آیه ۷ - سوره مطففین

آیه كَلاَّ إِنَّ كِتابَ الفُجَّارِ لَفي سِجِّينٍ [7]

هرگز چنين نيست [كه آن‌ها ‌‌درباره‌ی قيامت مي‌پندارند]، به يقين نامه‌ی اعمال بدكاران در «سجّين» است.

۱
(مطففین/ ۷)

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- کَلَّا إِنَّ کِتابَ الفُجَّارِ لَفِی سِجِّینٍ قَالَ مَا کَتَبَ اللَّهُ لَهُمْ مِنَ الْعَذَابِ لَفِی سِجِّین.

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- کَلَّا إِنَّ کِتَابَ الفُجَّارِ لَفِی سِجِّینٍ، یعنی آن عذابی که خداوند برای آن‌ها نوشته و در نظر گرفته است، در سِجیّن (نام یک وادی در دوزخ) خواهد بود.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۷، ص۴۵۰
القمی، ج۲، ص۴۱۰/ نورالثقلین
۲
(مطففین/ ۷)

الباقر (علیه السلام)- وَ فِی رِوَایَهًِْ أَبِی‌الْجَارُودِ عَنْ أَبِی‌جَعْفَرٍ (علیه السلام) قَالَ: السِّجِّینُ الْأَرْضُ السَّابِعَهًُْ.

امام باقر (علیه السلام)- سِجّین؛ زمین هفتم است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۷، ص۴۵۰
نورالثقلین/ البرهان
۳
(مطففین/ ۷)

الرّسول (صلی الله علیه و آله)- عَنِ الْبَرَاءِ‌بْنِ‌عَازِبٍ أَنَّهُ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله): سِجِّینٌ أَسْفَلُ سَبْعِ أَرَضِینَ.

پیامبر (صلی الله علیه و آله)- سجّین؛ پایین‌ترین درجه‌ی زمین‌های هفت‌گانه است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۷، ص۴۵۰
تأویل الآیات الظاهره، ص۷۵۱/ بحرالعرفان، ج۱۶، ص۳۳۱/ البرهان/ نورالثقلین
۴
(مطففین/ ۷)

الرّسول (صلی الله علیه و آله)- عَنِ ابْنِ‌عَبَّاسٍ سَأَلَ کَعْبُ الْأَحْبَارِ عَنْ قَوْلِهِ کَلَّا إِنَّ کِتابَ الفُجَّارِ لَفِی سِجِّینٍ قَال: إِنَّ رُوحَ الْفَاجِرِ یُصْعَدُ بِهَا إِلَی السَّمَاءِ فَتَأْبَی السَّمَاءُ أَنْ تَقْبَلَهَا فَیُهْبَطُ بِهَا إِلَی الْأَرْضِ فَتَأْبَی الْأَرْضُ أَنْ تَقْبَلَهَا فَیُدْخَلُ بِهَا تَحْتَ سَبْعِ أَرَضِینَ حَتَّی یَنْتَهِیَ بِهَا إِلَی سِجِّینٍ وَ هُوَ مَوْضِعُ جُنْدِ إِبْلِیسَ فَیَخْرُجُ لَهَا مِنْ تَحْتِ جُنْدِ إِبْلِیسَ رِقٌّ لِهَلَاکِهِ لِلْحِسَابِ فَذَلِکَ قَوْلُهُ وَ ما أَدْراکَ ما سِجِّینٌ.

پیامبر (صلی الله علیه و آله)- کَلَّا إِنَّ کِتابَ الفُجَّارِ لَفِی سِجِّینٍ جان بدکار را به آسمان برآرند و آن را نپذیرد، به زمین باز آرند و آن را نپذیرد، و آن را زیر هفت زمین برند تا به سجّین رسانند که لشکرگاه ابلیس است و از زیر لشکر [گونه] ابلیس برگ هلاک او را در حساب برآورند، و این است قول خداوند متعال: وَ ما أَدْراکَ ما سِجِّینٌ.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۷، ص۴۵۲
بحارالأنوار، ج۵۵، ص۵۲
۵
(مطففین/ ۷)

