آیه ۴۶ - سوره نساء

آیه مِنَ الَّذينَ هادُوا يُحَرِّفُونَ الْكَلِمَ عَنْ مَواضِعِهِ وَ يَقُولُونَ سَمِعْنا وَ عَصَيْنا وَ اسْمَعْ غَيْرَ مُسْمَعٍ وَ راعِنا لَيًّا بِأَلْسِنَتِهِمْ وَ طَعْناً فِي الدِّينِ وَ لَوْ أَنَّهُمْ قالُوا سَمِعْنا وَ أَطَعْنا وَ اسْمَعْ وَ انْظُرْنا لَكانَ خَيْراً لَهُمْ وَ أَقْوَمَ وَ لكِنْ لَعَنَهُمُ اللهُ‌ بِكُفْرِهِمْ فَلا يُؤْمِنُونَ إِلاَّ قَليلاً [46]

بعضى از يهود، سخنان را از موردش، تحريف مى‌كنند؛ و [به‌جاى اينكه بگويند: «شنيديم و اطاعت كرديم»]، مى‌گويند: «شنيديم و مخالفت كرديم و [نيز مى‌گويند]: بشنو كه هرگز نشنوى! [و از روى تمسخر مى‌گويند]: راعنا [ما را تحميق كن تا با زبان خود، حقايق را تحريف كنند و به آيين خدا، طعنه زنند. ولى اگر آن‌ها [به‌جاى اين همه لجاجت] مى‌گفتند: «شنيديم و اطاعت كرديم؛ و سخنان ما را بشنو و به ما مهلت ده [تا حقايق را درك كنيم]»، براى آنان بهتر، و استوارتر بود. ولى خداوند، آن‌ها را به‌سبب كفرشان، از رحمت خود دور ساخته است؛ از‌اين‌رو جز عدّه كمى ايمان نمى‌آورند.

۱
(نساء/ ۴۶)

علی‌بن‌إبراهیم (رحمة الله علیه)- نَزَلَتْ فِی الْیَهُودِ.

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- این آیه در مورد یهود نازل شده است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۳، ص۲۰۰
القمی، ج۱، ص۱۳۹
۲
(نساء/ ۴۶)

