آیه ۸۳ - سوره نساء

امام باقر (علیه السلام)- محمّدبن‌نعمان احول گوید: امام صادق (علیه السلام) به من فرمود: «خداوند گروهی را در قرآن به خاطر افشاگری سرزنش نموده است». عرض کردم: «فدایت شوم در کجا»؟ فرمود: «این آیه: وَ إِذا جاءَهُمْ أَمْرٌ مِنَ الْأَمْنِ أَوِ الْخَوْفِ أَذاعُوا بِهِ». سپس فرمود: «کسی که اسرار ما را فاش نماید مانند شخصی است که با شمشیر به جنگ ما پرداخته است. خداوند رحمت کند بنده‌ای را که از علم پنهان ما استفاده کند و آن را زیر پایش دفن نماید. پسر نعمان، من برای یکی از شماها حدیثی [از اسرار] نقل می‌کنم. او آن حدیث را از قول من نقل می‌کند [و فاش می‌کند] با همین کار سزاوار لعنت من و بیزار شدنم از او می‌گردد»، پدرم می‌فرمود: «چه چیز بیشتر از تقیّه موجب خوشحالی است، تقیّه سپر بلای مؤمن است اگر تقیّه نبود خدا پرستش نمی‌شد. و در این آیه خداوند می‌فرماید: نباید مؤمنان، کافران را به‌جای مؤمنان به دوستی برگزینند. پس هرکه چنین کند او را با خدا رابطه‌ای نیست. مگر اینکه از آن‌ها بیمناک باشید. (آل عمران/۲۸). پسر نعمان، افشاگر اسرار ما شبیه کسی نیست که با ما به‌وسیله‌ی شمشیر پیکار می‌کند بلکه گناهش از او بیشتر است بلکه گناهش بیشتر بلکه گناهش بیشتر است [سه مرتبه تکرار فرمود]. پسر نعمان هرکس به زیان ما حدیثی را نقل کند او از کسانی است که با ما عمداً به جنگ پرداخته نه اشتباهاً. پسر نعمان! عالم نمی‌تواند آنچه می‌داند به تو بگوید زیرا آن اسرار خدا است که به جبرئیل سپرده‌اند و او به حضرت محمّد (صلی الله علیه و آله) و آن جناب به علی (علیه السلام) و علی (علیه السلام) به امام حسن (علیه السلام) و ایشان به حضرت حسین (علیه السلام) و آن جناب به علیّ‌بن‌الحسین (علیه السلام) و ایشان به محمّدبن‌علی (علیه السلام) و آن جناب به کسی که باید سپرده، مبادا عجله کنید! به خدا قسم این امر سه مرتبه نزدیک شد امّا افشا کردید و خداوند آن را تأخیر انداخت، خدا را سوگند یاد می‌کنم که شما اسراری ندارید مگر اینکه دشمن شما بهتر از آن اطّلاع دارد. پسر نعمان، جان خود را حفظ کن مخالفت با من نکن و سرّم را فاش نگردان مغیره‌بن‌سعید به پدرم دروغ بست و سرّش را فاش کرد خداوند او را مبتلا به حرارت آهن کرد [و مرد] و ابوالخطاب به من دروغ بست و سرم را فاش کرد مبتلا به حرارت آهن شد، هرکه امر ما را کتمان بنماید خداوند او را در دنیا و آخرت می‌آراید و پاداشش را می‌دهد و او را از گرفتارشدن به حرارت آهن و زندان‌های تنگ نگه می‌دارد. بنی‌اسرائیل دچار قحطی شد تا حدّی که چهارپایانشان هلاک شدند و نسلشان در خطر نابودی بود. موسی‌بن‌عمران (علیه السلام) [برای حلّ این مشکل] به درگاه خدا دعا نمود و خداوند به او وحی فرمود که ای موسی (علیه السلام)! آن‌ها زنا و ربا را آشکارا انجام می‌دهند و کنشت‌ها (معابد یهود) را [با تجمّل] می‌سازند [ولی در آن عبادتی نمی‌شود] و زکات را نابود کردند [به خاطر این گناهان دچار عذاب شدند]. موسی (علیه السلام) گفت: «خدایا تو به رحمت خودت بر آن‌ها لطف کن که آن‌ها نمی‌فهمند [و چنین می‌کنند]». خداوند به موسی (علیه السلام) وحی کرد که من از آسمان باران نازل می‌کنم ولی بعد از چهل روز آن‌ها باید باخبر شوند. امّا مردم این خبر را فاش کردند لذا چهل سال از باران محروم شدند. امر فرج شما نیز نزدیک شده بود که آن را در مجالس خود فاش کردید. هرکس روز خود را با افشای سرّ ما آغاز کند، خداوند حرارت آهن و زندان‌های تنگ را بر او مسلّط می‌کند.

