آیه ۶۲ - سوره کهف

امام باقر و امام صادق (علیها السلام)- وقتی امر موسی (علیه السلام) که زنبیلی به او داده شده بود و در آن ماهی شوری بود واقع شد [و قرار شد موسی (علیه السلام) با عالم دیدار کند] به موسی (علیه السلام) گفته شد: «این [ماهی]، تو را نزد چشمه‌ای که در محلّ تلاقی دو دریا است بر دوستت راهنمایی می‌کند. چیزی از آن [چشمه] بر مرده‌ای نمی‌رسد مگر آنکه زنده می‌شود. به آن، [چشمه] «زندگانی» می‌گویند. موسی (علیه السلام) و جوان همراهش به راه افتادند تا اینکه به سنگ رسیدند، جوانِ [همراه موسی (علیه السلام)] رفت تا ماهی را در چشمه بشوید که ماهی [زنده شد و] در دستش لرزید و تکان خورد تا اینکه آن را خراشید و از آن رها شد و جوان فراموش کرد [که جریان را به موسی (علیه السلام) بگوید] و هنگامی‌که زمان تعیین شده [برای دیدار با عالم] گذشت، موسی (علیه السلام) خسته و درمانده شد و فرمود: «لِفَتَاهُ آتِنا غَداءَنا لَقَدْ لَقِینا مِنْ سَفَرِنا هذا نَصَباً». گفت: قَالَ أَ رَءَیْتَ إِذْ أَوَیْنَا إِلیَ الصَّخْرَةِ فَإِنیّ‌ِ نَسِیتُ الحْوتَ وَ مَا أَنسَئنِیهُ إِلَّا الشَّیْطَنُ أَنْ أَذْکُرَهُ وَ اتخَّذَ سَبِیلَهُ فیِ الْبَحْرِ عجَبًا* قَالَ ذَالِکَ مَا کُنَّا نَبْغِ فَارْتَدَّا عَلیَ ءَاثَارِهِمَا قَصَصًا؛ پس به‌دنبال او رفتند تا اینکه نزد دوستشان در جزیره‌ای از جزایر دریا آمدند. در پوششی که داشت یا تکیه کرده بود یا نشسته بود. موسی (علیه السلام) به او سلام کرد و او از سلام تعجّب کرد».

امام صادق (علیه السلام)- حفص‌بن‌بختری نقل می‌کند: امام صادق (علیه السلام) فرمود: در این دو آیه منظور غذا است؛ آتِنا غَداءَنا و رَبِّ إِنِّی لِما أَنْزَلْتَ إِلَیَّ مِنْ خَیْرٍ فَقِیرٌ (قصص/۲۴)». امام (علیه السلام) فرمود: «موسی (علیه السلام) بسیار گرسنه می‌شد».

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- عبایه اسدی گوید: عبدالله‌بن‌عبّاس (رحمة الله علیه) بر لب چشمه‌ی زمزم نشسته بود و با مردم سخن میگفت. وقتی سخنش به پایان رسید، مردی آمد و به او سلام کرد و گفت: «ای عبدالله! من از اهالی شام هستم». عبدالله گفت: «شما همه یاریگر ظالمان (بنی‌امیّه) هستید، به‌جز کسانی از شما که خداوند، ایشان را حفظ کند. هر سؤالی که به ذهنت می‌رسد، بپرس». آن مرد گفت: «ای عبدالله‌بن‌عبّاس! به نزد تو آمدم تا در مورد آن مرد مسلمانی که علیّ‌بن‌ابی‌طالب (علیه السلام) او را کشت از تو بپرسم. آن مرد نماز می‌خواند، حج می‌رفت، روزه می‌گرفت و زکات خود را هم میپرداخت. پس چرا علی (علیه السلام) او را کشت»؟ عبدالله به او گفت: «مادرت به عزایت بنشیند! از چیزی که مربوط به توست سؤال بپرس و آنچه را که ربطی به تو ندارد رها کن». آن مرد گفت: «از حمص تا اینجا به قصد حج و عمره نیامدهام، بلکه آمده‌ام تا در مورد علیّ‌بن‌ابی‌طالب (علیه السلام) و کارهایی که انجام داد، برایم بگویی». ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه) به او گفت: «وای بر تو! درک علم عالم بسیار مشکل است. دل‌های زنگار گرفته طاقت پذیرش و فهم آن را ندارد. به تو می‌گویم که مثَل علیّ‌بن‌ابی‌طالب (علیه السلام) در این امّت مثَل موسی و خضر (علیها السلام) است. خداوند متعال در کتاب خود می‌فرماید: ای موسی! من تو را با رسالت‌های خویش، و با سخن‌گفتنم [با تو]، بر مردم برتری دادم و برگزیدم پس آنچه را به تو داده‌ام بگیر و از شکرگزاران باش»! و برای او در الواح اندرزی از هر موضوعی نوشتیم و بیانی از هرچیز کردیم. (اعراف/۱۴۵۱۴۴) موسی (علیه السلام) گمان میکرد که حقیقت همه‌چیز برایش ثابت شده است، همان‌طوری که گمان می‌کنید که علمای شما تمام علم را جمع کردهاند. وقتی موسی (علیه السلام) به ساحل دریا رسید و با خضر (علیه السلام) ملاقات کرد، از او خواست که علمش را به او بیاموزد و به او حسد نمیورزید آن‌طور که شما به علیّ‌بن‌ابی‌طالب (علیه السلام) حسادت کردید و فضلش را بر خودتان انکار کردید. موسی (علیه السلام) به او گفت: «آیا از تو پیروی کنم تا از آنچه به تو تعلیم داده شده و مایه‌ی رشد و صلاح است، به من بیاموزی»؟ در اینجا خضر (علیه السلام) دانست که موسی (علیه السلام) طاقت همراهی او را ندارد و نمیتواند بر علمش صبر کند. پس به او گفت: «تو هرگز نمی‌توانی با من شکیبایی کنی! و چگونه می‌توانی در برابر چیزی که از رموزش آگاه نیستی شکیبا باشی»؟ موسی (علیه السلام) پاسخ داد: «به خواست خدا مرا شکیبا خواهی یافت و در هیچ کاری مخالفت فرمان تو نخواهم کرد! (کهف/۶۹)». باز هم خضر (علیه السلام) میدانست که موسی (علیه السلام) علم او را تحمّل نمیکند پس به او گفت: «پس اگر می‌خواهی به‌دنبال من بیایی، از هیچ‌چیز مپرس تا خودم [به موقع] آن را برای تو بازگو کنم». آن دو سوار کشتی شدند و خضر (علیه السلام) کشتی را سوراخ کرد. او برای رضای خداوند عزّوجلّ کشتی را سوراخ نمود، امّا همین کار، موسی (علیه السلام) را به خشم آورد. خضر (علیه السلام)، پسر بچّه را برای رضای خداوند کشت، امّا موسی (علیه السلام) خشمگین شد. خضر (علیه السلام) برای رضای خداوند، دیوار را راست کرد، امّا این کار او موسی (علیه السلام) را به خشم آورد. علیّ‌بن‌ابی‌طالب (علیه السلام) تنها کسی را کشت که خداوند از این کشتن راضی بود و مردم نادان از این کار او خشمگین.