آیه ۸۴ - سوره هود

آیه وَ إِلى مَدْيَنَ أَخاهُمْ شُعَيْباً قالَ يا قَوْمِ اعْبُدُوا اللهَ‌ ما لَكُمْ مِنْ إِلهٍ غَيْرُهُ وَ لا تَنْقُصُوا الْمِكْيالَ وَ الْميزانَ إِنِّي أَراكُمْ بِخَيْرٍ وَ إِنِّي أَخافُ عَلَيْكُمْ عَذابَ يَوْمٍ مُحيطٍ [84]

و به‌سوى «مَدْیَن» برادرشان شعیب را فرستادیم؛ گفت: «اى قوم من! خدا را پرستش کنید، که جز او، معبودى براى شما نیست. پیمانه و وزن را کم نکنید [و دست به کم فروشى نزنید]. که من خیرخواه شما هستم و از عذاب روز فراگیر، بر شما بیمناکم.

وبه‌سوی «مَدْیَن» برادرشان شعیب را فرستادیم

۱ -۱
(هود/ ۸۴)

الرّسول (صلی الله علیه و آله)- کان شُعَیْبٌ (علیه السلام)خَطِیبُ الْأَنْبِیَاء (.

پیامبر (صلی الله علیه و آله)- شعیب (علیه السلام) سخنگوی پیامبران (بود.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۶، ص۷۶۴
نور الثقلین
۱ -۲
(هود/ ۸۴)

علیّ‌بن‌إبراهیم (رحمة الله علیه)- بَعَثَ اللَّهُ شُعَیْباً (علیه السلام) إِلَی مَدْیَنَ وَ هِیَ قَرْیَهًٌْ عَلَی طَرِیقِ الشَّامِ فَلَمْ یُؤْمِنُوا بِه.

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- خداوند شعیب (علیه السلام) را به‌سوی مدین، روستایی در مسیر شام فرستاد، ولی به او ایمان نیاوردند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۶، ص۷۶۴
القمی، ج۱، ص۳۳۷
۱ -۳
(هود/ ۸۴)

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- إِنَّ اللَّهَ تَعَالَی بَعَثَ شُعَیْباً (علیه السلام) إِلَی قَوْمِهِ وَ کَانَ لَهُمْ مَلِکٌ فَأَصَابَهُ مِنْهُمْ بَلَاءٌ فَلَمَّا رَأَی الْمَلِکُ أَنَّ الْقَوْمَ قَدْ خَصِبُوا أَرْسَلَ إِلَی عُمَّالِهِ فَحَبَسُوا عَلَی النَّاسِ الطَّعَامَ وَ أَغْلَوْا أَسْعَارَهُمْ وَ نَقَصُوا مَکَایِیلَهُمْ وَ مَوَازِینَهُمْ وَ بَخِسُوا النَّاسَ أَشْیَاءَهُمْ وَ عَتَوْا عَنْ أَمْرِ رَبِّهِمْ فَکَانُوا مُفْسِدِینَ فِی الْأَرْضِ فَلَمَّا رَأَی ذَلِکَ شُعَیْبٌ (علیه السلام) قَالَ لَهُمْ لا تَنْقُصُوا الْمِکْیالَ وَ الْمِیزانَ إِنِّی أَراکُمْ بِخَیْرٍ وَ إِنِّی أَخافُ عَلَیْکُمْ عَذابَ یَوْمٍ مُحِیطٍ فَأَرْسَلَ الْمَلِکُ إِلَیْهِ بِالْإِنْکَارِ فَقَالَ شُعَیْبٌ (علیه السلام) إِنَّهُ مَنْهِیٌّ فِی کِتَابِ اللَّهِ تَعَالَی‌وَ الْوَحْیُ الَّذِی أَوْحَی اللَّهُ إِلَیَّ بِهِ أَنَّ الْمَلِکَ إِذَا کَانَ بِمَنْزِلَتِکَ الَّتِی نَزَلْتَهَا یُنْزِلُ اللَّهُ بِسَاحَتِهِ نَقِمَتَهُ فَلَمَّا سَمِعَ الْمَلِکُ ذَلِکَ أَخْرَجَهُ مِنَ الْقَرْیَهًِْ فَأَرْسَلَ اللَّهُ إِلَیْهِمْ سَحَابَهًًْ فَأَظَلَّتْهُمْ فَأَرْسَلَ عَلَیْهِمْ فِی بُیُوتِهِمُ السَّمُومَ وَ فِی طَرِیقِهِمُ الشَّمْسَ الْحَارَّهًَْ وَ فِی الْقَرْیَهًِْ فَجَعَلُوا یَخْرُجُونَ مِنْ بُیُوتِهِمْ وَ یَنْظُرُونَ إِلَی السَّحَابَهًِْ الَّتِی قَدْ أَظَلَّتْهُمْ مِنْ أَسْفَلِهَا فَانْطَلَقُوا سَرِیعاً کُلُّهُمْ إِلَی أَهْلِ بَیْتٍ کَانُوا یُوفُونَ الْمِکْیَالَ وَ الْمِیزَانَ وَ لَا یَبْخَسُونَ النَّاسَ أَشْیَاءَهُمْ فَنَصَحَهُمُ اللَّهُ وَ أَخْرَجَهُمْ مِنْ بَیْنِ الْعُصَاهًِْ ثُمَّ أَرْسَلَ عَلَی أَهْلِ الْقَرْیَهًِْ مِنْ تِلْکَ السَّحَابَهًِْ عَذَاباً وَ نَاراً فَأَهْلَکَتْهُمْ وَ عَاشَ شُعَیْبٌ (علیه السلام) مِائَتَیْنِ وَ اثْنَتَیْنِ وَ أَرْبَعِینَ سَنَهًًْ.

