آیه ۴ - سوره نور

ابن‌عبّاس ( هنگامی‌که آیه: وَ الَّذِینَ یَرْمُونَ المُحْصَناتِ ثُمَّ لَمْ یَأْتُوا بِأَرْبَعَةِ شُهَداءَ فَاجْلِدُوهُمْ ثَمانِینَ جَلْدَةً وَ لا تَقْبَلُوا لَهُمْ شَهادَةً أَبَداً وَ أُولئِکَ هُمُ الْفاسِقُونَ نازل شد ... پیامبر (روز جمعه این آیه را بالای منبر تلاوت فرمود. عاصم‌بن‌عدیّ انصاری برخاسته و گفت: «خداوند مرا فدای شما کند! اگر مردی از ما، مردی را با همسر خود [درحال زنا کردن] ببیند و از آنچه دیده [دیگران را] آگاه سازد هشتاد تازیانه خواهد خورد و مسلمانان او را فاسق خواهند نامید و هیچ‌گاه گواهی دادنش [چون فاسق شده] پذیرفته نخواهد شد، چگونه ما [دراین‌موارد که مردی را با همسر خود درحال زناکردن می‌بینیم] گواهانی بیابیم [که صحنه را دیده و حرف ما را تأیید نمایند] با اینکه اگر بخواهیم به‌دنبال گواهان برویم آن مرد نیاز خود را [با همسرمان] برطرف کرده و رفته است؟! همین عاصم، پسر عمویی به نام عویمر داشت که او همسری بنام خوله دختر قیس‌بن‌محصن داشت؛ [روزی] عویمر نزد عاصم آمد و گفت: «شریک‌بن‌سحماء را بر روی شکم همسرم خوله دیدم! عاصم ما از آنِ خداییم و به‌سوی او بازمی‌گردیم. (بقره/۱۵۶) را بر زبان جاری ساخته و جمعه بعدی به محضر رسول خدا (رفت و عرض کرد: «چه زود به آن سؤالی که جمعه گذشته پیرامون خاندانم پرسیدم مبتلا شدم! این درحالی است که عویمر، خوله و شریک، همگی عموزادگان عاصم بودند ؛ رسول خدا (همه‌ی آن‌ها را خواسته و به عویمر فرمود: «در مورد همسر و دختر عمویت از خداوند پروا کرده و به او تهمتِ ناروا مزن». عویمر عرض کرد: «ای رسول خدا (! به خداوند سوگند می‌خورم که شریک را [خوابیده] بر روی شکم همسرم دیدم و من چهار ماه است که با او آمیزش نکرده‌ام و او از غیر من حامله شده است». رسول خدا (به آن زن فرمود: «از خداوند پروا کرده و مرا از کاری که کرده‌ای باخبر ساز»! آن زن عرض کرد: «عویمر مردی غیرتمند [و ناموس‌پرست] است و مرا با شریک مشاهده کرد که شب‌نشینیِ طولانی داشته و گفتگو می‌کنیم و غیرتش او را وادار به زدن این تهمت کرده است». رسول خدا (به شریک فرمود: «تو چه می‌گویی»؟ شریک عرض کرد: «همان‌که این زن می‌گوید». دراین‌هنگام خداوند این آیه را نازل فرمود: الَّذِینَ یَرْمُونَ أَزْواجَهُم ... به دستور رسول خدا (اعلام برگزاری نماز جماعت شد و پیامبر (نماز عصر را [با جماعت] بجا آورد؛ آنگاه به عویمر فرمود: «برخیز»! او برخاست و گفت: «گواهی می‌دهم که خوله زناکار است و من قطعاً از راستگویان هستم». در مرتبه‌ی دوّم گفت: «به خدا سوگند می‌خورم که من شریک را [خوابیده] بر روی شکم خوله دیدم و من قطعاً از راستگویان هستم». در مرتبه‌ی سوّم گفت: «گواهی می‌دهم که خوله از غیر من حامله شده است و من قطعاً از راستگویان هستم». در مرتبه‌ی چهارم گفت: «به خدا سوگند می‌خورم که من چهار ماه است با خوله آمیزش نکرده‌ام و من قطعاً از راستگویان هستم». و در مرتبه‌ی پنجم گفت: «لعنت خدا بر عویمر باد اگر در آنچه گفت از دروغگویان باشد». سپس پیامبر (به او دستور داد تا بنشیند و به خوله فرمود: «برخیز»! خوله برخاسته و گفت: «به خدا سوگند می‌خورم که من زناکار نیستم و قطعاً عویمر از دروغگویان است». در مرتبه‌ی دوّم گفت: «به خدا سوگند می‌خورم که عویمر، شریک را [خوابیده] بر روی شکم من ندیده و قطعاً او از دروغگویان است». در مرتبه‌ی سوّم گفت: «به خدا سوگند می‌خورم که عویمر هیچ‌گاه مرا درحال زنا ندیده است و قطعاً او از دروغگویان است». در مرتبه‌ی چهارم گفت: «به خدا سوگند می‌خورم که من از او حامله شده‌ام و قطعاً او از دروغگویان است». و در مرتبه‌ی پنجم گفت: «خشم خدا بر خوله باد اگر عویمر از راستگویان باشد». آنگاه رسول خدا (میان آن دو جدایی انداخته و فرمود: «اگر این سوگند خوردن‌ها نبود من در مورد جریان این دو، نظری داشتم». و [همچنین] فرمود: «در انتظار زاییدن این زن بمانید، اگر فرزندی بُورِ گوژ پشتِ متمایل به رنگ سیاه به دنیا آورد، فرزندِ شریک است و اگر فرزندی گندمگون با موهای به هم تابیده، با استخوان‌بندی درشت و با ساقِ پای درشت به دنیا آورد فرزند برای کسی غیر از آن است که زن متّهم به رابطه با او شده است».

