آیه رِجالٌ لا تُلْهيهِمْ تِجارَةٌ وَ لا بَيْعٌ عَنْ ذِكْرِ اللهِ وَ إِقامِ الصَّلاةِ وَ إيتاءِ الزَّكاةِ يَخافُونَ يَوْماً تَتَقَلَّبُ فيهِ الْقُلُوبُ وَ الْأَبْصارُ [37]
مردانى كه هيچ تجارت و داد و ستدى آنان را از ياد خدا و برپا داشتن نماز و اداى زكات غافل نمى‌كند؛ آن‌ها از روزى مى‌ترسند كه در آن، دل‌ها و چشم‌ها دگرگون مى‌شود.
الرّسول ( عَن إبن عَبّاس (: أَنَّ النَّبِیَّ (أَعْطَی عَلِیّاً (یَوْماً ثَلَاثَمِائَهًِْ دِینَارٍ أُهْدِیَتْ إِلَیْهِ قَالَ عَلِیٌّ (فَأَخَذْتُهَا وَ قُلْتُ وَ اللَّهِ لَأَتَصَدَّقَنَّ اللَّیْلَهًَْ مِنْ هَذِهِ الدَّنَانِیرِ صَدَقَهًًْ یَقْبَلُهَا اللَّهُ مِنِّی فَلَمَّا صَلَّیْتُ الْعِشَاءَ الْآخِرَهًَْ مَعَ رَسُولِ اللَّهِ (أَخَذْتُ مِائَهًَْ دِینَارٍ وَ خَرَجْتُ مِنَ الْمَسْجِدِ فَاسْتَقْبَلَتْنِی امْرَأَهًٌْ فَأَعْطَیْتُهَا الدَّنَانِیرَ فَأَصْبَحَ النَّاسُ بِالْغَدِ یَقُولُونَ تَصَدَّقَ عَلِیٌّ (اللَّیْلَهًَْ بِمِائَهًِْ دِینَارٍ عَلَی امْرَأَهًٍْ فَاجِرَهًٍْ فَاغْتَمَمْتُ غَمّاً شَدِیداً فَلَمَّا صَلَّیْتُ اللَّیْلَهًَْ الْقَابِلَهًَْ صَلَاهًَْ الْعَتَمَهًِْ أَخَذْتُ مِائَهًَْ دِینَارٍ وَ خَرَجْتُ مِنَ الْمَسْجِدِ وَ قُلْتُ وَ اللَّهِ لَأَتَصَدَّقَنَّ اللَّیْلَهًَْ بِصَدَقَهًٍْ یَتَقَبَّلُهَا رَبِّی مِنِّی فَلَقِیتُ رَجُلًا فَتَصَدَّقْتُ عَلَیْهِ بِالدَّنَانِیرِ فَأَصْبَحَ أَهْلُ الْمَدِینَهًِْ یَقُولُونَ تَصَدَّقَ عَلِیٌّ (الْبَارِحَهًَْ بِمِائَهًِْ دِینَارٍ عَلَی رَجُلٍ سَارِقٍ فَاغْتَمَمْتُ غَمّاً شَدِیداً وَ قُلْتُ وَ اللَّهِ لَأَتَصَدَّقَنَّ اللَّیْلَهًَْ صَدَقَهًًْ یَتَقَبَّلُهَا اللَّهُ مِنِّی فَصَلَّیْتُ الْعِشَاءَ الْآخِرَهًَْ مَعَ رَسُولِ اللَّهِ (ثُمَّ خَرَجْتُ مِنَ الْمَسْجِدِ وَ مَعِی مِائَهًُْ دِینَارٍ فَلَقِیتُ رَجُلًا فَأَعْطَیْتُهُ إِیَّاهَا فَلَمَّا أَصْبَحْتُ قَالَ أَهْلُ الْمَدِینَهًِْ تَصَدَّقَ عَلِیٌّ الْبَارِحَهًَْ بِمِائَهًِْ دِینَارٍ عَلَی رَجُلٍ غَنِیٍّ فَاغْتَمَمْتُ غَمّاً شَدِیداً فَأَتَیْتُ رَسُولَ اللَّهِ (فَخَبَّرْتُهُ فَقَالَ لِی یَا عَلِیُّ (هَذَا جَبْرَئِیلُ یَقُولُ لَکَ إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ قَدْ قَبِلَ صَدَقَاتِکَ وَ زَکَّی عَمَلَکَ إِنَّ الْمِائَهًَْ دِینَارٍ الَّتِی تَصَدَّقْتَ بِهَا أَوَّلَ لَیْلَهًٍْ وَقَعَتْ فِی یَدَیِ امْرَأَهًٍْ فَاسِدَهًٍْ فَرَجَعَتْ إِلَی مَنْزِلِهَا وَ تَابَتْ إِلَی اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ مِنَ الْفَسَادِ وَ جَعَلَتْ تِلْکَ الدَّنَانِیرَ رَأْسَ مَالِهَا وَ هِیَ فِی طَلَبِ بَعْلٍ تَتَزَوَّجُ بِهِ وَ إِنَّ الصَّدَقَهًَْ الثَّانِیَهًَْ وَقَعَتْ فِی یَدَیْ سَارِقٍ فَرَجَعَ إِلَی مَنْزِلِهِ وَ تَابَ إِلَی اللَّهِ مِنْ سَرِقَتِهِ وَ جَعَلَ الدَّنَانِیرَ رَأْسَ مَالِهِ یَتَّجِرُ بِهَا وَ إِنَّ الصَّدَقَهًَْ الثَّالِثَهًَْ وَقَعَتْ فِی یَدَیْ رَجُلٍ غَنِیٍّ لَمْ یُزَکِّ مَالَهُ مُنْذُ سِنِینَ فَرَجَعَ إِلَی مَنْزِلِهِ وَ وَبَّخَ نَفْسَهُ وَ قَالَ شُحّاً عَلَیْکِ یَا نَفْسُ هَذَا عَلِیُّ‌بْنُ‌أَبِی‌طَالِبٍ (تَصَدَّقَ عَلَیَّ بِمِائَهًِْ دِینَارٍ وَ لَا مَالَ لَهُ وَ أَنَا فَقَدْ أَوْجَبَ اللَّهُ عَلَی مَالِیَ الزَّکَاهًَْ لِأَعْوَامٍ کَثِیرَهًٍْ لَمْ أُزَکِّهِ فَحَسَبَ مَالَهُ وَ زَکَّاهُ وَ أَخْرَجَ زَکَاهًَْ مَالِهِ کَذَا وَ کَذَا دِینَاراً فَأَنْزَلَ اللَّهُ فِیکَ رِجالٌ لا تُلْهِیهِمْ تِجارَةٌ ... .
