آیه ۳۴ - سوره نساء

آیه الرِّجالُ قَوَّامُونَ عَلَى النِّساءِ بِما فَضَّلَ اللهُ‌ بَعْضَهُمْ عَلى بَعْضٍ وَ بِما أَنْفَقُوا مِنْ أَمْوالِهِمْ فَالصَّالِحاتُ قانِتاتٌ حافِظاتٌ لِلْغَيْبِ بِما حَفِظَ اللهُ‌ وَ اللاَّتي تَخافُونَ نُشُوزَهُنَّ فَعِظُوهُنَّ وَ اهْجُرُوهُنَّ فِي الْمَضاجِعِ وَ اضْرِبُوهُنَّ فَإِنْ أَطَعْنَكُمْ فَلا تَبْغُوا عَلَيْهِنَّ سَبيلاً إِنَّ اللهَ‌ كانَ عَلِيًّا كَبيراً [34]

مردان، سرپرست و نگهبان زنانند، به خاطر برتري‌هايى كه خداوند [از نظر نظام اجتماع] براى بعضى نسبت به بعضى ديگر قرار داده است، و به خاطر هزينه‌هايى كه از اموالشان [در مورد زنان] مى‌كنند. و زنان شايسته، زنانى هستند كه متواضعند، و در غياب [همسر خود]، اسرار و حقوق او را، در مقابل حقوقى كه خدا براى آنان قرار داده، حفظ مى‌كنند. و زنانى را كه از سركشى و مخالفتشان بيم داريد، پند‌و‌اندرز دهيد؛ و [اگر مؤثر واقع نشد]، در بستر از آن‌ها دورى نماييد؛ و [اگر راهى جز شدّت عمل نبود] آن‌ها را تنبيه كنيد. اگر از شما پيروى كردند، راهى براى تعدّى بر آن‌ها نجوييد. [بدانيد] خداوند، بلندمرتبه و بزرگ است. [و قدرت او، بالاترين قدرت‌هاست].

مردان، سرپرست و نگهبان زنانند، به خاطر برتری‌هایی که خداوند [از نظر نظام اجتماع] برای بعضی نسبت به بعضی دیگر قرار داده است، و به خاطر هزینه‌هایی که از اموالشان [در مورد زنان] می‌کنند

۱ -۱
(نساء/ ۳۴)

الباقر (علیه السلام)- عَنْ إِبْرَاهِیمَ‌بْنِ‌مُحْرِزٍ قَالَ: سَأَلَ أَبَا جَعْفَرٍ (علیه السلام) رَجُلٌ وَ أَنَا عِنْدَه فَقَالَ رَجُلٌ قَالَ لِامْرَأَتِهِ أَمْرُکِ بِیَدِکِ قَالَ أَنَّی یَکُونُ هَذَا وَ اللَّهُ یَقُولُ الرِّجالُ قَوَّامُونَ عَلَی النِّساءِ لَیْسَ هَذَا بِشَیْءٍ.

امام باقر (علیه السلام)- ابراهیم‌بن‌محرز گوید: شخصی از امام باقر (علیه السلام) سؤال کرد: «این صحیح است که مردی به همسرش بگوید: اختیارت دست خودت است»؟ امام (علیه السلام) فرمود: «چگونه چنین چیزی ممکن است درحالی‌که خدا می‌فرماید: الرِّجَالُ قَوَّامُونَ علَی النِّسَاء این سخن ارزشی ندارد».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۳، ص۱۶۰
تهذیب الأحکام، ج۸، ص۸۸/ الإستبصار، ج۳، ص۳۱۳/ وسایل الشیعهًْ، ج۲۲، ص۹۳/ البرهان
۱ -۲
(نساء/ ۳۴)

