آیه ۹۰ - سوره نحل

آیه إِنَّ اللهَ يَأْمُرُ بِالْعَدْلِ وَ الْإِحْسانِ وَ إيتاءِ ذِي الْقُرْبى وَ يَنْهى عَنِ الْفَحْشاءِ وَ الْمُنْكَرِ وَ الْبَغْيِ يَعِظُكُمْ لَعَلَّكُمْ تَذَكَّرُونَ [90]

خداوند به عدل و احسان فرمان مىدهد و [همچنین] به بخشش به نزدیکان و از فحشا و منکر و ستم، نهى مىکند؛ خداوند به شما اندرز مىدهد، شاید متذکّر شوید.

خداوند به عدل و احسان فرمان می‌دهد و [همچنین] به بخشش به نزدیکان؛ و از فحشا و منکر و ستم، نهی می‌کند

۱ -۱
(نحل/ ۹۰)

أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- عَنْ عَمْرِوبْنِ‌عُثْمَانَ قَال خَرَجَ أَمِیرُالْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) عَلَی أَصْحَابِهِ وَ هُمْ یَتَذَاکَرُونَ الْمُرُوَّهًَْ فَقَالَ أَیْنَ أَنْتُمْ مِنْ کِتَابِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ قَالُوا یَا أَمِیرَالْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) فِی أَیِّ مَوْضِعٍ فَقَالَ فِی قَوْلِهِ عَزَّوَجَلَّ إِنَّ اللهَ یَأْمُرُ بِالْعَدْلِ وَ الْإِحْسانِ فَالْعَدْلُ الْإِنْصَافُ وَ الْإِحْسَانُ التَّفَضُّلُ.

امام علی (علیه السلام)- عمرِوبنِ‌عثمان گوید: امیرالمؤمنین (علیه السلام) نزد یاران خود رفت و دید آن‌ها درباره‌ی مروّت گفتگو می‌کنند، پرسید: «از کتاب خدا در این مورد چه می‌گویید»؟ پرسیدند: «در کجای قرآن آمده است»؟ فرمود: «آیه: إِنَّ اللهَ یَأْمُرُ بِالْعَدْلِ وَالإِحْسَانِ. عدل یعنی انصاف، احسان یعنی بخشش و نیکی».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۷، ص۷۱۴
بحارالأنوار، ج۷۳، ص۳۱۲/ معانی الأخبار، ص۲۵۷/ مستدرک الوسایل، ج۸، ص۲۲۲/ نهج البلاغهًْ، ص۲۳۱/ نورالثقلین/ البرهان
۱ -۲
(نحل/ ۹۰)

الرّسول (صلی الله علیه و آله)- جِمَاعُ التَّقْوَی فِی قَوْلِهِ تَعَالَی إِنَّ اللهَ یَأْمُرُ بِالْعَدْلِ وَ الْإِحْسانِ.

پیامبر (صلی الله علیه و آله)- بیان تمام حقیقت تقوی در این گفتار خداوند است که فرموده است: إِنَّ اللهَ یَأْمُرُ بِالْعَدْلِ وَ الْإِحْسان.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۷، ص۷۱۴
مستدرک الوسایل، ج۱۱، ص۲۶۶/ روضهًْ الواعظین، ج۲، ص۴۳۷/ مشکاهًْ الأنوار، ص۴۵/ نورالثقلین
۱ -۳
(نحل/ ۹۰)

الباقر (علیه السلام)- الْعَدْلُ شَهَادَهًُْ الْإِخْلَاصِ وَ أَنَّ مُحَمَّداً رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) وَ الْإِحْسَانُ وَلَایَهًُْ أَمِیرِالْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) وَ الْإِتْیَانُ بِطَاعَتِهِمَا وَ إِیتَاءُ ذِی الْقُرْبَی الْحَسَنُ (علیه السلام) وَ الْحُسَیْنُ (علیه السلام) وَ الْأَئِمَّهًُْ مِنْ وُلْدِهِ (علیهم السلام) وَ یَنْهی عَنِ الْفَحْشاءِ وَ الْمُنْکَرِ وَ الْبَغْیِ هُوَ مَنْ ظَلَمَهُمْ وَ قَتَلَهُمْ وَ مَنَعَ حُقُوقَهُمْ.

