آیه مَنْ كَفَرَ بِاللهِ مِنْ بَعْدِ إيمانِهِ إِلاَّ مَنْ أُكْرِهَ وَ قَلْبُهُ مُطْمَئِنٌّ بِالْإيمانِ وَ لكِنْ مَنْ شَرَحَ بِالْكُفْرِ صَدْراً فَعَلَيْهِمْ غَضَبٌ مِنَ اللهِ وَ لَهُمْ عَذابٌ عَظيمٌ [106]
کسانی که بعد از ایمانشان، به خدا کافر شوند [مجازات مى شوند] به جز آنها که تحت فشار واقع شده اند درحالی‌که قلبشان با ایمان، آرام است آرى، آنها که سینه خود را براى پذیرش کفر گشوده اند، غضب خدا بر آنهاست؛ و عذاب عظیمى در انتظارشان!
الصّادق (علیه السلام)- أَنَّ اللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی فَرَضَ الْإِیمَانَ عَلَی جَوَارِحِ ابْنِ آدَمَ وَ قَسَّمَهُ عَلَیْهَا وَ فَرَّقَهُ فِیهَا فَلَیْسَ مِنْ جَوَارِحِهِ جَارِحَهًٌْ إِلَّا وَ قَدْ وُکِّلَتْ مِنَ الْإِیمَانِ بِغَیْرِ مَا وُکِّلَتْ بِهِ أُخْتُهَا فَمِنْهَا قَلْبُهُ الَّذِی بِهِ یَعْقِلُ وَ یَفْقَهُ وَ یَفْهَمُ وَ هُوَ أَمِیرُ بَدَنِهِ الَّذِی لَا تَرِدُ الْجَوَارِحُ وَ لَا تَصْدُرُ إِلَّا عَنْ رَأْیِهِ وَ أَمْرِهِ ... فَأَمَّا مَا فَرَضَ عَلَی الْقَلْبِ مِنَ الْإِیمَانِ فَالْإِقْرَارُ وَ الْمَعْرِفَهًُْ وَ الْعَقْدُ وَ الرِّضَا وَ التَّسْلِیمُ بِأَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ لَا شَرِیکَ لَهُ إِلَهاً وَاحِداً لَمْ یَتَّخِذْ صَاحِبَهًًْ وَ لَا وَلَداً وَ أَنَّ مُحَمَّداً (صلی الله علیه و آله) عَبْدُهُ وَ رَسُولُهُ وَ الْإِقْرَارُ بِمَا جَاءَ مِنْ عِنْدِ اللَّهِ مِنْ نَبِیٍّ أَوْ کِتَابٍ فَذَلِکَ مَا فَرَضَ اللَّهُ عَلَی الْقَلْبِ مِنَ الْإِقْرَارِ وَ الْمَعْرِفَهًِْ وَ هُوَ عَمَلُهُ وَ هُوَ قَوْلُ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ إِلَّا مَنْ أُکْرِهَ وَ قَلْبُهُ مُطْمَئِنٌّ بِالْإِیمانِ وَ لکِنْ مَنْ شَرَحَ بِالْکُفْرِ صَدْراً.
امام صادق (علیه السلام)- خداوند متعال ایمان را بر تمام اعضای بدن فرزندان آدم واجب گردانید و مراتب ایمان در بین عضوهای بدن تقسیم فرمود و برای هر یک سهمی معیّن کرد. هر عضوی تکلیف مخصوصی دارد که عضو دیگرش به آن مکلّف نیست، یکی از آن عضوها، قلب است همان عضوی که به‌وسیله‌ی آن تعقّل میکند و تحقیق میکند و می‌فهمد. قلب، امیر و فرمانده جوارح و اعضاء او می‌باشد، هر چه قلب امر کند اعضاء بدنش اطاعت می کنند و از فرمان او سرپیچی ندارند ... ایمانی که خداوند بر قلب‌ها واجب کرده است، اقرار [به حق]، معرفت، پیمان، رضایت و تسلیم در برابر این امر است که هیچ معبودی جز الله نیست، او یگانه است و هیچ شریکی ندارد، خدای یگآن‌های که همسر و فرزند ندارد و اینکه محمّد (صلی الله علیه و آله) بنده و فرستاده‌ی اوست و اقرار به کتاب‌های آسمانی و پیامبران خدا. اقرار و معرفت، همان وظیفه‌ای است که خدا بر قلب، واجب گردانده و عمل قلب محسوب می‌شود و خداوند در این زمینه می‌فرماید: إِلاَّ مَنْ أُکْرِهَ وَقَلْبُهُ مُطْمَئِنٌّ بِالإِیمَانِ وَلَکِن مَّن شَرَحَ بِالْکُفْرِ صَدْرًا.
أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- إِنَّ اللَّهَ تَعَالَی مَا فَرَضَ الْإِیمَانَ عَلَی جَارِحَهًٍْ مِنْ جَوَارِحِ الْإِنْسَانِ إِلَّا وَ قَدْ وُکِلَتْ بِغَیْرِ مَا وُکِلَتْ بِهِ الْأُخْرَی فَمِنْهَا قَلْبُهُ الَّذِی یَعْقِلُ بِهِ وَ یَفْقَهُ وَ یَفْهَمُ وَ یَحِلُّ وَ یَعْقِدُ وَ یُرِیدُ وَ هُوَ أَمِیرُ الْبَدَنِ وَ إِمَامُ الْجَسَدِ الَّذِی لَا تُورَدُ الْجَوَارِحُ وَ لَا تَصْدُرُ إِلَّا عَنْ رَأْیِهِ وَ أَمْرِهِ وَ نَهْیِه ... فَأَمَّا مَا فَرَضَ عَلَی الْقَلْبِ مِنَ الْإِیمَانِ فَالْإِقْرَارُ وَ الْمَعْرِفَهًُْ وَ الْعَقْدُ عَلَیْهِ وَ الرِّضَا بِمَا فَرَضَهُ عَلَیْهِ وَ التَّسْلِیمُ لِأَمْرِهِ وَ الذِّکْرُ وَ التَّفَکُّرُ وَ الِانْقِیَادُ إِلَی کُلِّ مَا جَاءَ عَنِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ فِی کِتَابِهِ مَعَ حُصُولِ الْمُعْجِزِ فَیَجِبُ عَلَیْهِ اعْتِقَادُهُ وَ أَنْ یُظْهِرَ مِثْلَ مَا أَبْطَنَ إِلَّا لِلضَّرُورَهًِْ کَقَوْلِهِ سُبْحَانَهُ إِلَّا مَنْ أُکْرِهَ وَ قَلْبُهُ مُطْمَئِنٌّ بِالْإِیمانِ.
امام علی (علیه السلام)- خداوند متعال برای هر یک از اعضاء و جوارح انسانی وظیفه‌ای را معیّن کرده است که این وظیفه به عضوی دیگر ارتباط ندارد، یکی از آنها قلب آدمی است که به‌وسیله‌ی آن مسائل را درک میکند و می‌فهمد و مشکلات را حل و فصل مینماید و به وسیله‌ی آن اراده میکند. قلب، امیر و فرمانده بدن است؛ هر کاری که سایر اعضاء و جوارح انجام می‌دهند به دستور قلب انجام می‌گردد؛ امر و نهی در بدن به‌وسیله‌ی قلب اجراء می‌شود و آنها مطیع قلب هستند و دستورات او را به کار می‌گیرند ... آنچه بر قلب واجب کرده، ایمان، شناخت، اعتقاد و خوشنودی از آنچه واجب کرده و تسلیم در برابر امر خداوند است، اندیشه و تفکر، یاد خدا و اطاعت از آنچه نازل کرده و در قرآن آن را بیان نموده است و باید تا حد توانایی آن دستورات را به کار گیرند. واجب است که همه‌ی مسائل و موضوعات دینی را در قلب خود معتقد باشد و آنها را با عمل و کردار خود نشان دهد مگر آن‌هایی که برای اظهار آن ضرورتی نباشد، خداوند هم در قرآن فرموده: إِلَّا مَنْ أُکْرِهَ وَ قَلْبُهُ مُطْمَئِنٌّ بِالْإِیمانِ.
أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) فِی وَصِیَّتِهِ لِابْنِهِ مُحَمَّدِبْنِ‌الْحَنَفِیَّهًْ (رحمة الله علیه) یَا بُنَیَّ لَا تَقُلْ مَا لَا تَعْلَمُ بَلْ لَا تَقُلْ کُلَّ مَا تَعْلَمُ فَإِنَّ اللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی قَدْ فَرَضَ عَلَی جَوَارِحِکَ کُلِّهَا فَرَائِضَ یَحْتَجُّ بِهَا عَلَیْکَ یَوْمَ الْقِیَامَهًِْ وَ یَسْأَلُکَ عَنْهَا وَ ذَکَّرَهَا وَ وَعَظَهَا وَ حَذَّرَهَا وَ أَدَّبَهَا وَ لَمْ یَتْرُکْهَا سُدًی ... وَ فَرَضَ عَلَی الْقَلْبِ وَ هُوَ أَمِیرُ الْجَوَارِحِ الَّذِی بِهِ تَعْقِلُ وَ تَفْهَمُ وَ تَصْدُرُ عَنْ أَمْرِهِ وَ رَأْیِهِ فَقَالَ عَزَّوَجَلَّ إِلَّا مَنْ أُکْرِهَ وَ قَلْبُهُ مُطْمَئِنٌّ بِالْإِیمانِ الْآیَهًَْ.
امام علی (علیه السلام)- امام علی (علیه السلام) در وصیّتش به محمّد حنفیّه (رحمة الله علیه) فرمود: فرزند عزیزم! آنچه را نمی دانی، مگوی؛ بلکه همه آنچه را که می دانی [هم] مگوی؛ زیرا خدای تعالی بر کلّیه‌ی اعضاء تو وظائف و واجباتی را مقرّر و مفروض داشته است که در روز قیامت به‌وسیله‌ی آنها بر تو احتجاج می کند و از آنها سؤال می نماید. او آن اعضاء را تذکّر داده، موعظه کرده، بر حذر داشته، تأدیب نموده و آنها را بیهوده رها نکرده است ... و بر قلب، که فرمانده اعضاء است و به‌وسیله‌ی آن تعقّل می کنی، می‌فهمی و فرمان و رأی او را به کار می‌بندی، فرض کرده و خداوند عزّ و جلّ فرموده است: إِلاَّ مَنْ أُکْرِهَ وَ قَلْبُهُ مُطْمَئِنٌّ بِالْإیمانِ ... .
الصّادق (علیه السلام)- عَنِ ابْنِ‌صَدَقَهًَْ عَنْ جَعْفَرِ‌بْنِ‌مُحَمَّدٍ (علیه السلام) قَال قِیلَ لِأَبِیعَبْدِاللَّهِ (علیه السلام) إِنَّ النَّاسَ یَرْوُونَ أَنَّ عَلِیّاً (علیه السلام) قَالَ عَلَی مِنْبَرِ الْکُوفَهًِْ أَیُّهَا النَّاسُ إِنَّکُمْ سَتُدْعَوْنَ إِلَی سَبِّی فَسُبُّونِی ثُمَّ تُدْعَوْنَ إِلَی الْبَرَاءَهًِْ مِنِّی فَلَا تَبَرَّءُوا مِنِّی فَقَالَ مَا أَکْثَرَ مَا یَکْذِبُ النَّاسُ عَلَی عَلِیٍّ (علیه السلام) ثُمَّ قَالَ إِنَّمَا قَالَ إِنَّکُمْ سَتُدْعَوْنَ إِلَی سَبِّی فَسُبُّونِی ثُمَّ سَتُدْعَوْنَ إِلَی الْبَرَاءَهًِْ مِنِّی وَ إِنِّی لَعَلَی دِینِ مُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) وَ لَمْ یَقُلْ لَا تَبَرَّءُوا مِنِّی فَقَالَ لَهُ السَّائِلُ أَ رَأَیْتَ إِنِ اخْتَارَ الْقَتْلَ دُونَ الْبَرَاءَهًِْ فَقَالَ وَ اللَّهِ مَا ذَلِکَ عَلَیْهِ وَ مَا لَهُ إِلَّا مَا مَضَی عَلَیْهِ عَمَّارُ‌بْنُ‌یَاسِرٍ حَیْثُ أَکْرَهَهُ أَهْلُ مَکَّهًَْ وَ قَلْبُهُ مُطْمَئِنٌّ بِالْإِیمَانِ فَأَنْزَلَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ فِیهِ إِلَّا مَنْ أُکْرِهَ وَ قَلْبُهُ مُطْمَئِنٌّ بِالْإِیمانِ فَقَالَ لَهُ النَّبِیُّ (صلی الله علیه و آله) عِنْدَهَا یَا عَمَّارُ إِنْ عَادُوا فَعُدْ فَقَدْ أَنْزَلَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ عُذْرَکَ وَ أَمَرَکَ أَنْ تَعُودَ إِنْ عَادُوا.
