آیه ۳۷ - سوره نساء

آیه الَّذينَ يَبْخَلُونَ وَ يَأْمُرُونَ النَّاسَ بِالْبُخْلِ وَ يَكْتُمُونَ ما آتاهُمُ اللهُ‌ مِنْ فَضْلِهِ وَ أَعْتَدْنا لِلْكافِرينَ عَذاباً مُهيناً [37]

[همان] كسانى كه بخل مى‌ورزند، و مردم را نيز به بخل دعوت مى‌كنند، و آنچه را كه خداوند از فضل [و رحمت] خود به آن‌ها داده، كتمان مى‌نمايند. [اين عمل، در‌حقيقت از كفرشان سرچشمه گرفته]؛ و ما براى كافران، عذاب خواركننده‌اى آماده كرده‌ايم.

[همان] کسانی که بخل می‌ورزند، و مردم را نیز به بخل دعوت می‌کنند

۱ -۱
(نساء/ ۳۷)

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- مَعْنَاهُ الَّذِینَ یَبْخَلُونَ بِإِظْهَارِ مَا عَلِمُوهُ مِنْ صِفَهًِْ النَّبِیِّ (صلی الله علیه و آله) عَنْ ابْنِ‌عَبَّاسٍ (رحمة الله علیه). وَ قِیلَ: یَأْمُرُونَ الْأَنْصَارَ بِتَرْکِ الْإِنْفَاقِ عَلَی رَسُولِ الله (صلی الله علیه و آله) وَ عَلَی أَصْحَابِهِ.

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- معنای آن این است که از ابراز صفاتی [نیک] از پیامبر (صلی الله علیه و آله) که اطّلاع دارند، بخل می‌ورزند [و آن صفات را به دیگران نمی‌گویند]. عدّه‌ای نیز گفته‌اند که [منظور از البُخْلِ] در این آیه، ترک انفاق به رسول خدا (صلی الله علیه و آله) و یاران ایشان است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۳، ص۱۸۲
بحرالعرفان، ج۴، ص۲۲۰
۱ -۲
(نساء/ ۳۷)

الرّسول (صلی الله علیه و آله)- لَیْسَ الْبَخِیلُ مَنْ أَدَّی الزَّکَاهًَْ الْمَفْرُوضَهًَْ مِنْ مَالِهِ وَ أَعْطَی الْبَائِنَهًَْ فِی قَوْمِهِ إِنَّمَا الْبَخِیلُ حَقُّ الْبَخِیلِ مَنْ لَمْ یُؤَدِّ الزَّکَاهًَْ الْمَفْرُوضَهًَْ مِنْ مَالِهِ وَ لَمْ یُعْطِ الْبَائِنَهًَْ فِی قَوْمِهِ وَ هُوَ یُبَذِّرُ فِیمَا سِوَی ذَلِکَ.

پیامبر (صلی الله علیه و آله)- کسی که زکات واجب را از مالش می‌دهد و آشکارا بین مردم قومش بخشش می‌کند بخیل نیست، بلکه بخیل واقعی کسی است که زکات مالش را نمی‌دهد و آشکارا در بین قومش بخشش نمی‌کند و درغیر این موارد مالش را [بیهوده] خرج می‌کند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۳، ص۱۸۲
الکافی، ج۴، ص۴۶
۱ -۳
(نساء/ ۳۷)

أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- إِذَا لَمْ یَکُنْ لِلَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فِی الْعَبْدِ حَاجَهًٌْ ابْتَلَاهُ بِالْبُخْلِ.

امام علی (علیه السلام)- وقتی‌که خداوند دیگر به بنده‌اش احتیاجی نداشته باشد [و او را به حال خود رها کند]، او را به بخل گرفتار می‌کند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۳، ص۱۸۲
وسایل الشیعهًْ، ج۹، ص۳۷
۱ -۴
(نساء/ ۳۷)

الرّسول (صلی الله علیه و آله)- خَصْلَتَانِ لَا تَجْتَمِعَانِ فِی مُسْلِمٍ الْبُخْلُ وَ سُوءُ الْخُلُقِ.

پیامبر (صلی الله علیه و آله)- دو خصلت هرگز در دل مسلمان نگنجد: «بخل و بد اخلاقی».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۳، ص۱۸۲
الخصال، ج۱، ص۷۵
۱ -۵
(نساء/ ۳۷)

الصّادق (علیه السلام)- عَنِ الْفُضَیْلِ بْنِ عِیَاضٍ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) أَ تَدْرِی مَنِ الشَّحِیحُ فَقُلْتُ هُوَ الْبَخِیلُ فَقَالَ الشَّحِیحُ أَشَدُّ مِنَ الْبَخِیلِ إِنَّ الْبَخِیلَ یَبْخَلُ بِمَا فِی یَدَیْهِ وَ إِنَّ الشَّحِیحَ یَشُحُّ بِمَا فِی أَیْدِی النَّاسِ وَ عَلَی مَا فِی یَدَیْهِ حَتَّی لَا یَرَی فِی أَیْدِی النَّاسِ شَیْئاً إِلَّا تَمَنَّی أَنْ یَکُونَ لَهُ بِالْحِلِّ وَ الْحَرَامِ وَ لَا یَشْبَعُ وَ لَا یَقْنَعُ بِمَا رَزَقَهُ اللَّهُ تَعَالَی.