الرّسول (صلی الله علیه و آله)- عَنْ الْحَسَنِ‌بْنِ‌عَلِیِّ‌بْنِ‌أَبِی‌طَالِبٍ (علیه السلام) قَالَ جَاءَ نَفَرٌ مِنَ الْیَهُودِ إِلَی رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) ... قَالَ الْیَهُودِیُّ الَّذِی کَانَ أَعْلَمَهُمْ یَا مُحَمَّدُ إِنِّی أَسْأَلُکَ عَنْ عَشْرِ کَلِمَاتٍ ... فَأَخْبِرْنِی بِالسَّابِع أَخْبِرْنِی مَا فَضْلُ الرِّجَالِ عَلَی النِّسَاءِ؟ قَالَ النَّبِیُّ (صلی الله علیه و آله) کَفَضْلِ السَّمَاءِ عَلَی الْأَرْضِ أَوْ کَفَضْلِ الْمَاءِ عَلَی الْأَرْضِ فَبِالْمَاءِ تَحْیَا الْأَرْضُ وَ بِالرِّجَالِ تَحْیَا النِّسَاءُ لَوْ لَا الرِّجَالُ مَا خُلِقَ النِّسَاءُ لِقَوْلِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ الرِّجالُ قَوَّامُونَ عَلَی النِّساءِ بِما فَضَّلَ اللهُ بَعْضَهُمْ عَلی بَعْضٍ قَالَ الْیَهُودِیُّ لِأَیِّ شَیْءٍ کَانَ هَکَذَا؟ قَالَ النَّبِیُّ (صلی الله علیه و آله) خَلَقَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ آدَمَ (علیه السلام) مِنْ طِینٍ وَ مِنْ فَضْلِهِ وَ بَقِیَّتِهِ خُلِقَتْ حَوَّاءُ وَ أَوَّلُ مَنْ أَطَاعَ النِّسَاءَ آدَمُ (علیه السلام) فَأَنْزَلَهُ اللَّهُ مِنَ الْجَنَّهًِْ وَ قَدْ بَیَّنَ فَضْلَ الرِّجَالِ عَلَی النِّسَاءِ فِی الدُّنْیَا أَلَا تَرَی إِلَی النِّسَاءِ‌کَیْفَ یَحِضْنَ وَ لَایُمْکِنُهُنَّ الْعِبَادَهًُْ مِنَ الْقَذَارَهًِْ وَ الرِّجَالُ لَا یُصِیبُهُمْ شَیْءٌ مِنَ الطَّمْثِ قَالَ الْیَهُودِیُّ صَدَقْتَ یَا مُحَمَّدُ (صلی الله علیه و آله).

پیامبر (صلی الله علیه و آله)- از امام حسن (علیه السلام) روایت است که گروهی از یهودیان نزد پیامبر (صلی الله علیه و آله) آمدند... آنکه از همه داناتر بود به پیامبر (صلی الله علیه و آله) گفت: «به من خبر بده مردان بر زنان چه برتری‌ای دارند»؟ فرمود: «مثل برتری آسمان بر زمین و برتری آب بر زمین زنده، زنان به‌واسطه‌ی وجود مردان زنده‌اند اگر مردها نبودند زن‌ها خلق نمی‌شدند و دلیل آن، کلام خدای عزّوجلّ است که فرمود: الرِّجالُ قَوَّامُونَ عَلَی النِّساءِ بِما فَضَّلَ اللهُ بَعْضَهُمْ عَلی بَعْضٍ». فردی یهودی گفت: «برای چه این‌چنین است»؟ فرمود: «خدا آدم (علیه السلام) را از گل آفرید و از باقی‌مانده آن حوّا (سلام الله علیها) خلق شد. اوّلین کسی که از زن پیروی کرد، آدم (علیه السلام) بود و به‌این‌واسطه خداوند او را از بهشت بیرون کرد. برتری مردها بر زن‌ها در دنیا روشن است. مگر نمی‌بینی که چطور زن‌ها حیض می‌شوند و به خاطر این پلیدی از عبادت بازداشته می‌شوند و مردها حیض ندارند». یهودی گفت: «ای محمّد راست گفتی».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۳، ص۱۶۰
بحارالأنوار، ج۱۰۰، ص۲۴۰/ الاختصاص، ص۳۷/ الأمالی للصدوق، ص۱۹۳/ علل الشرایع، ج۲، ص۵۱۲
۱ -۳
(نساء/ ۳۴)