پیامبر ( ابن‌عبّاس (گوید: روزی پیامبر (سیصد دیناری که به ایشان هدیه شده بود را به علی (بخشید. علی (فرمود: «من آن دینارها را گرفته و [با خود] گفتم: «به خدا سوگند امشب از این دینارها صدقه‌ای خواهم داد که خداوند آن را از من بپذیرد». چون نماز عشاء را با رسول خدا (به جای آوردم صد دینار برگرفته و از مسجد بیرون آمدم که زنی با من روبرو شد و من آن دینارها را به وی دادم». صبح روز بعد مردم چنین می‌گفتند: «علی (شب گذشته صد دینار به زنی زناکار صدقه داده است؛ من [با شنیدن این حرف] بسیار اندوهگین شدم». چون شب بعد، نماز عشاء را به جا آوردم صد دینار برگرفته و از مسجد بیرون شدم و [با خود] گفتم: «به خدا سوگند امشب از این دینارها صدقه‌ای خواهم داد که خداوند آن را از من بپذیرد». پس با مردی روبرو گشته و دینارها را به او صدقه دادم. صبحگاهان مردم مدینه می‌گفتند: «شب گذشته علی (صد دینار به مرد دزدی صدقه داده است»؛ من [با شنیدن این حرف] بسیار اندوهگین شده و گفتم: «به خدا سوگند امشب صدقه‌ای خواهم داد که خداوند آن را از من بپذیرد. نماز عشاء را با رسول خدا (خوانده و با صد دیناری که همراه داشتم از مسجد بیرون آمدم که با مردی روبرو شده و آن دینارها را به او بخشیدم». صبحگاهان مردم مدینه می‌گفتند: «شب گذشته علی (صد دینار به مردی ثروتمند صدقه داده است؛ من [با شنیدن این حرف] بسیار اندوهگین شده و نزد رسول خدا (رفتم و ایشان را از جریان آگاه نمودم». پیامبر (به من فرمود: «ای علی (! این جبرئیل است که به تو می‌گوید: خداوند عزّوجل صدقه‌های تو را پذیرفته و [پاداشِ] عمل تو را افزون کرده است؛ صد دیناری که شب اوّل صدقه دادی به دست زن فاسدی افتاد و او به خانه‌اش بازگشت و از فساد و تباهی به درگاه خداوند عزّوجل توبه نمود و آن دینارها را سرمایه خویش [برای کسب و کار] قرار داد و اکنون به‌دنبال شوهری می‌گردد که با او ازدواج کند. صدقه‌ی دوّمی که دادی به دست دزدی افتاد و او به خانه‌اش بازگشت و از دزدی‌هایش به محضر خداوند توبه نمود و آن دینارها را سرمایه خویش قرار داد تا با آن‌ها تجارت کند. و صدقه سوّمی که دادی به دست مرد ثروتمندی افتاد که چندین سال بود زکات دارایی‌اش را پرداخت نکرده بود»، او به خانه‌اش بازگشت و خودش را سرزنش نموده و گفت: «ای نفْس! وای بر تو که بُخل می‌ورزی، این علیّ‌بن‌ابیطالب (است که با آنکه مالی ندارد صد دینار به من صدقه داده است درحالی‌که خداوند چندین سال است زکات اموالم را بر من واجب نموده و من زکات آن را نداده‌ام، پس دارایی خویش و مقدار زکاتش را حساب کرده و فلان مقدار دینار، زکات پرداخت نمود؛ به‌همین خاطر خداوند در شأن تو این آیه را نازل فرمود: رِجالٌ لا تُلْهِیهِمْ تِجارَةٌ وَ لا بَیْعٌ عَنْ ذِکْرِ اللهِ.
الرّسول ( إِنَّ دِحْیَهًَْ الْکَلْبِیِّ جَاءَ یَوْمَ الْجُمُعَهًِْ مِنَ الشَّامِ بِالْمِیرَهًِْ فَنَزَلَ عِنْدَ أَحْجَارِ الزَّیْتِ ثُمَّ ضَرَبَ بِالطُّبُولِ لِیُؤْذِنَ النَّاسَ بِقُدُومِهِ فَتَفَرَّقَ النَّاسُ إِلَیْهِ إِلَّا عَلِیٌّ وَ الْحَسَنُ وَ الْحُسَیْنُ (وَ فَاطِمَهًُْ (وَ سَلْمَانُ (وَ أَبُوذَرٍّ (وَ الْمِقْدَادُ وَ صُهَیْبٌ وَ تَرَکُوا النَّبِیَّ (قَائِماً یَخْطُبُ عَلَی الْمِنْبَرِ فَقَالَ النَّبِیُّ (لَقَدْ نَظَرَ اللَّهُ یَوْمَ الْجُمُعَهًِْ إِلَی مَسْجِدِی فَلَوْ لَا الْفِئَهًُْ الَّذِینَ جَلَسُوا فِی مَسْجِدِی لَأُضْرِمَتِ الْمَدِینَهًُْ عَلَی أَهْلِهَا وَ حُصِبُوا بِالْحِجَارَهًِْ کَقَوْمِ لُوطٍ وَ نَزَلَ فِیهِمْ رِجالٌ لا تُلْهِیهِمْ تِجارَةٌ...
