آیه وَ إِنْ يَكادُ الَّذينَ كَفَرُوا لَيُزْلِقُونَكَ بِأَبْصارِهِمْ لَمَّا سَمِعُوا الذِّكْرَ وَ يَقُولُونَ إِنَّهُ لَمَجْنُونٌ [51]
نزديك است كافران هنگامى‌كه آيات قرآن را مى‌شنوند با چشم زخم خود تو را نابود سازند، و مى‌گويند: «او به يقين ديوانه است».
الصّادق (علیه السلام)- عَنِ الْحُسَیْنِ الْجَمَّالِ قَال حَمَلْتُ أَبَاعَبْدِ‌اللَّهِ (علیه السلام) مِنَ الْمَدِینَهًِْ إِلَی مَکَّهًَْ، فَلَمَّا بَلَغَ غَدِیرَ خُمٍّ نَظَرَ إِلَیَّ وَ قَالَ هَذَا مَوْضِعُ قَدَمِ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) حِینَ أَخَذَ بِیَدِ عَلِیٍّ (علیه السلام)، وَ قَالَ مَنْ کُنْتُ مَوْلَاهُ فَعَلِیٌّ مَوْلَاهُ، وَ کَانَ عَنْ یَمِینِ الْفُسْطَاطِ أَرْبَعَهًُْ نَفَرٍ مِنْ قُرَیْشٍ سَمَّاهُمْ لِی، فَلَمَّا نَظَرُوا إِلَیْهِ وَ قَدْ رَفَعَ یَدَهُ حَتَّی بَانَ بَیَاضُ إِبْتَیْهِ، قَالَ انْظُرُوا إِلَی عَیْنَیْهِ قَدِ انْقَلَبَتَا کَأَنَّهُمَا عَیْنَا مَجْنُونٍ، فَأَتَاهُ جَبْرَئِیلُ (علیه السلام) فَقَالَ اقْرَأْ وَ إِنْ یَکادُ الَّذِینَ کَفَرُوا ... الْآیَهًَْ، وَ الذِّکْرُ عَلِیُّ‌بْن‌أَبِی‌طَالِبٍ (علیه السلام). فَقُلْتُ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی أَسْمَعَنِی هَذَا مِنْکَ. فَقَالَ لَوْ لَا أَنَّکَ جَمَّالِی لَمَا حَدَّثْتُکَ بِهَذَا، لِأَنَّکَ لَا تُصَدَّقَ إِذَا رَوَیْتَ عَنِّی.
امام صادق (علیه السلام)- حسین جمّال گوید: امام صادق (علیه السلام) را سوار بر شتر از مدینه به مکّه رساندم و هنگامی‌که به غدیر خم رسید، به من نگاه کرد و فرمود: «اینجا، جای پای رسول خدا (صلی الله علیه و آله) است، هنگامی‌که دست علی (علیه السلام) را گرفت و فرمود: هرکس من مولای اویم، علی (علیه السلام) مولای اوست؛ و در سمت راست، خیمه چهار نفر از قریش بود که نام آن‌ها را برای من ذکر کرد هنگامی‌که به رسول خدا (صلی الله علیه و آله) نگاه کردند که دست علی (علیه السلام) را تا اندازه‌ای بلند کرده است که سفیدی زیر بغلش نمایان شده است، گفتند: به چشمان وی نگاه کنید که چگونه مانند چشمان دیوانه می‌چرخد. پس جبرئیل نزد آن حضرت فرود آمد و فرمود: بخوان وَ إِن یَکَادُ الَّذِینَ کَفَرُوا لَیُزْلِقُونَکَ بِأَبْصَارِهِمْ لَمَّا سَمِعُوا الذِّکْرَ وَ یَقُولُونَ إِنَّهُ لَمَجْنُونٌ؛ وَ مَا هُوَ إِلَّا ذِکْرٌ لِّلْعَالَمِینَ و ذِکْرٌ همان علیّ‌بن‌ابی‌طالب (علیه السلام) است». عرض کردم: «خدا را شکر می‌کنم که این سخن را از زبان شما شنیدم». فرمود: «اگر تو شتربان نبودی، این سخنان را به تو نمی‌گفتم. به این دلیل که تو شتربان هستی، اگر از من روایت کنی، مردم به حرف‌های تو اعتماد نمی‌کنند».
الصّادق (علیه السلام)- وَ أَمَّا الْجَانِبُ الْآخَرُ فَذَلِکَ مَوْضِعُ فُسْطَاطِ الْمُنَافِقِینَ الَّذِینَ لَمَّا رَأَوْهُ رَافِعاً یَدَهُ قَالَ بَعْضُهُمْ لِبَعْضٍ انْظُرُوا إِلَی عَیْنَیْهِ تَدُورَانِ کَأَنَّهُمَا عَیْنَا مَجْنُونٍ فَنَزَلَ جَبْرَئِیلُ (علیه السلام) بِهَذِهِ الْآیَهًِْ وَ إِنْ یَکادُ الَّذِینَ کَفَرُوا لَیُزْلِقُونَکَ بِأَبْصارِهِمْ لَمَّا سَمِعُوا الذِّکْرَ وَ یَقُولُونَ إِنَّهُ لَمَجْنُونٌ وَ ما هُوَ إِلَّا ذِکْرٌ لِلْعالَمِینَ أَخْبَرَ الصَّادِقُ (علیه السلام) بِذَلِکَ حَسَّانَ الْجَمَّالَ لَمَّا حَمَلَهُ مِنَ الْمَدِینَهًِْ إِلَی مَکَّهًَْ فَقَالَ لَهُ یَا حَسَّانُ لَوْ لَا أَنَّکَ جَمَّالِی مَا حَدَّثْتُکَ بِهَذَا الْحَدِیثِ.