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- إِنَّ الْعَبْدَ الْکَافِرَ یَحْضُرُهُ الْمَوْتُ وَ یَحْضُرُهُ رُسُلُ اللَّهِ فَإِذَا جَاءَتْ سَاعَتُهُ قَبَضُوا نَفْسَهُ فَدَفَعُوهُ إِلَی مَلَائِکَهًِْ الْعَذَابِ فَأَرَوْهُ مَا شَاءَ اللَّهُ أَنْ یُرُوهُ مِنَ الشَّرِّ ثُمَّ هَبَطُوا بِهِ إِلَی الْأَرْضِ السُّفْلَی وَ هِیَ سِجِّینٌ وَ هِیَ آخِرُ سُلْطَانِ إِبْلِیسَ فَأَثْبَتُوا کِتَابَهُ فِیهَا.

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- مرگ کافر برسد و فرشته‌های خدا به بالینش آیند و چون وقتش رسد جانش بگیرند و به فرشته‌های عذاب دهند، و هر بدی که خدا خواهد به او نمایند، و آن را به زمین هفتم که سجّین است فرو برند، آنجا پایان پادشاهی ابلیس است و کتابش را در آن ثبت کنند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۷، ص۴۵۲
بحارالأنوار، ج۵۵، ص۵۳
۶
(مطففین/ ۷)

الرّسول (صلی الله علیه و آله)- إِنَّ سِجِّینٍ جُبٌّ فِی جَهَنَّمَ مَفْتُوحٌ وَ الْفَلَقُ جُبٌّ فِی جَهَنَّمَ مُغَطًّی رَوَاهُ أَبُو هُرَیْرَهًَْ عَنِ النَّبِیِّ (صلی الله علیه و آله).

پیامبر (صلی الله علیه و آله)- سجّین چاه سربازی است در دوزخ و قلق چاهی سربسته.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۷، ص۴۵۲
بحرالعرفان، ج۱۶، ص۳۳۱/ البرهان؛ بتفاوتٍ/ نورالثقلین؛ «إنفتق» بدل «و الفلق»
۷
(مطففین/ ۷)

الباقر (علیه السلام)- أَمَّا الْمُؤْمِنُونَ فَتُرْفَعُ أَعْمَالُهُمْ وَ أَرْوَاحُهُمْ إِلَی السَّمَاءِ فَتُفَتَّحُ لَهُمْ أَبْوَابُهَا وَ أَمَّا الْکَافِرُ فَیَصْعَدُ بِعَمَلِهِ وَ رُوحِهِ حَتَّی إِذَا بَلَغَ إِلَی السَّمَاءِ نَادَی مُنَادٍ اهْبِطُوا بِهِ إِلَی سِجِّینٍ وَ هُوَ وَادٍ بِحَضْرَمَوْتَ یُقَالُ لَهُ بَرَهُوتُ.

امام باقر (علیه السلام)- در کتاب مجمع البیان از امام باقر (علیه السلام) نقل شده که فرمود: «امام ارواح مؤمنان و اعمالشان به آسمان صعود می‌کند و درهای آسمان برای آنان گشوده می‌شود؛ امّا کافر عمل و روحش بالا برده می‌شود، تا وقتی به آسمان رسید، منادی ندا می‌دهد: او را به سجّین ببرید و سجین بیابانی در حضرموت است که به آن برهوت گفته می‌شود».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۷، ص۴۵۲
بحارالأنوار، ج۷۰، ص۱۸۴/ نورالثقلین
۸
(مطففین/ ۷)

الرّسول (صلی الله علیه و آله)- إِنَ الْمَلَکَ لَیَصْعَدُ بِعَمَلِ الْعَبْدِ مُبْتَهِجاً بِهِ فَإِذَا صَعِدَ بِحَسَنَاتِهِ یَقُولُ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ اجْعَلُوهَا فِی سِجِّینٍ إِنَّهُ لَیْسَ إِیَّایَ أَرَادَ بِهَا.