پیامبر ( دِحیه‌کلبی روز جمعه از شام آمد و با خود خوار و بار همراه داشت و در کنار احجار زیت فرود آمد و به طبل کوبید تا مرم را از آمدنش آگاه کند. مردم که باخبر شدند به‌سوی او شتافتند جز علی، حسن، حسین و فاطمه (و سلمان و ابوذر (ره ره) و مقداد و صهیب. مردم پیامبر (را که بر روی منبر درحال ایراد خطبه بود، ترک کردند. پس پیامبر (فرمود: «خداوند روز جمعه به مسجد من نگریست و اگر این هشت نفر که در مسجد نشسته‌اند، حاضر نمی‌بودند، مدینه با مردمانش در آتش می‌سوختند و مردم آن همچون قوم لوط سنگباران می‌شدند و در شأن این چند نفر، آیه نازل شد: رِجَالٌ لَّا تُلْهِیهِمْ تِجَارَةٌ.
الصّادق ( عَن أَسْبَاطِ‌بْنِ‌سَالِمٍ قَالَ: دَخَلْتُ عَلَی‌أَبِی‌عَبْدِاللَّهِ (فَسَأَلَنَا عَنْ عُمَرَ‌بْنِ‌مُسْلِمٍ مَا فَعَلَ فَقُلْتُ صَالِحٌ وَ لَکِنَّهُ قَدْ تَرَکَ التِّجَارَهًَْ فَقَالَ أَبُوعَبْدِاللَّهِ (عَمَلُ الشَّیْطَانِ ثَلَاثاً أَمَا عَلِمَ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ (اشْتَرَی عِیراً أَتَتْ مِنَ الشَّامِ فَاسْتَفْضَلَ فِیهَا مَا قَضَی دَیْنَهُ وَ قَسَمَ فِی قَرَابَتِهِ یَقُولُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ رِجالٌ لا تُلْهِیهِمْ تِجارَةٌ وَ لا بَیْعٌ عَنْ ذِکْرِ اللهِ ... یَقُولُ الْقُصَّاصُ إِنَّ الْقَوْمَ لَمْ یَکُونُوا یَتَّجِرُونَ کَذَبُوا وَ لَکِنَّهُمْ لَمْ یَکُونُوا یَدَعُونَ الصَّلَاهًَْ فِی مِیقَاتِهَا وَ هُوَ أَفْضَلُ مِمَّنْ حَضَرَ الصَّلَاهًَْ وَ لَمْ یَتَّجِرْ.
امام صادق ( اسباط‌بن‌سالم گوید: خدمت امام صادق (رسیدم و از ما درباره‌ی عمربن‌مسلم پرسید که چه می‌کند؟ عرض کردم: «خوب است و کار نیکو می‌کند، امّا تجارت را رها کرده است». امام صادق (سه بار فرمود: «کار شیطان است. آیا او نمی‌داند که رسول خدا (کاروانی را که از جانب شام می‌آمد، خریداری نمود و با بخشی از آن قرض خود را ادا نمود و اضافه‌ی آن را در میان نزدیکان تقسیم کرد؟ خدای متعال می‌فرماید: رِجَالٌ لَّا تُلْهِیهِمْ تِجَارَةٌ وَ لَا بَیْعٌ عَن ذِکْرِ اللهِ وَ إِقَامِ الصَّلَاةِ وَ إِیتَاء الزَّکَاةِ یَخَافُونَ یَوْمًا تَتَقَلَّبُ فِیهِ الْقُلُوبُ وَ الْأَبْصَارُ قصه‌سرایان می‌گویند: این قوم تجارت نمی‌کردند، دروغ گفته‌اند، ولی آنان نماز را در وقت خودش ترک نمی‌گفتند، این بهتر از کسی است که در نماز حاضر می‌شود و تجارت نمی‌کند.
الباقر ( کَانُوا أَصْحَابَ تِجَارَهًٍْ فَإِذَا حَضَرَتِ الصَّلَاهًُْ تَرَکُوا التِّجَارَهًَْ وَ انْطَلَقُوا إِلَی الصَّلَاهًِْ وَ هُمْ أَعْظَمُ أَجْراً مِمَّنْ لَمْ یَتَّجِرْ.
امام باقر ( این‌ها تاجر بودند و هنگام نماز تجارت را رها کرده آهنگ نماز می‌کردند و به‌سوی آن گام برمی‌داشتند و البتّه اینان ثوابشان از کسانی که به کار مشغول نیستند و به نماز حاضر می‌شوند، بیشتر است.
الباقر ( أَنَّهُمْ قَوْمٌ إِذَا حَضَرَتِ الصَّلَاهًُْ تَرَکُوا التِّجَارَهًَْ وَ انْطَلَقُوا إِلَی الصَّلَاهًِْ وَ هُمْ أَعْظَمُ أَجْراً مِمَّنْ لَمْ یَتَّجِرْ.
امام باقر ( آنان گروهی هستند که چون وقت نماز رسد، تجارت را رها می‌کنند و به‌سمت نماز می‌روند و اینان اجرشان بیشتر از کسانی است که تجارت می‌کنند.
الرّضا ( وَ إِذَا کُنْتَ فِی تِجَارَتِکَ وَ حَضَرَتِ الصَّلَاهًُْ فَلَا یَشْغَلْکَ عَنْهَا مَتْجَرُکَ فَإِنَّ اللَّهَ وَصَفَ قَوْماً وَ مَدَحَهُمْ فَقَالَ رِجالٌ لا تُلْهِیهِمْ تِجارَةٌ وَ لا بَیْعٌ عَنْ ذِکْرِ اللهِ وَ کَانَ هَؤُلَاءِ الْقَوْمُ یَتَّجِرُونَ فَإِذَا حَضَرَتِ الصَّلَاهًُْ تَرَکُوا تِجَارَتَهُمْ وَ قَامُوا إِلَی صَلَاتِهِمْ وَ کَانُوا أَعْظَمَ أَجْراً مِمَّنْ لَا یَتَحَرَّفُ وَ یُصَلِّی.