امام صادق (علیه السلام)- در مورد کلام خدا: وَ لَوْ رَدُّوهُ إِلَی الرَّسُولِ وَ إِلی أُولِی الْأَمْرِ مِنْهُمْ پرسیدند: «آنان (اولی الامر) چه کسانی هستند»؟ فرمود: «ما صاحبان امر هستیم که خداوند امر کرده امور و اخبار به ما بازگشت شود [و صدق و کذب آنان و وجوه آن از ما پرسیده شود].

امام صادق (علیه السلام)- چون خدای عزّوجلّ محمّد (صلی الله علیه و آله) را مبعوث کرد، مستحفظین گذشته [که به کتب قبلی ایمان صحیح داشتند] به او اسلام آوردند ولی بنی‌اسرائیل او را تکذیب نمودند، او به‌سوی خدای عزّوجلّ دعوت کرد و در راهش جهاد نمود تا آنکه خداوند به او امر فرستاد که فضیلت وصیّ خود را آشکار کن... پیغمبر (صلی الله علیه و آله) هم [در روز غدیر] فضیلت علی (علیه السلام) را آشکارا اعلام کرد... حجّت نسبت به امامت علی (علیه السلام) هم به قول پیغمبر (صلی الله علیه و آله) هم به قرآنی که مردم می‌خوانند تمام شد و پیاپی فضل خاندانش را در ضمن سخن به مردم می‌فهمانید و با قرآن هم بیان می‌داشت. ای اهل بیت، خدا می‌خواهد پلیدی را از شما دور کند و شما را پاک دارد. (احزاب/۳۳) و فرمود: أَطِیعُوا اللهَ وَ أَطِیعُوا الرَّسُولَ وَ أُولِی الْأَمْرِ مِنْکُمْ؛ و نیز فرمود: وَ لَوْ رَدُّوهُ به خدا وَ إِلَی الرَّسُولِ وَ إِلی أُولِی الْأَمْرِ مِنْهُمْ لَعَلِمَهُ الَّذِینَ یَسْتَنْبِطُونَهُ مِنْهُمْ. پس رجوع هر کار که کار مردم باشد به اولی‌الأمر آن‌ها شده که دستور اطاعت و مراجعه به آن‌ها داده شده است.

امام علی (علیه السلام)- خداوند در این آیه برای علم اهلی را برگزید و اطاعت آن را بر همه واجب کرد: أَطِیعُوا اللهَ وَ أَطِیعُوا الرَّسُولَ وَ أُولِی الْأَمْرِ مِنْکُمْ و آیه: وَ لَوْ رَدُّوهُ إِلَی الرَّسُولِ وَ إِلی أُولِی الْأَمْرِ مِنْهُمْ لَعَلِمَهُ الَّذِینَ یَسْتَنْبِطُونَهُ مِنْهُمْ. از خدا بترسید و با راستگویان باشید. (توبه/۱۱۹) و درحالی‌که تأویل آن را جز خدای نمی‌داند. و آنان که قدم در دانش استوار کرده‌اند. (آل عمران/۷) و از درها به خانه‌ها درآیید. (بقره/۱۸۹).