پیامبر (صلی الله علیه و آله)- فرشته اعمال بنده‌ای را با خوشحالی بالا می‌برد، هنگامی‌که نیکی‌هایش را عرضه داشت خداوند می‌فرماید: «آن‌ها را در جهنّم قرار دهید آن اعمال برای من نبوده است».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۷، ص۴۵۲
الکافی، ج۲، ص۲۹۵/ نورالثقلین
۹
(مطففین/ ۷)

الصّادق (علیه السلام)- عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) قَالَ: مَرَّ عِیسَی ابْنُ مَرْیَمَ (علیه السلام) عَلَی قَرْیَهًٍْ قَدْ مَاتَ أَهْلُهَا وَ طَیْرُهَا وَ دَوَابُّهَا فَقَالَ أَمَا إِنَّهُمْ لَمْ یَمُوتُوا إِلَّا بِسَخْطَهًٍْ وَ لَوْ مَاتُوا مُتَفَرِّقِینَ لَتَدَافَنُوا فَقَالَ الْحَوَارِیُّونَ یَا رُوحَ اللَّهِ وَ کَلِمَتَهُ ادْعُ اللَّهَ أَنْ یُحْیِیَهُمْ لَنَا فَیُخْبِرُونَا مَا کَانَتْ أَعْمَالُهُمْ فَنَجْتَنِبَهَا فَدَعَا عِیسَی (علیه السلام) رَبَّهُ فَنُودِیَ مِنَ الْجَوِّ أَنْ نَادِهِمْ فَقَامَ عِیسَی (علیه السلام) بِاللَّیْلِ عَلَی شَرَفٍ مِنَ الْأَرْضِ فَقَالَ یَا أَهْلَ هَذِهِ الْقَرْیَهًِْ فَأَجَابَهُ مِنْهُمْ مُجِیبٌ لَبَّیْکَ یَا رُوحَ اللَّهِ وَ کَلِمَتَهُ فَقَالَ وَیْحَکُمْ مَا کَانَتْ أَعْمَالُکُمْ قَالَ عِبَادَهًُْ الطَّاغُوتِ وَ حُبُّ الدُّنْیَا مَعَ خَوْفٍ قَلِیلٍ وَ أَمَلٍ بَعِیدٍ وَ غَفْلَهًٍْ فِی لَهْوٍ وَ لَعِبٍ فَقَالَ کَیْفَ کَانَ حُبُّکُمْ لِلدُّنْیَا قَالَ کَحُبِّ الصَّبِیِّ لِأُمِّهِ إِذَا أَقْبَلَتْ عَلَیْنَا فَرِحْنَا وَ سُرِرْنَا وَ إِذَا أَدْبَرَتْ عَنَّا بَکَیْنَا وَ حَزِنَّا قَالَ کَیْفَ کَانَتْ عِبَادَتُکُمْ لِلطَّاغُوتِ قَالَ الطَّاعَهًُْ لِأَهْلِ الْمَعَاصِی قَالَ کَیْفَ کَانَ عَاقِبَهًُْ أَمْرِکُمْ قَالَ بِتْنَا لَیْلَهًًْ فِی عَافِیَهًٍْ وَ أَصْبَحْنَا فِی الْهَاوِیَهًِْ فَقَالَ وَ مَا الْهَاوِیَهًُْ فَقَالَ سِجِّینٌ قَالَ وَ مَا سِجِّینٌ قَالَ جِبَالٌ مِنْ جَمْرٍ تُوقَدُ عَلَیْنَا إِلَی یَوْمِ الْقِیَامَهًِْ.