الرّضا (علیه السلام)- وَ‌عِلَّهًُْ إِعْطَاءِ النِّسَاءِ نِصْفَ مَا یُعْطَی الرِّجَالَ مِنَ الْمِیرَاثِ لِأَنَّ الْمَرْأَهًَْ إِذَا تَزَوَّجَتْ أَخَذَتْ وَ الرَّجُلَ یُعْطِی فَلِذَلِکَ وُفِّرَ عَلَی الرِّجَالِ وَ عِلَّهًٌْ أُخْرَی فِی إِعْطَاءِ الذَّکَرِ مِثْلَیْ مَا تُعْطَی الْأُنْثَی لِأَنَّ الْأُنْثَی فِی عِیَالِ الذَّکَرِ إِنِ احْتَاجَتْ وَ عَلَیْهِ أَنْ یَعُولَهَا وَ عَلَیْهِ نَفَقَتُهَا وَ لَیْسَ عَلَی الْمَرْأَهًِْ أَنْ تَعُولَ الرَّجُلَ وَ لَا تُؤْخَذَ بِنَفَقَتِهِ إِذَا احْتَاجَ فَوَفَّرَ اللَّهُ تَعَالَی عَلَی الرِّجَالِ لِذَلِکَ وَ ذَلِکَ قَوْلُ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ الرِّجالُ قَوَّامُونَ عَلَی النِّساءِ بِما فَضَّلَ اللهُ بَعْضَهُمْ عَلی بَعْضٍ وَ بِما أَنْفَقُوا مِنْ أَمْوالِهِمْ.

امام رضا (علیه السلام)- سرّ اینکه به زنان نصف میراث مردان می‌رسد آن است که زن وقتی ازدواج نمود مال را از مرد می‌ستاند (مراد گرفتن مهریّه و نفقه است) ولی مرد پس از ازدواج باید مال [را به زن] اعطاء کند از این‌رو حظّ و نصیب او را بیشتر از نصیب زن قرار داده‌اند. علّت دیگر برای دو برابر ارث‌بردن مردان از زنان این است که زن اگر محتاج باشد در گروه نان‌خورهای مرد است و بر مرد لازم است او را اداره کند و نفقه‌اش را بپردازد ولی بر زن واجب نیست مرد را اداره کرده و درصورت احتیاج وی نفقه‌اش را بدهد لذا حظّ مردان را دو برابر نصیب زنان قرار داده‌اند و فرموده حق تعالی به همین معنا اشاره دارد: الرِّجالُ قَوَّامُونَ عَلَی النِّساءِ بِما فَضَّلَ اللهُ بَعْضَهُمْ عَلی بَعْضٍ وَ بِما أَنْفَقُوا مِنْ أَمْوالِهِمْ.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۳، ص۱۶۲
بحارالأنوار، ج۶، ص۱۰۲/ علل الشرایع، ج۲، ص۵۷۰/ فقه القرآن، ج۲، ص۳۵۹/ عیون أخبارالرضا (ج۲، ص۹۸/ وسایل الشیعهًْ، ج۲۶، ص۹۵/ البرهان
۱ -۴
(نساء/ ۳۴)

الرّضا (علیه السلام)- عوالی اللئالی: رُوِیَ عَنِ الرِّضَا (علیه السلام) أَنَّهُ أَجَابَ أَنَ الْمَرْأَهًَْ إِذَا تَزَوَّجَتْ أَخَذَتْ وَ الرَّجُلَ یُعْطِی فَلِذَلِکَ وُفِّرَ عَلَی الرَّجُلِ وَ لِأَنَّ الْأُنْثَی فِی الْأَغْلَبِ عِیَالُ الذَّکَرِ {الرَّجُلِ} إِنِ احْتَاجَتْ وَ عَلَیْهِ أَنْ یَعُولَهَا وَ عَلَیْهِ نَفَقَتُهَا وَ لَیْسَ عَلَی الْمَرْأَهًِْ أَنْ تَعْقِلَ وَ لَا تُؤْخَذَ بِنَفَقَتِهِ إِنِ احْتَاجَ الرَّجُلُ فَوُفِّرَ عَلَی الرِّجَالِ لِذَلِکَ وَ لِذَلِکَ قَالَ تَعَالَی الرِّجالُ قَوَّامُونَ عَلَی النِّساء.