امام باقر (علیه السلام)- عدل یعنی شهادت به یگانگی خدا و اینکه محمّد (صلی الله علیه و آله) فرستاده‌ی خداوند است و احسان یعنی پذیرش ولایت امیرالمؤمنین (علیه السلام) و اطاعت از پیامبر (صلی الله علیه و آله) و علی (علیه السلام)، و إِیتاءِ ذِی الْقُرْبی یعنی حسن (علیه السلام) و حسین (علیه السلام) و امامان از نسل او. وَ یَنْهَی عَنِ الْفَحْشَاء وَالْمُنکَرِ وَالْبَغْیِ یعنی هرکس که به آن‌ها ظلم کند و آنان را بکشد و حقّ آن‌ها را غصب کند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۷، ص۷۱۴
بحارالأنوار، ج۲۴، ص۱۸۸/ تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص۲۶۴/ البرهان
۱ -۴
(نحل/ ۹۰)

الباقر (علیه السلام)- الْعَدْلُ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) وَ الْإِحْسَانُ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلِیُّ‌بْنُ‌أَبِی‌طَالِبٍ (علیه السلام) وَ إِیتَاءُ ذِی الْقُرْبَی فَاطِمَهًُْ (سلام الله علیها).

امامباقر (علیه السلام)- عدل رسول‌خدا (صلی الله علیه و آله)، احسان امیرالمؤمنین، علیبنابیطالب (علیه السلام) و إِیتاءِ ذِی الْقُرْبی فاطمه (سلام الله علیها) است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۷، ص۷۱۴
بحارالأنوار، ج۲۴، ص۱۹۰/ فرات الکوفی، ص۲۳۶
۱ -۵
(نحل/ ۹۰)

الباقر (علیه السلام)- عَن سَعدٍ عَن أبِی‌جَعفَرَ (علیه السلام) قَالَ یَا سَعْدُ إِنَّ اللهَ یَأْمُرُ بِالْعَدْلِ وَ هُوَ مُحَمَّدٌ (صلی الله علیه و آله) وَ الْإِحْسَانِ وَ هُوَ عَلِیٌّ (علیه السلام) وَ إِیتاءِ ذِی الْقُرْبی وَ هُوَ قَرَابَتُنَا أَمَرَ اللَّهُ الْعِبَادَ بِمَوَدَّتِنَا وَ إِیتَائِنَا وَ نَهَاهُمْ عَنِ الْفَحْشَاءِ وَ الْمُنْکَرِ مَنْ بَغَی عَلَی أَهْلِ الْبَیْتِ وَ دَعَا إِلَی غَیْرِنَا.

امامباقر (علیه السلام)- سعد گوید: امام باقر (علیه السلام) فرمود: ای سعد! إِنَّ اللهَ یَأْمُرُ بِالْعَدْلِ و منظور از آن محمّد (صلی الله علیه و آله) است وَ الْإِحْسَانِ که منظور از آن علی (علیه السلام) است و ایتاء ذی‌القُربَی [یعنی] نسبت خویشاوندی ما [با رسول خدا (صلی الله علیه و آله)] است. خداوند بندگان را به دوستی و بخشش نسبت به ما امر می‌کند و از فحشا و منکر باز می‌دارد، که فحشا و منکر آن کسانی هستند که بر اهل بیت (ظلم و ستم کردند و مردم را به تبعیّت افرادی غیر از آنان فرا خواندند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۷، ص۷۱۴
بحارالأنوار، ج۲۳، ص۲۶۸/ العیاشی، ج۲، ص۲۶۷/ العیاشی، ج۲، ص۲۶۸/ نورالثقلین/ البرهان
۱ -۶
(نحل/ ۹۰)