امام هادی (علیه السلام)- فتح‌بن‌یزید گرگانی گفت: در بازگشت از مکّه به طرف خراسان در خدمت امام هادی (علیه السلام) بودم. ایشان عازم عراق بودند، در بین راه شنیدم می‌فرمود: ... حتّی نمی‌توانیم کنه و عظمت حضرت محمّد (صلی الله علیه و آله) را درک کنیم. خداوند محمّد (صلی الله علیه و آله) را همردیف اسم خود قرار داده و در بخشش و عطای خویش او را شریک کرده و برای کسی که از او اطاعت نموده پاداش مقرّر و لازم کرده است زیرا می‌فرماید: آنها فقط از این انتقام می‌گیرند که خداوند و رسولش، آنان را به فضل (و کرم) خود، بی‌نیاز ساختند. (توبه/۷۴) و از قول کسانی که پیروی از پیامبر را ترک کرده‌اند و در شراره‌های جهنّم در عذابند و پوششی از قطران جهنم دارند، می‌فرماید: ای کاش خدا را اطاعت کرده بودیم و رسول را اطاعت کرده بودیم. (احزاب/۶۶) چگونه می‌توان حقیقت و کنه ذات کسانی را شناخت، که خداوند اطاعت از آن‌ها را قرین و ردیف اطاعت پیامبر قرار داده است؛ در این آیه: أَطِیعُوا اللهَ وَ أَطِیعُوا الرَّسُولَ وَ أُولِی الْأَمْرِ مِنْکُمْ و در آیه‌ی دیگر می‌فرماید: وَ لَوْ رَدُّوهُ إِلَی الرَّسُولِ وَ إِلی أُولِی الْأَمْرِ مِنْهُمْ در این آیه نیز می‌فرماید: إِنَّ اللهَ یَأْمُرُکُمْ أَنْ تُؤَدُّوا الْأَماناتِ إِلی أَهْلِها و در آیه‌ی دیگر نیز می‌فرماید: اگر خود نمی‌دانید، از اهل کتاب بپرسید. (نحل/۴۳) فرمود: «ای فتح! همان‌طوری که نمی‌توان خداوند عزیز و پیامبر بزرگوار و فرزندان فاطمه زهرا (را توصیف نمود، مؤمنی را که تسلیم دستور ما باشد را نیز نمی‌توان توصیف کرد».

پیامبر (صلی الله علیه و آله)- پیامبر (صلی الله علیه و آله) فرمود: «هیچ چیز چون فهم و تفسیر قرآن دورتر از اندیشه و فهم مردان نیست. در این موضوع همه‌ی مردم حیرت‌زده و سرگردانند مگر آنان که خدا بخواهد و دلیل اینکه خداوند قرآن را مبهم و دور از دسترس همگان قرار داده این است که مردم به باب و صراط او مراجعه کنند و او را عبادت کنند و در فهم سخنش به اطاعت و پیروی از مفسّران قرانش و گویندگان از جانب امرش بپردازند و در استنباط آنچه که از قرآن بدان نیاز دارند، به این مفسّران و گویندگان مراجعه کنند، نه آنکه از پیش خود به تفسیر قرآن و استنباط از آن بپردازند. خداوند فرموده است: وَ لَوْ رَدُّوهُ إِلَی الرَّسُولِ وَ إِلی أُولِی الْأَمْرِ مِنْهُمْ لَعَلِمَهُ الَّذِینَ یَسْتَنْبِطُونَهُ مِنْهُمْ؛ و امّا غیر این مفسّران واقعی (اهل بیت () هرگز نمی‌توانند به تفسیر و استنباط از قرآن بپردازند و دانستی که نظام اجتماع با این حالت که همه مردم صاحب امر و ولایت باشند، مستقیم نخواهد شد، زیرا در این صورت کسی را نخواهند یافت که از آنان اطاعت کنند و امر و نهی خداوند را به آنان ابلاغ کنند [چون همه خود والی و رهبر هستند!] به همین جهت خداوند والیان را گروهی خاص قرار داد تا عموم و باقی مردم به آنان اقتدا کنند».