امام صادق (علیه السلام)- فضیل‌بن‌عیّاض گوید: امام صادق (علیه السلام) فرمود: «می‌دانی شحیح کیست»؟ گفتم: «بخیل». فرمود: «شح از بخل شدیدتر است. بخیل در مورد آنچه دارد بخل می‌ورزد و شحیح در مورد آنچه مردم دارند و هرچه خود دارد، بخل می‌ورزد به‌طوری که هرچه در دست مردم می‌بیند مایل است، چه از راه حلال و چه حرام متعلّق به او شود. و از آنچه خدا به او روزی داده سود نمی‌برد».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۳، ص۱۸۲
معانی الأخبار، ص۲۴۵
۱ -۶
(نساء/ ۳۷)

الکاظم (علیه السلام)- عَنْ أَحْمَدَ‌بْنِ‌سُلَیْمَانَ قَال‌َ: سَأَلَ رَجُلٌ أَبَا الْحَسَنِ الْأَوَّلَ (علیه السلام) وَ هُوَ فِی الطَّوَافِ فَقَالَ لَهُ أَخْبِرْنِی عَنِ الْجَوَادِ فَقَالَ لَهُ إِنَّ لِکَلَامِکَ وَجْهَیْنِ فَإِنْ کُنْتَ تَسْأَلُ عَنِ الْمَخْلُوقِ فَإِنَّ الْجَوَادَ الَّذِی یُؤَدِّی مَا افْتَرَضَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ عَلَیْهِ وَ الْبَخِیلَ مَنْ بَخِلَ بِمَا افْتَرَضَ اللَّهُ عَلَیْهِ وَ إِنْ کُنْتَ تَعْنِی الْخَالِقَ فَهُوَ الْجَوَادُ إِنْ أَعْطَی وَ هُوَ الْجَوَادُ إِنْ مَنَعَ لِأَنَّهُ إِنْ أَعْطَی عَبْداً أَعْطَاهُ مَا لَیْسَ لَهُ وَ إِنْ مَنَعَ مَنَعَ مَا لَیْسَ لَه.

امام کاظم (علیه السلام)- احمدبن‌سلیمان گوید: مردی از امام کاظم (علیه السلام) درحالی‌که آن جناب در طواف بود سؤال کرد: «مرا از جواد آگاه کنید». امام (علیه السلام) فرمود: «این سخن تو دو وجه دارد، اگر از مخلوقات سؤال می‌کنی، جواد کسی را گویند که واجبات خداوند را انجام دهد، و بخیل هم کسی می‌باشد که واجبات را بجای نیاورد. امّا اگر مقصود شما از جواد، خداوند و خالق موجودات باشد، او اگر عطا کند جواد است، و اگر هم ندهد باز هم جواد می‌باشد، زیرا اگر او به بنده‌ای چیزی بدهد به او تعلّق ندارد و اگر هم ندهد باز حقّی از آن ضایع نکرده است».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۳، ص۱۸۲
التوحید، ص۳۷۳

و مالی را که خدا به آن‌ها داده است پنهان می‌کنند

۲ -۱
(نساء/ ۳۷)

الرّسول (صلی الله علیه و آله)- فَضْلُ اللَّهِ الْعِلْمُ بِتَأْوِیلِهِ وَ تَوْفِیقُهُ ِلِمُوَالاهًِْ مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ الطَّیِّبِینَ (وَ مُعَادَاهًُْ أَعْدَائِهِمْ وَ کَیْفَ لَا یَکُونُ ذَلِکَ خَیْراً مِمَّا یَجْمَعُونَ وَ هُوَ ثَمَنُ الْجَنَّهًِْ وَ یَسْتَحِقُّ بِهِ الْکَوْنُ بِحَضْرَهًِْ مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ (.

پیامبر (صلی الله علیه و آله)- [در تفسیر امام عسکری (علیه السلام) آمده است:] پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) فرمود: خداوند به علم برتری بخشیده چون توفیق موالات محمّد و آل پاکش و دشمنی با دشمنان این خاندان را پیدا کرده است. چطور این مقام از آنچه دشمنانشان جمع کرده‌اند بالاتر نباشد، زیرا این بهای بهشت است و عارف به مقام علی (علیه السلام) و اولادش (شایسته‌ی شرفیابی به خدمت حضرت محمّد (صلی الله علیه و آله) می‌شود که این مقام بهتر از بهشت است. زیرا محمّد و آلش (بهترین زینت بهشت هستند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۳، ص۱۸۲
بحار الأنوار، ج۲۴، ص۶۵

و ما برای کافران عذابی خوارکننده مهیّا ساخته‌ایم

۳ -۱
(نساء/ ۳۷)

علی‌بن‌إبراهیم (رحمة الله علیه)- فَسَمَّی اللَّهُ الْبَخِیلَ کَافِراً.

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- خداوند بخیل را کافر نامیده است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۳، ص۱۸۴
القمی، ج۱، ص۱۳۷
بیشتر