آیه مِنْ أَجْلِ ذلِكَ كَتَبْنا عَلى بَني إِسْرائيلَ أَنَّهُ مَنْ قَتَلَ نَفْساً بِغَيْرِ نَفْسٍ أَوْ فَسادٍ فِي الْأَرْضِ فَكَأَنَّما قَتَلَ النَّاسَ جَميعاً وَ مَنْ أَحْياها فَكَأَنَّما أَحْيَا النَّاسَ جَميعاً وَ لَقَدْ جاءَتْهُمْ رُسُلُنا بِالْبَيِّناتِ ثُمَّ إِنَّ كَثيراً مِنْهُمْ بَعْدَ ذلِكَ فِي الْأَرْضِ لَمُسْرِفُونَ [32]
بخشيده است. و پيامبران ما، دلايل روشن براى آنان (بنى‌اسرائيل) آوردند، امّا بسيارى از آن‌ها، پس از آن در روى زمين، تعدّى و زياده‌روى كردند.
أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- وَ أَمَّا مَا لَفْظُهُ خُصُوصٌ وَ مَعْنَاهُ عُمُومٌ فَقَوْلُهُ عَزَّوَجَلَّ: مِنْ أَجْلِ ذلِکَ کَتَبْنا عَلی بَنِی‌إِسْرائِیلَ أَنَّهُ مَنْ قَتَلَ نَفْساً بِغَیْرِ نَفْسٍ أَوْ فَسادٍ فِی الْأَرْضِ فَکَأَنَّما قَتَلَ النَّاسَ جَمِیعاً وَ مَنْ أَحْیاها فَکَأَنَّما أَحْیَا النَّاسَ جَمِیعاً فَنَزَلَ لَفْظُ الْآیَهًِْ خُصُوصاً فِی بَنِی‌إِسْرَائِیلَ وَ هُوَ جَارٍ عَلَی جَمِیعِ الْخَلْقِ عَامّاً لِکُلِّ الْعِبَادِ مِنْ بَنِی‌إِسْرَائِیلَ وَ غَیْرِهِمْ مِنَ الْأُمَمِ وَ مِثْلُ هَذَا کَثِیرٌ فِی کِتَابِ اللَّه.
امام علی (علیه السلام)- و امّا آنچه لفظش خاص ولی معنایش عام است، فرموده‌ی خداوند عزّوجلّ است: مِنْ أَجْلِ ذلِکَ کَتَبْنا عَلی بَنی إِسْرائیلَ أَنَّهُ مَنْ قَتَلَ نَفْساً بِغَیْرِ نَفْسٍ أَوْ فَسادٍ فِی الْأَرْضِ فَکَأَنَّما قَتَلَ النَّاسَ جَمیعاً وَ مَنْ أَحْیاها فَکَأَنَّما أَحْیَا النَّاسَ جَمیعا؛ لفظ آیه ویژه‌ی بنی‌اسرائیل نازل شده ولی بر همه‌ی خلق جاری است و شامل همه‌ی بندگان می‌شود چه بنی‌اسرائیل و چه دیگر امّت‌ها و مشابه این نمونه در کتاب خدا فراوان است.
الباقر (علیه السلام)- عَن حُمرانَ قال قُلْتُ لِأَبِی‌جَعْفَرٍ (علیه السلام) مَا مَعْنَی قَوْلِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ: مِنْ أَجْلِ ذلِکَ کَتَبْنا عَلی بَنِی إِسْرائِیلَ أَنَّهُ مَنْ قَتَلَ نَفْساً بِغَیْرِ نَفْسٍ أَوْ فَسادٍ فِی الْأَرْضِ فَکَأَنَّما قَتَلَ النَّاسَ جَمِیعاً قَالَ قُلْتُ وَ کَیْفَ فَکَأَنَّمَا قَتَلَ النَّاسَ جَمِیعاً فَإِنَّمَا قَتَلَ وَاحِداً فَقَالَ یُوضَعُ فِی مَوْضِعٍ مِنْ جَهَنَّمَ إِلَیْهِ یَنْتَهِی شِدَّهًُْ عَذَابِ أَهْلِهَا لَوْ قَتَلَ النَّاسَ جَمِیعاً إِنَّمَا کَانَ یَدْخُلُ ذَلِکَ الْمَکَانَ قُلْتُ فَإِنَّهُ قَتَلَ آخَرَ قَالَ یُضَاعَفُ عَلَیْهِ.
امام باقر (علیه السلام)- حمران گوید: از امام باقر (علیه السلام) درباره‌ی معنای آیه: مِنْ أَجْلِ ذَلِکَ کَتَبْنَا علَی بَنِی إِسْرَائِیلَ أَنَّهُ مَن قَتَلَ نَفْسًا بِغَیْرِ نَفْسٍ أَوْ فَسَادٍ فِی الأَرْضِ فَکَأَنَّمَا قَتَلَ النَّاسَ جَمِیعا پرسیدم و گفتم: «چگونه این آیه: فَکَأَنَّمَا قَتَلَ النَّاسَ جَمِیعاً اتفاق می‌افتد درصورتی‌که فقط یک تن را کشته است»؟ فرمود: «آن شخص در جایی از دوزخ نهاده می‌شود که شدّت عذاب اهل آن به آنجا منتهی می‌گردد و اگر کسی تمام انسان‌ها را بکشد، باز در همان جا عذاب می‌گردد». گفتم: «اگر نفر دیگری را هم بکشد»؟ فرمود: «عذاب بر او دو چندان می‌گردد».