امام علی ( در روایت است: در زمان خلافت عمر، قدامهًْ‌بن‌مظعون، شراب نوشیده بود؛ پس از اثبات مطلب، عمر تصمیم گرفت او را حدّ بزند، وی به دفاع خویش پرداخت و گفت: «اقامه‌ی حدّ بر من روا نیست، چرا که خدای متعال می‌فرماید: بر کسانی که ایمان آورده و اعمال صالح انجام داده‌اند، گناهی در آنچه خورده‌اند نیست [و نسبت به نوشیدن شراب، قبل از نزول حکم تحریم، مجازات نمی‌شوند] اگر تقوا پیشه کنند، و ایمان بیاورند، و اعمال صالح انجام دهند. (مائده/۹۳) بنابراین با ارتکاب این گناه، بر من مجازاتی نخواهد بود، زیرا که اهل تقوی و ایمان می‌باشم. عمر حدّ را از او برگرفت و او را رها کرد! جریان به علی (ابلاغ شد و فورا به نزد عمر رفت و فرمود: «قدامه اهل این آیه نیست، چرا که اهل تقوی حرامی را حلال نمی‌پندارند و اگر او اهل این آیه بود، هرگز مرتکب چنین عمل حرامی نمی‌شد و آن را حلال نمی‌پنداشت، سپس رو به عمر نمود و فرمود: «فوراً او را برگردان و دستور بده تا توبه کند و این عمل را بار دیگر تکرار نکند، آنگاه اگر او توبه کرد، وی را حدّ بزن، چرا که با توبه، حدّ از او ساقط نمی‌شود و اگر بر گفتارش اصرار داشت او را به قتل برسان، زیرا دراین‌حالت دیگر مسلمان نخواهد بود و از ملّت اسلام، فاصله گرفته است. عمر که از حکم آگاه گردید بر اجرای حدّ تصمیم گرفت، امّا نمی‌دانست حدّ او چه اندازه است»؟ علی (فرمود: «حدّ شرابخوار، هشتاد تازیانه می‌باشد، سپس به علّت و یا حکمت این مسأله اشاره نموده و فرمود: شرابخوار به‌هنگام نوشیدن شراب مست می‌گردد و با مستی، ناروا و هذیان می‌گوید و به خدا و رسول (افترا می‌بندد؛ وَ الَّذِینَ یَرْمُونَ المُحْصَناتِ ثُمَّ لَمْ یَأْتُوا بِأَرْبَعَةِ شُهَداءَ فَاجْلِدُوهُمْ ثَمانِینَ جَلْدَةً پس باید تأدیب شود». عمر او را هشتاد تازیانه زد.