الکاظم (علیه السلام)- فَکَانَتْ هَذِهِ اللَّفْظَهًُْ رَاعِنَا مِنْ أَلْفَاظِ الْمُسْلِمِینَ الَّذِینَ یُخَاطِبُونَ بِهَا رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) یَقُولُونَ رَاعِنَا أَیِ ارْعَ أَحْوَالَنَا وَ اسْمَعْ مِنَّا نَسْمَعْ مِنْکَ وَ کَانَ فِی لُغَهًِْ الْیَهُودِ اسْمَعْ لَا سَمِعْتَ فَلَمَّا سَمِعَ الْیَهُودُ الْمُسْلِمِینَ یُخَاطِبُونَ بِهَا رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) یَقُولُونَ رَاعِنَا وَ یُخَاطِبُونَ بِهَا قَالُوا کُنَّا نَشْتِمُ مُحَمَّداً (صلی الله علیه و آله) إِلَی الْآنِ سِرّاً فَتَعَالَوُا الْآنَ نَشْتِمُهُ جَهْراً وَ کَانُوا یُخَاطِبُونَ رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) وَ یَقُولُونَ رَاعِنَا یُرِیدُونَ شَتْمَهُ فَتَفَطَّنَ لَهُمْ سَعْدُ‌بْنُ‌مُعَاذٍ الْأَنْصَارِیُّ فَقَالَ یَا أَعْدَاءَ اللَّهِ عَلَیْکُمْ لَعْنَهًُْ اللَّهِ أَرَاکُمْ تُرِیدُونَ سَبَّ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) تُوَهِّمُونَا أَنَّکُمْ تَجْرُونَ فِی مُخَاطَبَتِهِ مَجْرَانَا وَ اللَّهِ لَاسَمِعْتُهَا مِنْ أَحَدٍ مِنْکُمْ إِلَّا ضَرَبْتُ عُنُقَهُ وَ لَوْ‌لَا أَنِّی أَکْرَهُ أَنْ أَقْدِمَ عَلَیْکُمْ قَبْلَ التَّقَدُّمِ وَ الِاسْتِئْذَانِ لَهُ وَ لِأَخِیهِ وَ وَصِیِّهِ عَلِیِّ‌بْنِ‌أَبِی‌طَالِبٍ (علیه السلام) الْقَیِّمِ بِأُمُورِ الْأُمَّهًِْ نَائِباً عَنْهُ لَضَرَبْتُ عُنُقَ مَنْ قَدْ سَمِعْتُهُ مِنْکُمْ یَقُولُ هَذَا فَأَنْزَلَ اللَّهُ تَعَالَی یَا مُحَمَّدُ (صلی الله علیه و آله) مِنَ الَّذِینَ هادُوا یُحَرِّفُونَ الْکَلِمَ عَنْ مَواضِعِهِ وَ یَقُولُونَ سَمِعْنا وَ عَصَیْنا وَ اسْمَعْ غَیْرَ مُسْمَعٍ وَ راعِنا لَیًّا بِأَلْسِنَتِهِمْ وَ طَعْناً فِی الدِّینِ وَ لَوْ أَنَّهُمْ قالُوا سَمِعْنا وَ أَطَعْنا وَ اسْمَعْ وَ انْظُرْنا لَکانَ خَیْراً لَهُمْ وَ أَقْوَمَ وَ لکِنْ لَعَنَهُمُ اللهُ بِکُفْرِهِمْ فَلا یُؤْمِنُونَ إِلَّا قَلِیلًا وَ أَنْزَلَ یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لا تَقُولُوا راعِنا وَ قُولُوا انْظُرْنا وَ اسْمَعُوا وَ لِلْکافِرِینَ عَذابٌ أَلِیمٌ لا تَقُولُوا راعِنا فَإِنَّهَا لَفْظَهًٌْ یَتَوَصَّلُ بِهَا أَعْدَاؤُکُمْ مِنَ الْیَهُودِ إِلَی سَبِّ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) وَ سَبِّکُمْ وَ شَتْمِکُمْ وَ قُولُوا انْظُرْنا أَیْ قُولُوا بِهَذِهِ اللَّفْظَهًِْ لَا بِلَفْظَهًِْ رَاعِنَا فَإِنَّهُ لَیْسَ فِیهَا مَا فِی قَوْلِکُمْ رَاعِنَا وَ لَا یُمْکِنُهُمْ أَنْ یَتَوَصَّلُوا بِهَا إِلَی الشَّتْمِ کَمَا یُمْکِنُهُمْ بِقَوْلِکُمْ رَاعِنَا وَ اسْمَعُوا إِذَا قَالَ لَکُمْ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) قَوْلًا وَ أَطِیعُوا وَ لِلْکافِرِینَ یَعْنِی الْیَهُودَ الشَّاتِمِینَ لِرَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) عَذابٌ أَلِیمٌ وَجِیعٌ فِی الدُّنْیَا إِنْ عَادُوا لِشَتْمِهِمْ وَ فِی الْآخِرَهًِْ بِالْخُلُودِ فِی النَّارِ.