امام صادق (علیه السلام)- ابن‌صدقه گوید: به امام صادق (علیه السلام) عرض شد: مردم می‌گویند که علی (علیه السلام) بر منبر کوفه فرمود: «ای مردم! به زودی به شما امر می‌شود مرا دشنام دهید، چنین کنید. پس امر می‌شود از من بیزاری بجویید، امّا از من بیزار نباشید». فرمود: «مردم چه دروغ‌های بسیاری به علی (علیه السلام) نسبت می‌دهند! علی (علیه السلام) فرموده به زودی به شما امر می‌شود، مرا دشنام دهید، [پس] چنین کنید، سپس به بیزاری از من فراخوانده می‌شوید، بدانید که من بر دین محمّد (صلی الله علیه و آله) هستم. ایشان نفرمود که از من بیزار نباشید». آن شخص پرسید: «آیا به نظر شما قتل بدون بیزاری امکانپذیر است؟! فرمود: «به خدا! داستان او همانند داستان عمّار بن یاسر است که اهل مکّه او را وادار به انکار دین کردند درحالی‌که در قلب او ایمان و اطمینان وجود داشت و خداوند فرمود: إِلاَّ مَنْ أُکْرِهَ وَقَلْبُهُ مُطْمَئِنٌّ بِالإِیمَانِ و پیامبر (صلی الله علیه و آله) با نزول این آیه به عمّار فرمود: «عمّار! اگر برگشتند، تو هم برگرد؛ که خداوند عزّ و جلّ عذر و دلیل تو را نازل کرده و به تو امر کرده که اگر برگشتند تو هم برگردی».
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) رُفِعَ عَنْ أُمَّتِی أَرْبَعُ خِصَالٍ خَطَأُهَا وَ نِسْیَانُهَا وَ مَا أُکْرِهُوا عَلَیْهِ وَ مَا لَمْ یُطِیقُوا وَ ذَلِکَ قَوْلُ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ رَبَّنا لا تُؤاخِذْنا إِنْ نَسِینا أَوْ أَخْطَأْنا رَبَّنا وَ لا تَحْمِلْ عَلَیْنا إِصْراً کَما حَمَلْتَهُ عَلَی الَّذِینَ مِنْ قَبْلِنا رَبَّنا وَ لا تُحَمِّلْنا ما لا طاقَةَ لَنا بِهِ وَ قَوْلُهُ إِلَّا مَنْ أُکْرِهَ وَ قَلْبُهُ مُطْمَئِنٌّ بِالْإِیمانِ.
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: [بازخواست در مورد] چهار خصلت و ویژگی از امّت من برداشته شده است؛ آنچه اشتباه کنند، آنچه فراموش کنند، آنچه بر انجام آن مجبور باشند، آنچه بالاتر از حدّ توان آنان باشد. این معنای سخن خدای عزّوجلّ است که فرمود: ای پروردگار ما، اگر فراموش کرده‌ایم یا خطایی کرده‌ایم، ما را بازخواست مکن. ای پروردگار ما، آن گونه که بر امّتهای پیش از ما تکلیف گران نهادی، تکلیف گران بر ما منه و آنچه را که طاقت آن نداریم، بر ما تکلیف مکن (بقره/۲۸۶) و این سخن که فرمود: إِلاَّ مَنْ أُکْرِهَ وَقَلْبُهُ مُطْمَئِنٌّ بِالإِیمَانِ.