امام علی (علیه السلام)- شخصی پرسید: «حجّت‌های الهی چه کسانی هستند»؟ فرمود: «رسول خدا (صلی الله علیه و آله) و برگزیدگان الهی که در جایگاه پیامبرند. همان برگزیدگانی که خداوند آن‌ها را همنشین و مقرون خود و رسول خود کرده و همان‌گونه که اطاعت خودش را بر مردم واجب کرده، اطاعت آنان را نیز بر مردم واجب کرده. آنان ولی امر هستند که خداوند در مورد آنان فرمود: أَطِیعُوا اللهَ وَ أَطِیعُوا الرَّسُولَ وَ أُولِی الْأَمْرِ مِنْکُمْ و نیز فرمود: وَ لَوْ رَدُّوهُ إِلَی الرَّسُولِ وَ إِلی أُولِی الْأَمْرِ مِنْهُمْ لَعَلِمَهُ الَّذِینَ یَسْتَنْبِطُونَهُ مِنْهُم. پرسید: «آن امر کدام است»؟ امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) فرمود: «منظور از امر، همان چیزی است که ملائکه آن را نازل کردند، در همان شبی که هر امر و حکمی از جانب خدای حکیم بین مخلوقات تقسیم می‌شود. اموری مثل ایجاد و خلق و رزق و اجلّ و عمل و حیات و مرگ و علم به غیب آسمان‌ها و زمین و معجزات و آیاتی که هیچ احدی را سزاوار اطّلاع بر آن‌ها نیست مگر خدای تعالی و اصفیا و سفیران میان خدا و خلق خدا».

امام باقر (علیه السلام)- ای جابر! احادیث و کلمات اهل بیت پیامبر (، [از لحاظ درک و فهم] سخت و دشوار است کلام آن‌ها بسیار زیرکانه و لطیف و قاطع است، که به خدا قسم کسی بر این گفتارها ایمان نمی‌آورد، مگر ملائکه مقرّب درگاه خدا یا پیامبران مرسل یا بنده‌ی مؤمنی که خداوند قلبش را آزموده و ایمانش را تأییدکرده! و بدان‌که انسان شقی و مذموم و هلاک‌شده کسی است که گفتار آل رسول را رها کند [و به آن عامل نباشد]. هرگاه حدیثی ازآل محمّد (به شما رسید که آن را شناختید [و فهمیدید که منسوب به اهل بیت (است] و دلتان نسبت به آن نرم و ملایم بود [و آن را می‌پسندیدید] آن را بپذیرید که احادیث ما، حقیقت آشکارند و آن حدیثی که به نظر شما سنگین آمد و تحمّل پذیرش آن را نداشتید و پذیرش آن بر شما گران می‌آمد و نمی‌پذیرید، آن را به ما ارجاع دهید که کسی که [مسائل خود را] به ما ارجاع دهد، [در برابر امر خدا] متواضع است، مگر نشنیده‌اید که خداوند می‌فرماید: وَ لَوْ رَدُّوهُ إِلَی الرَّسُولِ وَ إِلی أُولِی الْأَمْرِ مِنْهُمْ لَعَلِمَهُ الَّذِینَ یَسْتَنْبِطُونَهُ مِنْهُمْ.

امام علی (علیه السلام)- امام علی (علیه السلام) در نامه‌ای به معاویه نوشت... راسخان در علم، ما خاندان محمّد (صلی الله علیه و آله) هستیم و خداوند سایر امّت را فرموده که بگویند: «ما بدان ایمان آوردیم، همه از جانب پروردگار ماست. و جز خردمندان پند نمی‌گیرند. (آل عمران/۷)». و امر کرده که آن را به ما واگذارند و دانش آن را به ما رد کنند؛ خداوند می‌فرماید: وَ لَوْ رَدُّوهُ إِلَی الرَّسُولِ وَ إِلی أُولِی الْأَمْرِ مِنْهُمْ لَعَلِمَهُ الَّذِینَ یَسْتَنْبِطُونَهُ مِنْهُمْ و اولی‌الأمر کسانی هستند که سؤالات از آنان پرسیده می‌شود و از آنان درخواست می‌شود. به جانم سوگند! اگر هنگامی‌که رسول خدا (صلی الله علیه و آله) درگذشت، مردم خلافت را به ما واگذار می‌کردند و از ما پیروی می‌نمودند و امورشان را از ما تقلید می‌کردند، نعمت از هر سو بر آنان ارزانی می‌شد.

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- منظور از فَضْلُ در این آیه پیامبر (صلی الله علیه و آله) و رَحْمَةُ امیرالمؤمنین (علیه السلام) و فضیلت اوصیاء و ائمّه (است.