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- خداوند متعال شعیب (علیه السلام) را به‌سوی قومش فرستاد و آن‌ها پادشاهی داشتند که آن‌ها را در بلا و گرفتاری نگه می‌داشت. وقتی پادشاه دید زندگی قومش گشایش پیدا کرده، [پیک‌هایی] به‌سوی کارگزاران خود فرستاد و [طبق دستور شاه] غذا را احتکار کردند [و به مردم نمی‌دادند] و قیمت‌ها را بالا بردند و پیمانه‌ها و وزن‌ها را کم کردند و کم فروشی کردند و از فرمان پروردگارشان سرپیچی کردند و اهل فساد در روی زمین بودند. وقتی شعیب (علیه السلام) این‌طور دید، به آن‌ها فرمود: لا تَنْقُصُوا الْمِکْیالَ وَ الْمِیزانَ إِنِّی أَراکُمْ بِخَیْرٍ وَ إِنِّی أَخافُ عَلَیْکُمْ عَذابَ یَوْمٍ مُحِیطٍ. پادشاه افرادی را برای ردّ سخنان او (شعیب (علیه السلام)) فرستاد. شعیب (علیه السلام) فرمود: «آن [مواردی که گفتم] در کتاب خدای تعالی نهی شده و وحیی که خدا به من فرستاده، این است که وقتی پادشاه در موقعیّتی که تو هستی، قرار بگیرد خداوند عذابش را در آستانه‌ی خانه‌اش فرود می‌آورد». وقتی پادشاه این سخن را شنید او را از روستا بیرون کرد؛ پس خدا ابری به‌سوی آن‌ها فرستاد که سایه بر آن‌ها انداخت و در خانه‌هایشان بر آن‌ها، عذاب سوزان و نفوذکننده فرستاد و در راه و در روستا خورشید داغ [بر آن‌ها مسلط کرد]. از خانه‌هایشان بیرون آمده و از پایین به ابری بر آن‌ها سایه انداخته بود نگاه می‌کردند؛ همه‌ی آن‌ها سریعاً به‌سوی خانواده‌هایی که پیمانه و وزن را تمام می‌دادند و کم‌فروشی نمی‌کردند، رفتند. خداوند آن‌ها را نصیحت فرمود و آن‌ها را از میان گنهکاران بیرون آورد؛ سپس از آن ابر بر اهل روستا، عذاب و آتشی فرستاد و آن‌ها را هلاک کرد. شعیب (علیه السلام) دویست‌وچهل‌ودو سال زندگی کرد.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۶، ص۷۶۶
بحار الأنوار، ج۱۲، ص۳۸۶/ قصص الأنبیاءللراوندی، ص۱۴۵
۱ -۴
(هود/ ۸۴)