الصّادق (علیه السلام)- عَنِ السَّکُونِیِّ قَالَ جَاءَ رَجُلٌ إِلَی أَبِی‌عَبْدِاللَّهِ جَعْفَرِ‌بْنِ‌مُحَمَّدٍ (علیه السلام) وَ أَنَا عِنْدَهُ فَقَال یَا ابْنَ‌رَسُولِ‌اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) إِنَّ اللهَ یَأْمُرُ بِالْعَدْلِ وَ الْإِحْسانِ وَ إِیتاءِ ذِی الْقُرْبی وَ یَنْهی عَنِ الْفَحْشاءِ وَ الْمُنْکَرِ وَ الْبَغْیِ یَعِظُکُمْ لَعَلَّکُمْ تَذَکَّرُونَ وَ قَوْلُهُ أَمَرَ أَلَّا تَعْبُدُوا إِلَّا إِیَّاهُ فَقَالَ نَعَمْ لَیْسَ لِلَّهِ فِی عِبَادِهِ أَمْرٌ إِلَّا الْعَدْلُ وَ الْإِحْسَانُ فَالدُّعَاءُ مِنَ اللَّهِ عَامٌّ وَ الْهُدَی خَاصٌّ مِثْلُ قَوْلِهِ یَهْدِی مَنْ یَشاءُ إِلی صِراطٍ مُسْتَقِیمٍ وَ لَمْ یَقُلْ وَ یَهْدِی جَمِیعَ مَنْ دَعَاهُ إِلَی صِرَاطٍ مُسْتَقِیمٍ.

امام صادق (علیه السلام)- سکونی گوید: در محضر امام صادق (علیه السلام) بودم که مردی آمد و گفت: «ای پسر رسول خدا (صلی الله علیه و آله)! آیا خداوند می‌فرماید: إِنَّ اللهَ یَأْمُرُ بِالْعَدْلِ وَالإِحْسَانِ وَإِیتَاء ذِی الْقُرْبَی وَیَنْهَی عَنِ الْفَحْشَاء وَالْمُنکَرِ وَالْبَغْیِ یَعِظُکُمْ لَعَلَّکُمْ تَذَکَّرُونَ، درحالی‌که می‌فرماید: فرمان داده است که جز او را نپرستید (یوسف/۴۰)»؟ امام (علیه السلام) فرمود: «بله! تنها امر خداوند به بندگانش، اجرای عدل و احسان است. دعوت از جانب خدا عامّ است، ولی هدایت خداوند، مخصوص بندگان خاصّی است مانند این فرموده‌ی خداوند: خدا هرکس را که بخواهد به راه راست هدایت می‌کند. (بقره/۱۴۲) و نفرمود: همه‌ی کسانی را که دعوت کرده را به راه راست هدایت می‌کند».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۷، ص۷۱۶
بحارالأنوار، ج۵، ص۱۹۸/ القمی، ج۱، ص۳۸۸/ نورالثقلین/ البرهان؛ «و لم یقل و یهدی ... مستقیم» محذوف
۱ -۷
(نحل/ ۹۰)