امام رضا ( چون مشغول کسب باشی و وقت نماز برسد، نباید کار تجارت تو را از نماز باز دارد، که خداوند قومی را توصیف کرده و چنین به ستایش آنان پرداخته است: رِجالٌ لا تُلْهِیهِمْ تِجارَةٌ وَ لا بَیْعٌ عَنْ ذِکْرِ اللهِ و آنان مردمی بودند که کسب می‌کردند، و چون وقت نماز می‌رسید، کسب خود را رها می‌کردند و به نماز می‌ایستادند؛ و اجر آن‌ها بالاتر از اجر کسی خواهد بود که مشغول کسب و کاری نیست و در وقت نماز به نماز می‌ایستد.
الرّسول ( عَنْ عَبْدِ‌اللَّهِ‌بْنِ‌مَسْعُودٍ قَالَ ... .فقال النبی (: یَا ابْنَ مَسْعُودٍ وَ الَّذِی بَعَثَنِی بِالْحَقِّ نَبِیّاً إِنَّ مَنْ یَدَعُ الدُّنْیَا وَ یُقْبِلُ عَلَی تِجَارَهًِْ الْآخِرَهًِْ فَإِنَّ اللَّهَ تَعَالَی یَتَّجِرُ لَهُ مِنْ وَرَاءِ تِجَارَتِهِ وَ یُرْبِحُ اللَّهُ تِجَارَتَهُ یَقُولُ اللَّهُ تَعَالَی رِجالٌ لا تُلْهِیهِمْ تِجارَةٌ وَ لا بَیْعٌ عَنْ ذِکْرِ اللهِ وَ إِقامِ الصَّلاةِ وَ إِیتاءِ الزَّکاةِ یَخافُونَ یَوْماً تَتَقَلَّبُ فِیهِ الْقُلُوبُ وَ الْأَبْصارُ قَالَ ابْنُ مَسْعُودٍ بِأَبِی أَنْتَ وَ أُمِّی یَا رَسُولَ اللَّهِ (کَیْفَ لِی بِتِجَارَهًِْ الْآخِرَهًِْ فَقَالَ لَا تُرِیحَنَّ لِسَانَکَ عَنْ ذِکْرِ اللَّهِ وَ ذَلِکَ أَنْ تَقُولَ سُبْحَانَ اللَّهِ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ وَ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَ اللَّهُ أَکْبَرُ فَهَذِهِ التِّجَارَهًُْ الْمُرْبِحَهًُْ یَقُولُ اللَّهُ تَعَالَی یَرْجُونَ تِجارَهًًْ لَنْ تَبُورَ لِیُوَفِّیَهُمْ أُجُورَهُمْ وَ یَزِیدَهُمْ مِنْ فَضْلِهِ یَا ابْنَ مَسْعُودٍ کُلَّمَا أَبْصَرْتَهُ بِعَیْنِکَ وَ اسْتَحْلَاهُ قَلْبُکَ فَاجْعَلْهُ لِلَّهِ فَذَلِکَ تِجَارَهًُْ الْآخِرَهًِْ لِأَنَّ اللَّهَ یَقُولُ ما عِنْدَکُمْ یَنْفَدُ وَ ما عِنْدَ اللَّهِ باقٍ یَا ابْنَ مَسْعُودٍ وَ إِذَا تَکَلَّمْتَ بِلَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَ لَمْ تَعْرِفْ حَقَّهَا فَإِنَّهُ مَرْدُودٌ عَلَیْکَ وَ لَا یَزَالُ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ یَرُدُّ غَضَبَ اللَّهِ عَنِ الْعِبَادِ حَتَّی إِذَا لَمْ یُبَالُوا مَا یَنْقُصُ مِنْ دِینِهِمْ بَعْدَ إِذْ سَلِمَتْ دُنْیَاهُمْ یَقُولُ اللَّهُ تَعَالَی کَذَبْتُمْ کَذَبْتُمْ لَسْتُمْ بِهَا بِصَادِقِینَ فَإِنَّهُ یَقُولُ اللَّهُ تَعَالَی إِلَیْهِ یَصْعَدُ الْکَلِمُ الطَّیِّبُ وَ الْعَمَلُ الصَّالِحُ یَرْفَعُهُ.
پیامبر ( از عبدالله‌بن‌مسعود روایت است: ... به خدایی که مرا برانگیخت آن کس که دنیا را رها کند و تجارت آخرت را در پیش گیرد، خداوند برای او تجارت کند که می‌فرماید: رِجالٌ لا تُلْهِیهِمْ تِجارَةٌ وَ لا بَیْعٌ عَنْ ذِکْرِ اللهِ وَ إِقامِ الصَّلاةِ وَ إِیتاءِ الزَّکاةِ یَخافُونَ یَوْماً تَتَقَلَّبُ فِیهِ الْقُلُوبُ وَ الْأَبْصارُ ابن مسعود گفت: «ای رسول خدا (! پدر و مادرم به فدایت! چگونه به تجارت آخرت روی آورم»؟ فرمود: «زبانت را از یاد خدا آسوده مگذار به این ترتیب که همواره بگو: سُبْحَانَ اللهِ وَ الْحَمْدُ لِلهِ وَ لَا إِلَهَ إِلَّا اللهُ وَ اللهُ أَکْبَرُ پس این است بازرگانی سودمند. خدای تعالی می‌فرماید. امیدوار به تجارتی هستند که هرگز زیان نمی‌کند. زیرا خدا پاداششان را به تمامی می‌دهد و از فضل خود چیزی بر آن می‌افزاید. (فاطر/۳۰۲۹) پسر مسعود! بکوش تا هرچه که با چشم ببینی و در قلب بگذرانی برای خدا باشد، که این تجارت اخروی است و خداوند می‌فرماید: آنچه نزد شماست فنا می‌شود و آنچه نزد خداست باقی می‌ماند. (نحل/۹۶) پسر مسعود! چون ذکر لا إله إلّا اللَّه گویی و حقّ آن را نشناسی، آن ذکر به خودت باز می‌گردد [و مقبول خدا نشود] و همواره لا إله إلّا الله بگوید مگر خشم خدا را از بندگان برگرداند تا از آخرتشان چیزی کم نشود و دنیاشان نیز سالم بماند که می‌فرماید: سخن خوش و پاک به‌سوی او بالا می‌رود و کردار نیک است که آن را بالا می‌برد. (فاطر/۱۰)