الصّادق (علیه السلام)- عَنْ مُحَمَّدِ‌بْنِ‌مَرْوَانَ قَالَ قَالَ لِی أَبُوعَبْدِاللَّهِ (علیه السلام) مَا مُنِعَ مِیثَمٌ رَحِمَهُ اللَّهُ مِنَ التَّقِیَّهًِْ فَوَ اللَّهِ لَقَدْ عَلِمَ أَنَّ هَذِهِ الْآیَهًَْ نَزَلَتْ فِی عَمَّارٍ وَ أَصْحَابِهِ إِلَّا مَنْ أُکْرِهَ وَ قَلْبُهُ مُطْمَئِنٌّ بِالْإِیمانِ.
امام صادق (علیه السلام)- محمّدبن‌مروان گوید: امام صادق (علیه السلام) به من فرمود: چه چیزی میثم تمّار را از تقیّه منع کرد؟ به خدا! او می‌دانست که این آیه درباره‌ی عمّار و اصحابش نازل شد: إِلاَّ مَنْ أُکْرِهَ وَقَلْبُهُ مُطْمَئِنٌّ بِالإِیمَانِ.
الصّادق (علیه السلام)- عَنْ بَکْرِبْنِ‌مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِی‌عَبْدِ‌اللَّهِ (علیه السلام) قَال إِنَّ التَّقِیَّهًَْ تُرْسُ الْمُؤْمِنِ وَ لَا إِیمَانَ لِمَنْ لَا تَقِیَّهًَْ لَهُ فَقُلْتُ لَهُ جُعِلْتُ فِدَاکَ أَ رَأَیْتَ قَوْلَ اللَّهِ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی إِلَّا مَنْ أُکْرِهَ وَ قَلْبُهُ مُطْمَئِنٌّ بِالْإِیمانِ قَالَ وَ هَلِ التَّقِیَّهًُْ إِلَّا هَذَا.
امام صادق (علیه السلام)- بکربن‌محمّد گوید: امام صادق (علیه السلام) فرمود: «تقیّه، سپر مؤمن است؛ هرکس تقیّه نکند، ایمان ندارد». گفتم: «فدایتان شوم! آیا منظور شما آیه: إِلاَّ مَنْ أُکْرِهَ وَقَلْبُهُ مُطْمَئِنٌّ بِالإِیمَانِ می‌باشد»؟ فرمود: «آیا تقیّه، چیزی جز این است»؟
الصّادق (علیه السلام)- عَنْ أَبِی‌بَکْرٍ قَالَ قُلْتُ لِأَبِیعَبْدِاللَّهِ (علیه السلام) وَ مَا الْحَرُورِیَّهًُْ إِنَّا قَدْ کُنَّا مُتَعَاسِرِینَ وَ هُمُ الْیَوْمَ فِی دُورِنَا أَ رَأَیْتَ إِنْ أَخَذُونَا بِالْأَیْمَانِ قَالَ فَرَخَّصَ لِی فِی الْحَلْفِ لَهُمْ بِالْعَتَاقِ وَ الطَّلَاقِ فَقَالَ بَعْضُنَا مَدُّ الرِّقَابِ أَحَبُّ إِلَیْکَ أَمِ الْبَرَاءَهًُْ مِنْ عَلِیٍّ (علیه السلام) فَقَالَ الرُّخْصَهًُْ أَحَبُّ إِلَیَّ أَ مَا سَمِعْتَ قَوْلَ اللَّهِ فِی عَمَّارٍ إِلَّا مَنْ أُکْرِهَ وَ قَلْبُهُ مُطْمَئِنٌّ بِالْإِیمانِ.
امام صادق (علیه السلام)- ابوبکر گوید: به امام صادق (علیه السلام) گفتم: «[نظر شما درباره] «حَروریه» [نام گروهی منحرف] چیست؟ قبلاً این‌ها از ما دور بودند، امّا امروز در شهر ما هستند؛ به نظر شما اگر ما را درباره‌ی سوگند خوردن تحت فشار قرار دهند، باید چه کنیم؟ حضرت به من اجازه داد که برای آنان به آزاد کردن بنده و طلاق، سوگند یاد کنم و از این طریق، خودم را نجات دهم». یکی از ما پرسید: «برای شما، تن به کشتن دادن، دوست‌داشتنی‌تر است یا برائت جستن از علی (علیه السلام)»؟ حضرت فرمود: «راه گریز داشتن (تقیّه کردن) نزد من دوست‌داشتنی‌تر است؛ مگر این سخن خداوند را درباره‌ی عمّار نشنیده‌ای که فرمود: إِلاَّ مَنْ أُکْرِهَ وَقَلْبُهُ مُطْمَئِنٌّ بِالإِیمَانِ».