الصّادق (علیه السلام)- فَأَفْضَلُ الدِّینِ مَعْرِفَهًُْ الرُّسُلِ وَ وَلَایَتُهُمْ وَ أُخْبِرُکَ أَنَّ اللَّهَ أَحَلَّ حَلَالًا وَ حَرَّمَ حَرَاماً إِلَی یَوْمِ الْقِیَامَهًِْ فَمَعْرِفَهًُْ الرُّسُلِ وَ وَلَایَتُهُمْ وَ طَاعَتُهُمْ هُوَ الْحَلَالُ فَالْمُحَلَّلُ مَا أَحَلُّوا وَ الْمُحَرَّمُ مَا حَرَّمُوا وَ هُمْ أَصْلُهُ وَ مِنْهُمُ الْفُرُوعُ الْحَلَالُ وَ ذَلِکَ سَعْیُهُمْ وَ مِنْ فُرُوعِهِمْ أَمْرُهُمْ شِیعَتَهُمْ وَ أَهْلَ وَلَایَتِهِمْ بِالْحَلَالِ مِنْ إِقَامِ الصَّلَاهًِْ وَ إِیتَاءِ الزَّکَاهًِْ وَ صَوْمِ شَهْرِ رَمَضَانَ وَ حِجِّ الْبَیْتِ وَ الْعُمْرَهًِْ وَ تَعْظِیمِ حُرُمَاتِ اللَّهِ وَ مَشَاعِرِهِ وَ تَعْظِیمِ الْبَیْتِ الْحَرَامِ وَ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ وَ الشَّهْرِ الْحَرَامِ وَ الطَّهُورِ وَ الِاغْتِسَالِ مِنَ الْجَنَابَهًِْ وَ مَکَارِمِ الْأَخْلَاقِ وَ مَحَاسِنِهَا وَ جَمِیعِ الْبِرِّ ثُمَّ ذَکَرَ بَعْدَ ذَلِکَ فَقَالَ فِی کِتَابِهِ إِنَّ اللهَ یَأْمُرُ بِالْعَدْلِ وَ الْإِحْسانِ وَ إِیتاءِ ذِی الْقُرْبی وَ یَنْهی عَنِ الْفَحْشاءِ وَ الْمُنْکَرِ وَ الْبَغْیِ یَعِظُکُمْ لَعَلَّکُمْ تَذَکَّرُونَ فَعَدُوُّهُمْ هُمُ الْحَرَامُ الْمُحَرَّمُ وَ أَوْلِیَاؤُهُمُ الدَّاخِلُونَ فِی أَمْرِهِمْ إِلَی یَوْمِ الْقِیَامَهًِْ فَهُمُ الْفَوَاحِشُ ما ظَهَرَ مِنْها وَ ما بَطَنَ وَ الْخَمْرُ وَ الْمَیْسِرُ وَ الزِّنَا وَ الرِّبَا وَ الدَّمُ وَ الْمَیْتَهًُْ وَ لَحْمُ الْخِنْزِیرِ فَهُمُ الْحَرَامُ الْمُحَرَّمُ وَ أَصْلُ کُلِّ حَرَامٍ وَ هُمُ الشَّرُّ وَ أَصْلُ کُلِّ شَرٍّ وَ مِنْهُمْ فُرُوعُ الشَّرِّ کُلِّهِ وَ مِنْ ذَلِکَ الْفُرُوعُ الْحَرَامُ وَ اسْتِحْلَالُهُمْ إِیَّاهَا وَ مِنْ فُرُوعِهِمْ تَکْذِیبُ الْأَنْبِیَاءِ وَ جُحُودُ الْأَوْصِیَاءِ وَ رُکُوبُ الْفَوَاحِشِ الزِّنَا وَ السَّرِقَهًِْ وَ شُرْبِ الْخَمْرِ وَ الْمُسْکِرِ وَ أَکْلِ مَالِ الْیَتِیمِ وَ أَکْلِ الرِّبَا وَ الْخُدْعَهًِْ وَ الْخِیَانَهًِْ وَ رُکُوبِ الْحَرَامِ کُلِّهَا وَ انْتِهَاکِ الْمَعَاصِی وَ إِنَّمَا یَأْمُرُ اللَّهُ بِالْعَدْلِ وَ الْإِحْسانِ وَ إِیتاءِ ذِی الْقُرْبی یَعْنِی مَوَدَّهًَْ ذِی الْقُرْبَی وَ ابْتِغَاءَ طَاعَتِهِمْ وَ یَنْهی عَنِ الْفَحْشاءِ وَ الْمُنْکَرِ وَ الْبَغْیِ وَ هُمْ أَعْدَاءُ الْأَنْبِیَاءِ وَ أَوْصِیَاءِ الْأَنْبِیَاءِ وَ هُمُ الْمَنْهِیُّ عَنْ مَوَدَّتِهِمْ وَ طَاعَتِهِمْ یَعِظُکُمْ بِهَذِهِ لَعَلَّکُمْ تَذَکَّرُونَ.

