آیه وَ ما نَتَنَزَّلُ إِلاَّ بِأَمْرِ رَبِّكَ لَهُ ما بَيْنَ أَيْدينا وَ ما خَلْفَنا وَ ما بَيْنَ ذلِكَ وَ ما كانَ رَبُّكَ نَسِيًّا [64]
[پس از تأخير وحى، جبرئيل به پيامبر عرض كرد]: ما جز به فرمان پروردگار تو، نازل نمى‌شويم؛ آنچه پيش‌روى ما، و پشت‌سر ما، و آنچه ميان آن است، همه از آن اوست؛ و پروردگارت هرگز فراموشكار نبوده [و نيست].
ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- مَا بَیْنَ أَیْدِینَا الدُّنْیَا وَ مَا خَلْفَنَا الْآخِرَهًُْ وَ مَا بَیْنَ ذَلِکَ النَّفْخَتَیْنِ.
ابن‌عبّاس ( ما بَیْنَ أَیْدِینا؛ دنیا است. وَ ما خَلْفَنا؛ آخرت است. وَ ما بَیْنَ ذالِکَ [بین] دو نفخه [صور] است.
الرّضا (علیه السلام)- عَنِ الْقَاسِمِ‌بْنِ‌مُسْلِمٍ عَنْ أَخِیهِ عَبْدِ الْعَزِیزِ قَالَ: سَأَلْتُ الرِّضَاعَلِیَّ‌بْنَ‌مُوسَی (علیه السلام) عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عزّوجلّ نَسُوا اللهَ فَنَسِیَهُمْ فَقَالَ إِنَّ اللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی لَا یَنْسَی وَ لَا یَسْهُو وَ إِنَّمَا یَنْسَی وَ یَسْهُو الْمَخْلُوقُ الْمُحْدَثُ أَ لَا تَسْمَعُهُ عزّوجلّ یَقُولُ وَ ما کانَ رَبُّکَ نَسِیًّا وَ إِنَّمَا یُجَازِی مَنْ نَسِیَهُ وَ نَسِیَ لِقَاءَ یَوْمِهِ بِأَنْ یُنْسِیَهُمْ أَنْفُسَهُم.
امام رضا ( عبدالعزیز گوید: از امام رضا (تفسیر: خدا را فراموش کردند، و خدا [نیز] آن‌ها را فراموش کرد. (توبه/۶۷). را پرسیدم، فرمود: «خداوند متعال نسیان و سهو ندارد، و مخلوق حادث، گرفتار سهو و نسیان می‌گردد، مگر نشنیده‌ای که خداوند متعال فرموده است: وَ ما کانَ رَبُّکَ نَسِیًّا؛ بلکه خداوند پاداش کسانی را که او را فراموش کرده و روز قیامت را از یاد برده‌اند می‌دهد به اینکه مردم را از خویشتن فراموش می‌سازد.
أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- جَاءَ بَعْضُ الزَّنَادِقَهًِْ إِلَی أَمِیرِالْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) وَ قَالَ لَوْ لَا مَا فِی الْقُرْآنِ مِنَ الِاخْتِلَافِ وَ التَّنَاقُضِ لَدَخَلْتُ فِی دِینِکُمْ فَقَالَ لَهُ عَلِیٌّ (علیه السلام) وَ مَا هُوَ قَالَ قَوْلُهُ تَعَالَی نَسُوا اللهَ فَنَسِیَهُمْ وَ قَوْلُهُ فَالْیَوْمَ نَنْساهُمْ کَما نَسُوا لِقاءَ یَوْمِهِمْ هذا وَ قَوْلُهُ وَ ما کانَ رَبُّکَ نَسِیًّا ... فقَالَ أَمِیرُالْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) وَ أَمَّا قَوْلُهُ وَ ما کانَ رَبُّکَ نَسِیًّا فَإِنَّ رَبَّنَا تَبَارَکَ وَ تَعَالَی عُلُوّاً کَبِیراً لَیْسَ بِالَّذِی یَنْسَی وَ لَا یَغْفُلُ بَلْ هُوَ الْحَفِیظُ الْعَلِیمُ وَ قَدْ یَقُولُ الْعَرَبُ قَدْ نَسِیَنَا فُلَانٌ فَلَا یَذْکُرُنَا أَیْ إِنَّهُ لَا یَأْمُرُ لَهُمْ بِخَیْرٍ وَ لَا یَذْکُرُهُمْ بِهِ.