أمیرالمؤمنین ( عَنْ عَقِیلٍ الْخُزَاعِی أَنَّ أَمِیرَالْمُؤْمِنِینَ (کَانَ إِذَا حَضَرَ الْحَرْبَ یُوصِی لِلْمُسْلِمِینَ بِکَلِمَاتٍ فَیَقُولُ تَعَاهَدُوا الصَّلَاهًَْ وَ حَافِظُوا عَلَیْهَا وَ اسْتَکْثِرُوا مِنْهَا وَ تَقَرَّبُوا بِهَا فَإِنَّهَا کَانَتْ عَلَی الْمُؤْمِنِینَ کِتَاباً مَوْقُوتاً وَ قَدْ عَلِمَ ذَلِکَ الْکُفَّارُ حِینَ سُئِلُوا ما سَلَکَکُمْ فِی سَقَرَ قالُوا لَمْ نَکُ مِنَ الْمُصَلِّینَ وَ قَدْ عَرَفَ حَقَّهَا مَنْ طَرَقَهَا وَ أُکْرِمَ بِهَا مِنَ الْمُؤْمِنِینَ الَّذِینَ لَا یَشْغَلُهُمْ عَنْهَا زَیْنُ مَتَاعٍ وَ لَا قُرَّهًُْ عَیْنٍ مِنْ مَالٍ وَ لَا وَلَدٍ یَقُولُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ رِجالٌ لا تُلْهِیهِمْ تِجارَةٌ وَ لا بَیْعٌ عَنْ ذِکْرِ اللهِ وَ إِقامِ الصَّلاةِ وَ کَانَ رَسُولُ اللَّهِ (مُنْصِباً لِنَفْسِهِ بَعْدَ الْبُشْرَی لَهُ بِالْجَنَّهًِْ مِنْ رَبِّه.
امام علی ( عقیل خزاعی نقل می‌کند: هرگاه امیرمؤمنان علی (در جنگی شرکت می‌نمود مسلمانان را با جملاتی موعظه کرده و می‌فرمود: «به نماز پایبند باشید و بر آن مراقبت نمایید، آن را زیاد بخوانید و به‌وسیله‌ی نماز [به خدا] نزدیکی بجویید، چرا که نماز وظیفه‌ی ثابت و معیّنی برای مؤمنان است! (نساء/۱۰۳) و کافران هنگامی این حقیقت را می‌فهمند که از آن‌ها سؤال شود: چه چیز شما را به دوزخ وارد ساخت؟! می‌گویند: «ما از نمازگزاران نبودیم». (مدثّر/۴۳۴۲) و حقیقت نماز را کسی شناخت که شب‌ها با آن مأنوس باشد و مؤمنانی با نماز گرامی داشته می‌شوند که زیبایی کالای دنیا و روشنایی چشمشان یعنی دارایی‌ها و فرزندان، آنان را از نماز باز ندارد، خداوند عزّوجل می‌فرماید: رِجالٌ لا تُلْهِیهِمْ تِجارَةٌ وَ لا بَیْعٌ عَنْ ذِکْرِ اللهِ وَ إِقامِ الصَّلاةِ؛ و رسول خدا (با اینکه مژده بهشت را از پروردگارش دریافت کرده بود، پیوسته خود را [برای خواندن نماز] به زحمت می‌انداخت.
أمیرالمؤمنین ( مُحَمَّدُ‌بْنُ‌الْحُسَیْنِ الرَّضِیُّ فِی نَهْجِ الْبَلَاغَهًْ: أَنَّهُ قَالَ فِی کَلَامٍ یُوصِی أَصْحَابَهُ تَعَاهَدُوا أَمْرَ الصَّلَاهًِْ وَ حَافِظُوا عَلَیْهَا وَ اسْتَکْثِرُوا مِنْهَا وَ تَقَرَّبُوا بِهَا فَإِنَّهَا کانَتْ عَلَی الْمُؤْمِنِینَ کِتاباً مَوْقُوتاً أَ لَا تَسْمَعُونَ إِلَی جَوَابِ أَهْلِ النَّارِ حِینَ سُئِلُوا ما سَلَکَکُمْ فِی سَقَرَ قالُوا لَمْ نَکُ مِنَ الْمُصَلِّینَ وَ إِنَّهَا لَتَحُتُّ الذُّنُوبَ حَتَّ الْوَرَقِ وَ تُطْلِقُهَا إِطْلَاقَ الرِّبَقِ وَ شَبَّهَهَا رَسُولُ اللَّهِ (بِالْحَمَّهًِْ تَکُونُ عَلَی بَابِ الرَّجُلِ فَهُوَ یَغْتَسِلُ مِنْهَا فِی الْیَوْمِ وَ اللَّیْلَهًِْ خَمْسَ مَرَّاتٍ فَمَا عَسَی أَنْ یَبْقَی عَلَیْهِ مِنَ الدَّرَنِ وَ قَدْ عَرَفَ حَقَّهَا رِجَالٌ مِنَ الْمُؤْمِنِینَ الَّذِینَ لَا یَشْغَلُهُمْ عَنْهَا زِینَهًُْ مَتَاعٍ وَ لَا قُرَّهًُْ عَیْنٍ مِنْ وَلَدٍ وَ لَا مَالٍ یَقُولُ اللَّهُ سُبْحَانَهُ رِجالٌ لا تُلْهِیهِمْ تِجارَةٌ وَ لا بَیْعٌ عَنْ ذِکْرِ اللهِ وَ إِقامِ الصَّلاةِ وَ إِیتاءِ الزَّکاةِ وَ کَانَ رَسُولُ اللَّهِ (نَصِباً بِالصَّلَاهًِْ بَعْدَ التَّبَاشُرِ لَهُ بِالْجَنَّهًْ.