امام صادق (علیه السلام)- برترین بخش دین شناختن پیامبران (و فرستادگان خدا و حق ولایت و حاکمیّت آنان است. و تو را آگاه می‌کنم که خدا تا روز قیامت حلال را حلال و حرام را حرام کرده است. معرفت فرستادگان و قبول حاکمیّت و اطاعت ایشان حلال است؛ و حلال شده چیزی است که آنان حلال کرده باشند، و حرام شده آنکه ایشان حرام دانسته باشند. و آنان اصل هر حلالند و فرعهای حلال از ایشان منشعب خواهد بود. و این رسالت ایشان است. و از فروع منشعب از ایشان، امر ایشان است به پیروان و دوستان خود به انجام دادن کارهای حلال: مثل برپا داشتن نماز و دادن زکات و ... و همه نیکی‌ها؛ و خدا در کتاب خود از این امور یاد کرده و گفته است: إِنَّ اللهَ یَأْمُرُ بِالْعَدْلِ وَ الْإِحْسانِ وَ إِیتاءِ ذِی الْقُرْبی، وَ یَنْهی عَنِ الْفَحْشاءِ وَ الْمُنْکَرِ وَ الْبَغْیِ، یَعِظُکُمْ لَعَلَّکُمْ تَذَکَّرُونَ خدا به دادگری و نیکوکاری و بخشش به خویشاوندان فرمان می‌دهد، و از بدکاری و کار ناپسند و ستمگری نهی می‌کند؛ پندتان می‌دهد تا مگر پند پذیرید». و امّا دشمنان پیامبران (و دوستان آنان که همواره پیرو آنانند حرامند و حرام است پیروی از آنان، و آنانند زشتیها و فواحش آشکار و نهان، و شراب و قمار و زنا و ربا و خون و مردار و گوشت خوک، و آنانند حرام شده و اصل هر حرام، و شرّ و اصل هر شر، و فروع شر همه از آنها است. و کارهای حرام و حلال شمردن آنها از آنان مایه می‌گیرد، که از آن جمله است تکذیب پیامبران، و منکر شدن وصایت اوصیا، و مرتکب شدن کارهای زشت: زنا و دزدی و باده نوشی و خوردن مال یتیم و خوردن ربا و فریبکاری و خیانت و ارتکاب انواع حرام و پرداختن به گناهان. خدا به دادگری و نیکوکاری و بخشیدن مال به خویشاوندان، یعنی دوست داشتن ایشان (خاندان پیامبر) و پیروی ایشان فرمان می‌دهد، و از فحشا و منکر و بغی نهی می‌کند. و آنان دشمنان پیامبران (و اوصیای پیامبرانند. و خود آنانند که دوست داشتن و اطاعت کردن ایشان نهی شده است؛ خدا به این همه شما را پند می‌دهد تا مگر پند گیرید.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۷، ص۷۱۶
الحیاهًْ، ج۲، ص۶۶۳
۱ -۸
(نحل/ ۹۰)