علیّ‌بن‌إبراهیم (رحمة الله علیه)- ثُمَّ ذَکَرَ عَزَّوَجَلَّ هَلَاکَ أَهْلِ مَدْیَنَ فَقَالَ وَ إِلَی مَدْیَنَ أَخَاهُمْ شُعَیْباً إِلَی قَوْلِهِ وَ لَا تَعْثَوْا فِی الْأَرْضِ مُفْسِدِینَ قَالَ: بَعَثَ اللَّهُ شُعَیْباً (علیه السلام) إِلَی مَدْیَنَ وَ هِیَ قَرْیَهًٌْ عَلَی طَرِیقِ الشَّامِ فَلَمْ یُؤْمِنُوا بِهِ وَ حَکَی اللَّهُ قَوْلَهُمْ قَالُوا یَا شُعَیْبُ أَ صَلَاتُکَ تَأْمُرُکَ أَنْ نَتْرُکَ مَا یَعْبُدُ آبَاؤُنَا إِلَی قَوْلِهِ الْحَلِیمُ الرَّشِیدُ قَالَ قَالُوا إِنَّکَ لَأَنْتَ السَّفِیهُ الْجَاهِلُ فَکَنَّی اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ قَوْلَهُمْ فَقَالَ إِنَّکَ لَأَنْتَ الْحَلِیمُ الرَّشِیدُ وَ إِنَّمَا أَهْلَکَهُمُ اللَّهُ بِنَقْصِ الْمِکْیَالِ وَ الْمِیزَانِ قَالَ: یَا قَوْمِ أَ رَأَیْتُمْ إِنْ کُنْتُ عَلی بَیِّنَةٍ مِنْ رَبِّی وَ رَزَقَنِی مِنْهُ رِزْقاً حَسَناً وَ مَا أُرِیدُ أَنْ أُخالِفَکُمْ إِلَی مَا أَنْهَاکُمْ عَنْهُ إِنْ أُرِیدُ إِلاَّ الْإِصْلاحَ مَا اسْتَطَعْتُ وَ مَا تَوْفِیقِی إِلاَّ بِاللهِ عَلَیْهِ تَوَکَّلْتُ وَ إِلَیْهِ أُنِیبُ ثُمَّ ذَکَّرَهُمْ وَ خَوَّفَهُمْ بِمَا نَزَلَ بِالْأُمَمِ الْمَاضِیَهًِْ فَقَالَ یَا قَوْمِ لَا یَجْرِمَنَّکُمْ شِقَاقِی أَنْ یُصِیبَکُمْ مِثْلُ مَا أَصَابَ قَوْمَ نُوحٍ أَوْ قَوْمَ هُودٍ أَوْ قَوْمَ صالِحٍ وَ مَا قَوْمُ لُوطٍ مِنْکُمْ بِبَعِیدٍ قَالُوا یَا شُعَیْبُ مَا نَفْقَهُ کَثِیراً مِمَّا تَقُولُ وَ إِنَّا لَنَرَاکَ فِینَا ضَعِیفاً وَ قَدْ کَانَ ضَعُفَ بَصَرُهُ وَ لَوْ لَا رَهْطُکَ لَرَجَمْنَاکَ وَ مَا أَنْتَ عَلَیْنَا بِعَزِیزٍ إِلَی قَوْلِهِ إِنِّی مَعَکُمْ رَقِیبٌ أَیِ انْتَظِرُوا فَبَعَثَ اللَّهُ عَلَیْهِمْ صَیْحَهًًْ فَمَاتُوا وَ هُوَ قَوْلُهُ وَ لَمَّا جَاءَ أَمْرُنَا نَجَّیْنَا شُعَیْباً وَ الَّذِینَ آمَنُوا مَعَهُ بِرَحْمَةٍ مِنَّا وَ أَخَذَتِ الَّذِینَ ظَلَمُوا الصَّیْحَةُ فَأَصْبَحُوا فِی دِیَارِهِمْ جَاثِمِینَ کَأَنْ لَمْ یَغْنَوْا فِیهَا أَلَا بُعْداً لِمَدْیَنَ کَمَا بَعِدَتْ ثَمُودُ.