الصّادق (علیه السلام)- عَنْ عَبْدِ‌اللَّهِ‌بْنِ‌عَجْلَانَ عَنْ أَبِی‌عَبْدِ‌اللَّهِ (علیه السلام) قَالَ سَأَلْتُهُ فَقُلْتُ لَهُ إِنَّ الضَّحَّاکَ قَدْ ظَهَرَ بِالْکُوفَهًِْ وَ یُوشِکُ أَنْ نُدْعَی إِلَی الْبَرَاءَهًِْ مِنْ عَلِیٍّ (علیه السلام) فَکَیْفَ نَصْنَعُ قَالَ فَابْرَأْ مِنْهُ قَالَ قُلْتُ لَهُ أَیُّ شَیْءٍ أَحَبُّ إِلَیْکَ قَالَ أَنْ یَمْضُوا عَلَی مَا مَضَی عَلَیْهِ عَمَّارُ بْنُ یَاسِرٍ أُخِذَ بِمَکَّهًَْ فَقَالُوا لَهُ ابْرَأْ مِنْ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) فَبَرِئَ مِنْهُ فَأَنْزَلَ اللَّهُ عُذْرَهُ إِلَّا مَنْ أُکْرِهَ وَ قَلْبُهُ مُطْمَئِنٌّ بِالْإِیمانِ.
امام صادق (علیه السلام)- عبداللّه‌بن‌عجلان گوید: به امام صادق (علیه السلام) عرض کردم: «ضحّاک به کوفه آمده و نزدیک است ما را وادارد از علی (علیه السلام) بیزاری بجوییم، چه کنیم»؟ فرمود: «همان کار را بکن». پرسیدم: «کدام کار در نظر شما بهتر است»؟ فرمود: «اینکه درباره‌ی این موضوع همانند عمّار بن یاسر عمل کنید که در مکّه دستگیر شد و به او گفتند: از رسول الله (صلی الله علیه و آله) برائت بجوی و او چنان کرد و خداوند عذر و دلیل او را نازل کرد؛ إِلاَّ مَنْ أُکْرِهَ وَقَلْبُهُ مُطْمَئِنٌّ بِالإِیمَانِ».
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- عَنْ عَلِیِّ‌بْنِ‌أَبِی‌طَالِبٍ (علیه السلام) قَال قُلْتُ یَا رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) الرَّجُلُ یُؤْخَذُ یُرِیدُونَ عَذَابَهُ قَالَ یَتَّقِی عَذَابَهُ بِمَا یُرْضِیهِمْ بِاللِّسَانِ وَ یَکْرَهُهُ بِالْقَلْبِ قَالَ (صلی الله علیه و آله) هُوَ قَوْلُهُ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی إِلَّا مَنْ أُکْرِهَ وَ قَلْبُهُ مُطْمَئِنٌّ بِالْإِیمانِ.
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- امام علی (علیه السلام) فرمود: از پیامبر (صلی الله علیه و آله) سؤال کردم: «فردی دستگیر شده و می‌خواهند عذابش کنند چه کند»؟ فرمود: «آن چیزی که آنها به شنیدنش راضی می‌شوند را بگوید درحالی‌که در قلبش آن را نمی‌پذیرد [و به این طریق عذاب را از خود دور کند]. این معنای کلام خداست که فرموده إِلاَّ مَنْ أُکْرِهَ وَ قَلْبُهُ مُطْمَئِنٌّ بِالْإیمان.
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- لَا یَمِینَ لِمُکْرَهٍ قَالَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ إِلَّا مَنْ أُکْرِهَ وَ قَلْبُهُ مُطْمَئِنٌّ بِالْإِیمانِ.
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- هیچ سوگندی از روی کراهت صحیح نیست. خداوند عز ّوجلّ می‌فرماید: إِلَّا مَنْ أُکْرِهَ وَ قَلْبُهُ مُطْمَئِنٌّ بِالْإِیمانِ.