الباقر (علیه السلام)- قَالَ السَّیِّدُ بْنُ طَاوُسٍ فِی کِتَابِ سَعْدِ السُّعُود رَأَیْتُ فِی تَفْسِیرٍ مَنْسُوبٍ إِلَی الْبَاقِرِ (علیه السلام) فِی قَوْلِهِ تَعَالَی إِنَّ اللهَ یَأْمُرُ بِالْعَدْلِ وَ الْإِحْسانِ وَ إِیتاءِ ذِی الْقُرْبی وَ یَنْهی عَنِ الْفَحْشاءِ وَ الْمُنْکَرِ وَ الْبَغْیِ یَعِظُکُمْ لَعَلَّکُمْ تَذَکَّرُونَ قَالَ بَلَغَنَا أَنَّ عُثْمَانَ‌بْنَ مَظْعُونٍ قَالَ نَزَلَتْ هَذِهِ الْآیَهًُْ عَلَی النَّبِیِّ (صلی الله علیه و آله) وَ أَنَا عِنْدَهُ قَالَ مَرَرْتُ عَلَیْهِ وَ هُوَ بِفِنَاءِ بَابِهِ فَجَلَسْتُ إِلَیْهِ فَبَیْنَا هُوَ یُحَدِّثُنِی إِذْ رَأَیْتُ بَصَرَهُ شَاخِصاً إِلَی السَّمَاءِ حَتَّی رَأَیْتُ طَرْفَهُ قَدِ انْقَطَعَ ثُمَّ رَأَیْتُهُ خَفَضَهُ حَتَّی وَضَعَهُ عَنْ یَمِینِهِ ثُمَّ وَلَّانِی رُکْبَتَهُ وَ جَعَلَ یَنْفُضُ بِرَأْسِهِ کَأَنَّهُ أُلْهِمَ شَیْئاً فَقَالَ ثُمَّ رَأَیْتُهُ أَیْضاً رَفَعَ طَرْفَهُ إِلَی السَّمَاءِ ثُمَّ خَفَضَهُ عَنْ شِمَالِهِ ثُمَّ أَقْبَلَ إِلَیَّ مُحْمَرَّ الْوَجْهِ یَفِیضُ عَرَقاً فَقُلْتُ یَا رَسُولَ‌اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) مَا رَأَیْتُکَ فَعَلْتَ الَّذِی فَعَلْتَ الْیَوْمَ مَا حَالُکَ قَالَ وَ لَقَدْ رَأَیْتَهُ قُلْتُ نَعَمْ قَالَ رَسُولُ‌اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) ذَاکَ جَبْرَئِیلُ (علیه السلام) لَمْ یَکُنْ لِی هِمَّهًٌْ غَیْرَهُ ثُمَّ تَلَا عَلَیْهِ الْآیَتَیْنِ قَالَ عُثْمَانَ فَقُمْتُ مِنْ عِنْدِ رَسُولِ‌اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) مُعْجَباً بِالَّذِی رَأَیْتُ فَأَتَیْتُ أَبَا طَالِبٍ رَضِیَ اللَّهُ عَنْهُ فَقَرَأْتُهُمَا عَلَیْهِ فَعَجِبَ أَبُوطَالِبٍ وَ قَالَ یَا آلَ غَالِبٍ اتَّبِعُوهُ تَرْشُدُوا وَ تُفْلِحُوا فَوَ اللَّهِ مَا یَدْعُو إِلَّا إِلَی مَکَارِمِ الْأَخْلَاقِ لَئِنْ کَانَ صَادِقاً أَوْ کَاذِباً مَا یَدْعُو إِلَّا إِلَی الْخَیْرِ.

امام باقر (علیه السلام)- سیّدبن‌طاووس در کتاب سعدالسعود می‌گوید: در تفسیر منسوب به امام باقر (علیه السلام) دیدم که در ذیل این آیه: إِنَّ اللهَ یَأْمُرُ بِالْعَدْلِ وَ الْإِحْسَانِ وَ إِیتَاءِ ذِی الْقُرْبَی وَ یَنْهَی عَنِ الْفَحْشَاءِ وَ الْمُنْکَرِ وَ الْبَغْیِ یَعِظُکُمْ لَعَلَّکُمْ تَذَکَّرُونَ، چنین نوشته بود: به ما چنین خبر رسیده که عثمان‌بن‌مظعون گوید: زمانی‌که این آیه بر پیامبر (صلی الله علیه و آله) نازل شد، من نزد او بودم و از کنارش عبور کردم، او کنار در نشسته بود، من نیز کنار او نشستم، در همان لحظات که او با من گفتگو می‌کرد ناگهان دیدم که چشمانش به آسمان خیره شد و در همین حال بود تا آنکه پلک از آسمان برداشت و سپس چیزی در آسمان دیدم، دیدم که پیامبر (صلی الله علیه و آله)) آن را پایین آورد تا آنکه آن را در طرف راستش قرار داد و مرا به سمت زانوهای او چرخاند و سرش را شروع به تکان‌دادن کرد. گویا دارد چیزی را به او می‌گوید سپس دیدم که مجدداً پلکش را به سمت آسمان بالا برد و این بار در طرف چپش پایین آورد و سپس پیامبر (صلی الله علیه و آله) به من روی کرد درحالی‌که چهره‌ام [از تعجب و ترس] قرمز شده بود و از صورتم عرق می‌چکید. گفتم: «ای رسول خدا (صلی الله علیه و آله)! این چه چیزی بود که امروز دیدم انجام دادید؟! این چه حالی بود که داشتید»؟! پیامبر (صلی الله علیه و آله) فرمود: «تو او را دیدی»؟! گفتم: «بله»! پیامبر (صلی الله علیه و آله) فرمود: «او جبرئیل (علیه السلام) بود و کاری که می‌کردم با او بود سپس آن دو آیه را برای او خواند. از نزد رسول خدا (صلی الله علیه و آله) با تعجّب فراوانی که از دیدن آن صحنه داشتم بلند شدم و نزد ابوطالب (رحمة الله علیه) رفتم و آن دو آیه را برای او خواندم، ابوطالب (رحمة الله علیه) نیز تعجّب کرد و گفت: «ای آل غالب! از پیامبر (صلی الله علیه و آله) تبعیّت کنید تا هدایت شوید و رستگار گردید، به خدا قسم! او جز دعوت به مکارم اخلاق به چیز دیگری دعوت نمی‌کند. چه او دروغگو باشد چه راستگو، او به چیزی غیر از خیر دعوت نمی‌کند».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۷، ص۷۱۶
بحارالأنوار، ج۱۸، ص۲۶۸/ سعدالسعود، ص۱۲۲؛ «رأسه» بدل «رأیته»
۱ -۹
(نحل/ ۹۰)