الباقر (علیه السلام)- عَنْ مُحَمَّدِ‌بْنِ‌مُسْلِمٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَاجَعْفَرٍ (علیه السلام) عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ: مَنْ قَتَلَ نَفْساً بِغَیْرِ نَفْسٍ ... فَکَأَنَّما قَتَلَ النَّاسَ جَمِیعاً قَالَ لَهُ فِی النَّارِ مَقْعَدٌ لَوْ قَتَلَ النَّاسَ جَمِیعاً لَمْ یَرِدْ إِلَّا إِلَی ذَلِکَ الْمَقْعَدِ.
امام باقر (علیه السلام)- محمّدبن‌مسلم گوید: از امام باقر (علیه السلام) درباره‌ی سخن خداوند عزّوجلّ: مَن قَتَلَ نَفْسًا بِغَیْرِ نَفْسٍ أَوْ فَسَادٍ فِی الأَرْضِ فَکَأَنَّمَا قَتَلَ النَّاسَ جَمِیعا پرسیدم. فرمود: «او در آتش جهنّم جایگاهی دارد که اگر تمام مردمان را هم بکشد به‌جایی جز همان جایگاه فرستاده نمی‌شود.
الصّادق (علیه السلام)- عن حَنَانِ‌بْنِ‌سَدِیر عَنْ أَبِی‌عَبْدِ‌اللَّهِ (علیه السلام) فِی قَوْلِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ: أَنَّهُ مَنْ قَتَلَ نَفْساً بِغَیْرِ نَفْسٍ أَوْ فَسادٍ فِی الْأَرْضِ فَکَأَنَّما قَتَلَ النَّاسَ جَمِیعاً قَالَ هُوَ وَادٍ فِی جَهَنَّمَ لَوْ قَتَلَ النَّاسَ جَمِیعاً کَانَ فِیهِ وَ لَوْ قَتَلَ نَفْساً وَاحِدَهًًْ کَانَ فِیهِ.
امام صادق (علیه السلام)- حنان‌بن‌سدیر از امام صادق (علیه السلام) درباره‌ی آیه: ومَن قَتَلَ نَفْسًا بِغَیْرِ نَفْسٍ أَوْ فَسَادٍ فِی الأَرْضِ فَکَأَنَّمَا قَتَلَ النَّاسَ جَمِیعا پرسید. فرمود: «در دوزخ بیابانی است که اگر کسی همه‌ی انسان‌ها را بکشد، به آنجا فرستاده می‌شود و اگر یک نفر را نیز بکشد به همان جا فرستاده می‌شود».
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- عَنْ أُمَیَّهًَْ‌بْنِ‌یَزِیدَ الْقُرَشِیِّ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) مَنْ أَحْدَثَ حَدَثاً أَوْ آوَی مُحْدِثاً فَعَلَیْهِ لَعْنَهًُْ اللَّهِ وَ الْمَلائِکَهًِْ وَ النَّاسِ أَجْمَعِینَ وَ لَا یُقْبَلُ مِنْهُ صَرْفٌ وَ لَا عَدْلٌ یَوْمَ الْقِیَامَهًِْ فَقِیلَ یَا رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) مَا الْحَدَثُ قَالَ: مَنْ قَتَلَ نَفْساً بِغَیْرِ نَفْسٍ أَوْ مَثَّلَ مُثْلَهًًْ بِغَیْرِ قَوَدٍ أَوِ ابْتَدَعَ بِدْعَهًًْ بِغَیْرِ سُنَّهًٍْ أَوِ انْتَهَبَ نُهْبَهًًْ ذَاتَ شَرَفٍ قَالَ فَقِیلَ مَا الْعَدْلُ یَا رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) قَالَ الْفِدْیَهًُْ قَالَ فَقِیلَ فَمَا الصَّرْفُ یَا رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) قَالَ التَّوْبَهًُْ.
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- امیّهًْ‌بن‌یزید قرشی گوید: پیامبر (صلی الله علیه و آله) فرمود: هرکس چیزی جدید، ایجاد کند (بدعت‌گذارد) یا بدعت‌گذاری را پناه دهد، لعنت خدا و فرشتگان و تمامی مردم بر او باد، و روز قیامت بازگشت و انصرافی از او پذیرفته نگردد، عرض شد: «ای رسول خدا (صلی الله علیه و آله) «حدث» چیست»؟ فرمود: «اینکه کسی بدون آنکه حقّ قصاص داشته باشد، انسانی را بکشد، و یا بدون داشتن حقّ قصاص، بدن کسی را قطعه قطعه کند. یا بدعتی پدید آورد بدون آنکه دلیلی از سنّت داشته باشد، یا آبروی مرد شرافتمندی را ببرد». عرض شد: «ای رسول خدا (صلی الله علیه و آله)! پس عدل چیست»؟ فرمود: «فدیه (تاوان)». شخص دیگری پرسید: «ای رسول خدا! «صرف» چیست»؟ فرمود: «توبه».
