آیه إِنَّمَا النَّجْوى مِنَ الشَّيْطانِ لِيَحْزُنَ الَّذينَ آمَنُوا وَ لَيْسَ بِضارِّهِمْ شَيْئاً إِلاَّ بِإِذْنِ اللهِ وَ عَلَى اللهِ فَلْيَتَوَكَّلِ الْمُؤْمِنُونَ [10]
نجوا تنها از سوى شيطان است؛ تا مؤمنان را غمگين سازد؛ ولى نمى‌تواند هيچ‌گونه ضررى به آن‌ها برساند جز به فرمان خدا؛ پس مؤمنان تنها بر خدا توكّل كنند.
الصّادق (علیه السلام)- کَانَ سَبَبَ نُزُولِ هَذِهِ الْآیَهًِْ أَنَّ فَاطِمَهًَْ (سلام الله علیها) رَأَتْ فِی مَنَامِهَا أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) هَمَّ أَنْ یَخْرُجَ هُوَ وَ فَاطِمَهًُْ (سلام الله علیها) وَ عَلِیٌّ وَ الْحَسَنُ وَ الْحُسَیْنُ (علیهم السلام) مِنَ الْمَدِینَهًِْ فَخَرَجُوا حَتَّی جَاوَزُوا مِنْ حِیطَانِ الْمَدِینَهًِْ فَتَعَرَّضَ لَهُمْ طَرِیقَانِ فَأَخَذَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) ذَاتَ الْیَمِینِ حَتَّی انْتَهَی بِهِمْ إِلَی مَوْضِعٍ فِیهِ نَخْلٌ وَ مَاءٌ فَاشْتَرَی رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) شَاهًًْ کَبْرَاءَ وَ هِیَ الَّتِی فِی إِحْدَی أُذُنَیْهَا نُقَطٌ بِیضٌ فَأَمَرَ بِذَبْحِهَا فَلَمَّا أَکَلُوا مَاتُوا فِی مَکَانِهِمْ فَانْتَبَهَتْ فَاطِمَهًُْ (سلام الله علیها) بَاکِیَهًًْ ذَعِرَهًًْ فَلَمْ تُخْبِرْ رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) بِذَلِکَ فَلَمَّا أَصْبَحَتْ جَاءَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) بِحِمَارٍ فَأَرْکَبَ عَلَیْهِ فَاطِمَهًَْ (علیه السلام) وَ أَمَرَ أَنْ یَخْرُجَ أَمِیرُ‌الْمُؤْمِنِینَ وَ الْحَسَنُ وَ الْحُسَیْنُ (علیهم السلام) مِنَ الْمَدِینَهًِْ کَمَا رَأَتْ فَاطِمَهًُْ (سلام الله علیها) فِی نَوْمِهَا فَلَمَّا خَرَجُوا مِنْ حِیطَانِ الْمَدِینَهًِْ عَرَضَ لَهُ طَرِیقَانِ فَأَخَذَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) ذَاتَ الْیَمِینِ کَمَا رَأَتْ فَاطِمَهًُْ (سلام الله علیها) حَتَّی انْتَهَوْا إِلَی مَوْضِعٍ فِیهِ نَخْلٌ وَ مَاءٌ فَاشْتَرَی رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) شَاهًًْ کَبْرَاءَ کَمَا رَأَتْ فَاطِمَهًُْ (سلام الله علیها) فَأَمَرَ بِذَبْحِهَا فَذُبِحَتْ وَ شُوِیَتْ فَلَمَّا أَرَادُوا أَکْلَهَا قَامَتْ فَاطِمَهًُْ (سلام الله علیها) وَ تَنَحَّتْ نَاحِیَهًًْ مِنْهُمْ تَبْکِی مَخَافَهًَْ أَنْ یَمُوتُوا فَطَلَبَهَا رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) حَتَّی وَقَعَ عَلَیْهَا وَ هِیَ تَبْکِی فَقَالَ مَا شَأْنُکِ یَا بُنَیَّهًُْ قَالَتْ یَا رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) إِنِّی رَأَیْتُ کَذَا وَ کَذَا فِی نَوْمِی وَ قَدْ فَعَلْتَ أَنْتَ کَمَا رَأَیْتُهُ فَتَنَحَّیْتُ عَنْکُمْ فَلَا أَرَاکُمْ تَمُوتُونَ فَقَامَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) فَصَلَّی رَکْعَتَیْنِ ثُمَّ نَاجَی رَبَّهُ فَنَزَلَ عَلَیْهِ جَبْرَئِیلُ (علیه السلام) فَقَالَ یَا مُحَمَّدُ (علیه السلام) هَذَا شَیْطَانٌ یقول یُقَالُ لَهُ الدِّهَارُ وَ هُوَ الَّذِی أَرَی فَاطِمَهًَْ (سلام الله علیها) هَذِهِ الرُّؤْیَا وَ یُؤْذِی الْمُؤْمِنِینَ فِی نَوْمِهِمْ مَا یَغْتَمُّونَ بِهِ فَأَمَرَ جَبْرَئِیلُ (علیه السلام) فَجَاءَ بِهِ إِلَی رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) فَقَالَ لَهُ أَنْتَ أَرَیْتَ فَاطِمَهًَْ (سلام الله علیها) هَذِهِ الرُّؤْیَا فَقَالَ نَعَمْ یَا مُحَمَّدُ (صلی الله علیه و آله) فَبَزَقَ عَلَیْهِ ثَلَاثَ بَزَقَاتٍ فَشَجَّهُ فِی ثَلَاثِ مَوَاضِعَ ثُمَّ قَالَ جَبْرَئِیلُ (علیه السلام) لِمُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) قُلْ یَا مُحَمَّدُ (صلی الله علیه و آله) إِذَا رَأَیْتَ فِی مَنَامِکَ شَیْئاً تَکْرَهُهُ أَوْ رَأَی أَحَدٌ مِنَ الْمُؤْمِنِینَ فَلْیَقُلْ أَعُوذُ بِمَا عَاذَتْ بِهِ مَلَائِکَهًُْ اللَّهِ الْمُقَرَّبُونَ وَ أَنْبِیَاؤُهُ الْمُرْسَلُونَ (علیهم السلام) وَ عِبَادُهُ الصَّالِحُونَ مِنْ شَرِّ مَا رَأَیْتُ وَ مِنْ رُؤْیَایَ وَ تَقْرَأُ الْحَمْدَ وَ الْمُعَوِّذَتَیْنِ وَ قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ وَ تَتْفُلُ عَنْ یَسَارِکِ ثَلَاثَ تَفَلَاتٍ فَإِنَّهُ لَا یَضُرُّهُ مَا رَأَی وَ أَنْزَلَ اللَّهُ عَلَی رَسُولِهِ إِنَّمَا النَّجْوی مِنَ الشَّیْطانِ ... .
امام صادق (علیه السلام)- سبب نزول این آیه این است که فاطمه (سلام الله علیها) در خواب دید، رسول خدا (صلی الله علیه و آله) قصد دارد همراه با او و علی و حسین و حسین (علیهم السلام) از مدینه خارج شود. پس از شهر خارج شدند، از دیوارهای شهر گذشتند و دو راه در برابر آنان بود. رسول خدا (صلی الله علیه و آله) سمت راست را برگزید. آن راه، آنان را به جایی رساند که در آن درختان خرما و آب بود. رسول خدا (صلی الله علیه و آله) گوسفندی ذرآء خرید گوسفندی که در یکی از گوش‌هایش خال‌های سفید است و سپس دستور داد آن را ذبح کنند. به محض اینکه از گوشت آن خوردند، از دنیا رفتند. فاطمه (سلام الله علیها) گریان و ترسان بیدار شد، امّا رسول خدا (صلی الله علیه و آله) را مطّلع نکرد. صبح هنگام رسول خدا (صلی الله علیه و آله) الاغی را آورد. فاطمه (سلام الله علیها) را بر آن سوار کرد و همان‌طور که فاطمه (سلام الله علیها) در خواب دیده بود، دستور داد امیرالمؤمنین و حسن و حسین (علیهم السلام) از مدینه خارج شوند. چون از برج و باروی شهر خارج شدند، دو راه در مقابل ایشان بود، همان‌طور که فاطمه (سلام الله علیها) دیده بود. رسول خدا (صلی الله علیه و آله) چنان‌که فاطمه (سلام الله علیها) در خواب دیده بود، سمت راست را برگزید، تا اینکه به مکانی رسیدند که در آن درختان خرما و آب بود. رسول خدا (صلی الله علیه و آله) گوسفندی با خال‌های سفید در یکی از گوش‌هایش خرید و دستور داد گوسفند را ذبح کردند و آن را کباب کردند. هنگامی‌که خواستند آن را بخورند، فاطمه (سلام الله علیها) برخاست به گوشه‌ای رفت و از آنان دور شد، و از ترس اینکه آنان بمیرند، گریه کرد. رسول خدا (صلی الله علیه و آله) او را صدا کرد. نزد او رفت و بالای سرش ایستاد و او همچنان گریه می‌کرد. رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: «چه شده دخترم»؟ فرمود: «ای رسول خدا (صلی الله علیه و آله)، من شب قبل، چنین خوابی دیده‌ام و شما همان کارهایی را انجام دادید که در خواب دیدم. پس از شما دور شدم تا مرگ شما را نبینم». رسول خدا (صلی الله علیه و آله) برخاست، دو رکعت نماز گزارد و با پروردگارش مناجات کرد. جبرئیل بر او نازل شد و فرمود: «شیطانی است که به او زها گفته می‌شود، او همان کسی است که این خواب را به فاطمه (سلام الله علیها) نشان داد. او مؤمنان را در خواب، از غم آنچه آنان را اندوهگین می‌کند، آزار می‌دهد. جبرئیل دستور داد او را نزد رسول خدا (صلی الله علیه و آله) بیاورند. او را آوردند. به او فرمود: «تو همانی که این خواب را نشان دادی»؟ گفت: «بله، ای محمّد (صلی الله علیه و آله)»! پس آن حضرت، سه‌بار بر روی او آب دهان انداخت، به‌طوری‌که سه جای او را شکست. پس جبرئیل فرمود: «ای رسول خدا (صلی الله علیه و آله)، اگر تو و یا یکی از مؤمنین در خوابتان چیزی ببینید که از آن بدتان می‌آید»، بگویید: [به خاطر خواب بدی که دیدم، به همان چیزی پناه می‌برم که فرشتگان مقرّب خداوند و پیامبران مرسل و بندگان صالح او بدان پناه بردند] سپس سوره‌ی حمد و معوّذتین و قُلْ هُوَ اللهُ أَحَدٌ را بخواند و سه‌بار به سمت چپ خود آب دهان بیندازد. دراین‌صورت، دیگر آنچه که در خواب دیده، به او ضرری نمی‌رساند. آنگاه خداوند بر رسولش (صلی الله علیه و آله) این آیه را نازل کرد: إِنَّمَا النَّجْوی مِنَ الشَّیْطَانِ».
الصّادق (علیه السلام)- إِذَا رَأَی الرَّجُلُ مَا یَکْرَهُ فِی مَنَامِهِ فَلْیَتَحَوَّلْ عَنْ شِقِّهِ الَّذِی کَانَ عَلَیْهِ نَائِماً وَ لْیَقُلْ إِنَّمَا النَّجْوی مِنَ الشَّیْطانِ لِیَحْزُنَ الَّذِینَ آمَنُوا وَ لَیْسَ بِضارِّهِمْ شَیْئاً إِلَّا بِإِذْنِ اللهِ ثُمَّ لْیَقُلْ عُذْتُ بِمَا عَاذَتْ بِهِ مَلَائِکَهًُْ اللَّهِ الْمُقَرَّبُونَ وَ أَنْبِیَاؤُهُ الْمُرْسَلُونَ وَ عِبَادُهُ الصَّالِحُونَ مِنْ شَرِّ مَا رَأَیْتُ وَ مِنْ شَرِّ الشَّیْطَانِ الرَّجِیمِ.
امام صادق (علیه السلام)- اگر شخصی در خوابش چیزی را ببیند که از آن اکراه دارد، باید به طرف دیگری بخوابد و بگوید: إِنَّمَا النَّجْوی مِنَ الشَّیْطَانِ لیَحْزُنَ الذِینَ آمَنُوا و لیْسَ بِضَارِّهِمْ شَیْئًا إِلا بِإِذْنِ اللهِ، پس بگوید: [از شرّ آنچه دیدم و از شر شیطان رانده شده به آنچه ملائکه مقرّب خدا و ابنیای مرسل و بندگان صالحش پناه می‌جویند پناه می‌برم].
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- عَنْ أَبِی‌جَعْفَرٍ (علیه السلام) قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) لِفَاطِمَهًَْ (سلام الله علیها) فِی رُؤْیَاهَا الَّتِی رَأَتْهَا قُولِی أَعُوذُ بِمَا عَاذَتْ بِهِ مَلَائِکَهًُْ اللَّهِ الْمُقَرَّبُونَ وَ أَنْبِیَاؤُهُ الْمُرْسَلُونَ وَ عِبَادُهُ الصَّالِحُونَ مِنْ شَرِّ مَا رَأَیْتُ فِی لَیْلَتِی هَذِهِ أَنْ یُصِیبَنِی مِنْهُ سُوءٌ أَوْ شَیْءٌ أَکْرَهُهُ ثُمَّ اتْفُلِی عَنْ یَسَارِکِ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ.
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- رسول خدا (صلی الله علیه و آله) به فاطمه (سلام الله علیها) در مورد خوابی که دیده بود، فرمود: «بگو: از شرّ خوابی که امشب دیده‌ام به آنچه که فرشتگان مقرّب خدا و پیامبران مرسل و بندگان صالح او پناه بردند، پناه می‌برم که مبادا گزندی از آن به من برسد یا دچار چیزی شوم که برایم خوشایند نیست. سپس سه‌بار به طرف چپ خود، آب دهان بینداز».
