیّه است. و در آیه: وَیَدْرَؤُونَ بِالْحَسَنَةِ السَّیِّئَةَ، مراد از حسنه؛ تقیّه و مراد از سیّئه؛ افشاگری است. [وقتی که افشاکردن موجب آسیب‌رساندن به مسلمانان شود].
الصّادق (علیه السلام) مَا بَلَغَتْ تَقِیَّهًُْ أَحَدٍ تَقِیَّهًَْ أَصْحَابِ الْکَهْفِ إِنْ کَانُوا لَیَشْهَدُونَ الْأَعْیَادَ وَ یَشُدُّونَ الزَّنَانِیرَ فَأَعْطَاهُمُ اللَّهُ أَجْرَهُمْ مَرَّتَیْنِ.
امام صادق (علیه السلام)- تقیّه‌ی کسی به تقیّه اصحاب کهف نرسیده که در جشن‌ها حاضر می‌شدند و زنّار به کمر می‌بستند و خدا دو ثواب به آن‌ها داد.
الصّادق (علیه السلام) مَعْنَاهُ یَدْفَعُونَ بِالْمُدَارَاهًِْ مَعَ النَّاسِ أَذَاهُمْ عَنْ أَنْفُسِهِمْ.
امام صادق (علیه السلام)- معنای آن این است که: با مدارای با مردم، آزار آن‌ها را از خود دور می‌کنند.
الصّادق (علیه السلام)- و یَدْرَؤُنَ بِالْحَسَنَةِ السَّیِّئَةَ ... أَیِ الْقَبِیحَ الَّذِی یَسْمَعُونَهُ مِنَ الْکُفَّارِ. وَ قِیلَ: یَدْفَعُونَ بِالْمَعْرُوفِ الْمُنْکَرَ.
امام صادق (علیه السلام)- وَیَدْرَؤُونَ بِالْحَسَنَةِ السَّیِّئَةَ؛ یعنی حرف‌ها و تهمت‌های زشتی که از کفار می‌شنوند را با حرف‌های خوبی که می‌زنند دفع می‌کنند، همچنین گفته شده معنای آن این است که با انجام کار نیک، کار بد را دفع می‌کنند.