امام علی ( در نهج‌البلاغه آمده است: همواره یارانش را به آن سفارش می‌کرد: مردم! [خواندن و اقامه‌ی] نماز را بر عهده گیرید، و آن را حفظ کنید، زیاد نماز بخوانید، و با نماز خود را به خدا نزدیک کنید. نماز دستوری است که در وقت‌های خاص بر مؤمنان واجب گردیده است؛ آیا به پاسخ دوزخیان گوش فرا نمی‌دهید، آن هنگام که از آن‌ها پرسیدند: که چه چیز شما را به جهنّم کشانید؟ می‌گویند: ما از نمازگزاران نبودیم. (مدثّر/۴۲۴۳) همانا نماز، گناهان را چونان برگ‌های پاییزی فرو می‌ریزد، و غل و زنجیر گناهان را از گردن‌ها می‌گشاید، پیامبر اسلام (نماز را به چشمه آب گرمی که بر در سرای انسان جریان داشته باشد، تشبیه کرده است؛ اگر روزی پنج‌بار خود را در آن شستشو دهد، هرگز چرک و آلودگی در بدن او نمی‌ماند. همانا کسانی از مؤمنان حقّ نماز را شناختند که زیور دنیا از نماز بازشان نمی‌دارد، و روشنایی چشمشان یعنی اموال و فرزندان مانع نمازشان نمی‌شود. خدای سبحان می‌فرماید: رِجالٌ لا تُلْهِیهِمْ تِجارَةٌ وَ لا بَیْعٌ عَنْ ذِکْرِ اللهِ وَ إِقامِ الصَّلاةِ وَ إِیتاءِ الزَّکاةِ، رسول خدا (پس از بشارت به بهشت، خود را در نمازخواندن به زحمت می‌انداخت.
الصّادق ( وَصَلَ اللَّهُ طَاعَهًَْ وَلِیِ أَمْرِهِ بِطَاعَهًِْ رَسُولِهِ وَ طَاعَهًَْ رَسُولِهِ بِطَاعَتِهِ فَمَنْ تَرَکَ طَاعَهًَْ وُلَاهًِْ الْأَمْرِ لَمْ یُطِعِ اللَّهَ وَ لَا رَسُولَهُ وَ هُوَ الْإِقْرَارُ بِمَا أُنْزِلَ مِنْ عِنْدِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَ خُذُوا زِینَتَکُمْ عِنْدَ کُلِّ مَسْجِدٍ وَ الْتَمِسُوا الْبُیُوتَ الَّتِی أَذِنَ اللهُ أَنْ تُرْفَعَ وَ یُذْکَرَ فِیهَا اسْمُهُ فَإِنَّهُ أَخْبَرَکُمْ أَنَّهُمْ رِجالٌ لا تُلْهِیهِمْ تِجارَةٌ وَ لا بَیْعٌ عَنْ ذِکْرِ اللهِ وَ إِقامِ الصَّلاةِ وَ إِیتاءِ الزَّکاةِ یَخافُونَ یَوْماً تَتَقَلَّبُ فِیهِ الْقُلُوبُ وَ الْأَبْصار.
امام صادق ( خداوند اطاعت ولیّ خود را به اطاعت رسول نزدیک کرده، و هرکس اطاعت والیان امر را ترک کند از خدا و رسول هم اطاعت نمی‌کند. اینک به آنچه از طرف خداوند نازل شده، اعتراف کنید، در هنگام ورود به مساجد خود را زینت نمایید و پاکیزه باشید. (اعراف/۳۱) دنبال خانه‌هایی بروید که خداوند آن‌ها را بلند گردانیده و نامش در آن خانه همواره ورد زبان‌ها می‌باشد، خداوند خود خبر داده است که: رِجالٌ لا تُلْهِیهِمْ تِجارَةٌ وَ لا بَیْعٌ عَنْ ذِکْرِ اللهِ وَ إِقامِ الصَّلاةِ وَ إِیتاءِ الزَّکاةِ یَخافُونَ یَوْماً تَتَقَلَّبُ فِیهِ الْقُلُوبُ وَ الْأَبْصارُ.
السّجّاد ( الْعَقْلُ دَلِیلُ الْخَیْرِ وَ الْهَوَی مَرْکَبُ الْمَعَاصِی وَ الْفِقْهُ وِعَاءُ الْعَمَلِ وَ الدُّنْیَا سُوقُ الْآخِرَهًِْ وَ النَّفْسُ تَاجِرَهًٌْ وَ اللَّیْلُ وَ النَّهَارُ رَأْسُ الْمَالِ وَ الْمَکْسَبُ الْجَنَّهًُْ وَ الْخُسْرَانُ النَّارُ هَذَا وَ اللَّهِ التِّجَارَهًُْ الَّتِی لَا تَبُورُ وَ الْبِضَاعَهًُْ الَّتِی لَا تَخْسَرُ. وَ قَالَ مِثْلَهُ (وَ سُوقُ الْفَائِزِینَ مِنْ شِیعَتِهِ وَ شِیعَهًِْ آبَائِهِ وَ أَبْنَائِهِ (وَ لَقَدْ جَمَعَ اللَّهُ هَذَا کُلَّهُ بِقَوْلِهِ تَعَالَی یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لا تُلْهِکُمْ أَمْوالُکُمْ وَ لا أَوْلادُکُمْ عَنْ ذِکْرِ اللهِ وَ مَنْ یَفْعَلْ ذلِکَ فَأُولئِکَ هُمُ الْخاسِرُونَ وَ قَالَ سُبْحَانَهُ وَ تَعَالَی رِجالٌ لا تُلْهِیهِمْ تِجارَةٌ وَ لا بَیْعٌ عَنْ ذِکْرِ اللهِ.