الصّادق (علیه السلام)- عَنْ هِشَامِ‌بْنِ‌سَالِمٍ عَنْ أَبِی‌عَبْدِاللَّهِ (علیه السلام) قَالَ سَمِعْتُهُ یَقُولُ رَأْیُ الْمُؤْمِنِ وَ رُؤْیَاهُ فِی آخِرِ الزَّمَانِ عَلَی سَبْعِینَ جُزْءاً مِنْ أَجْزَاءِ النُّبُوَّهًْ.
امام صادق (علیه السلام)- هشام‌بن‌سالم گوید: از امام صادق (علیه السلام) شنیدم که فرمود: «رؤیا و خواب مؤمن در آخر الزّمان جزئی از هفتاد جزء نبوّت است».
الصّادق (علیه السلام)- الرُّؤْیَا عَلَی ثَلَاثَهًْ وُجُوهٍ بِشَارَهًْ مِنَ اللَّهِ لِلْمُؤْمِنِ وَ تَحْذِیرٍ مِنَ الشَّیْطَانِ وَ أَضْغَاثِ أَحْلَامٍ.
امام صادق (علیه السلام)- خواب بر سه نوع است: بشارتی از خداوند برای مؤمن، و هشداری از سوی شیطان رانده شده و افکار پریشان.
الرّضا (علیه السلام)- إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) کَانَ إِذَا أَصْبَحَ قَالَ لِأَصْحَابِهِ هَلْ مِنْ مُبَشِّرَاتٍ یَعْنِی بِهِ الرُّؤْیَا.
امام رضا (علیه السلام)- رسول خدا (صلی الله علیه و آله) هنگامی‌که صبح می‌شد به یارانش می‌فرمود: «آیا بشارت‌هایی دارید»؟ مقصود آن حضرت، خواب و رؤیا بوده است.
الصّادق (علیه السلام)- عَنْ أَبِی‌بَصِیرٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی‌عَبْدِ اللَّه (علیه السلام) جُعِلْتُ فِدَاکَ الرُّؤْیَا الصَّادِقَهًُْ وَ الْکَاذِبَهًُْ مَخْرَجُهُمَا مِنْ مَوْضِعٍ وَاحِدٍ قَالَ صَدَقْتَ أَمَّا الْکَاذِبَهًُْ الْمُخْتَلِفَهًُْ فَإِنَّ الرَّجُلَ یَرَاهَا فِی أَوَّلِ لَیْلَهًْ فِی سُلْطَانِ الْمَرَدَهًْ الْفَسَقَهًْ وَ إِنَّمَا هِیَ شَیْءٌ یُخَیَّلُ إِلَی الرَّجُلِ وَ هِیَ کَاذِبَهًْ مُخَالِفَهًْ لَا خَیْرَ فِیهَا وَ أَمَّا الصَّادِقَهًُْ إِذَا رَآهَا بَعْدَ الثُّلُثَیْنِ مِنَ اللَّیْلِ مَعَ حُلُولِ الْمَلَائِکَهًْ وَ ذَلِکَ قَبْلَ السَّحَرِ فَهِیَ صَادِقَهًْ لَا تَخَلَّفُ إِنْ شَاءَ اللَّهُ إِلَّا أَنْ یَکُونَ جُنُباً أَوْ یَنَامَ عَلَی غَیْرِ طَهُورٍ وَ لَمْ یَذْکُرِ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ حَقِیقَهًَْ ذِکْرِهِ فَإِنَّهَا تَخْتَلِفُ وَ تُبْطِئُ عَلَی صَاحِبِهَا.
امام صادق (علیه السلام)- ابوبصیر گوید: به امام صادق (علیه السلام) عرض کردم: «فدایت شوم، رویای راستین و دروغین از یکجا نشأت می گیرد»؟ فرمود: «درست گفتی. امّا رؤیای دروغین و خلاف واقع آن است که شخص، آن خواب را در ابتدای شب که در تسخیر عاصیان و فاسقان است، می‌بیند. در این خواب، چیزی به نظر شخص می‌رسد و برای او مجسّم می‌شود که دروغین و خلاف واقع است و خیری در آن نیست. امّا رؤیای صادق، آن است که شخص آن رؤیا را پس از گذشت دو سوّم از شب، یعنی پیش از سحر ببیند که هنگام فرود آمدن ملائکه است. دراین‌صورت، خواب او صادق است و ان‌شاءالله خلاف واقع نیست. البتّه اگر جنب باشد یا بر مکان ناپاک خوابیده باشد و یا آنکه خداوند عزّوجلّ را چنان‌که باید، ذکر نگفته باشد. دراین‌صورت، رؤیای او خلاف واقع خواهد بود و یا [تعبیر آن را] از صاحبش به تأخیر می‌اندازد».