آیه ۸۲ - سوره مؤمنون

آیه قالُوا أَإِذا مِتْنا وَ كُنَّا تُراباً وَ عِظاماً أَ إِنَّا لَمَبْعُوثُونَ [82]

آن‌ها گفتند: «آيا هنگامى‌كه مُرديم و خاك و استخوانهايى [پوسيده] شديم، آيا برانگيخته خواهيم شد»؟!

۱
(مؤمنون/ ۸۲)

علیبنابراهیم ( ثُمَّ حَکَی قَوْلَ الدَّهْرِیَّهًِْ فَقَالَ قَالُوا أَ إِذَا مِتْنَا وَ کُنَّا تُرَاباً وَ عِظَاماً أَ إِنَّا لَمَبْعُوثُونَ إِلَی قَوْلِهِ أَسَاطِیرُ الْأَوَّلِینَ یَعْنِی أَحَادِیثَ الْأَوَّلِینَ فَرَدَّ اللَّهُ عَلَیْهِمْ فَقَالَ: بَلْ أَتَیْناهُمْ بِالْحَقِّ وَ إِنَّهُمْ لَکاذِبُونَ ثُمَّ رَدَّ اللَّهُ عَلَی الثَّنَوِیَّهًِْ الَّذِینَ قَالُوا بِإِلهَیْنِ قَالَ اللَّهُ تَعَالِی مَا اتَّخَذَ اللهُ مِنْ وَلَدٍ وَ مَا کَانَ مَعَهُ مِنْ إِلهٍ إِذاً لَذَهَبَ کُلُّ إِلهٍ بِما خَلَقَ وَ لَعَلا بَعْضُهُمْ عَلی بَعْضٍ قَالَ: لَوْ کَانَ إِلهَیْنِ کَمَا زَعَمْتُمْ فَکَانَا یَخْتَلِفَانِ فَیَخْلُقُ هَذَا وَ لَا یَخْلُقُ هَذَا، یُرِیدُ هَذَا وَ لَا یُرِیدُ هَذَا وَ لْیَطْلُبْ کُلُّ وَاحِدٍ مِنْهُمَا الْغَلَبَهًَْ لِنَفْسِهِ وَ لَا یَسْتَبِدَّ کُلُّ وَاحِدٍ بِخَلْقِهِ وَ إِذَا أَرَادَ أَحَدُهُمَا خَلْقَ إِنْسَانٍ وَ أَرَادَ الْآخَرُ خَلْقَ بَهِیمَهًٍْ فَیَکُونُ إِنْسَاناً وَ بَهِیمَهًًْ فِی حَالِهًٍْ وَاحِدَهًٍْ وَ هَذَا غَیْرُ مَوْجُودٍ فَلَمَّا بَطَلَ هَذَا ثَبَتَ التَّدْبِیرُ وَ الصُّنْعُ لِوَاحِدٍ وَ دَلَّ أَیْضاً التَّدْبِیرُ وَ ثُبَاتُهُ وَ قِوَامُ بَعْضِهِ بِبَعْضٍ عَلَی أَنَّ الصَّانِعَ وَاحِدٌ وَ ذَلِکَ قَوْلُهُ مَا اتَّخَذَ اللهُ مِنْ وَلَدٍ إِلَی قَوْلِهِ بَعْضُهُمْ عَلَی بَعْضٍ ثُمَّ قَالَ آنِفاً سُبْحَانَ اللهِ عَمَّا یَصِفُونَ.

علیّبنابراهیم ( سپس خداوند متعال سخن دهریّون (فرقه‌ای که قائل به معاد نیستند) را بازگو میکند: قالُوا أَ إِذا مِتْنا وَ کُنَّا تُراباً وَ عِظاماً أَ إِنَّا لَمَبْعُوثُونَ ... أَساطِیرُ الْأَوَّلِینَ یعنی داستان‌های نخستین (و افسانه‌های قدیمی و کهن). خداوند پاسخ آن‌ها را اینگونه میدهد: «بَلْ أَتَیْناهُمْ بِالْحَقِّ وَ إِنَّهُمْ لَکاذِبُونَ. در ادامه‌ی سخن، خداوند پاسخی هم به پیروان ثنویّه که معتقد به وجود دو خدا هستند می‌دهد و میفرماید: مَا اتَّخَذَ اللهُ مِنْ وَلَدٍ وَ ما کانَ مَعَهُ مِنْ إِلهٍ إِذاً لَذَهَبَ کُلُّ إِلهٍ بِما خَلَقَ وَ لَعَلا بَعْضُهُمْ عَلی بَعْضٍ. خداوند میفرماید: اگر آن‌طور که شما میپندارید، دو خدا وجود داشت، قطعاً دچار اختلاف میشدند، یکی خلق میکرد و دیگری نمیکرد، یکی می‌خواست و دیگری نمیخواست و هریک سعی میکرد بر دیگری غلبه کند. اگر یکی اراده میکرد انسانی بیافریند و دیگری خلق چهارپایی را اراده می‌کرد، انسان و چهارپایی در قالب واحد آفریده میشد که چنین چیزی در جهان خلقت موجود نیست. پس حالکه چنین فرضی محال است و باطل، درمییابیم که آفرینش و تدبیر هستی به دست یک خدای واحد است و ثبات و قوام یافتن هریک از ارکان هستی بهوسیله‌ی رکن دیگر، بهترین دلیل است برای اثبات یکتایی خداوند و این است معنای این سخن خداوند متعال: مَا اتَّخَذَ اللهُ مِنْ وَلَدٍ وَ ما کانَ مَعَهُ مِنْ إِلهٍ إِذاً لَذَهَبَ کُلُّ إِلهٍ بِما خَلَقَ وَ لَعَلا بَعْضُهُمْ عَلی بَعْضٍ سپس بلافاصله فرمود: سُبْحانَهُ وَ تَعالی عَمَّا یَصِفُونَ.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۰، ص۱۰۰
البرهان
بیشتر