امام صادق (علیه السلام)- و امّا آن جانب دیگر مسجد محلّ چادر و خیمه منافقان بود که چون دیدند رسول خدا (صلی الله علیه و آله) دست به دعا برداشته، و یا دست علی (علیه السلام) را با دست خویش بلند کرده بعضی به بعض دیگر گفتند: به چشمان او بنگرید چگونه در حدقه می‌گردد گویا چشمان دیوانه ایست، پس جبرئیل با این آیه نازل شد: وَ إِنْ یَکادُ الَّذِینَ کَفَرُوا لَیُزْلِقُونَکَ بِأَبْصارِهِمْ لَمَا سَمِعُوا الذِّکْرَ وَ یَقُولُونَ إِنَّهُ لَمَجْنُونٌ وَ ما هُوَ إِلَّا ذِکْرٌ لِلْعالَمِینَ یعنی؛ و نزدیک بود کافران با بد چشمی خویش یا با چشمان بدیشان تو را آسیب رسانند و از پا درآورند آنگاه که قرآن را شنیدند و گویند که البتّه او دیوانه است و حال آنکه این قرآن نیست مگر پندی برای عالمیان. و هنگامی‌که حسّان شتربان، امام صادق (علیه السلام) را از مدینه‌ی منوّره به مکّه‌ی معظّمه می‌برد آن حضرت او را از این خبر آگاه ساخت و به او فرمود: «ای حسّان اگر تو شتربان من نمی‌بودی و به تو اعتماد نمی‌داشتم این حدیث را به تو نمی‌گفتم».
علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- وَ إِنْ یَکادُ الَّذِینَ کَفَرُوا قَالَ لَمَّا أَخْبَرَهُمْ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) بِفَضْلِ أَمِیرِ‌الْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) قَالُوا هُوَ مَجْنُونٌ فَقَالَ اللَّهُ سُبْحَانَهُ وَ ما هُوَ یَعْنِی أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ إِلَّا ذِکْرٌ لِلْعالَمِینَ.
علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- وَ إِن یَکَادُ الَّذِینَ کَفَرُوا لَیُزْلِقُونَکَ بِأَبْصَارِهِمْ لَمَّا سَمِعُوا الذِّکْرَ، هنگامی‌که رسول خدا (صلی الله علیه و آله) از مقام و منزلت امیرالمؤمنین (علیه السلام) برای آن‌ها صحبت کرد، گفتند: او دیوانه است. پس خداوند تعالی فرمود: وَ مَا هُوَ إِلَّا ذِکْرٌ لِّلْعَالَمِینَ که منظور امیرالمؤمنین (علیه السلام) است.
ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- لَیُزْلِقُونَکَ أی یقتلونک و یهلکونک.
ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- لَیُزْلِقُونَکَ یعنی البته نزدیک است آنان که کافر شدند تو را بکشند و نابود سازند.
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- عَنْ أَبِی‌عَبْدِ‌اللَّهِ (علیه السلام) قَالَ قَالَ أَمِیرُ‌الْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) رَقَا النَّبِیُّ (صلی الله علیه و آله) حَسَناً (علیه السلام) وَ حُسَیْناً (علیه السلام) فَقَالَ أُعِیذُکُمَا بِکَلِمَاتِ اللَّهِ التَّامَّهًِْ وَ أَسْمَائِهِ الْحُسْنَی کُلِّهَا عَامَّهًًْ مِنْ شَرِّ السَّامَّهًِْ وَ الْهَامَّهًِْ وَ مِنْ شَرِّ کُلِّ عَیْنٍ لَامَّهًٍْ وَ مِنْ شَرِّ کُلِ حاسِدٍ إِذا حَسَدَ ثُمَّ الْتَفَتَ النَّبِیُّ (صلی الله علیه و آله) إِلَیْنَا فَقَالَ هَکَذَا کَانَ یُعَوِّذُ إِبْرَاهِیمُ إِسْمَاعِیلَ وَ إِسْحَاقَ (علیهم السلام).
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- امام علی (علیه السلام) فرمود: پیامبر (صلی الله علیه و آله) این تعویذ و دعا را برای حضرت حسنین (علیها السلام) خواند: أُعِیذُکُمَا بِکَلِمَاتِ اللهِ التَّامَّةِ وَ أَسْمَائِهِ الحُسْنَی کُلِّهَا عَامَّةً مِنْ شَرِّ السَّامَّةِ وَ الهَامَّةِ وَ مِنْ شَرِّ کُلِّ عَیْنٍ لَامَّة وَ مِنْ شَرِّ کُلِ حاسِدٍ إِذا حَسَدَ.