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- خدای عزّوجلّ [داستان] نابودی اهل مدین را بیان کرده فرمود: وَ إِلیَ مَدْیَنَ أَخَاهُمْ شُعَیْبًا قَالَ یَاقَوْمِ اعْبُدُواْ اللهَ مَا لَکُم مِّنْ إِلَاهٍ غَیرُْهُ وَ لَا تَنقُصُواْ الْمِکْیَالَ وَ الْمِیزَانَ إِنیّ‌ِ أَرَئکُم بخَِیرٍْ وَ إِنیّ‌ِ أَخَافُ عَلَیْکُمْ عَذَابَ یَوْمٍ محُّیط. وَ یَاقَوْمِ أَوْفُواْ الْمِکْیَالَ وَ الْمِیزَانَ بِالْقِسْطِ وَ لَا تَبْخَسُواْ النَّاسَ أَشْیَاءَهُمْ وَ لَا تَعْثَوْاْ فیِ الْأَرْضِ مُفْسِدِین؛ خداوند شعیب (علیه السلام) را به‌سوی مدین که شهری در مسیر شام بود فرستاد؛ ولی به او ایمان نیاوردند». خداوند سخنشان را حکایت فرمود: قالُوا یا شُعَیْبُ أَ صَلاتُکَ تَأْمُرُکَ أَنْ نَتْرُکَ ما یَعْبُدُ آباؤُنا أَوْ أَن نَّفْعَلَ فیِ أَمْوَالِنَا مَا نَشَؤُاْ إِنَّکَ لَأَنت الحَلِیمُ الرَّشِیدُ؛ آن‌ها می‌گفتند: تو سفیه و نادان هستی و خدای عزّوجلّ، خطاب إِنَّکَ لَأَنْتَ الحَلِیمُ الرَّشِیدُ را کنایه از سخنان آن‌ها آورد». خداوند آن‌ها را به خاطر کم‌کردن پیمانه و ترازو هلاک کرد. قالَ یا قَوْمِ أَ رَأَیْتُمْ إِنْ کُنْتُ عَلی بَیِّنَةٍ مِنْ رَبِّی وَ رَزَقَنِی مِنْهُ رِزْقاً حَسَناً وَ ما أُرِیدُ أَنْ أُخالِفَکُمْ إِلی ما أَنْهاکُمْ عَنْهُ إِنْ أُرِیدُ إِلَّا الْإِصْلاحَ مَا اسْتَطَعْتُ وَ ما تَوْفِیقِی إِلَّا بِاللهِ عَلَیْهِ تَوَکَّلْتُ وَ إِلَیْهِ أُنِیبُ سپس آنچه بر امّت‌های گذشته فرود آمده را به آن‌ها یادآوری کرد و آن‌ها را از آن ترساند و فرمود: یا قَوْمِ لا یَجْرِمَنَّکُمْ شِقاقِی أَنْ یُصِیبَکُمْ مِثْلُ ما أَصابَ قَوْمَ نُوحٍ أَوْ قَوْمَ هُودٍ أَوْ قَوْمَ صالِحٍ وَ ما قَوْمُ لُوطٍ مِنْکُمْ بِبَعِیدٍ قالُوا یا شُعَیْبُ ما نَفْقَهُ کَثِیراً مِمَّا تَقُولُ وَ إِنَّا لَنَراکَ فِینا ضَعِیفاً؛ که ضعفش، ضعف بینایی بود. وَ لَوْ لا رَهْطُکَ لَرَجَمْناکَ وَ ما أَنْتَ عَلَیْنا بِعَزِیزٍ. قَالَ یَقَوْمِ أَ رَهْطِی أَعَزُّ عَلَیْکُم مِّنَ اللهِ وَ اتخَّذْتُمُوهُ وَرَاءَکُمْ ظِهْرِیًّا إِنَّ رَبیّ‌ِ بِمَا تَعْمَلُونَ محُیط. وَ یَاقَوْمِ اعْمَلُواْ عَلیَ مَکاَنَتِکُمْ إِنیّ‌ِ عَامِلٌ سَوْفَ تَعْلَمُونَ مَن یَأْتِیهِ عَذَابٌ یخُزِیهِ وَ مَنْ هُوَ کَاذِبٌ وَ ارْتَقِبُواْ إِنیّ‌ِ مَعَکُمْ رَقِیب [یعنی] منتظر باشید؛ پس خداوند صیحه‌ای بر آن‌ها فرستاد و مردند. که این سخن خدا است: وَ لَمَّا جاءَ أَمْرُنا نَجَّیْنا شُعَیْباً وَ الَّذِینَ آمَنُوا مَعَهُ بِرَحْمَةٍ مِنَّا وَ أَخَذَتِ الَّذِینَ ظَلَمُوا الصَّیْحَةُ فَأَصْبَحُوا فِی دِیارِهِمْ جاثِمِینَ کَأَنْ لَمْ یَغْنَوْا فِیها أَلا بُعْداً لِمَدْیَنَ کَما بَعِدَتْ ثَمُودُ.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۶، ص۷۶۶
القمی، ج۱، ص۳۳۷/ البرهان، «ثم ذکر عزوجل ... فی الارض مفسدین» محذوف/ نور الثقلین
۱ -۵
(هود/ ۸۴)

