آیه ۳۸ - سوره نبأ

امام علی (علیه السلام)- اصبغ‌بن‌نباته گوید: مردی خدمت امیرالمؤمنین (علیه السلام) آمد و درباره‌ی روح پرسید که: «آیا او همان جبرئیل است»؟ امیرالمؤمنین (علیه السلام) به او فرمود: «جبرئیل (علیه السلام) از ملائکه است و روح غیر جبرئیل است». و این سخن را تکرار نمود. عرض کرد: «سخن بزرگی گفتی!! هیچ‌کس عقیده ندارد که روح غیر از جبرئیل است». امیرالمؤمنین (علیه السلام) به او فرمود: «تو خود گمراهی و از اهل گمراهی روایت می‌کنی... یَوْمَ یَقُومُ الرُّوحُ وَ الْمَلائِکَةُ صَفًّا

امام علی (علیه السلام)- یکی از زندیقان نزد امیرمؤمنان حضرت علی (علیه السلام) رفت و عرض کرد: «اگر در قرآن اختلاف و تناقض نبود، هرآینه به دینتان میگرویدم». حضرت علی (علیه السلام) به او فرمود: «از چه سخن میگویی (در کجای قرآن اختلاف و تناقض هست)»؟ عرض کرد: «در این کلام خداوند متعال: ... یَوْمَ یَقُومُ الرُّوحُ وَ الْمَلَائِکَةُ صَفًّا لَّا یَتَکَلَّمُونَ إِلَّا مَنْ أَذِنَ لَهُ الرَّحْمَنُ وَ قَالَ صَوَابًا؛ و نیز: به خدا، پروردگارمان سوگند که ما مشرک نبودی. (انعام/۲۶) و نیز: روز قیامت بعضی از شما بعضی دیگر را انکار و برخی از شما برخی دیگر را لعنت می‌کنند... (عنکبوت/۲۵)». امیرمؤمنان (علیه السلام) به او فرمود: «و امّا کلام خداوند متعال: یَوْمَ یَقُومُ الرُّوحُ وَ الْمَلَائِکَةُ صَفًّا لَّا یَتَکَلَّمُونَ إِلَّا مَنْ أَذِنَ لَهُ الرَّحْمَنُ وَ قَالَ صَوَابًا. و به خدا، پروردگارمان سوگند که ما مشرک نبودیم. و روز قیامت بعضی از شما بعضی دیگر را انکار و برخی از شما برخی دیگر را لعنت می‌کنند. و نیز کلام خدای تبارک و تعالی که یادش با شکوه و بلند مرتبه باد در روز قیامت: این مجادله‌ی اهل آتش، قطعاً راست است. و لَا تَخْتَصِمُوا لَدَیَّ؛ در پیشگاه من با همدیگر مستیزید. و امروز بر دهان‌های آنان مهر می‌نهیم و دست‌هایشان با ما سخن می‌گویند و پاهایشان به آنچه فراهم می‌ساختند، گواهی می‌دهند، (یس/۶۵) اینها هریک در یکی از جایگاههای آن روزی است که پنجاه‌هزار سال به درازا میکشد. مراد این است که معصیت‌پیشگان به یکدیگر کفر میورزند و همدیگر را لعنت میکنند. کفر در این آیه به‌معنای برائت و بیزاری جستن است». میفرماید: «آنان از یکدیگر بیزاری میجویند. همانند این نمونه در سوره‌ی ابراهیم (علیه السلام)، سخن شیطان است: من به آنچه پیش از این مرا (در کار خدا) شریک می‌دانستید کافرم (ابراهیم/۲۲). و نیز سخن ابراهیم (علیه السلام) خلیل الرّحمن: به شما کفر می‌ورزیم (ممتحنه/۴). یعنی از شما بیزاری جستیم. سپس آنان در جایگاههای دیگری گرد هم میآیند و چنان به گریه میافتند که اگر صدای آن‌ها به گوش اهل دنیا میرسید، هرآینه تمامی آفریدگان جهان را از زندگی سیر میکرد (جان میباختند) و قلب‌هایشان از هم میپاشید؛ جز آنچه که خدا بخواهد، آنان پیوسته میگریستند تا اینکه اشک‌هایشان میخشکید و خون می‌گریستند. سپس در جایگاههای دیگری گرد هم میآیند و در آنجا آنان را به سخن در میآورند (استنطاق میکنند) و آنان