الصّادق (علیه السلام)- عن سَماعَۀِ عَنْ أَبِی‌عَبْدِ‌اللَّهِ (علیه السلام) قَالَ قُلْتُ لَهُ قَوْلُ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ: مَنْ قَتَلَ نَفْساً بِغَیْرِ نَفْسٍ فَکَأَنَّما قَتَلَ النَّاسَ جَمِیعاً وَ مَنْ أَحْیاها فَکَأَنَّما أَحْیَا النَّاسَ جَمِیعاً قَالَ مَنْ أَخْرَجَهَا مِنْ ضَلَالٍ إِلَی هُدًی فَکَأَنَّمَا أَحْیَاهَا وَ مَنْ أَخْرَجَهَا مِنْ هُدًی إِلَی ضَلَالٍ فَقَدْ قَتَلَهَا.
امام صادق (علیه السلام)- سماعه گوید: از امام صادق (علیه السلام) درباره‌ی آیه: مَن قَتَلَ نَفْسًا بِغَیْرِ نَفْسٍ أَوْ فَسَادٍ فِی الأَرْضِ فَکَأَنَّمَا قَتَلَ النَّاسَ جَمِیعا وَمَنْ أَحْیَاهَا فَکَأَنَّمَا أَحْیَا النَّاسَ جَمِیعا پرسیدم. فرمود: هر کس نفسی را از گمگشتگی به رهیافتگی آورد، گویا آن را زنده کرده و هر کس نفسی را از رهیافتگی به گمگشتگی بکشاند، به حقّ آن را کشته است.
الباقر (علیه السلام)- عَنْ فُضَیْلِ‌بْنِ‌یَسَارٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی‌جَعْفَرٍ (علیه السلام) قَوْلُ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ فِی کِتَابِهِ: وَ مَنْ أَحْیاها فَکَأَنَّما أَحْیَا النَّاسَ جَمِیعاً قَالَ مِنْ حَرَقٍ أَوْ غَرَقٍ قُلْتُ فَمَنْ أَخْرَجَهَا مِنْ ضَلَالٍ إِلَی هُدًی قَالَ ذَاکَ تَأْوِیلُهَا الْأَعْظَمُ.
امام باقر (علیه السلام)- فضیل‌بن‌یسار گوید: از امام باقر (علیه السلام) درباره‌ی آیه: وَمَنْ أَحْیَاهَا فَکَأَنَّمَا أَحْیَا النَّاسَ جَمِیعا سؤال کردم. ایشان فرمود: «از آتش‌سوزی یا غرق‌شدن»؟ گفتم: «و آن که از گمگشتگی به رهیافتگی هدایت نماید چه»؟ فرمود: «این بزرگ‌ترین تأویل آیه است».
الباقر (علیه السلام)- مُحَمَّدِ‌بْنِ‌مُسْلِم عَنْ أَبِی‌جَعْفَرٍ (علیه السلام) فِی قَوْلِهِ تَعَالَی: وَ مَنْ أَحْیاها فَکَأَنَّما أَحْیَا النَّاسَ جَمِیعاً قَالَ لَمْ یَقْتُلْهَا أَوْ أَنْجَاهَا مِنْ غَرَقٍ أَوْ حَرَقٍ أَوْ أَعْظَمَ مِنْ ذَلِکَ کُلِّهِ یُخْرِجُهَا مِنْ ضَلَالَهًٍْ إِلَی هُدًی.
امام باقر (علیه السلام)- محمّدبن‌مسلم نقل می‌کند: امام باقر (علیه السلام) درباره‌ی این کلام خداوند: وَمَنْ أَحْیَاهَا فَکَأَنَّمَا أَحْیَا النَّاسَ جَمِیعا؛ فرمود: «یعنی آن‌ها را نکشد یا از غرق‌شدن یا آتش‌سوزی نجات دهد و بزرگ‌تر از همه‌ی این تفاسیر آنکه او را از گمراهی به هدایت بیاورد».
علی‌بن‌إبراهیم (رحمة الله علیه)- قَالَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ مِنْ أَجْلِ ذلِکَ کَتَبْنَا عَلَی بَنِی إِسْرَائِیلَ أَنَّهُ مَنْ قَتَلَ نَفْساً بِغَیْرِ نَفْسٍ أَوْ فَسادٍ فِی الْأَرْضِ فَکَأَنَّمَا قَتَلَ النَّاسَ جَمِیعاً فَلَفْظُ الْآیَهًِْ خَاصٌّ فِی بَنِی‌إِسْرَائِیلَ وَ مَعْنَاهُ جَارٍ فِی النَّاسِ کُلِّهِمْ، وَ قَوْلُهُ وَ مَنْ أَحْیَاهَا فَکَأَنَّمَا أَحْیَا النَّاسَ جَمِیعاً قَالَ: مَنْ أَنْقَذَهَا مِنْ حَرَقٍ أَوْ غَرَقٍ أَوْ هَدَمٍ أَوْ سَبُعٍ أَوْ کُلْفََهًٍْ حَتَّی یَسْتَغْنِیَ أَوْ أَخْرَجَهُ مِنْ فَقْرٍ إِلَی غِنًی، وَ أَفْضَلُ مِنْ ذَلِکَ أَنْ أَخْرَجَهُ مِنْ ضَلَالٍ إِلَی هُدًی، وَ قَوْلُهُ فَکَأَنَّمَا أَحْیَا النَّاسَ جَمِیعاً، قَالَ: یَکُونُ مَکَانَهُ کَمَنْ أَحْیَا النَّاسَ جَمِیعاً.
علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- مِنْ أَجْلِ ذلِکَ کَتَبْنا عَلی بَنی إِسْرائیلَ أَنَّهُ مَنْ قَتَلَ نَفْساً بِغَیْرِ نَفْسٍ أَوْ فَسادٍ فِی الْأَرْضِ فَکَأَنَّما قَتَلَ النَّاسَ جَمیعا؛ لفظ آیه ویژه‌ی بنی‌اسرائیل نازل شده ولی بر همه‌ی خلق جاری است. و کلام خداوند: وَ مَنْ أَحْیاها فَکَأَنَّما أَحْیَا النَّاسَ جَمیعا؛ یعنی اینکه او را از سوختن یا غرق‌شدن یا زیر آوارماندن یا حیوانی درنده برهاند و یا اینکه او را ضمانت کرده تا بی‌نیاز شود یا اینکه او را از فقر به غنا و بی‌نیازی برساند و بهتر از همه‌ی این‌ها آن است که او را از گمراهی به رستگاری رهنمون شود». و در کلام خداوند: فَکَأَنَّما أَحْیَا النَّاسَ جَمیعا؛ جایگاه او مانند کسی است که همه‌ی مردم را زنده کرده باشد».
الصّادق (علیه السلام)- حُمرانَ قال قُلْتُ لِأَبِی‌عَبْدِ‌اللَّهِ (علیه السلام) ... أَخْبِرْنِی عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ: وَ مَنْ أَحْیاها فَکَأَنَّما أَحْیَا النَّاسَ جَمِیعاً قَالَ مِنْ حَرَقٍ أَوْ غَرَقٍ ثُمَّ سَکَتَ ثُمَّ قَالَ تَأْوِیلُهَا الْأَعْظَمُ أَنْ دَعَاهَا فَاسْتَجَابَتْ لَهُ.
امام صادق (علیه السلام)- حمران گوید: به امام صادق (علیه السلام) عرض کردم: «درباره‌ی سخن خداوند متعال: وَمَنْ أَحْیَاهَا فَکَأَنَّمَا أَحْیَا النَّاسَ جَمِیعا آگاهم ساز». فرمود: «منظور، [نجات] از آتش یا غرق‌شدن است». آنگاه سکوت نمود و بعد فرمود: «تأویل اعظم این آیه این است که آن نفس را فرا خواند و نفس وی را استجابت نماید».
الباقر (علیه السلام)- عن أبی بصیر عَنْ أَبِی‌جَعْفَرٍ (علیه السلام) قَالَ سَأَلْتُهُ عَنْ قَوْلِهِ تَعَالَی: وَ مَنْ أَحْیاها فَکَأَنَّما أَحْیَا النَّاسَ جَمِیعاً قَالَ مَنِ اسْتَخْرَجَهَا مِنَ الْکُفْرِ إِلَی الْإِیمَانِ.
امام باقر (علیه السلام)- ابوبصیر گوید: از امام باقر (علیه السلام) درباره‌ی سخن خداوند متعال: وَمَنْ أَحْیَاهَا فَکَأَنَّمَا أَحْیَا النَّاسَ جَمِیعا سؤال کردم. فرمود: «یعنی آنکه آن‌ها را از کفر به ایمان بکشاند».
الصّادق (علیه السلام)- مَنْ سَقَی الْمَاءَ فِی مَوْضِعٍ یُوجَدُ فِیهِ الْمَاءُ کَانَ کَمَنْ أَعْتَقَ رَقَبَهًًْ وَ مَنْ سَقَی الْمَاءَ فِی مَوْضِعٍ لَا یُوجَدُ فِیهِ الْمَاءُ کَانَ کَمَنْ أَحْیَا نَفْساً وَ مَنْ أَحْیاها فَکَأَنَّما أَحْیَا النَّاسَ جَمِیعاً.
امام صادق (علیه السلام)- کسی که در مکانی که آب هست، به مردم آب دهد، همچون کسی است که اسیری را آزاد کرده و کسی که مردم را در مکانی که آب نیست، آب نوشاند، همچون کسی است که نفسی را زنده کرده است: وَمَنْ أَحْیَاهَا فَکَأَنَّمَا أَحْیَا النَّاسَ جَمِیعا.
أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- فی إحتجاج: جَاءَ بَعْضُ الزَّنَادِقَهًِْ إِلَی امیرالمؤمنین (علیه السلام) وَ قَالَ لَوْ لَا مَا فِی الْقُرْآنِ مِنَ الِاخْتِلَافِ وَ التَّنَاقُضِ لَدَخَلْتُ فِی دِینِکُمْ فَقَالَ لَهُ عَلِیٌّ (علیه السلام) وَ مَا هُوَ قَالَ ... وَ أَجِد الله یَقُولُ إِنَّا عَرَضْنَا الْأَمانَةَ عَلَی السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ الْجِبالِ فَأَبَیْنَ أَنْ یَحْمِلْنَها وَ أَشْفَقْنَ مِنْها وَ حَمَلَهَا الْإِنْسانُ إِنَّهُ کانَ ظَلُوماً جَهُولًا فَمَا هَذِهِ الْأَمَانَهًُْ وَ مَنْ هَذَا الْإِنْسَانُ وَ لَیْسَ مِنْ صِفَهًِْ الْعَزِیزِ الْحَکِیمِ التَّلْبِیسُ عَلَی عِبَادِه ... فَقَالَ لَهُ عَلِیٌّ (علیه السلام) وَ أَمَّا الْأَمَانَهًُْ الَّتِی ذَکَرْتُهَا فَهِیَ الْأَمَانَهًُْ الَّتِی لَا تَجِبُ وَ لَا یَجُوزُ أَنْ تَکُونَ إِلَّا فِی الْأَنْبِیَاءِ (علیهم السلام) وَ أَوْصِیَائِهِمْ لِأَنَّ اللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی ائْتَمَنَهُمْ عَلَی خَلْقِهِ وَ جَعَلَهُمْ حُجَجاً فِی أَرْضِهِ فَبِالسَّامِرِیِّ وَ مَنِ اجْتَمَعَ مَعَهُ وَ أَعَانَهُ مِنَ الْکُفَّارِ عَلَی عِبَادَهًِْ الْعِجْلِ عِنْدَ غَیْبَهًِْ مُوسَی (علیه السلام) مَا تَمَّ انْتِحَالُ مَحَلِّ مُوسَی (علیه السلام) مِنَ الطَّغَامِ وَ الِاحْتِمَالُ لِتِلْکَ الْأَمَانَهًِْ الَّتِی لَا یَنْبَغِی إِلَّا لِطَاهِرٍ مِنَ الرِّجْسِ فَاحْتَمَلَ وِزْرَهَا وَ وِزْرَ مَنْ سَلَکَ فِی سَبِیلِهِ مِنَ الظَّالِمِینَ وَ أَعْوَانِهِمْ وَ لِذَلِکَ قَالَ النَّبِیُّ (صلی الله علیه و آله) مَنِ اسْتَنَّ سُنَّهًَْ حَقٍّ کَانَ لَهُ أَجْرُهَا وَ أَجْرُ مَنْ عَمِلَ بِهَا إِلَی یَوْمِ الْقِیَامَهًِْ وَ مَنِ اسْتَنَّ سُنَّهًَْ بَاطِلٍ کَانَ عَلَیْهِ وِزْرُهَا وَ وِزْرُ مَنْ عَمِلَ بِهَا إِلَی یَوْمِ الْقِیَامَهًِْ وَ لِهَذَا الْقَوْلِ عَنِ النَّبِیِّ (صلی الله علیه و آله) شَاهِدٌ مِنْ کِتَابِ اللَّهِ وَ هُوَ قَوْلُ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ فِی قِصَّهًِْ قَابِیلَ قَاتِلِ أَخِیهِ مِنْ أَجْلِ ذلِکَ کَتَبْنا عَلی بَنِی إِسْرائِیلَ أَنَّهُ مَنْ قَتَلَ نَفْساً بِغَیْرِ نَفْسٍ أَوْ فَسادٍ فِی الْأَرْضِ فَکَأَنَّما قَتَلَ النَّاسَ جَمِیعاً وَ مَنْ أَحْیاها فَکَأَنَّما أَحْیَا النَّاسَ جَمِیعاً وَ لِلْإِحْیَاءِ فِی هَذَا الْمَوْضِعِ تَأْوِیلٌ فِی الْبَاطِنِ لَیْسَ کَظَاهِرِهِ وَ هُوَ مَنْ هَدَاهَا لِأَنَّ الْهِدَایَهًَْ هِیَ حَیَاهًُْ الْأَبَدِ وَ مَنْ سَمَّاهُ اللَّهُ حَیّاً لَمْ یَمُتْ أَبَداً إِنَّمَا یَنْقُلُهُ مِنْ دَارِ مِحْنَهًٍْ إِلَی دَارِ رَاحَهًٍْ وَ مِنْحَهًْ.
امام علی (علیه السلام)- یکی از زندیقان نزد امیرمؤمنان حضرت علی (علیه السلام) رفت و گفت: «اگر در قرآن اختلاف و تناقض نبود، هرآینه به دینتان می گرویدم». حضرت علی (علیه السلام) به او فرمود: «از چه سخن می گویی (در کجای قرآن اختلاف و تناقض هست)»؟ گفت... «و یافته ام که می گوید: ما امانت (تعهّد، تکلیف، و ولایت الهیّه) را بر آسمان‌ها و زمین و کوه‌ها عرضه داشتیم، آن‌ها از حمل آن سر برتافتند، و از آن هراسیدند امّا انسان آن را بر دوش کشید او بسیار ظالم و جاهل بود، [چون قدر این مقام عظیم را نشناخت و به خود ستم کرد]! (احزاب/۷۲)؛ این امانت چیست؟ و این انسان چه کسی می‌باشد؟ و خداوند عزیز و علیم منزّه از تلبیس بر بندگان است». فرمود: ... و امّا امانتی که از آن یاد کردی؛ آن، امانتی است که نبایست و روا نیست که جز در پیامبران و اوصیای ایشان (علیهم السلام) باشد؛ چرا که خداوند تبارک‌وتعالی آنان را امنای خود بر آفریدگانش و حجّت های خود در زمینش قرار داده است. در نتیجه برای «سامری» و کسانی که اطراف او جمع شدند و کافرانی که او را بر پرستش گوساله هنگام غیبت موسی (علیه السلام) یاری نمودند برای این افراد پست انتساب به جایگاه موسی (علیه السلام) و تحمّل آن امانت که جز برای افراد پاکیزه از هرگونه آلودگی شایسته نیست تمام نبود [و لیاقت چنین جایگاهی را نداشتند]؛ بنابراین، سامری بار گناه پرستش گوساله و بار گناه ظالمان و یارانشان را که در راه او گام نهادند بر دوش کشید. از این رو پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) فرمود: «هرکس سنّت حقّی را در پیش‌گیرد، پاداش آن سنّت و پاداش کسانی که بدان عمل می کنند، تا روز قیامت برای اوست و هر کس سنّت باطلی را در پیش‌گیرد، سنگینی بار آن سنّت و سنگینی بار کسانی که به آن عمل میکنند، تا روز قیامت بر دوش اوست». برای این سخن پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) گواهی از کتاب خداوند هست و آن کلام حقّ تعالی در قصّه‌ی قابیل، قاتل برادرش است: مِنْ أَجْلِ ذَلِکَ کَتَبْنَا عَلَی بَنِی إِسْرَائِیلَ أَنَّهُ مَن قَتَلَ نَفْسًا بِغَیْرِ نَفْسٍ أَوْ فَسَادٍ فِی الأَرْضِ فَکَأَنَّمَا قَتَلَ النَّاسَ جَمِیعاً زنده‌کردن در اینجا تأویلی دارد که باطنش متفاوت از ظاهرش است و آن تأویل عبارت است از کسی که دیگری را هدایت کند؛ چرا که هدایت همان زندگی ابدی است و هرکه را خداوند زنده بنامد، او تا ابد نخواهد مرد، بلکه تنها خداوند او را از سرای سختی به سرای راحتی و نعمت منتقل می‌کند.
