آیه جَنَّاتِ عَدْنٍ الَّتي وَعَدَ الرَّحْمنُ عِبادَهُ بِالْغَيْبِ إِنَّهُ كانَ وَعْدُهُ مَأْتِيًّا [61]
باغ‌هاى جاويدان بهشتى كه خداوند رحمان بندگانش رابه آن وعده داده است، هرچند آن را نديده‌اند؛ به‌يقين وعده‌ی خدا تحقق يافتنى است.
الباقر (علیه السلام)- عَنْ ضُرَیْسٍ الْکُنَاسِیِ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَاجَعْفَرٍ (علیه السلام) أَنَ النَّاسَ یَذْکُرُونَ أَنَ فُرَاتَنَا یَخْرُجُ مِنَ الْجَنَّهًِْ فَکَیْفَ هُوَ وَ هُوَ یُقْبِلُ مِنَ الْمَغْرِبِ وَ تُصَبُّ فِیهِ الْعُیُونُ وَ الْأَوْدِیَهًُْ قَالَ فَقَالَ أَبُوجَعْفَرٍ (علیه السلام) وَ أَنَا أَسْمَعُ إِنَّ لِلَّهِ جَنَّهًًْ خَلَقَهَا اللَّهُ فِی الْمَغْرِبِ وَ مَاءَ فُرَاتِکُمْ یَخْرُجُ مِنْهَا وَ إِلَیْهَا تَخْرُجُ أَرْوَاحُ الْمُؤْمِنِینَ مِنْ حُفَرِهِمْ عِنْدَ کُلِّ مَسَاءٍ فَتَسْقُطُ عَلَی ثِمَارِهَا وَ تَأْکُلُ مِنْهَا وَ تَتَنَعَّمُ فِیهَا وَ تَتَلَاقَی وَ تَتَعَارَفُ فَإِذَا طَلَعَ الْفَجْرُ هَاجَتْ مِنَ الْجَنَّهًِْ فَکَانَتْ فِی الْهَوَاءِ فِیمَا بَیْنَ السَّمَاءِ وَ الْأَرْضِ تَطِیرُ ذَاهِبَهًًْ وَ جَائِیَهًًْ وَ تَعْهَدُ حُفَرَهَا إِذَا طَلَعَتِ الشَّمْسُ وَ تَتَلَاقَی فِی الْهَوَاءِ وَ تَتَعَارَفُ قَالَ وَ إِنَّ لِلَّهِ نَاراً فِی الْمَشْرِقِ خَلَقَهَا لِیُسْکِنَهَا أَرْوَاحَ الْکُفَّارِ وَ یَأْکُلُونَ مِنْ زَقُّومِهَا وَ یَشْرَبُونَ مِنْ حَمِیمِهَا لَیْلَهُمْ فَإِذَا طَلَعَ الْفَجْرُ هَاجَتْ إِلَی وَادٍ بِالْیَمَنِ یُقَالُ لَهُ بَرَهُوتُ أَشَدُّ حَرّاً مِنْ نِیرَانِ الدُّنْیَا کَانُوا فِیهَا یَتَلَاقَوْنَ وَ یَتَعَارَفُونَ فَإِذَا کَانَ الْمَسَاءُ عَادُوا إِلَی النَّارِ فَهُمْ کَذَلِکَ إِلَی یَوْمِ الْقِیَامَهًِْ قَالَ قُلْتُ أَصْلَحَکَ اللَّهُ فَمَا حَالُ الْمُوَحِّدِینَ الْمُقِرِّینَ بِنُبُوَّهًِْ مُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) مِنَ الْمُسْلِمِینَ الْمُذْنِبِینَ الَّذِینَ یَمُوتُونَ وَ لَیْسَ لَهُمْ إِمَامٌ وَ لَا یَعْرِفُونَ وَلَایَتَکُمْ فَقَالَ أَمَّا هَؤُلَاءِ فَإِنَّهُمْ فِی حُفْرَتِهِمْ لَا یَخْرُجُونَ مِنْهَا فَمَنْ کَانَ مِنْهُمْ لَهُ عَمَلٌ صَالِحٌ وَ لَمْ یَظْهَرْ مِنْهُ عَدَاوَهًٌْ فَإِنَّهُ یُخَدُّ لَهُ خَدٌّ إِلَی الْجَنَّهًِْ الَّتِی خَلَقَهَا اللَّهُ فِی الْمَغْرِبِ فَیَدْخُلُ عَلَیْهِ مِنْهَا الرَّوْحُ فِی حُفْرَتِهِ إِلَی یَوْمِ الْقِیَامَهًِْ فَیَلْقَی اللَّهَ فَیُحَاسِبُهُ بِحَسَنَاتِهِ وَ سَیِّئَاتِهِ فَإِمَّا إِلَی الْجَنَّهًِْ وَ إِمَّا إِلَی النَّارِ فَهَؤُلَاءِ مَوْقُوفُونَ لِأَمْرِ اللَّهِ قَالَ وَ کَذَلِکَ یَفْعَلُ اللَّهُ بِالْمُسْتَضْعَفِینَ وَ الْبُلْهِ وَ الْأَطْفَالِ وَ أَوْلَادِ الْمُسْلِمِینَ الَّذِینَ لَمْ یَبْلُغُوا الْحُلُمَ فَأَمَّا النُّصَّابُ مِنْ أَهْلِ الْقِبْلَهًِْ فَإِنَّهُمْ یُخَدُّ لَهُمْ خَدٌّ إِلَی النَّارِ الَّتِی خَلَقَهَا اللَّهُ فِی الْمَشْرِقِ فَیَدْخُلُ عَلَیْهِمْ مِنْهَا اللَّهَبُ وَ الشَّرَرُ وَ الدُّخَانُ وَ فَوْرَهًُْ الْحَمِیمِ إِلَی یَوْمِ الْقِیَامَهًِْ ثُمَّ مَصِیرُهُمْ إِلَی الْحَمِیمِ ثُمَّ فِی النَّارِ یُسْجَرُونَ ثُمَّ قِیلَ لَهُمْ أَیْنَ ما کُنْتُمْ تَدْعُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ أَیْنَ إِمَامُکُمُ الَّذِی اتَّخَذْتُمُوهُ دُونَ الْإِمَامِ الَّذِی جَعَلَهُ اللَّهُ لِلنَّاسِ إِمَاماً.
امام باقر ( ضریس کناسی گوید: از امام باقر (پرسیدم: «مردم می‌گویند که آب فرات ما از بهشت سرچشمه می‌گیرد، چگونه آن از مغرب می‌آید و چشمه‌ها و مسیل‌ها در آن می‌ریزند»؟! من به پاسخ امام باقر (گوش فرا دادم و ایشان در جواب من فرمود: «همانا خداوند بهشتی دارد که آن را در مغرب آفریده است و آب فرات از آن خارج می‌شود. ارواح مؤمنان در هر شامگاه، از قبرهایشان به‌سمت آن می‌روند و بر روی میوه‌های آن می‌افتند و از آن می‌خورند و بهره‌مند می‌گردند و با هم دیدار می‌کنند و با یکدیگر آشنا می‌شوند. با ظهور سپیده‌دم، آنان از بهشت بیرون می‌شوند و در آسمان و بین آسمان و زمین شروع به رفت‌وآمد می‌کنند و با طلوع خورشید، به قبرهایشان می‌روند. آن‌ها در آسمان، یکدیگر را دیدار می‌کنند و با هم آشنا می‌شوند». ایشان در ادامه فرمود: «و خداوند آتشی در مشرق دارد، که آن را برای اسکان روح کافران آفریده و آنان از زقّوم آن می‌خورند و در شب از آب جوشان آن می‌نوشند و آنگاه که سپیده‌دم سر زند، به وادی ای در یمن می‌روند که به آن برهوت گفته می‌شود که از آتش‌های دنیا سوزنده‌تر است. آنان در آنجا با یکدیگر ملاقات می‌کنند و با یکدیگر آشنا می‌شوند و در شامگاه به آتش بازمی‌گردند و پیوسته تا روز قیامت حالشان این چنین است». پرسیدم: «خداوند خیرتان دهد، حال موحّدانی که به نبوّت محمّد (اذعان دارند، امّا از جمله مسلمانان گناهکاری هستند که بدون امام می‌میرند و از ولایت شما آگاهی ندارند، چگونه است»؟ ایشان فرمود: «اینان در قبرهایشان می‌مانند و از آن خارج نمی‌شوند و هرکس که کار نیکی داشته باشد و دشمنی و عداوتی از او سر نزده باشد، گونه‌ی او را به‌سوی بهشت می‌گردانند که خداوند در مغرب آفریده است و از جانب آن تا روز قیامت، باد ملایمی به قبرش وزیده می‌شود و سپس به دیدار خداوند می‌رود و خداوند، نیکی‌ها و گناهان او را محاسبه می کند و در نهایت، یا به بهشت می‌رود و یا وارد جهنّم می‌شود. قضیّه‌ی اینان موکول به خداوند است. خداوند با مستضعفان و دیوانگان و کودکان و مسلمان‌زادگانی که قبل از سنّ بلوغ مرده‌اند نیز چنین کند. امّا ناصبی‌هایی که به‌سوی قبله نماز می‌خوانند، خداوند گونه آنان را به‌سوی جهنّمی قرار می‌دهد که در مشرق آفریده است و تا روز قیامت از آن جانب، زبانه‌ی آتش و گدازه و دود و فیضان‌های حمیم به‌سوی آنان می‌آید و در نهایت به جحیم می‌روند و آنگاه به آتش کشیده می‌شوند. سپس به آن‌ها گفته می‌شود: «کجایند آنانی که جز خداوند فرا می‌خواندید؟ کجاست امامتان که او را به‌جای امامی که خداوند برای مردم برگزیده بود، انتخاب کردید»»؟
الصّادق (علیه السلام)- إِنَّ الْأَرْوَاحَ فِی صِفَهًِْ الْأَجْسَادِ فِی شَجَرٍ فِی الْجَنَّهًِْ، تَسَاءَلُ وَ تَعَارَفُ فَإِذَا قَدِمَتِ الرُّوحُ عَلَی الْأَرْوَاحِ تَقُولُ: دَعُوهَا فَإِنَّهَا قَدْ أَقْبَلَتْ مِنْ هَوْلٍ عَظِیمٍ، ثُمَّ یَسْأَلُونَهَا مَا فَعَلَ فُلَانٌ وَ مَا فَعَلَ فُلَانٌ، فَإِنْ قَالَتْ لَهُمْ: تَرَکْتُهُ حَیّاً، ارْتَجَوْهُ وَ إِنْ قَالَتْ لَهُمْ: قَدْ هَلَکَ، قَالُوا: قَدْ هَوَی هَوَی.
امام صادق ( روح‌ها به مانند جسدها، در میان درختانی از بهشت جای می‌گیرند و با یکدیگر آشنا می‌شوند و از هم سؤال می‌پرسند و هنگامی‌که روح [جدیدی] نزد آنان می‌آید، می‌گویند: «رهایش کنید، چرا که او بعد از ترسی بزرگ نزد ما آمده است». سپس از او می‌پرسند که فلانی و فلانی چه کردند؟ و اگر به آن‌ها بگوید که: او را زنده رها کردم؛ بدو امید می‌بندند و اگر بگوید: مُرده است؛ می‌گویند: هلاک شد، هلاک شد».
الصّادق (علیه السلام)- إِنَّ أَرْوَاحَ الْمُؤْمِنِینَ لَفِی شَجَرَهًٍْ مِنَ الْجَنَّهًِْ یَأْکُلُونَ مِنْ طَعَامِهَا وَ یَشْرَبُونَ مِنْ شَرَابِهَا وَ یَقُولُونَ رَبَّنَا أَقِمِ السَّاعَهًَْ لَنَا وَ أَنْجِزْ لَنَا مَا وَعَدْتَنَا وَ أَلْحِقْ آخِرَنَا بِأَوَّلِنَا.
امام صادق ( همانا روح مؤمنان در میان درختانی از بهشت است که از خوردنی‌ها و نوشیدنی‌های آن می‌خورند و می‌گویند: «پروردگارا! قیامت را برایمان برپا کن و به آنچه که به ما وعده دادی، عمل نما و افراد پسین ما را به پیشینیان ما ملحق کن».
الصّادق (علیه السلام)- مِنْ کِتَابِ فَضَائِلِ الشِّیعَهًِْ لِلصَّدُوقِ، بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَبِی‌عَبْدِ‌اللَّهِ (علیه السلام) قَالَ: قَالَ لِشِیعَتِهِ: دِیَارُکُمْ لَکُمْ جَنَّهًٌْ وَ قُبُورُکُمْ لَکُمْ جَنَّهًٌْ لِلْجَنَّهًِْ خُلِقْتُمْ وَ إِلَی الْجَنَّهًِْ تَصِیرُونَ.
امام صادق ( شهرها و گورهای شما برایتان بهشت است برای بهشت آفریده شده‌اید و به آنجا هم خواهید رفت.
ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- وَ قَالَ بِالْغَیْبِ لِأَنَّهُمْ غَابُوا عَمَّا فِیهَا مِمَّا لَا عَیْنٌ رَأَتْ وَ لَا أُذُنٌ سَمِعَتْ.
ابن‌عبّاس ( بِالْغَیْبِ؛ چون آن‌ها از آنچه در بهشت است از آن چیزهایی که نه چشمی دیده و نه گوشی شنیده است غایب هستند [و آن را ندیده‌اند].