امام رضا (علیه السلام)- در عوالی اللئالی از امام ارضا (علیه السلام) نقل شده که در جواب سؤالی فرمود: «زن وقتی که ازدواج می‌کند، [مال و رزق] می‌گیرد؛ ولی مرد می‌دهد، به‌همین خاطر سهم مرد [از ارث] بیشتر شده و به دلیل اینکه غالبا اگر زن به روزی احتیاج داشته باشد، روزی خور مرد است، و به مرد واجب است که زندگی او را تأمین کند و نفقه‌ی او را بپردازد. درحالی‌که بر زن واجب نیست که اگر مرد احتیاج داشت تدبیر زندگی او را بکند یا نفقه او را بدهد، به‌همین خاطر سهم مرد بیشتر شده و خداوند می‌فرماید: الرِّجالُ قَوَّامُونَ عَلَی النِّساءِ.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۳، ص۱۶۲
عوالی اللآلی، ج۲، ص۱۵۱
۱ -۵
(نساء/ ۳۴)

الرّسول (صلی الله علیه و آله)- قَالَ (صلی الله علیه و آله) خَیْرُ الرِّجَالِ مِنْ أُمَّتِی الَّذِینَ لَا یَتَطَاوَلُونَ عَلَی أَهْلِیهِمْ وَ یَحِنُّونَ عَلَیْهِمْ وَ لَا یَظْلِمُونَهُمْ ثُمَّ قَرَأَ الرِّجالُ قَوَّامُونَ عَلَی النِّساءِ بِما فَضَّلَ اللهُ بَعْضَهُمْ عَلی بَعْضٍ ...

پیامبر (صلی الله علیه و آله)- بهترین مردان امّت من کسانی هستند که به اهل خانه‌ی خود تعدّی روا ندارند، و بر آن‌ها رحم کنند و ستم نکنند، بعد این آیه را خواند: الرِّجالُ قَوَّامُونَ عَلَی النِّساءِ بِما فَضَّلَ اللهُ بَعْضَهُمْ عَلی بَعْض.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۳، ص۱۶۲
مکارم الأخلاق، ص۲۱۶
۱ -۶
(نساء/ ۳۴)

علی‌بن‌إبراهیم (رحمة الله علیه)- الرِّجالُ قَوَّامُونَ عَلَی النِّساءِ بِما فَضَّلَ اللهُ بَعْضَهُمْ عَلی بَعْضٍ وَ بِما أَنْفَقُوا مِنْ أَمْوالِهِمْ یَعْنِی فَرَضَ اللَّهُ عَلَی الرِّجَالِ أَنْ یُنْفِقُوا عَلَی النِّسَاءِ.

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- الرِّجالُ قَوَّامُونَ عَلَی النِّساءِ بِما فَضَّلَ اللهُ بَعْضَهُمْ عَلی بَعْضٍ وَ بِما أَنْفَقُوا مِنْ أَمْوالِهِمْ یعنی خداوند [به سبب این آیه] نفقه‌دادن به زن را بر مرد واجب کرده است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۳، ص۱۶۲
بحارالأنوار، ج۱۰۰، ص۲۴۷/ القمی، ج۱، ص۱۳۶/ مستدرک الوسایل، ج۱۵، ص۲۱۸
۱ -۷
(نساء/ ۳۴)

الرّسول (صلی الله علیه و آله)- عَن جَعْفَرِ‌بْنِ‌مُحَمَّدٍ (علیه السلام) عَنْ أَبِیهِ عَنْ جَدِّهِ عَلِیِّ‌بْنِ‌الْحُسَیْنِ (علیه السلام) عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَلِیٍّ (علیه السلام) قَالَ أَتَی النَّبِیَّ (صلی الله علیه و آله) رَجُلٌ مِنَ الْأَنْصَارِ بِابْنَهًٍْ لَهُ فَقَالَ یَا رَسُولَ اللَّهِ (علیه السلام) إِنَّ زَوْجَهَا فُلَانُ‌بْنُ‌فُلَانٍ الْأَنْصَارِیُّ فَضَرَبَهَا فَأَثَّرَ فِی وَجْهِهَا فَأُقِیدُهُ لَهَا فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) لَکَ ذَلِکَ فَأَنْزَلَ اللَّهُ تَعَالَی قَوْلَهُ الرِّجالُ قَوَّامُونَ عَلَی النِّساءِ ... فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) أَرَدْتَ أَمْراً وَ أَرَادَ اللَّهُ تَعَالَی غَیْرَهُ.