امام علی ( فرد زندیقی نزد مولی الموحّدین امیرالمؤمنین (آمده و گفت: «اگر این اختلاف در آیات قرآن شما نبود حتماً به دین شما می‌آمدم». حضرت فرمود: «آن آیه کدام است»؟ گفت: «این فرمایش خداوند: خدا را فراموش کردند، و خدا [نیز] آن‌ها را فراموش کرد. (توبه/۶۷). امروز ما آن‌ها را فراموش می‌کنیم، همان‌گونه که لقای چنین روزی را فراموش کردند. (اعراف/۵۱). و وَ ما کانَ رَبُّکَ نَسِیًّا...» امام علی (فرمود: امّا کلام خدای تبارک‌وتعالی که فرمود: وَ ما کانَ رَبُّکَ نَسِیًّا؛ پروردگار ما تبارک و تعالی والامرتبه و بزرگ است و کسی نیست که فراموش کند و غفلت ورزد، بلکه او به یاد دارنده و داناست. عرب می گوید: فلان کس را فراموش کردیم و او از ما یاد نمی کند؛ یعنی او در حقّ آنان نیکی نکرد و با نیکی از ایشان یاد نکرد».
أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- عَنْ أَبِی‌مَعْمَرٍ السَّعْدَانِیِ أَنَّ رَجُلًا أَتَی أَمِیرالْمُؤْمِنِینَ‌عَلِیَّ‌بْنَ‌أَبِی‌طَالِبٍ (علیه السلام) فَقَالَ یَا أَمِیرَالْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) إِنِّی قَدْ شَکَکْتُ فِی کِتَابِ اللَّهِ الْمُنْزَلِ حیث أَجِدُ اللَّهَ یَقُولُ فَالْیَوْمَ نَنْساهُمْ کَما نَسُوا لِقاءَ یَوْمِهِمْ هذا وَ قَالَ أَیْضاً نَسُوا اللهَ فَنَسِیَهُمْ وَ قَالَ وَ ما کانَ رَبُّکَ نَسِیًّا فَمَرَّهًًْ یُخْبِرُ أَنَّهُ یَنْسَی وَ مَرَّهًًْ یُخْبِرُ أَنَّهُ لَا یَنْسَی.. فَقَالَ (علیه السلام) أَمَّا قَوْلُهُ نَسُوا اللهَ فَنَسِیَهُمْ إِنَّمَا یَعْنِی نَسُوا اللَّهَ فِی دَارِ الدُّنْیَا لَمْ یَعْمَلُوا بِطَاعَتِهِ فَنَسِیَهُمْ فِی الْآخِرَهًِْ أَیْ لَمْ یَجْعَلْ لَهُمْ فِی ثَوَابِهِ شَیْئاً فَصَارُوا مَنْسِیِّینَ مِنَ الْخَیْرِ وَ کَذَلِکَ تَفْسِیرُ قَوْلِهِ عَزَّ‌وَ‌جَلَّ فَالْیَوْمَ نَنْساهُمْ کَما نَسُوا لِقاءَ یَوْمِهِمْ هذا یَعْنِی بِالنِّسْیَانِ أَنَّهُ لَمْ یُثِبْهُمْ کَمَا یُثِیبُ أَوْلِیَاءَهُ الَّذِینَ کَانُوا فِی دَارِ الدُّنْیَا مُطِیعِینَ ذَاکِرِینَ حِینَ آمَنُوا بِهِ وَ بِرُسُلِهِ (صلی الله علیه و آله) وَ خَافُوهُ بِالْغَیْبِ وَ أَمَّا قَوْلُهُ وَ ما کانَ رَبُّکَ نَسِیًّا فَإِنَّ رَبَّنَا تَبَارَکَ وَ تَعَالَی عُلُوّاً کَبِیراً لَیْسَ بِالَّذِی یَنْسَی وَ لَا یَغْفُلُ بَلْ هُوَ الْحَفِیظُ الْعَلِیمُ وَ قَدْ یَقُولُ الْعَرَبُ فِی بَابِ النِّسْیَانِ قَدْ نَسِیَنَا فُلَانٌ فَلَا یَذْکُرُنَا أَیْ إِنَّهُ لَا یَأْمُرُ لَهُمْ بِخَیْرٍ وَ لَا یَذْکُرُهُمْ بِهِ فَهَلْ فَهِمْتَ مَا ذَکَرَ اللَّهُ عَزَّ‌وَ‌جَلَّ قَالَ نَعَمْ.