امام صادق (علیه السلام)- حضرت عیسی‌بن‌مریم (علیه السلام) بر بلدی عبور کرد که اهل و طیور و حیوانات آن عموما مرده بودند، پس [به حواریون] فرمود: «اینان جز به غضب خدا نمرده‌اند [زیرا] اگر به غیر این طریق مرده بودند البتّه بدن‌هایشان دفن می‌گردید (یعنی دفعتا به نزول عذاب همگی با هم مرده‌اند، و چنانچه فاصله‌ای بین موت آن‌ها بود احیاء اموات را دفن می‌نمودند). حواریون گفتند: «یا روح اللَّه خدا را بخوان تا مردگان این بلد را برای [عبرت] ما زنده کند و از اعمال [و کردار] خود آگاهمان سازند. تا [از آنچه باعث نزول عذاب بر ایشان گردیده است] از افعال هلاک‌کننده؛ دوری کنیم. عیسی (علیه السلام) خدا را خواند». پس از فضای آسمان ندا آمد: بخوان ایشان را، پس عیسی (علیه السلام) شب در محلّ بلندی از زمین قرار گرفت و فرمود: «ای اهل این قریه»! شخصی در پاسخ حضرت گفت: لبیک یا روح اللهِ و کلمته، پس [عیسی (علیه السلام)] فرمود: «وای بر شما چه بوده اعمال شما»؟ گفت: «بندگی [و پرستش] طاغوت (یعنی رؤسای ضلالت و گمراه‌کنندگان مردم از طریق حق و صراط مستقیم و راه روشن انبیاء عظام (علیهم السلام)) و دوستی دنیا درحالی‌که چندان ترسی [از خدا] نداشتیم و آرزوی زیاد داشتیم [که در دل‌ها پرورانده بودیم] و غافل محض در لهو و لعب [در زندگی] بودیم»، پس [عیسی (علیه السلام)] فرمود: «چگونه دنیا را دوست می‌داشتید»؟ گفت: «چون دوستی کودک نسبت به مادرش، هنگامی‌که [دنیا] بر ما اقبال می‌نمود [و از نظر معیشت در رفاه و آسایش بودیم] خوشحال و مسرور بودیم، و چون بر ما پشت می‌نمود [و با ناکامی‌ها روبرو می‌شدیم] گریان و محزون می‌گردیدیم [حضرت عیسی (علیه السلام)] فرمود: «چگونه طاغوت را عبادت می‌نمودید»؟ عرض کرد: «از اهل معصیت فرمانبری می‌نمودیم [عیسی (علیه السلام)] فرمود: «سرانجام کار شما چگونه شد»؟ عرض کرد: «شب را در عافیت خوابیدیم و روز خود را در هاویه دیدیم»، فرمود: «هاویه چیست»؟ عرض کرد: «سجین»، فرمود: «سجین چیست»؟ عرض کرد: «کوه‌هایی از آتش گداخته که [جایگاه ما و] تا روز قیامت است».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۷، ص۴۵۲
الکافی، ج۲، ص۳۱۸/ بحرالعرفان، ج۱۶، ص۳۳۴/ نورالثقلین؛ بتفاوتٍ
۱۰
(مطففین/ ۷)

الباقر (علیه السلام)- عَنْ أَبِی‌حَمْزَهًَْ الثُّمَالِیِّ قَالَ سَمِعْتُ أَبَاجَعْفَرٍ (علیه السلام) یَقُول: إِنَّ اللَّهَ خَلَقَنَا مِنْ أَعْلَی عِلِّیِّینَ وَ خَلَقَ قُلُوبَ شِیعَتِنَا مِمَّا خَلَقَنَا وَ خَلَقَ أَبْدَانَهُمْ مِنْ دُونِ ذَلِکَ فَقُلُوبُهُمْ تَهْوِی إِلَیْنَا لِأَنَّهَا خُلِقَتْ مِمَّا خُلِقْنَا ثُمَّ تَلَا هَذِهِ الْآیَهًَْ کَلَّا إِنَّ کِتابَ الْأَبْرارِ لَفِی عِلِّیِّینَ* وَ ما أَدْراکَ ما عِلِّیُّونَ* کِتابٌ مَرْقُومٌ* یَشْهَدُهُ الْمُقَرَّبُونَ وَ خَلَقَ عَدُوَّنَا مِنْ سِجِّینٍ وَ خَلَقَ قُلُوبَ شِیعَتِهِمْ مِمَّا خَلَقَهُمْ مِنْهُ وَ أَبْدَانَهُمْ مِنْ دُونِ ذَلِکَ فَقُلُوبُهُمْ تَهْوِی إِلَیْهِمْ لِأَنَّهَا خُلِقَتْ مِمَّا خُلِقُوا مِنْهُ ثُمَّ تَلَا هَذِهِ الْآیَهًَْ کَلَّا إِنَّ کِتابَ الفُجَّارِ لَفِی سِجِّینٍ* وَ ما أَدْراکَ ما سِجِّینٌ* کِتابٌ مَرْقُومٌ.