پیامبر (صلی الله علیه و آله)- امام علی (علیه السلام) فرمود: «مردی از انصار دختر خود را خدمت پیامبر (صلی الله علیه و آله) آورده و گفت: «ای رسول خدا (صلی الله علیه و آله)، همسر این دختر که فلان بن فلان انصاری است او را زده و در صورت او اثری نهاده، آیا می‌توانم آن مرد را به خاطر دخترم در قید و بند کنم»؟ رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: «تو را چنین باشد. که خداوند وحی فرمود: الرِّجالُ قَوَّامُونَ عَلَی النِّساءِ ... تو چیزی را اراده کردی و خداوند غیر از آن را اراده کرد».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۳، ص۱۶۲
بحارالأنوار، ج۱۰۰، ص۲۵۱/ النوادرللراوندی، ص۳۸/ الجعفریات، ص۱۰۷/ دعایم الإسلام، ج۲، ص۲۱۷/ مستدرک الوسایل، ج۱۴، ص۲۵۹

پس زنان شایسته، فرمانبردارند و در غیبت شوی عفیفند و فرمان خدای را نگاه می‌دارند

۲ -۱
(نساء/ ۳۴)

الباقر (علیه السلام)- قانِتاتٌ أَیْ مُطِیعَاتٌ.

امام باقر (علیه السلام)- قَانِتَاتٌ یعنی زنان فرمانبردار.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۳، ص۱۶۴
بحارالأنوار، ج۱۰۰، ص۲۴۷/ البرهان
۲ -۲
(نساء/ ۳۴)

علی‌بن‌إبراهیم (رحمة الله علیه)- فَالصَّالِحاتُ قانِتاتٌ حافِظاتٌ لِلْغَیْبِ بِما حَفِظَ اللهُ یَعْنِی تَحْفَظُ نَفْسَهَا إِذَا غَابَ عَنْهَا زَوْجُهَا.

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- فَالصَّالِحاتُ قانِتاتٌ حافِظاتٌ لِلْغَیْبِ بِما حَفِظَ اللهُ یعنی وقتی که همسرشان پیش آن‌ها نیست مراقب خود هستند [و خود را به گناه آلوده نمی‌کنند].

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۳، ص۱۶۴
بحارالأنوار، ج۱۰۰، ص۲۴۷/ القمی، ج۱، ص۱۳۶/ مستدرک الوسایل، ج۱۵، ص۲۱۸/ البرهان

و آن زنان را که از نافرمانیشان بیم دارید، اندرز دهید و از خوابگاهشان دوری کنید و بزنیدشان

۳ -۱
(نساء/ ۳۴)

علی‌بن‌إبراهیم (رحمة الله علیه)- وَاللَّاتِی تَخافُونَ نُشُوزَهُنَّ فَعِظُوهُنَّ وَ اهْجُرُوهُنَّ فِی الْمَضاجِعِ وَ اضْرِبُوهُنَّ فَإِنْ أَطَعْنَکُمْ فَلا تَبْغُوا عَلَیْهِنَّ سَبِیلًا ذَلِکَ إِنْ نَشَزَتِ الْمَرْأَهًُْ عَنْ فِرَاشِ زَوْجِهَا قَالَ زَوْجُهَا اتَّقِی اللَّهَ وَ ارْجِعِی إِلَی فِرَاشِکِ فَهَذِهِ الْمَوْعِظَهًُْ، فَإِنْ أَطَاعَتْهُ فَسَبِیلٌ ذَلِکَ وَ إِلَّا سَبَّهَا وَ هُوَ الْهَجْرُ فَإِنْ رَجَعَتْ إِلَی فِرَاشِهَا فَذَلِکَ وَ إِلَّا ضَرَبَهَا ضَرْباً غَیْرَ مُبْرِحٍ فَإِنْ أَطَاعَتْهُ وَ ضَاجَعَتْهُ یَقُولُ اللَّهُ فَإِنْ أَطَعْنَکُمْ فَلا تَبْغُوا عَلَیْهِنَّ سَبِیلًا یَقُولُ لَا تُکَلِّفُوهُنَّ الْحُبَّ فَإِنَّمَا جَعَلَ الْمَوْعِظَهًَْ وَ السَّبَّ وَ الضَّرْبَ لَهُنَّ فِی الْمَضْجَعِ إِنَّ اللهَ کانَ عَلِیًّا کَبِیرا.