الحسین (علیه السلام)- قَالَ الْحُسَیْنُ‌بْنُ‌عَلِیٍّ (علیه السلام) لِرَجُلٍ أَیُّهُمَا أَحَبُّ إِلَیْکَ رَجُلٌ یَرُومُ قَتْلَ مِسْکِینٍ قَدْ ضَعُفَ أَ تُنْقِذُهُ مِنْ یَدِهِ أَوْ نَاصِبٌ یُرِیدُ إِضْلَالَ مِسْکِینٍ مِنْ ضُعَفَاءِ شِیعَتِنَا تَفْتَحُ عَلَیْهِ مَا یَمْتَنِعُ بِهِ وَ یُفْحِمُهُ وَ یَکْسِرُهُ بِحُجَجِ اللَّهِ تَعَالَی قَالَ بَلْ إِنْقَاذُ هَذَا الْمِسْکِینِ الْمُؤْمِنِ مِنْ یَدِ هَذَا النَّاصِبِ إِنَّ اللَّهَ تَعَالَی یَقُولُ: مَنْ أَحْیاها فَکَأَنَّما أَحْیَا النَّاسَ جَمِیعاً أَیْ وَ مَنْ أَحْیَاهَا وَ أَرْشَدَهَا مِنْ کُفْرٍ إِلَی إِیمَانٍ فَکَأَنَّمَا أَحْیَا النَّاسَ جَمِیعاً مِنْ قِبَلِ {قَبْلِ} أَنْ یَقْتُلَهُمْ بِسُیُوفِ الْحَدِیدِ.
امام حسین (علیه السلام)- در تفسیر امام عسکری (علیه السلام) آمده است: امام حسین (علیه السلام) به مردی فرمود: «کدام یک نزد شما محبوبتر است؟ مردی قصد کشتن مسکینی را می‌کند که بیچاره شده، این بیچاره را از دست قاتل نجات دهی، یا دشمن اهل بیت (علیه السلام) که می‌خواهد بیچارگان شیعیان مرا گمراه کند، لال کنی و و آن ناصبی را به حجّت خدای متعال بشکنی و مشکل [این بیچاره شیعه] را بگشایی»؟ سائل گفت: «نجات دادن این مؤمن بیچاره از دست این ناصبی و شکستن حجّت آن، چون در قرآن فرمود: مَنْ أَحْیاها فَکَأَنَّما أَحْیَا النَّاسَ جَمِیعاً؛ کسی که مردمان را از گمراهی هدایت کند و از کفر به سوی ایمان ارشادشان کند، گویا همه مردمان را پس از کشتن آن‌ها با شمشیرهای آهنین زنده کرده است».
الصّادق (علیه السلام)- عَنْ نَصْرِ بْنِ قَابُوسَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) قَالَ: لَإِطْعَامُ مُؤْمِنٍ أَحَبُ إِلَیَ مِنْ عِتْقِ عَشْرِ رِقَابٍ وَ عَشْرِ حِجَجٍ قَالَ قُلْتُ عَشْرِ رِقَابٍ وَ عَشْرِ حِجَجٍ قَالَ فَقَالَ یَا نَصْرُ إِنْ لَمْ تُطْعِمُوهُ مَاتَ أَوْ تَدُلُّونَهُ فَیَجِیءُ إِلَی نَاصِبٍ فَیَسْأَلُهُ وَ الْمَوْتُ خَیْرٌ لَهُ مِنْ مَسْأَلَهًِْ نَاصِبٍ یَا نَصْرُ مَنْ أَحْیَا مُؤْمِناً فَکَأَنَّما أَحْیَا النَّاسَ جَمِیعاً فَإِنْ لَمْ تُطْعِمُوهُ فَقَدْ أَمَتُّمُوهُ وَ إِنْ أَطْعَمْتُمُوهُ فَقَدْ أَحْیَیْتُمُوهُ.