الرّسول (صلی الله علیه و آله)- یَا ابْنَ‌مَسْعُودٍ عَلَیْکَ بِالصِّدْقِ وَ لَا تَخْرُجَنَّ مِنْ فِیکَ کَذِبَهًٌْ أَبَداً وَ أَنْصِفِ النَّاسَ مِنْ نَفْسِکَ وَ أَحْسِنْ وَ ادْعُ النَّاسَ إِلَی الْإِحْسَانِ وَ صِلْ رَحِمَکَ وَ لَا تَمْکُرِ النَّاسَ وَ أَوْفِ النَّاسَ بِمَا عَاهَدْتَهُمْ فَإِنَّ اللَّهَ تَعَالَی یَقُولُ إِنَّ اللهَ یَأْمُرُ بِالْعَدْلِ وَ الْإِحْسانِ وَ إِیتاءِ ذِی الْقُرْبی وَ یَنْهی عَنِ الْفَحْشاءِ وَ الْمُنْکَرِ وَ الْبَغْیِ یَعِظُکُمْ لَعَلَّکُمْ تَذَکَّرُونَ تَمَّتِ الْمَوْعِظَهًُْ وَ بِاللَّهِ التَّوْفِیقُ.

پیامبر (صلی الله علیه و آله)- ای پسر مسعود! بر تو باد به راستی و هیچ‌گاه از دهانت دروغی بیرون نیاید. مردم را از طرف خود انصاف ده، نیکی کن. و مردم را به نیکی دعوت کن. پیوند خویشاوندی را محکم کن و مردم را فریب مده، پیمانی را که به مردم وعده داده‌ای وفا کن، خدای متعال می‌فرماید: إِنَّ اللهَ یَأْمُرُ بِالْعَدْلِ وَ الْإِحْسانِ وَ إِیتاءِ ذِی الْقُرْبی وَ یَنْهی عَنِ الْفَحْشاءِ وَ الْمُنْکَرِ وَ الْبَغْیِ یَعِظُکُمْ لَعَلَّکُمْ تَذَکَّرُونَ. موعظه کامل شد و توفیق [عمل به آن] با خداست.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۷، ص۷۱۸
بحارالأنوار، ج۷۴، ص۱۱۱
۱ -۱۰
(نحل/ ۹۰)

امیرالمؤمنین (علیه السلام)- سَأَلَهُ رَجُلٌ عَنِ الْمُرُوَّهًِْ فَقَالَ (علیه السلام) إِطْعَامُ الطَّعَامِ وَ تَعَاهُدُ الْإِخْوَانِ وَ کَفُّ الْأَذَی عَنِ الْجِیرَانِ ثُمَّ قَرَأَ إِنَّ اللهَ یَأْمُرُ بِالْعَدْلِ وَ الْإِحْسانِ الْآیَهًْ.