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- وَ اللَّاتِی تَخافُونَ نُشُوزَهُنَّ فَعِظُوهُنَّ وَ اهْجُرُوهُنَّ فِی الْمَضاجِعِ وَ اضْرِبُوهُنَّ فَإِنْ أَطَعْنَکُمْ فَلا تَبْغُوا عَلَیْهِنَّ سَبِیلًا این آیه اشاره به نافرمانی زن در بستر دارد، شوهر به او می‌گوید: «از خدا بترس و به بسترت برگرد» و این پند و اندرز است؛ اگر فرمانبرداری کرد، این راه درست است، اگر نه رهایش کند و رهاکردن همان هجر است، اگر به بستر بازگشت که چه بهتر و اگر نه، او را بزند، زدنی که شدید نباشد و درصورتی‌که اطاعت کرد و همبستر شد، خداوند می‌فرماید: فَإِنْ أَطَعنَکُمْ فَلاَ تَبْغُواْ علَیْهِنَّ سَبِیلاً. آنان را وادار به عشق ورزیدن نکنید، خداوند، موعظه و دشنام و زدن آن‌ها را در خوابگاه و بستر قرار داده است: إِنَّ اللهَ کَانَ علِیًّا کَبِیرًا.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۳، ص۱۶۴
بحارالأنوار، ج۱۰۱، ص۵۵/ القمی، ج۱، ص۱۳۷/ البرهان
۳ -۲
(نساء/ ۳۴)

فقه‌الرّضا (علیه السلام)- وَ أَمَّا النُّشُوزُ فَقَدْ یَکُونُ مِنَ الرَّجُلِ وَ یَکُونُ مِنَ الْمَرْأَهًِْ فَأَمَّا الَّذِی مِنَ الرَّجُلِ فَهُوَ یُرِیدُ طَلَاقَهَا فَتَقُولُ لَهُ أَمْسِکْنِی وَ لَکَ مَا عَلَیْکَ وَ قَدْ وَهَبْتُ لَیْلَتِیْ لَکَ وَ یَصْطَلِحَانِ عَلَی هَذَا فَإِذَا نَشَزَتِ الْمَرْأَهًُْ کَنُشُوزِ الرَّجُلِ فَهُوَ الْخُلْعُ إِذَا کَانَ مِنَ الْمَرْأَهًِْ وَحْدَهَا فَهُوَ أَنْ لَا تُطِیعَهُ وَ هُوَ مَا قَالَ اللَّهُ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی وَ اللَّاتِی تَخافُونَ نُشُوزَهُنَّ فَعِظُوهُنَّ وَ اهْجُرُوهُنَّ فِی الْمَضاجِعِ وَ اضْرِبُوهُنَّ فَالْهَجْرُ أَنْ یُحَوِّلَ إِلَیْهَا ظَهْرَهُ فِی الْمَضْجَعِ وَ الضَّرْبُ بِالسِّوَاکِ وَ شِبْهِهِ ضَرْباً رَفِیقا.

فقه الرّضا (علیه السلام)- نشوز گاهی از جانب مرد است و گاهی از جانب زن؛ نشوز مرد به این صورت است که می‌خواهد زنش را طلاق دهد و زن به او می‌گوید مرا نگاه دار و هر حقّی که بر عهده‌ی تو دارم حلالت باشد و شبهایم را به تو بخشیدم! و بر این امر مصالحه می‌کنند. و اگر زن مثل مرد نشوز کرد، چنانچه فقط از جانب زن باشد همان «خُلع» است، و به این صورت است که از شوهرش اطاعت نمی‌کند، و همین آیه است که خداوند می‌فرماید: وَ اللَّاتِی تَخافُونَ نُشُوزَهُنَّ فَعِظُوهُنَّ وَ اهْجُرُوهُنَّ فِی الْمَضاجِعِ وَ اضْرِبُوهُنَ، پس «هَجر» به این است که مرد در بستر به زن پشت کند، «ضرب» با چوب مسواک و امثال آن و زدنِ آرام است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۳، ص۱۶۴
بحارالأنوار، ج۱۰۱، ص۵۸/ فقه الرضا (ص۲۴۴/ مستدرک الوسایل، ج۱۵، ص۳۷۹
۳ -۳
(نساء/ ۳۴)

الباقر (علیه السلام)- الطَّبْرِسِیُّ فِی مَعْنَی الْهَجْرِ: رُوِیَ عَنْ أَبِی‌جَعْفَرٍ (علیه السلام) قَالَ: یُحَوِّلُ ظَهْرَهُ إِلَیْهَا وَ فِی مَعْنَی الضَّرْبِ: رُوِیَ عَنْ أَبِی‌جَعْفَرٍ (علیه السلام) أَنَّهُ الضَّرْبُ بِالسَّوَاکِ.