امام علی ( امیرالمؤمنین (در تعریض (به اشاره و کنایه) کسی را حدّ نمی‌زده تا اینکه به افترا تصریح کند، مانند اینکه بگوید: «ای زناکار، و یا ای پسر زانیه، یا بگوید: تو فرزند پدرت نیستی».

امام علی ( از امام صادق (روایت است: در زمان علی (مردی با شخصی مواجه شد و به او گفت: «من با مادرت در خواب محتلم شده‌ام». آن شخص نزد امیرالمؤمنین (شکایت کرد و عرض نمود: «این مرد به من افتراء زده است». حضرت فرمود: «چه چیزی به تو گفته است»؟ گفت: «پنداشته که با مادرم در خواب محتلم شده است». امیرالمؤمنین (فرمود: «اگر بخواهی او را در آفتاب نگه می‌دارم و بر سایه‌اش تازیانه می‌زنم، زیرا خواب مانند سایه است ولی او را به خاطر اذیّت تو خواهم زد تا بار دیگر مسلمانان را اذیّت نکند».

فقه الرّضا ( خداوند تو را رحمت کند، بدان اگر مسلمان، مسلمانی دیگر را متّهم به زنا کند، بر تهمت‌زننده هشتاد تازیانه است و اگر کافر ذمّی مسلمانی را متّهم به زنا کند دو حدّ می‌خورد، یکی برای تهمت‌زدن و دیگری برای حرمت اسلام [که او آن حرمت را شکسته است] و اگر کافر ذمّی با زنی مسلمان زنا کند هر دو کشته می‌شوند.

امام صادق ( از آن جناب سؤال شد: «مردی با کنیز مادرش نزدیکی کرده و او را صاحب فرزند نموده حال شخصی به فرزند کنیز نسبت ناروا می‌دهد حکمش چیست»؟ حضرت فرمود: «نسبت‌دهنده را باید حدّ زد زیرا کنیز مورد اکراه واقع شده و از روی میل اقدام به زنا نکرده است».

امام صادق ( ابوحسن حذّاء گوید: محضر مبارک امام صادق (بودم، مردی از من سؤال کرد و گفت: «غریم و بدهکارت چه کرد»؟ من گفتم: «ای پسر زن زانیه بدهکارم اوست، دراین‌هنگام امام صادق (نظر تندی به من فرمود». من عرض کردم: «فدایت شوم: این مرد زرتشتی بوده و با مادر و خواهر ازدواج می‌کند». حضرت فرمود: «مگر این نکاح در دین ایشان نیست»؟!

امام باقر ( ابوبصیر نقل می‌کند: امام باقر (درباره‌ی زنی که به مردی فحش داده بود، فرمود: «باید هشتاد تازیانه به او بزنند».

امام صادق ( و هرگاه بنده‌ای، فرد آزادی را قذف کند، بر او هشتاد تازیانه باید بزنند زیرا این از حقوق مردم است، [نه حقّ اللَّه].

امام صادق ( ابومریم گوید: از امام باقر (پرسیدم: «آیا جوان نابالغی که به مردی نسبت ناروا داده است را حدّ می‌زنند»؟ حضرت فرمود: «خیر زیرا اگر آن مرد به این جوان نسبت ناروا می‌داد حدّ نمی‌خورد».