آیه ۸۸ - سوره هود

آیه قالَ يا قَوْمِ أَ رَأَيْتُمْ إِنْ كُنْتُ عَلى بَيِّنَةٍ مِنْ رَبِّي وَ رَزَقَني مِنْهُ رِزْقاً حَسَناً وَ ما أُريدُ أَنْ أُخالِفَكُمْ إِلى ما أَنْهاكُمْ عَنْهُ إِنْ أُريدُ إِلاَّ الْإِصْلاحَ مَا اسْتَطَعْتُ وَ ما تَوْفيقي إِلاَّ بِاللهِ‌ عَلَيْهِ تَوَكَّلْتُ وَ إِلَيْهِ أُنيبُ [88]

گفت: «اى قوم من! به من خبر دهید، اگر دلیل آشکارى از پروردگارم داشته باشم و روزى و موهبت نیکویى به من داده باشد، [آیا مى‌توانم برخلاف فرمان او رفتار کنم]؟! من هرگز نمى‌خواهم چیزى که شما را از آن باز مى‌دارم، خودم مرتکب شوم. من جز اصلاح، تا آنجا که توانایى دارم، نمى‌خواهم. و توفیق من [در این کار]، جز به [یارى] خدا نیست. تنها بر او توکّل کردم و به‌سوى او باز مى‌گردم».

۱
(هود/ ۸۸)

الصّادق (علیه السلام)- عن جعفربن‌سلیمان بصری عن الهاشمی: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ جَعْفَرَ‌بْنَ‌مُحَمَّدٍ (علیه السلام) عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ وَ ما تَوْفِیقِی إِلَّا بِاللهِ وَ قَوْلُهُ عَزَّوَجَلَّ إِنْ یَنْصُرْکُمُ اللهُ فَلا غالِبَ لَکُمْ وَ إِنْ یَخْذُلْکُمْ فَمَنْ ذَا الَّذِی یَنْصُرُکُمْ مِنْ بَعْدِهِ فَقَالَ إِذَا فَعَلَ الْعَبْدُ مَا أَمَرَهُ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ بِهِ مِنَ الطَّاعَهًِْ کَانَ فِعْلُهُ وِفْقاً لِأَمْرِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ وَ سُمِّیَ الْعَبْدُ بِهِ مُوَفَّقاً وَ إِذَا أَرَادَ الْعَبْدُ أَنْ یَدْخُلَ فِی شَیْءٍ مِنْ مَعَاصِی اللَّهِ فَحَالَ اللَّهُ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی بَیْنَهُ وَ بَیْنَ تِلْکَ الْمَعْصِیَهًِْ فَتَرَکَهَا کَانَ تَرْکُهُ لَهَا بِتَوْفِیقِ اللَّهِ تَعَالَی وَ مَتَی خُلِّیَ بَیْنَهُ وَ بَیْنَ الْمَعْصِیَهًِْ فَلَمْ یَحُلْ بَیْنَهُ وَ بَیْنَهَا حَتَّی یَرْتَکِبَهَا فَقَدْ خَذَلَهُ وَ لَمْ یَنْصُرْهُ وَ لَمْ یُوَفِّقْهُ.

امام صادق (علیه السلام)- جعفربن‌سلیمان بصری از هاشمی نقل می‌کند: «از امام صادق (علیه السلام) سؤال کردم: «معنی این تعبیر الهی و آیه‌ی قرآنی چیست؟ وَ مَا تَوْفِیقِی إِلاَّ بِاللهِ و همچنین فرموده پروردگار متعال: اگر خدا شما را یاری کند، هیچ‌کس بر شما غلبه نخواهد کرد. و اگر شما را خوار دارد، چه کسی از آن پس یاریتان خواهد کرد؟ پس مؤمنان باید که بر خدای توکّل کنند. (آل عمران/۱۶۰) امام (علیه السلام) فرمود: «هر وقت بنده‌ای اوامر و فرامین‌الهی را انجام داده و اطاعت نماید، آن کار او مطابق فرمان خداوند متعال باشد و در این صورت است که چنین بنده‌ای توفیق یافته نامیده می‌شود و هر زمانی‌که چنین بنده‌ای بخواهد معصیت و گناهی را مرتکب شود، پروردگار متعال میان او و آن معصیت‌ها مانعی ایجاد کرده آن بنده نیز مرتکب گناه نشود و آن را ترک کند و بنده با توفیق‌الهی موفّق به ترک گناه گردیده و هر وقتی که خداوند میان بنده و انجام معاصی مانعی ایجاد نکند و بنده را به حال خود واگذار کند تا آن را مرتکب گردد، در این‌صورت خداوند وی را یاوری نکرده و او را نصرت نداده و توفیق را نیز نصیب او نگردانیده است».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۶، ص۷۷۲
بحار الأنوار، ج۵، ص۱۹۹/ التوحید، ص۲۴۱/ معانی الأخبار، ص۲۰/ نور الثقلین/ البرهان
بیشتر