امام باقر (علیه السلام)- خداوند ما را از اعلی علیین آفرید و دل‌های شیعیان ما را از سرشت ما آفرید و بدن‌های آن‌ها را از پایین‌تر از این سرشت به همین جهت دل‌های ایشان متمایل به ما است زیرا از سرشت ما آفریده شده آنگاه این آیه را قرائت کرد: چنان نیست که آن‌ها [درباره‌ی معاد] می‌پندارند، بلکه نامه‌ی اعمال نیکان در «علیّین» است! و تو چه می‌دانی «علیّین» چیست! نامه‌ای است رقم‌خورده و سرنوشتی است قطعی، که مقرّبان شاهد آنند!. (مطففین/۲۱-۱۸) دشمنان ما را از سجّین آفرید و دل‌های پیروان ایشان را از سرشت ایشان ولی بدن‌های ایشان را از پایین‌تر از این سرشت به همین جهت دل‌های ایشان متمایل به آن‌ها است چون از سرشت آن‌ها آفریده شده بعد این آیه را خواند: کَلَّا إِنَّ کِتابَ الفُجَّارِ لَفِی سِجِّینٍ* وَ ما أَدْراکَ ما سِجِّینٌ* کِتابٌ مَرْقُومٌ.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۷، ص۴۵۴
الکافی، ج۱، ص۳۹۰/ بحارالأنوار، ج۶۴، ص۱۲۷/ بحارالأنوار، ج۲۵، ص۹/ بصایرالدرجات، ص۱۵/ تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص۷۴۸
۱۱
(مطففین/ ۷)

الصّادق (علیه السلام)- عَنْ زَیْدٍ الشَّحَّامِ عَنْ أَبِی‌عَبْدِ‌اللَّهِ (علیه السلام) قَال: إِنَّ اللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی خَلَقَنَا مِنْ نُورٍ مُبْتَدَعٍ مِنْ نُورٍ رَسَخَ ذَلِکَ النُّورُ فِی طِینَهًٍْ مِنْ أَعْلَی عِلِّیِّینَ وَ خَلَقَ قُلُوبَ شِیعَتِنَا مِمَّا خَلَقَ مِنْهُ أَبْدَانَنَا وَ خَلَقَ أَبْدَانَهُمْ مِنْ طِینَهًٍْ دُونَ ذَلِکَ فَقُلُوبُهُمْ تَهْوَی إِلَیْنَا لِأَنَّهَا خُلِقَتْ مِمَّا خُلِقْنَا مِنْهُ ثُمَّ قَرَأَ کَلَّا إِنَّ کِتابَ الْأَبْرارِ لَفِی عِلِّیِّینَ وَ ما أَدْراکَ ما عِلِّیُّونَ کِتابٌ مَرْقُومٌ یَشْهَدُهُ الْمُقَرَّبُونَ وَ إِنَّ اللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی خَلَقَ قُلُوبَ أَعْدَائِنَا مِنْ طِینَهًٍْ مِنْ سِجِّینٍ وَ خَلَقَ أَبْدَانَهُمْ مِنْ طِینَهًٍْ مِنْ دُونِ ذَلِکَ وَ خَلَقَ قُلُوبَ شِیعَتِهِمْ مِمَّا خَلَقَ مِنْهُ أَبْدَانَهُمْ فَقُلُوبُهُمْ تَهْوَی إِلَیْهِمْ ثُمَّ قَرَأَ إِنَّ کِتابَ الفُجَّارِ لَفِی سِجِّینٍ وَ ما أَدْراکَ ما سِجِّینٌ کِتابٌ مَرْقُومٌ وَیْلٌ یَوْمَئِذٍ لِلْمُکَذِّبِینَ.