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- إِنَّ رَجُلًا أَتَی النَّبِیَّ (صلی الله علیه و آله) فَقَالَ یَا رَسُولَ اللَّهِ أَوْصِنِی فَقَالَ لَا تُشْرِکْ بِاللَّهِ شَیْئاً وَ إِنْ حُرِّقْتَ بِالنَّارِ وَ عُذِّبْت إِلَّا مَنْ أُکْرِهَ وَ قَلْبُهُ مُطْمَئِنٌّ بِالْإِیمانِ.
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- مردی نزد رسول اکرم (صلی الله علیه و آله) آمد و عرض¬کرد: ای رسول خدا (صلی الله علیه و آله)! مرا سفارشی کن. فرمود: «چیزی را با خدا شریک مساز اگر چه به آتش سوخته شوی و شکنجه بینی [همواره دلت به ایمان محکم ¬باشد]. ِ إِلاَّ مَنْ أُکْرِهَ وَ قَلْبُهُ مُطْمَئِنٌّ بِالْإیمانِ».
علی‌ّبن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- وَ لکِنْ مَنْ شَرَحَ بِالْکُفْرِ صَدْراً فَهُوَ عَبْدُ اللَّهِ بْنُ‌سَعْدِ‌بْنِ أَبِی‌سَرْحِ‌بْنِ‌الْحَارِثِ مِنْ بَنِی لُوَیٍّ یَقُولُ اللَّهُ فَعَلَیْهِمْ غَضَبٌ مِنَ اللهِ وَ لَهُمْ عَذَابٌ عَظِیمٌ ذَلِکَ بِأَنَّهُمُ اسْتَحَبُّوا الْحَیَاهًَْ الدُّنْیَا عَلَی الْآخِرَهًِْ وَ أَنَّ اللهَ لَا یَهْدِی الْقَوْمَ الظَّالِمِینَ ذَلِکَ بِأَنَّ اللَّهَ خَتَمَ عَلَی سَمْعِهِمْ وَ أَبْصَارِهِمْ وَ قُلُوبِهِمْ وَ أُولَئِکَ هُمُ الْغَافِلُونَ لَا جَرَمَ أَنَّهُمْ فِی الْآخِرَةِ هُمُ الْأَخْسَرُونَ هَکَذَا فِی قِرَاءَهًِْ ابْنِ‌مَسْعُودٍ هَذَا کُلُّهُ فِی عَبْدِاللَّهِ‌بْنِ سَعْدِ‌بْنِ‌أَبِی‌سَرْحٍ کَانَ عَامِلًا لِعُثْمَانَ‌بْنِ‌عَفَّانَ عَلَی مِصْرَ وَ نَزَلَ فِیهِ أَیْضاً وَ مَنْ قالَ سَأُنْزِلُ مِثْلَ ما أَنْزَلَ اللهُ وَ لَوْ تَری إِذِ الظَّالِمُونَ فِی غَمَراتِ الْمَوْتِ.
علی‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- وَ لکِنْ مَنْ شَرَحَ بِالْکُفْرِ صَدْراً؛ منظور، عبد الله بن سعد بن ابی سرح‌بن‌حارث از قبیله‌ی بنی لؤی است. خداوند می‌فرماید: فَعَلَیْهِمْ غَضَبٌ مِّنَ اللهِ وَلَهُمْ عَذَابٌ عَظِیمٌ* ذَلِکَ بِأَنَّهُمُ اسْتَحَبُّواْ الْحَیَاةَ الْدُّنْیَا عَلَی الآخِرَةِ وَأَنَّ اللهَ لاَ یَهْدِی الْقَوْمَ الْکَافِرِینَ* ذلک بأنَّ اللهَ خَتَمَ عَلَی سَمعِهم و أبصارِهم و قُلُوبِهم وَأُولَئِکَ هُمُ الْغَافِلُونَ* لاَ جَرَمَ أَنَّهُمْ فِی الآخِرَةِ هُمُ الْاخْسَرُونَ این قرائت ابن‌مسعود است، همه این آیات درباره‌ی عبد الله بن سعد بن ابی سرح، کارگزار عثمان بن عفّان در مصر نازل شد. همچنین آیه؛ و آن کس که گفت: من نیز همانند آیاتی که خدا نازل کرده است، نازل خواهم کرد؟ اگر ببینی آن گاه که این ستمکاران در سکرات مرگ گرفتارند. (انعام/۹۳) نیز در مورد اوست.