امام علی (علیه السلام)- شخصی از امیرالمؤمنین (علیه السلام) تفسیر مروّت و جوانمردی را پرسید، فرمود: «اطعام طعام، خبرگیری از برادران و خودداری از آزار همسایگان، بعد این آیه را قرائت نمود: إِنَّ اللهَ یَأْمُرُ بِالْعَدْلِ وَ الْإِحْسانِ».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۷، ص۷۱۸
بحارالأنوار، ج۷۵، ص۷۵
۱ -۱۱
(نحل/ ۹۰)

الرّسول (صلی الله علیه و آله)- مَا عَرَفَ اللَّهَ مَنْ شَبَّهَهُ بِخَلْقِهِ وَ لَا وَصَفَهُ بِالْعَدْلِ مَنْ نَسَبَ إِلَیْهِ ذُنُوبَ عِبَادِه.

پیامبر (صلی الله علیه و آله)- هرکسی که خداوند را به آفریدگانش تشبیه کند، خدا را نشناخته و هر که گناهان بندگانش را به او نسبت دهد، او را عادل ندانسته است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۷، ص۷۱۸
بحارالأنوار، ج۵، ص۲۹/ نورالثقلین
۱ -۱۲
(نحل/ ۹۰)

الصّادق (علیه السلام)- نَحْنُ الْآیَاتُ وَ نَحْنُ الْبَیِّنَاتُ وَ عَدُوُّنَا فِی کِتَابِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ الْفَحْشَاءُ وَ الْمُنْکَرُ وَ الْبَغْیُ وَ الْخَمْرُ وَ الْمَیْسِرُ وَ الْأَنْصَابُ وَ الْأَزْلَامُ وَ الْأَصْنَامُ وَ الْأَوْثَانُ وَ الْجِبْتُ وَ الطَّاغُوتُ وَ الْمَیْتَهًُْ وَ الدَّمُ وَ لَحْمُ الْخِنْزِیر.

امام صادق (علیه السلام)- ما آیات و بینات هستیم و دشمن ما در قرآن؛ فحشا، منکر، شراب، قمار، شرط‌بندی، بت، شیطان، طاغوت، مردار، خون و گوشت خوک هستند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۷، ص۷۱۸
بحارالأنوار، ج۲۴، ص۳۰۳
۱ -۱۳
(نحل/ ۹۰)

السَّجاد (علیه السلام)- عَنْ أَبِی مَالِکٍ قَالَ قُلْتُ لِعَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ (علیه السلام) أَخْبِرْنِی بِجَمِیعِ شَرَائِعِ الدِّینِ قَالَ قَوْلُ الْحَقِّ وَ الْحُکْمُ بِالْعَدْلِ وَ الْوَفَاءُ بِالْعَهْدِ هَذِهِ جَمِیعُِ شَرَائِعِ الدِّینِ.

امام سجّاد (علیه السلام)- ابومالک گوید: به امام سجّاد (علیه السلام) عرض کردم: «همه‌ی دستورات دین را به من بفرمایید». فرمود: «حق‌گویی، قضاوت عادلانه و انجام‌دادن تعهّدات. این همه‌ی دستورات دین است».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۷، ص۷۱۸
نورالثقلین/ الخصال، ج۱، ص۱۱۳؛ فیه: «هذه جمیع شرایع الدین» محذوف

ستم

۲ -۱
(نحل/ ۹۰)

الباقر (علیه السلام)- ثَلَاثُ خِصَالٍ لَا یَمُوتُ صَاحِبُهُنَ أَبَداً حَتَّی یَرَی وَبَالَهُنَّ الْبَغْیُ وَ قَطِیعَهًُْ الرَّحِمِ وَ الْیَمِینُ الْکَاذِبَهًُْ یُبَارِزُ اللَّهَ بِهَا.

امام باقر (علیه السلام)- سه صفت است که صاحب آن صفات هرگز نمی‌میرد مگر اینکه عذاب و گرفتاری آن صفات را ببیند: ستم، قطع رابطه‌ی خویشاوندی و سوگند دروغین که ستیز با خداست.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۷، ص۷۲۰
بحارالأنوار، ج۷۱، ص۱۳۴/ نورالثقلین
بیشتر