السّجّاد (علیه السلام)- أَتَی رَجُلٌ مِنْ أَهْلِ الشَّامِ إِلَی {عَلَی} عَلِیِّ‌بْنِ‌الْحُسَیْنِ (علیه السلام) فَقَالَ لَهُ أَنْتَ عَلِیُّ‌بْنُ‌الْحُسَیْنِ (علیه السلام) قَالَ نَعَمْ قَالَ أَبُوکَ قَتَلَ الْمُؤْمِنِینَ فَبَکَی عَلِیُّ‌بْنُ‌الْحُسَیْنِ (علیه السلام) قَالَ ثُمَّ مَسَحَ وَجْهَهُ {وَ} قَالَ وَیْلَکَ وَ بِمَا قَطَعْتَ عَلَی أَبِی أَنَّهُ قَتَلَ الْمُؤْمِنِینَ قَالَ بِقَوْلِهِ إِخْوَانُنَا بَغَوْا عَلَیْنَا فَقَاتَلْنَاهُمْ عَلَی بَغْیِهِمْ قَالَ أَ مَا تَقْرَأُ الْقُرْآنَ قَالَ إِنِّی أَقْرَأُ قَالَ أَ مَا سَمِعْتَ قَوْلَهُ {قَوْلَ اللَّهِ} وَ إِلی عادٍ أَخاهُمْ هُوداً وَ إِلی مَدْیَنَ أَخاهُمْ شُعَیْباً وَ إِلی ثَمُودَ أَخاهُمْ صالِحاً قَالَ بَلَی قَالَ کَانَ أَخَاهُمْ فِی عَشِیرَتِهِمْ أَوْ فِی دِینِهِمْ قَالَ فِی عَشِیرَتِهِمْ {ثُمَ} قَالَ فَرَّجْتَ عَنِّی فَرَّجَ اللَّهُ عَنْک.