امام سجاد ( عقل راهنمای خیرات است و هوا و هوس‌های نفسانی مرکب گناهان است. فهم ظرف عمل، دنیا بازار آخرت است. و نفس تاجر این بازار است. و شب و روز سرمایه است. و سود این تجارت بهشت است. و ضرر آن آتش است. این است به خدا تجارت آن چنانی که فانی نخواهد شد و بضاعت و جنسی که در معامله‌ی آن ضرر نیست. و مثل این فرمایش از رسول خدا (رسیده است. و در آن ذکر شده که دنیا بازار رستگاران از شیعیان است که پیرو ائمّه خود می‌باشند. و به تحقیق که جامع همه این فرمایشات این آیه کریمه است: ای کسانی که ایمان آورده‌اید مال‌ها و اولادتان شما را از ذکر خدا باز ندارد و کسانی که چنین کنند پس اینان از زیان‌کارانند. (منافقون/۹) و رِجالٌ لا تُلْهِیهِمْ تِجارَةٌ وَ لا بَیْعٌ عَنْ ذِکْرِ اللهِ.
فقه الرّضا ( وَ إِذَا کُنْتَ فِی تِجَارَتِکَ وَ حَضَرَتِ الصَّلَاهًُْ فَلَا یَشْغَلْکَ عَنْهَا مَتْجَرُکَ فَإِنَّ اللَّهَ وَصَفَ قَوْماً وَ مَدَحَهُمْ فَقَالَ رِجالٌ لا تُلْهِیهِمْ تِجارَةٌ وَ لا بَیْعٌ عَنْ ذِکْرِ اللهِ وَ کَانَ هَؤُلَاءِ الْقَوْمُ یَتَّجِرُونَ فَإِذَا حَضَرَتِ الصَّلَاهًُْ تَرَکُوا تِجَارَتَهُمْ وَ قَامُوا إِلَی صَلَاتِهِمْ وَ کَانُوا أَعْظَمَ أَجْراً مِمَّنْ لَا یَتَّجِرُ فَیُصَلِّی.
فقه‌الرّضا ( چون مشغول کسب باشی و وقت نماز برسد، نباید کار تجارت تو را از نماز باز دارد، که خداوند گروهی را توصیف کرده و چنین به ستایش آنان پرداخته است: رِجالٌ لا تُلْهِیهِمْ تِجارَةٌ وَ لا بَیْعٌ عَنْ ذِکْرِ اللهِ. و آنان مردمی بودند که کسب می‌کردند، و چون وقت نماز می‌رسید، کسب خود را رها می‌کردند و به نماز می‌ایستادند؛ و اجر ایشان بالاتر از اجر کسی خواهد بود که مشغول کسب و کاری نیست و در وقت نماز به نماز می‌ایستد.
أمیرالمؤمنین ( مِنْ کَلَامِهِ (عِنْدَ تِلَاوَتِهِ قَوْلَهُ تَعَالَی رِجالٌ لا تُلْهِیهِمْ تِجارَةٌ ... فَلَوْ مَثَّلْتَهُمْ لِعَقْلِکَ فِی مَقَاوِمِهِمُ الْمَحْمُودَهًِْ وَ مَجَالِسِهِمُ الْمَشْهُودَهًِْ وَ قَدْ نَشَرُوا دَوَاوِینَ أَعْمَالِهِمْ وَ فَرَغُوا لِمُحَاسَبَهًِْ أَنْفُسِهِمْ عَلَی کُلِّ صَغِیرَهًٍْ وَ کَبِیرَهًٍْ أُمِرُوا بِهَا فَقَصَّرُوا عَنْهَا أَوْ نُهُوا {عَنْهَا} فَفَرَّطُوا فِیهَا وَ حَمَلُوا ثِقْلَ أَوْزَارِهِمْ عَلَی ظُهُورِهِمْ فَضَعُفُوا عَنِ الِاسْتِقْلَالِ بِهَا فَنَشَجُوا نَشِیجاً وَ تَجَاوَبُوا حَنِیناً یَعِجُّونَ إِلَی رَبِّهِمْ مِنْ مَقَامِ نَدَمٍ وَ اعْتِرَافٍ لَرَأَیْتَ أَعْلَامَ هُدًی وَ مَصَابِیحَ دُجًی قَدْ حَفَّتْ بِهِمُ الْمَلَائِکَهًُْ وَ تَنَزَّلَتْ عَلَیْهِمُ السَّکِینَهًُْ وَ فُتِحَتْ لَهُمْ أَبْوَابُ السَّمَاءِ وَ أُعِدُّتْ لَهُمْ مَقَاعِدُ الْمَکْرُمَاتِ إِلَی أَنْ قَالَ (فَحَاسِبْ نَفْسَکَ لِنَفْسِکَ فَإِنَّ غَیْرَهَا مِنَ الْأَنْفُسِ لَهَا حَسِیبٌ غَیْرُکَ.
امام علی ( رِجالٌ لا تُلْهِیهِمْ تِجارَةٌ وَ لا بَیْعٌ عَنْ ذِکْرِ اللهِ، اگر اهل ذکر را در اندیشه‌ی خود آوری و مقامات ستوده آنان و مجالس آشکارشان را بنگری، می‌بینی که آنان نامه‌های اعمال خود را گشوده، و برای حسابرسی آماده‌اند، که همه را جبران کنند، و در اندیشه‌اند در کدام یک از اعمال کوچک و بزرگی که به آنان فرمان داده شده، کوتاهی کرده‌اند، یا چه اعمالی که از آن نهی شده بودند مرتکب گردیده‌اند، بار سنگین گناهان خویش را بر دوش نهاده، و در برداشتن آن ناتوان شدند، گریه در گلویشان شکسته، و با ناله و فریاد می‌گریند و با یکدیگر گفتگو دارند، در پیشگاه پروردگار خویش به پشیمانی اعتراف دارند. آنان نشانه‌های هدایت، و چراغ‌های روشنگر تاریکی‌ها می‌باشند، فرشتگان آنان را در میان گرفته، و آرامش بر آن‌ها می‌بارند، درهای آسمان به رویشان گشوده، و مقام ارزشمندی برای آنان آماده کرده‌اند، مقامی که خداوند با نظر رحمت به آن می‌نگرد، و از تلاش آن‌ها خشنود، و منزلت آن‌ها را می‌ستاید، دست به دعا برداشته، و آمرزش الهی می‌طلبند. در گرو نیازمندی فضل خدا، و اسیران بزرگی اویند، غم و اندوه طولانی دل‌هایشان را مجروح، و گریه‌های پیاپی چشم‌هایشان را آزرده است. دست آنان به‌طرف تمام درهای امیدواری خدا دراز است، از کسی درخواست می‌کنند که بخشش او را کاستی، و درخواست کنندگان او را نومیدی نیست، پس اکنون به خاطر خودت، حساب خویش را بررسی کن زیرا دیگران حسابرسی غیر از تو دارند.