میگویند: «به خدا، پروردگارمان سوگند! که ما مشرک نبودیم (انعام/۲۳). اینان به‌طورخاص، کسانی هستند که در سرای دنیا به یگانگی خدا اقرار کرده‌اند، امّا ایمانشان به خداوند متعال برایشان سودمند نمیافتد؛ چرا که با فرستادگان او مخالفت ورزیدهاند و در آنچه ایشان از جانب پروردگارشان آوردند، شک کردهاند و درباره‌ی اوصیای ایشان که سلام و درود خدا بر آنان باد پیمان خود را شکستهاند و کسی را که دون است به‌جای آنکه برتر است، نشاندهاند. ازاین‌رو خداوند، آنان را در ایمانی که به خود نسبت دادهاند، دروغگو خواند و فرمود: «ببین چگونه به خود دروغ می‌گویند. (انعام/۲۴). آنگاه خداوند بر دهانهایشان مُهر خاموشی میزند و دستها و پاها و پوستهایشان را به سخن درمیآورد و آن‌ها به هر گناهی که از آنان سرزده گواهی میدهند؛ سپس مُهر از زبانهایشان بر میگیرد و آنان به پوستهای خود میگویند: «چرا برضدّ ما شهادت دادید؟ می‌گویند: همان خدایی که هرچیزی را به زبان درآورده ما را گویا گردانیده است. (فصّلت/۲۱). سپس در جایگاههای دیگری گرد هم میآیند و در آنجا از ترس آنچه که از سختی امر و دشواری بلا میبینند، از یکدیگر میگریزند ازاین‌رو است که خداوند عزّوجلّ فرمود: روزی‌که آدمی از برادرش و از مادرش و پدرش و از همسرش و پسرانش می‌گریزد. (عبس/۳۶-۳۴) سپس در جایگاههای دیگری گرد هم میآیند و آنجا دوستان خدا و برگزیدگان او به سخن در آورده میشوند و هیچ‌یک سخن نمی‌گوید، جز آنکه خداوند بخشنده او را اجازه دهد و او سخنی نیک میگوید. درآن‌هنگام فرستادگان را به‌پا میدارند و از ایشان درباره‌ی رساندن پیامهایی که برای امّتهاشان بردهاند، میپرسند و ایشان خبر دهند که پیامها را به امّتهای خود رساندهاند. آنگاه از امّتها میپرسند و آنان منکر میشوند؛ همچنان که خداوند تعالی فرمود: پس قطعاً از کسانی که [پیامبران] به‌سوی آنان فرستاده شده‌اند، خواهیم پرسید و قطعاً از [خود] فرستادگان [نیز] خواهیم پرسید. (اعراف/۶). میگویند: هیچ مژده دهنده و هیچ هشدار دهندهای نزد ما نیامد. آنگاه فرستادگان، رسول خدا (صلی الله علیه و آله) را گواه میگیرند و ایشان به راستگویی فرستادگان و دروغگویی امّتهای انکارگر گواهی میدهد و به هریک از آن امّتها میفرماید: بله! مژده دهنده و هشدار دهنده نزدتان آمده است و خداوند بر هر چیز توانا است. یعنی توانا است تا از اندامتان علیه شما گواهی گیرد که فرستادگان، پیامهایشان را به شما رساندهاند، ازاین‌رو است که خداوند تعالی به پیامبرش (صلی الله علیه و آله) فرمود: پس چگونه است [حالشان] آنگاه که از هر امّتی گواهی آوریم و تو را بر آنان گواه آوریم. (نساء/۴۱). این‌گونه دیگر آنان نمیتوانند گواهی ایشان را رد کنند؛ چرا که میترسند بر دهانهایشان مُهر نهاده شود و اندامشان علیه آنان به کردارشان گواهی دهند. حضرت (صلی الله علیه و آله) علیه منافقان و کافران قوم و امّت خود به کفرورزی و ستیزه جویی آنان گواهی میدهد و میگوید که پیمانهای خود با حضرت (صلی الله علیه و آله) را شکستند و سنّتهای ایشان را دگرگون کردند و با اهل بیت ایشان دشمنی ورزیدند و از راه پیشینیان خود برگشتند و از منش گذشتگان خود دست کشیدند و در این کار، پا جای پای امّتهای پیشین خود گذاشتند که به پیامبرانشان ستم کردند و در حقّ ایشان خیانت پیشه کردند، در آن دم آنان همگی میگویند: پروردگارا! شقاوت ما بر ما چیره شد و ما مردمی گمراه بودیم. (مؤمنون/۱۰۶). سپس در جایگاه دیگری گرد هم میآیند که مقام حضرت محمّد (صلی الله علیه و آله) در آنجا میباشد و آن، مقامی ستوده است. درآن‌هنگام حضرت (صلی الله علیه و آله)، خداوند عزّوجلّ را چنان ثنا گوید که هیچ‌کس پیش از ایشان چنین ثنا نگفته باشد و پس از آن، پیامبران (علیهم السلام) را چنان ثنا گوید که هیچ‌کس همانندش را نگفته باشد و سپس زنان و مردان مؤمن را ثنا گوید و از راست کرداران و شهیدان آغاز کند و به نیک‌کرداران پردازد. در آن دم اهل آسمانها و اهل زمینها آن حضرت را میستایند و این کلام خداوند تعالی است که فرمود: امید که پروردگارت تو را به مقامی ستوده برساند. (اسراء/۷۹). پس خوشا به حال آن‌کس که در آن مقام او را بهره و نصیبی باشد و بدا به حال آن‌کس که در آن مقام، هیچ بهره و نصیب ندارد. سپس در جایگاه دیگری گرد هم میآیند و از یکدیگر دوری می گزینند. آنچه گذشت به تمام، پیش از حساب است و چون حساب را آغاز کنند، هر انسانی به آنچه نزد خود دارد، مشغول شود. از خداوند برکت آن روز را خواستاریم.

امام کاظم (علیه السلام)- محمّدبن‌فضیل گوید: به امام کاظم (علیه السلام) عرض کردم: «منظور از یَوْمَ یَقُومُ الرُّوحُ وَالْمَلَائِکَةُ صَفًّا لَّا یَتَکَلَّمُونَ إِلَّا مَنْ أَذِنَ لَهُ الرحْمَنُ وَقَالَ صَوَابًا چیست»؟ فرمود: «به خدا سوگند! ما هستیم که در روز قیامت به آن‌ها اجازه داده می‌شود و سخن راست میگویند». به ایشان عرض کردم: «آنگاه که سخن خواهید گفت، چه می‌گویید»؟ فرمود: «پروردگارمان را حمد می‌گوییم و بر پیامبر (صلی الله علیه و آله) درود می‌فرستیم و برای شیعه‌ی خویش شفاعت می‌کنیم که پروردگارمان بر سینه‌ی ما دست رد نمیزند (شفاعت ما را می‌پذیرد)».

امام باقر (علیه السلام)- ابوحمزه ثمالی گوید: نزد امام باقر (علیه السلام) رفتم و عرض کردم: «ای پسر پیامبر (صلی الله علیه و آله)! برای من حدیثی بگو که مرا سودمند باشد». گفت: «ای ابوحمزه! همه‌ی مردم وارد بهشت خواهند شد مگر کسی که از آن خودداری کند»! گفتم: «آیا کسی پیدا می‌شود که از رفتن به بهشت خودداری کند»؟ گفت: «آری! هرکس که نگوید: لا اله الا اللَّه محمّد رسول اللَّه». گفتم: «من مرجئه و قدریّه و خوارج و بنی‌امیّه را ترک کردم درحالی‌که همگی می‌گفتند: لا اله الا اللَّه محمّد رسول اللَّه». پس گفت: «هیهات هیهات! چون روز قیامت شود خداوند آن را از ایشان سلب می‌کند و آن کلمات را جز ما و شیعیان ما نمی‌گویند و بقیّه از آن بیزارند، آیا سخن خداوند را نشنیدی که می‌گوید: یَوْمَ یَقُومُ الرُّوحُ وَ الْمَلائِکَةُ صَفًّا لا یَتَکَلَّمُونَ إِلَّا مَنْ أَذِنَ لَهُ الرَّحْمنُ وَ قالَ صَواباً یعنی هرکس که بگوید لا اله الا اللَّه محمّد رسول اللَّه».