امام صادق (علیه السلام)- نصربن‌قابوس نقل می‌کند: امام صادق (علیه السلام) فرمود: اطعام‌دادن به یک مؤمن نزد من محبوبتر از آزادکردن ده بنده و انجام دادن ده حج است. عرض کردم: «ده بنده و ده حج»؟ فرمود: «ای نصر اگر شما طعامش ندهید می‌میرد یا زبونش می‌سازید، زیرا او [از فشار گرسنگی] نزد ناصبی می‌رود و از او می‌خواهد، و مردن برایش از خواستن از ناصبی بهتر است، ای نصر هرکه مؤمنی را زنده کند، چنان است که همه‌ی مردم را زنده کرده، و اگر به او اطعام نکنید، او را کشته‌اید و اگر اطعامش کنید او را زنده کرده‌اید».
الحسن (علیه السلام)- عَن أَبِی‌عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) قَالَ: أُتِیَ أَمِیرُالمُؤمِنِینَ (علیه السلام) بِرَجُلٍ وُجِدَ فِی خَرِبَهًٍْ وَ بِیَدِهِ سِکِّینٌ مُلَطَّخٌ بِالدَّمِ وَ إِذَا رَجُلٌ مَذْبُوحٌ یَتَشَحَّطُ فِی دَمِهِ فَقَالَ لَهُ أَمِیرُالمُؤمِنِینَ (علیه السلام) مَا تَقُولُ قَالَ یَا أَمِیرَالمُؤمِنِینَ (علیه السلام) أَنَا قَتَلْتُهُ قَالَ اذْهَبُوا بِهِ فَاقْتُلُوهُ بِهِ فَلَمَّا ذَهَبُوا بِهِ لِیَقْتُلُوهُ بِهِ أَقْبَلَ رَجُلٌ مُسْرِعاً فَقَالَ لَا تَعْجَلُوا وَ رُدُّوهُ إِلَی أَمِیرِالمُؤمِنِینَ (علیه السلام) فَرَدُّوهُ فَقَالَ وَ اللَّهِ یَا أَمِیرَالمُؤمِنِینَ (علیه السلام) مَا هَذَا صَاحِبَهُ أَنَا قَتَلْتُهُ فَقَالَ أَمِیرُالمُؤمِنِینَ (علیه السلام) لِلْأَوَّلِ مَا حَمَلَکَ عَلَی إِقْرَارِکَ عَلَی نَفْسِکَ وَ لَمْ تَفْعَلْ فَقَالَ یَا أَمِیرَالمُؤمِنِینَ (علیه السلام) وَ مَا کُنْتُ أَسْتَطِیعُ أَنْ أَقُولَ وَ قَدْ شَهِدَ عَلَیَّ أَمْثَالُ هَؤُلَاءِ الرِّجَالِ وَ أَخَذُونِی وَ بِیَدِی سِکِّینٌ مُلَطَّخٌ بِالدَّمِ وَ الرَّجُلُ یَتَشَحَّطُ فِی دَمِهِ وَ أَنَا قَائِمٌ عَلَیْهِ وَ خِفْتُ الضَّرْبَ فَأَقْرَرْتُ وَ أَنَا رَجُلٌ کُنْتُ ذَبَحْتُ بِجَنْبِ هَذِهِ الْخَرِبَهًِْ شَاهًًْ وَ أَخَذَنِی الْبَوْلُ فَدَخَلْتُ الْخَرِبَهًَْ فَرَأَیْتُ الرَّجُلَ یَتَشَحَّطُ فِی دَمِهِ فَقُمْتُ مُتَعَجِّباً فَدَخَلَ عَلَیَّ هَؤُلَاءِ فَأَخَذُونِی فَقَالَ أَمِیرُالمُؤمِنِینَ (علیه السلام) خُذُوا هَذَیْنِ فَاذْهَبُوا بِهِمَا إِلَی الْحَسَنِ (علیه السلام) وَ قُصُّوا عَلَیْهِ قِصَّتَهُمَا وَ قُولُوا لَهُ مَا الْحُکْمُ فِیهِمَا فَذَهَبُوا إِلَی الْحَسَنِ (علیه السلام) وَ قَصُّوا عَلَیْهِ قِصَّتَهُمَا فَقَالَ الْحَسَنُ (علیه السلام) قُولُوا لِأَمِیرِالمُؤمِنِینَ (علیه السلام) إِنَّ هَذَا إِنْ کَانَ ذَبَحَ ذَاکَ فَقَدْ أَحْیَا هَذَا وَ قَدْ قَالَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ: وَ مَنْ أَحْیاها فَکَأَنَّما أَحْیَا النَّاسَ جَمِیعاً یُخَلَّی عَنْهُمَا وَ تُخْرَجُ دِیَهًُْ الْمَذْبُوحِ مِنْ بَیْتِ الْمَالِ.