أمیرالمؤمنین ( مِنْ کَلَامٍ لَهُ (عِنْدَ تِلَاوَتِهِ رِجالٌ لا تُلْهِیهِمْ تِجارَةٌ وَ لا بَیْعٌ عَنْ ذِکْرِ اللهِ قَالَ إِنَّ اللَّهَ سُبْحَانَهُ جَعَلَ الذِّکْرَ جِلاءً لِلْقُلُوبِ تَسْمَعُ بِهِ بَعْدَ الْوَقْرَهًِْ وَ تُبْصِرُ بِهِ بَعْدَ الْعَشْوَهًِْ وَ تَنْقَادُ بِهِ بَعْدَ الْمُعَانَدَهًْ.
امام علی ( رِجالٌ لا تُلْهِیهِمْ تِجارَةٌ وَ لا بَیْعٌ عَنْ ذِکْرِ اللهِ، خداوند ذکر را برای روشنایی دل‌ها قرار داد، دل‌ها بعد از کری گوش آن را می‌شنوند، و بعد از کوری آن را مشاهده می‌کنند، و بعد از دشمنی از آن اطاعت می‌نمایند.
أمیرالمؤمنین ( قَالَ عَزَّ وَ جَلَّ فِی بُیُوتٍ أَذِنَ اللهُ أَنْ تُرْفَعَ وَ یُذْکَرَ فِیهَا اسْمُهُ یُسَبِّحُ لَهُ فِیها بِالْغُدُوِّ وَ الْآصالِ رِجالٌ لا تُلْهِیهِمْ تِجارَةٌ وَ لا بَیْعٌ عَنْ ذِکْرِ اللهِ وَ إِقامِ الصَّلاةِ وَ إِیتاءِ الزَّکاةِ وَ هُمُ الْأَوْصِیَاءُ.
امام علی ( فِی بُیُوتٍ أَذِنَ اللهُ أَنْ تُرْفَعَ وَ یُذْکَرَ فِیهَا اسْمُهُ یُسَبِّحُ لَهُ فِیها بِالْغُدُوِّ وَ الْآصالِ رِجالٌ لا تُلْهِیهِمْ تِجارَةٌ وَ لا بَیْعٌ عَنْ ذِکْرِ اللهِ وَ إِقامِ الصَّلاةِ وَ إِیتاءِ الزَّکاةِ؛ منظور از آن‌ها اوصیاء (هستند.
الکاظم ( عَن مُحَمَّدِ‌بْنِ‌الْفُضَیْلِ قَالَ سَأَلْتُ أَبَاالْحَسَنِ (عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فِی قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَ فِی بُیُوتٍ أَذِنَ اللهُ أَنْ تُرْفَعَ وَ یُذْکَرَ فِیهَا اسْمُهُ یُسَبِّحُ لَهُ فِیها بِالْغُدُوِّ وَ الْآصالِ رِجالٌ قَالَ بُیُوتُ آلِ مُحَمَّدِ بَیْتُ عَلِیٍ (وَ فَاطِمَهًَْ وَ الْحَسَنِ وَ الْحُسَیْنِ (وَ حَمْزَهًَْ (وَ جَعْفَرٍ (قُلْتُ بِالْغُدُوِّ وَ الْآصالِ قَالَ الصَّلَاهًُْ فِی أَوْقَاتِهَا قَالَ ثُمَّ وَصَفَهُمُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ فَقَالَ رِجالٌ لا تُلْهِیهِمْ تِجارَةٌ وَ لا بَیْعٌ عَنْ ذِکْرِ اللهِ وَ إِقامِ الصَّلاةِ وَ إِیتاءِ الزَّکاة.
امام کاظم ( محمّدبن‌فضیل گوید: امام کاظم (درباره‌ی آیه: فِی بُیُوتٍ أَذِنَ اللهُ أَنْ تُرْفَعَ وَ یُذْکَرَ فِیهَا اسْمُهُ یُسَبِّحُ لَهُ فِیها بِالْغُدُوِّ وَ الْآصالِ رِجالٌ فرمود: «خانه‌های آل محمّد؛ علی و فاطمه و حسن و حسین (و حمزه و جعفر (ره ره) است». گفتم: «بِالْغُدُوِّ وَ الْآصالِ چیست». فرمود: «یعنی نماز در وقت‌های آن؛ آنگاه خداوند آن‌ها را با این صفت مشخّص نموده است: رِجالٌ لا تُلْهِیهِمْ تِجارَةٌ وَ لا بَیْعٌ عَنْ ذِکْرِ اللهِ وَ إِقامِ الصَّلاةِ وَ إِیتاءِ الزَّکاة».
الکاظم ( یَخافُونَ یَوْماً تَتَقَلَّبُ فِیهِ الْقُلُوبُ وَ الْأَبْصارُ قَالَ هُمْ الرِّجَالُ لَمْ یَخْلُطِ اللَّهُ مَعَهُمْ غَیْرَهُم.
امام کاظم ( یَخافُونَ یَوْماً تَتَقَلَّبُ فِیهِ الْقُلُوبُ وَ الْأَبْصارُ؛ آن‌ها مردانی هستند که با آن‌ها دیگری مخلوط نمی‌شود.