امام صادق (علیه السلام)- خدای تبارک‌وتعالی [بدن و قلب] ما را از نور که آن نور در طینت اعلی علیین بود، خلق فرمود و قلوب شیعیان ما را از آنچه که بدن‌های ما را از آن آفریده بود خلق فرمود و بدن‌های شیعیان ما را از طینتی غیر از طینت قلوب ایشان خلق فرمود از این جهت قلوب ایشان به ما تمایل دارد. سپس این آیه را تلاوت فرمود: چنان نیست که آن‌ها [درباره‌ی معاد] می‌پندارند، بلکه نامه‌ی اعمال نیکان در «علیّین» است! و تو چه می‌دانی «علیّین» چیست! نامه‌ای است رقم‌خورده و سرنوشتی است قطعی، که مقرّبان شاهد آنند!. (مطففین/۲۱-۱۸) و خداوند قلوب دشمنان ما را از طینت سجین و بدن‌های ایشان را از طینتی پست‌تر از آن خلق فرمود و قلوب پیروان دشمنان ما را از طینت بدنی دشمنان ما، خلق فرمود و از این جهت است که قلوب آن‌ها به دشمنان ما مایل است. سپس این آیه را قرائت فرمود: إِنَّ کِتابَ الفُجَّارِ لَفِی سِجِّینٍ* وَ ما أَدْراکَ ما سِجِّینٌ* کِتابٌ مَرْقُومٌ* وَیْلٌ یَوْمَئِذٍ لِلْمُکَذِّبِینَ.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۷، ص۴۵۴
بحارالأنوار، ج۵، ص۲۴۳/ علل الشرایع، ج۱، ص۱۱۷
۱۲
(مطففین/ ۷)

الکاظم (علیه السلام)- ٍعَنْ مُحَمَّدِ‌بْنِ‌الْفُضَیْلِ عَنْ أَبِی‌الْحَسَنِ‌الْمَاضِی (علیه السلام) قَالَ سَأَلْتُهُ عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ ... کَلَّا إِنَّ کِتابَ الفُجَّارِ لَفِی سِجِّینٍ قَالَ هُمُ الَّذِینَ فَجَرُوا فِی حَقِّ الْأَئِمَّهًِْ (علیهم السلام) وَ اعْتَدَوْا عَلَیْهِمْ قُلْتُ ثُمَّ یُقَالُ هذَا الَّذِی کُنْتُمْ بِهِ تُکَذِّبُونَ قَالَ یَعْنِی أَمِیرَ‌الْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) قُلْتُ تَنْزِیلٌ قَالَ نَعَم.

امام کاظم (علیه السلام)- محمدبن‌فضیل گوید: از امام کاظم (علیه السلام) این آیه: کَلَّا إِنَّ کِتابَ الفُجَّارِ لَفِی سِجِّینٍ را پرسیدم. فرمود: «آن‌ها کسانی هستند که جنایت در حقّ ائمه روا داشتند و به آن‌ها ستم کردند». گفتم: «پس از آن گفته می‌شود: این همان چیزی است که آن را انکار می‌کردید!. (مطففین/۱۷)». فرمود: «یعنی این امیرالمؤمنین (علیه السلام) همان کسی است که مقامش را تکذیب می‌کردید». گفتم: «آیه همین‌طور نازل شده»؟ فرمود: «آری».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۷، ص۴۵۴
الکافی، ج۱، ص۴۳۴/ بحارالأنوار، ج۲۴، ص۳۳۸/ تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص۷۴۸/ بحارالأنوار، ج۲۴، ص۴؛ «قلت ثم یقال هذا الذی کنتم ... الی آخر» محذوف/ المناقب، ج۴، ص۲۸۴؛ «قلت ثم یقال هذا الذی کنتم ... الی آخر» محذوف/ نورالثقلین؛ «قلت ثم یقال هذا الذی کنتم ... الی آخر» محذوف/ البرهان؛ «تجرؤا» بدل «فجروا»
بیشتر