امام حسن (علیه السلام)- از امام صادق (علیه السلام) روایت است: مردی را که در خرابه‌ای پیدا شد و در دستش یک چاقوی خونین بود و مردی هم کشته شده بود و در خون خود می‌غلتید، نزد امیرالمؤمنین (علیه السلام) آوردند. امیرالمؤمنین (علیه السلام) به او فرمود: «چه میگویی»؟ گفت: «ای امیرالمؤمنین (علیه السلام)! من او را کشته‌ام». حضرت فرمود: «او را ببرید و در برابر آن مرد بکشید». چون او را بردند که بکشند، مردی با شتاب آمد و گفت: «شتاب نکنید و او را نزد امیرالمؤمنین (علیه السلام) برگردانید». او را برگرداندند. آن مرد گفت: «ای امیرالمؤمنین (علیه السلام)، به خدا سوگند! این مرد آن شخص را نکشته است، من کشته‌ام»! امیرالمؤمنین (علیه السلام) به نفر اوّل فرمود: «چه چیزی تو را وادار به اقرار اوّلت کرد با اینکه تو انجام نداده بودی»؟ او گفت: «ای امیرالمؤمنین (علیه السلام)! چه می‌توانستم بگویم؟ درحالی‌که کسانی چون این مردان مرا دیدند و گرفتند و چاقوی خونین در دستم بود و مردی در خونش می‌غلتید و من بالای سر او بودم و از کتک خوردن می‌ترسیدم؟ لذا اقرار کردم؛ با اینکه من گوسفندی را در کنار این خرابه ذبح کرده بودم و نیاز به دستشویی پیدا کردم. داخل خرابه شدم. دیدم مردی در خون خود می‌غلتد. با تعجّب ایستادم! پس از آن، این گروه بر من وارد شدند و مرا دستگیر کردند». امیرالمؤمنین (علیه السلام) فرمود: «این دو نفر را بگیرید و هر دو را نزد امام حسن (علیه السلام) ببرید و جریان این دو را برای او بازگو کنید و به او بگویید که حکم درباره‌ی این دو چیست»؟ امام صادق (علیه السلام) فرمود: «آنان نزد امام حسن (علیه السلام) رفتند و جریان این دو را برای حضرت گفتند». آنگاه امام حسن (علیه السلام) فرمود: «به امیرالمؤمنین (علیه السلام) بگویید که این شخص [قاتل] اگر چه آن فرد را کشته است ولی این فرد [دیگر] را زنده کرده است و خداوند عزّوجلّ فرمود: مَنْ أَحْیاها فَکَأَنَّما أَحْیَا النَّاسَ جَمیعاً هر دو آزاد می‌شوند و دیه‌ی کشته شده از بیت‌المال پرداخت می‌شود.
أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- مناقب آل أبی طالب عَنِ الرِّضَا (علیه السلام) أَنَّهُ أُتِیَ عُمَرُ بِرَجُلٍ وُجِدَ عَلَی رَأْسِ قَتِیلٍ وَ فِی یَدِهِ سِکِّینٌ مَمْلُوءَهًًْ دَماً فَقَالَ الرَّجُلُ لَا وَ اللَّهِ مَا قَتَلْتُهُ وَ لَا أَعْرِفُهُ وَ إِنَّمَا دَخَلْتُ بِهَذِهِ السِّکِّینِ أَطْلُبُ شَاهًًْ لِی عُدِمَتْ مِنْ بَیْنِ یَدَیَّ فَوَجَدْتُ هَذَا الْقَتِیلَ فَأَمَرَ عُمَرُ بِقَتْلِهِ فَقَالَ الرَّجُلُ الْقَاتِلُ إِنَّا لِلهِ وَ إِنَّا إِلَیْهِ راجِعُونَ قَدْ قَتَلْتُ رَجُلًا وَ هَذَا رَجُلٌ آخَرُ یُقْتَلُ بِسَبَبِی فَشَهِدَ عَلَی نَفْسِهِ بِالْقَتْلِ فَأَدْرَکَهُمْ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) وَ قَالَ لَا یَجِبُ عَلَیْهِ الْقَوَدُ إِنْ کَانَ قَتَلَ نَفْساً فَقَدْ أَحْیَا نَفْساً وَ مَنْ أَحْیَا نَفْساً فَلَا یَجِبُ عَلَیْهِ قَوَدٌ فَقَالَ عُمَرُ سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) یَقُولُ أَقْضَاکُمْ عَلِیٌّ وَ أَعْطَی دِیَتَهُ مِنْ بَیْتِ الْمَالِ.
امام علی (علیه السلام)- از امام رضا (علیه السلام) روایت است که فرمود: «مردی را نزد عمر آوردند که بالای سر کشته‌ای پیدا شد و در دستش چاقوی آغشته به خون بود». آن مرد گفت: «نه به خدا سوگند من او را نکشتم و نه او را می‌شناسم. من فقط با این چاقو وارد شدم و دنبال گوسفندم که گم کرده بودم می‌گشتم که این کشته را پیدا کردم». عمر دستور داد او را بکشند. مرد قاتل [پیش خود] گفت: «ما از آنِ خداییم و به‌سوی او بازمی‌گردیم!. (بقره/۱۵۶)». مردی را کشتم و این مرد دیگری است که به سبب من کشته می‌شود»؛ در نتیجه علیه خود شهادت داد و به قتل اعتراف کرد. امیرمؤمنان (علیه السلام) نزد آن‌ها حاضر شد و فرمود: «قصاص‌کردن او واجب نیست. اگر انسانی را کشته بود، انسانی را زنده کرد و هرکس انسانی را زنده گرداند، قصاص‌کردن او واجب نیست». عمر گفت: «از رسول خدا شنیدم که می‌فرماید: «بهترین قضاوت‌کننده‌ی شما علی (علیه السلام) است» و دیه او را از بیت‌المال داد.
الباقر (علیه السلام)- الْمُسْرِفُونَ هُمُ الَّذِینَ یَسْتَحِلُّونَ الْمَحَارِمَ وَ یَسْفِکُونَ الدِّمَاءَ.
امام باقر (علیه السلام)- اسرافکاران؛ یعنی همان کسانی که محارم خدا را حلال کرده و خون مردمان را می‌ریزند.