امام علی ( ابومعمر سعدانی نقل می‌کند: مردی به خدمت امام علی (آمد و عرض کرد: «یا امیرالمؤمنین (من در کتاب منزل خدا شک کرده‌ام، که میگوید: امروز ما آن‌ها را فراموش می‌کنیم، همان‌گونه که لقای چنین روزی را فراموش کردند. (اعراف/۵۱). و نیز گفته: خدا را فراموش کردند، و خدا [نیز] آن‌ها را فراموش کرد. (توبه/۶۷). و گفته است: وَ ما کانَ رَبُّکَ نَسِیًّا پس یک بار خبر می‌دهد که فراموش می‌کند و بار دیگر خبر می‌دهد که فراموش نمیکند» ... امام علی (فرمود: «... امّا کلام آن جناب: خدا را فراموش کردند، و خدا [نیز] آن‌ها را فراموش کرد. (توبه/۶۷). جز این نیست که این را قصد دارد که خدا را در دار دنیا فراموش کردند و به طاعتش عمل نکردند پس خدا ایشان را در آخرت فراموش کرد یعنی برای ایشان در ثوابش چیزی را قرار نداد و فراموش شدند. و همچنین است تفسیر کلام خدای عزّوجلّ: امروز ما آن‌ها را فراموش می‌کنیم، همان‌گونه که لقای چنین روزی را فراموش کردند. (اعراف/۵۱). و از نسیان و فراموشی این را قصد می‌کند که به آن‌ها، چنان‌که دوستان خود را که در دار دنیا مطیع و ذاکر بودند در هنگامی‌که به او و رسولانش ایمان آوردند و در پنهانی از او ترسیدند، ثواب نمی‌دهد. و امّا کلام آن جناب: وَ ما کانَ رَبُّکَ نَسِیًّا به‌درستی که پروردگار ما تبارک‌وتعالی کسی نیست که فراموش کند و بی‌خبر نمی‌باشد بلکه اوست نگاهدار دانا و آگاه است که عرب در باب نسیان می‌گویند: فلان کس را فراموش کردیم و او از ما یاد نمی کند؛ یعنی او در حقّ آنان نیکی نکرد و با نیکی از ایشان یاد نکرد، پس آیا آنچه را که خدای عزّوجلّ ذکر کرده فهمیدی»؟ عرض کرد: «آری».
الصّادق (علیه السلام)- عَنْ حَمَّادِ‌بْنِ‌عِیسَی عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِه عَنْ أَبِی‌عَبْدِ‌اللَّهِ (علیه السلام) أَنَّهُ سُئِلَ عَنِ التَّیَمُّمِ فَتَلَا هَذِهِ الْآیَهًَْ وَ السَّارِقُ وَ السَّارِقَةُ فَاقْطَعُوا أَیْدِیَهُما وَ قَالَ فَاغْسِلُوا وُجُوهَکُمْ وَ أَیْدِیَکُمْ إِلَی الْمَرافِقِ قَالَ فَامْسَحْ عَلَی کَفَّیْکَ مِنْ حَیْثُ مَوْضِعِ الْقَطْعِ وَ قَالَ وَ ما کانَ رَبُّکَ نَسِیًّا.
امام صادق ( حمّادبن‌عیسی از یکی از یارانش نقل می‌کند: از امام باقر (پرسیده شد: «چگونه باید تیمّم کنم»؟ امام (دو کف دست را بر خاک کوبید و بعد هر دو کف را به هم سایید تا شن و خاشاک را از دست خود فرو ریخت، آنگاه با کف دست یک‌بار پیشانی و جبین خود را مسح کشید و یک‌بار پشت دست‌ها را. خداوند می‌فرماید: وَ ما کانَ رَبُّکَ نَسِیًّا».
الصّادق (علیه السلام)- رِسَالَهًُْ الصَّادِقِ (علیه السلام) فِی الْغَنَائِمِ وَ وُجُوبِ الْخُمُسِ لِأَهْلِهِ ... اعْلَمْ أَنَّ اللَّهَ رَبِّی وَ رَبَّکَ مَا غَابَ عَنْ شَیْءٍ وَ ما کانَ رَبُّکَ نَسِیًّا وَ مَا فَرَّطَ فِی الْکِتَابِ مِنْ شَیْءٍ وَ کُلَّ شَیْءٍ فَصَّلَهُ تَفْصِیلًا.
امام صادق ( نامه‌ی امام صادق (درباره‌ی غنیمت‌ها و حکم وجوب خمس: «بدان که پروردگار من و تو از هیچ‌چیزی نهان نیست، و پروردگار تو فراموشکار نمی‌باشد و هیچ‌چیز را در «کتاب» فروگذار نکرده و هرچیز را کامل تفصیل داده است».