آیه فَما لَكُمْ فِي الْمُنافِقينَ فِئَتَيْنِ وَ اللهُ أَرْكَسَهُمْ بِما كَسَبُوا أَ تُريدُونَ أَنْ تَهْدُوا مَنْ أَضَلَّ اللهُ وَ مَنْ يُضْلِلِ اللهُ فَلَنْ تَجِدَ لَهُ سَبيلاً [88]
چرا درباره‌ی منافقين دو دسته شده‌ايد؟! [بعضى جنگ با آن‌ها را ممنوع و بعضى مجاز مى‌دانيد]. در‌حالى‌كه خداوند به خاطر اعمالشان، [افكار] آن‌ها را كاملاً وارونه كرده است. آيا شما مى‌خواهيد كسانى را كه خداوند [بر‌اثر اعمال زشتشان] گمراه كرده، هدايت كنيد؟! در‌حالى‌كه هر‌كس را خداوند گمراه كند، هرگز راهى براى [هدايت] او نخواهى يافت.
الباقر (علیه السلام)- وَ قِیلَ: نَزَلَتْ فِی الَّذِینَ تَخَلَّفُوا عَنْ أُحُدٍ وَ قالُوا لَوْ نَعْلَمُ قِتالاً لَاتَّبَعْنَاکُمْ الْآیَهًَْ فَاخْتَلَفَ أَصْحَابُ رَسُولِ اللهِ (صلی الله علیه و آله) فَقَالَ فَرِیقٌ مِنْهُمْ: نَقْتُلُهُمْ وَ قَالَ آخَرُونَ: لَا نَقْتُلُهُمْ فَنَزَلَتِ الْآیَهًُْ.
امام باقر (علیه السلام)- گفته شده است که این آیه در مورد کسانی نازل شده که از شرکت در جنگ احد سر باز زدند و از جنگ فرار کردند و گفتند: اگر یقین داشتیم که جنگی درمی‌گیرد، با شما می‌آمدیم. آنان به کفر نزدیکترند تا به ایمان. به زبان چیزهایی می‌گویند که به دل اعتقاد ندارند و خدا به آنچه در دل نهفته می‌دارند آگاهتر است. (آل عمران/۱۶۷) پس اصحاب رسول خدا (صلی الله علیه و آله) در مورد نحوه‌ی برخورد با آنان دچار اختلاف‌نظر شدند به‌طوری که عدّه‌ای می‌گفتند با آن‌ها بجنگیم و عدّه‌ای می‌گفتند، نجنگیم پس این آیه نازل شد.
ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- وَ اللهُ أَرْکَسَهُمْ بِما کَسَبُوا أَیْ رَدَّهُمْ إِلَی حُکْمِ الْکُفَّارِ بِمَا أَظْهَرُوا مِنَ الْکُفْرِ.
ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- وَ اللهُ أَرْکَسَهُمْ بِما کَسَبُوا یعنی خدا آنان را در حکم مثل حکم کافران دانسته چون از خودشان نشانه‌ای از کفر را ظاهر کردند.
أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- عَنْ رَزِینِ‌بْنِ‌حُبَیْشٍ قَالَ سَمِعْتُ عَلِیّاً (علیه السلام) یَقُول: إِنَّ الْعَبْدَ إِذَا أُدْخِلَ حُفْرَتَهُ أَتَاهُ مَلَکَانِ اسْمُهُمَا مُنْکَرٌ وَ نَکِیرٌ فَأَوَّلُ مَنْ یَسْأَلَانِهِ عَنْ رَبِّهِ ثُمَّ عَنْ نَبِیِّهِ (صلی الله علیه و آله) ثُمَّ عَنْ وَلِیِّهِ فَإِنْ أَجَابَ نَجَا وَ إِنْ عَجَزَ عَذَّبَاهُ فَقَالَ لَهُ رَجُلٌ مَا لِمَنْ عَرَفَ رَبَّهُ وَ نَبِیَّهُ (صلی الله علیه و آله) وَ لَمْ یَعْرِفْ وَلِیَّهُ فَقَالَ مُذَبْذَبٌ لَا إِلَی هَؤُلَاءِ وَ لَا إِلَی هَؤُلَاءِ وَ مَنْ یُضْلِلِ اللهُ فَلَنْ تَجِدَ لَهُ سَبِیلًا ذَلِکَ لَا سَبِیلَ لَه.
امام علی (علیه السلام)- رزین‌بن‌حبیش گوید: شنیدم امام علی (علیه السلام) می‌فرمود: «بنده [وقتی که مرد و] وقتی که وارد قبرش شد، دو فرشته نزد او می‌آیند که نامشان نکیر و منکر است. اوّلین چیزی که از او سؤال می‌کنند در مورد پروردگارش است سپس در مورد پیامبرش سؤال می‌کنند سپس درمورد ولیّ و امامش سؤال می‌پرسند که اگر جواب دهد نجات می‌یابد ولی اگر از جواب‌دادن عاجز باشد، عذابش می‌کنند». مردی از امام (علیه السلام) سؤال کرد: «چگونه می‌شود که فردی خدا و رسولش را بشناسد امّا امامش را نشناسد»؟ فرمود: «کسی که سرگردان باشد و [در دنیا] نه امامش را قبول کند و نه رد کند؛ وَ مَنْ یُضْلِلِ اللهُ فَلَنْ تَجِدَ لَهُ سَبِیلًا و چنین فردی هیچ راه گریزی ندارد».