امام سجاد (علیه السلام)- مردی از اهالی شام خدمت امام زین‌العابدین (علیه السلام)رسید و عرض کرد: «تو علیّ‌بن‌حسین (علیه السلام) هستی»؟ فرمود: «آری»! عرض کرد: «پدر تو بود که مؤمنان را می‌کشت»؟ علیّ‌بن‌حسین (علیه السلام) گریه کرد و سپس چشمانش را پاک کرد و فرمود: «وای بر تو! چطور ادّعا می‌کنی که پدرم مؤمنان را کشت»؟! عرض کرد: «خود ایشان فرموده است که: برادران ما به ما ستم کردند، ما نیز به خاطر ظلم آن‌ها با آنان جنگیدیم». امام (علیه السلام) فرمود: «آیا تاکنون قرآن خوانده‌ای»؟ گفت: «آری قرآن می‌خوانم»! فرمود: «آیا این کلام خدا را نشنیده‌ای که می‌فرماید: به‌سوی قوم عاد، برادرشان هود را فرستادیم. (هود/۵۰)، به‌سوی قوم مدین برادرشان شعیب را فرستادیم. (هود/۸۴)، به‌سوی قوم ثمود، برادرشان صالح را فرستادیم. (هود/۶۱)». گفت: «آری شنیده‌ام»! امام (علیه السلام) فرمود: «اینکه قرآن می‌فرماید «برادرشان»! یعنی برادر واقعی آنان بودند یا برادر دینی آنان»؟ گفت: «[برادر دینی و هم‌کیش نبودند بلکه] فقط برادری آنان از لحاظ قومی و خانوادگی بوده»، سپس گفت: «مشکل [و سؤال] مرا حل نمودی، خداوند مشکلات تو را حل کند».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۶، ص۷۶۸
فرات الکوفی، ص۱۹۲

پیمانه و وزن را کم نکنید

۲ -۱
(هود/ ۸۴)

الکاظم (علیه السلام)- عَنْ سَعْدِ‌بْنِ‌سَعْدْ عَنْ أَبِی‌الْحَسَنِ (علیه السلام) قَالَ سَأَلْتُهُ عَنْ قَوْمٍ یُصَغِّرُونَ الْقُفْزَانَ یَبِیعُونَ بِهَا قَالَ أُولَئِکَ الَّذِینَ یَبْخَسُونَ النَّاسَ أَشْیَاءَهُمْ.

امام کاظم (علیه السلام)- سعدبن‌سعد گوید: «از امام کاظم (علیه السلام) در مورد قومی که پیمانه‌ی قفیز را کوچک می‌سازند و با آن می‌فروشند، پرسیدم؛ فرمود: «آن‌ها کسانی هستند که اجناس و اشیاء مردم را کم می‌دهند. [و کم‌فروشی می‌کنند]»».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۶، ص۷۶۸
الکافی، ج۵، ص۱۸۴/ نور الثقلین

که من خیرخواه شما هستم

۳ -۱
(هود/ ۸۴)

أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- إِنِّی أَراکُمْ بِخَیْرٍ یَعْنِی خِصْباً وَ رَخْصَ سِعْر.

امام علی (علیه السلام)- منظور از إِنِّی أَراکُمْ بِخَیْرٍ؛ این است که من برای شما فراوانی رزق و ارزانی قیمت‌ها را می‌خواهم.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۶، ص۷۶۸
الجعفریات، ص۱۷۹
۳ -۲
(هود/ ۸۴)

الصّادق (علیه السلام)- عن أَحْمَدُ‌بْنُ‌مُحَمَّدٍ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِهِ عَنْ أبی‌عَبْدالله (علیه السلام): إِنِّی أَراکُمْ بِخَیْرٍ قَالَ کَانَ سِعْرُهُمْ رَخِیصاً.

امام صادق (علیه السلام)- در حدیث مرفوعی درباره‌ی آیه‌ی إِنِّی أَراکُمْ بِخَیْرٍ [از امام صادق (علیه السلام) آمده است: قیمت کالاهای آنان پایین بود.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۶، ص۷۶۸
الکافی، ج۵، ص۱۶۴/ من لایحضره الفقیه، ج۳، ص۲۶۸/ بحار الأنوار، ج۱۲، ص۳۸۷/ العیاشی، ج۲، ص۱۵۹/ نور الثقلین/ البرهان
بیشتر