امام کاظم (علیه السلام)- واژه‌ی رَاعنا از الفاظی بود که مسلمانان برای مخاطب قراردادن رسول خدا (صلی الله علیه و آله) از آن استفاده می‌کردند و یَقُولُونَ رَاعِنَا معنی آن؛ به احوال ما رسیدگی بفرما و از ما بشنو، همچنان‌که ما از شما می‌شنویم، می‌باشد. این واژه در زبان یهود به‌معنی؛ بشنو، کر شوی، بود. هنگامی‌که یهودیان شنیدند که مسلمانان پیامبر (صلی الله علیه و آله) را با واژه‌ی رَاعنا مخاطب قرار می‌دهند، گفتند: «پیش از این، ما محمّد (صلی الله علیه و آله) را مخفیانه دشنام می‌دادیم، امّا اکنون می‌توانیم آشکارا او را دشنام دهیم». پس یهودیان با رَاعنا پیامبر (صلی الله علیه و آله) را خطاب می‌کردند و قصد آنان دشنام بود. سعدبن‌معاذ انصاری، به نیّت پلید آن‌ها پی‌برد و گفت: «ای دشمنان خدا! لعنت خدا بر شما باد، می‌بینم قصد دارید به پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله) آشکارا دشنام دهید درحالی‌که ما را به این گمان بیندازید که دارید با استفاده از شیوه‌ی مخاطبه ما با رسول خدا (صلی الله علیه و آله)، او را خطاب می‌کنید. به خدا سوگند اگر از این پس، این واژه را از هرکدام از شما بشنوم، گردنش را خواهم زد و اگر از این اکراه نداشتم که بدون کسب اجازه از آن حضرت و از نایب و برادر او علیّ‌بن‌ابی‌طالب (علیه السلام) کاری انجام دهم، گردن هرکدام از شما که قبل از این هم این واژه را از او شنیده بودم، می‌زدم. پس خداوند این آیه را نازل فرمود: مِّنَ الَّذِینَ هَادُواْ یُحَرِّفُونَ الْکَلِمَ عن مَّوَاضِعهِ وَیَقُولُونَ سَمِعنَا وَعصَیْنَا وَاسْمَع غَیْرَ مُسْمَع وَرَاعنَا لَیًّا بِأَلْسِنَتِهِمْ وَطَعنًا فِی الدِّینِ وَلَوْ أَنَّهُمْ قَالُواْ سَمِعنَا وَأَطَعنَا وَاسْمَع وَانظُرْنَا لَکَانَ خَیْرًا لهُمْ وَأَقْوَمَ وَلَکِن لَّعنَهُمُ اللهُ بِکُفْرِهِمْ فَلاَ یُؤْمِنُونَ إِلاَّ قَلِیلاً. و فرمود: ای کسانی که ایمان آورده‌اید، مگویید «راعنا». (بقره/۱۰۴). دشمنان شما از قوم یهود از این واژه برای دشنام به پیامبر (صلی الله علیه و آله) و شما استفاده می‌کنند و به‌جای آن بگویید: «و بگویید انظرنا. (بقره/۱۰۴)». به‌معنی شنیدیم و اطاعت کردیم، از این پس واژه‌ی انظُرْنَا را به کار برید و واژه‌ی رَاعنَا را رها کنید. چون مانند لفظ رَاعنَا نمی‌توانند از آن سوء استفاده کنند. و [این توصیه را] بشنوید. (بقره/۱۰۴). هرچه رسول خدا (صلی الله علیه و آله) به شما می‌گوید، بشنوید و اطاعت کنید و منظور از وَ لِلکَافِرِینَ؛ یعنی یهودیان دشنام دهنده به رسول خدا (صلی الله علیه و آله) و منظور از عذَابٌ أَلِیمٌ؛ یعنی دردی سخت در دنیا و درصورت تکرار دشنام، در آخرت، آتش جهنّم ابدی در انتظار آن‌هاست».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۳، ص۲۰۰
بحارالأنوار، ج۹، ص۳۳۱/ الإمام العسکری، ص۴۷۷/ البرهان
۳
(نساء/ ۴۶)

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- إِذَا سَبَّهُ بِالْقَبِیحِ اسْمَعْ لَا أَسْمَعَکَ اللَّهُ.

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- وقتی عرب می‌خواست به کسی فحش دهد [نفرین می‌کرد و] می‌گفت: «خدا به حرفت گوش ندهد، گوش کن».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۳، ص۲۰۲
بحرالعرفان، ج۴، ص۲۳۹
بیشتر