امام باقر (علیه السلام)- طبرسی در مورد معنی هجر از امام باقر (علیه السلام) روایت کرده که فرمود: «[یعنی] به او پشت کند». و در مورد معنی زدن هم از ایشان روایت کرده که فرمود: «[منظور] زدن با مسواک می‌باشد».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۳، ص۱۶۴
البرهان

اگر فرمانبرداری کردند، از آن پس دیگر راه بیداد پیش مگیرید. و خدا بلندپایه و بزرگ است

۴ -۱
(نساء/ ۳۴)

الباقر (علیه السلام)- قَضَی أَمِیرُالْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) فِی امْرَأَهًٍْ تَزَوَّجَهَا رَجُلٌ وَ شَرَطَ عَلَیْهَا وَ عَلَی أَهْلِهَا إِنْ تَزَوَّجَ عَلَیْهَا امْرَأَهًًْ أَوْ هَجَرَهَا أَوْ أَتَی عَلَیْهَا سُرِّیَّهًًْ فَإِنَّهَا طَلِقٌ فَقَالَ شَرْطُ اللَّهِ قَبْلَ شَرْطِکُمْ إِنْ شَاءَ وَفَی بِشَرْطِهِ وَ إِنْ شَاءَ أَمْسَکَ امْرَأَتَهُ وَ نَکَحَ عَلَیْهَا وَ تَسَرَّی عَلَیْهَا وَ هَجَرَهَا إِنْ أَتَتْ سَبِیلَ ذَلِکَ قَالَ اللَّهُ فِی کِتَابِهِ فَانْکِحُوا ما طابَ لَکُمْ مِنَ النِّساءِ مَثْنی وَ ثُلاثَ وَ رُباعَ وَ قَالَ أُحِلَّ لَکُمْ مَا مَلَکَتْ أَیْمَانُکُمْ وَ قَالَ وَ اللَّاتِی تَخافُونَ نُشُوزَهُنَّ فَعِظُوهُنَّ وَ اهْجُرُوهُنَّ فِی الْمَضاجِعِ وَ اضْرِبُوهُنَّ فَإِنْ أَطَعْنَکُمْ فَلا تَبْغُوا عَلَیْهِنَّ سَبِیلًا إِنَّ اللهَ کانَ عَلِیًّا کَبِیراً.

امام باقر (علیه السلام)- محمدبن‌مسلم از امام باقر (علیه السلام) روایت کرد که فرمود: امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) در مورد زنی که مردی با او ازدواج کرده و با او و خانواده‌اش شرط کرده بود که اگر با زن دیگری ازدواج نمود یا ترکش کرد یا کنیزی برای نکاح آورد، به منزله طلاق زن می‌باشد، فرمود: «شرط خدا بر شرط شما مقدّم است، اگر مرد خواست به آن شرط عمل می‌کند و اگر خواست زنش را نگه می‌دارد و روی او ازدواج می‌کند و کنیز می‌آورد و او را تَرک می‌کند، اگر زن به این راه درآمد. خداوند در کتابش می‌فرماید: فَانْکِحُوا ما طابَ لَکُمْ مِنَ النِّساءِ مَثْنی وَ ثُلاثَ وَ رُباعَ و فرمود: أُحِلَّ لَکُمْ مَا مَلَکَتْ أَیْمَانُکُمْ و فرمود: وَ اللَّاتِی تَخافُونَ نُشُوزَهُنَّ فَعِظُوهُنَّ وَ اهْجُرُوهُنَّ فِی الْمَضاجِعِ وَ اضْرِبُوهُنَّ فَإِنْ أَطَعْنَکُمْ فَلا تَبْغُوا عَلَیْهِنَّ سَبِیلًا إِنَّ الله کانَ عَلِیًّا کَبِیراً.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۳، ص۱۶۶
بحارالأنوار، ج۱۰۱، ص۶۸/ العیاشی، ج۱، ص۲۴۰/ وسایل الشیعهًْ، ج۲۱، ص۲۷۷/ مستدرک الوسایل، ج۵۱، ص۸۵
بیشتر