آیه ۱ - سوره کوثر

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه) الْکَوْثَرَ را به خیر فراوان تفسیر کرد.

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- الْکَوْثَرَ نهری است در بهشت، که هفتادهزار فرسخ عمق در زمین دارد، آبش سفیدتر از شیر و شیرینتر از عسل است و دو کنارهاش از مروارید و زبرجد و یاقوت است و خداوند متعال آن را ویژه پیامبرش (صلی الله علیه و آله) و اهل بیت ایشان (علیهم السلام)، قرار داده است و نه برای هیچ‌یک از دیگر پیامبران.

پیامبر (صلی الله علیه و آله)- انس‌بن‌مالک گوید: از رسول خدا (صلی الله علیه و آله) شنیدم که فرمود: چون شبانه مرا به آسمان هفتم بردند، جبرئیل (علیه السلام) به من گفت: پیش بیا ای محمّد (صلی الله علیه و آله)! آنگاه کوثر را به من نشان داد و گفت: ای محمّد (صلی الله علیه و آله)! این کوثر از برای توست و نه برای دیگر پیامبران. من بر کوثر قصرهای بسیاری از مروارید و یاقوت و درّ دیدم. جبرئیل (علیه السلام) گفت: ای محمّد (صلی الله علیه و آله)! این قصرها خانههای تو و خانه‌های وزیر و وصیّ تو علیّ‌بن‌ابی‌طالب (علیه السلام) و خاندان نیکوکار اوست. آنگاه من دستم را بر سنگهای کنار کوثر زدم و آن را بوییدم و دریافتم که از مشک است و پیش رویم قصرهایی را دیدم که یک آجر آن زرّین بود و آجری دیگر سیمین.

پیامبر (صلی الله علیه و آله)- محمّدبن‌عجلان و زیدبن‌علی گویند رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: من در حجر خوابیده بودم که جبرئیل به نزدم آمد و مرا به آرامی تکان داد. سپس به من گفت: «خداوند تو را عفو کند ای محمّد (صلی الله علیه و آله)! ای محمّد (صلی الله علیه و آله) جلو بیا». من جلو آمدم و نهری دیدم که دو لبه آن از مروارید و یاقوت بود، و از نقره سفیدتر، از عسل شیرینتر و از مشک پخش شده، خوشبوتر بود. فرمود: «دستم را بر آن زدم و گِل آن را همچون مشک ذفرۀ (نام گیاهی) یافتم». فرمود: جبرئیل به نزدم آمد و گفت: «ای محمّد (صلی الله علیه و آله) این نهر چیست»؟ فرمود، گفتم: «این چه نهری است ای جبرئیل»؟ گفت: «این نهر و چشمه‌ی توست، و همان چشمهای است که خداوند عزّوجلّ فرموده است: إِنَّا أَعْطَیْنَاکَ الْکَوْثَرَ.

پیامبر (صلی الله علیه و آله)- ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه) گوید: چون إِنَّا أَعْطَیْنَاکَ الْکَوْثَرَ نازل شد، رسول خدا (صلی الله علیه و آله) بر منبر رفت و این سوره را برای مردم قرائت فرمود. چون ایشان از منبر پایین آمد، عرض کردند: «ای رسول خدا (صلی الله علیه و آله)! این کوثر چیست که خداوند به شما عطا کرده است»؟ فرمود: «نهری است در بهشت که سفیدتر از شیر و راستتر از تیر ناتراشیده است. کنارههایش تپّههای درّ و یاقوت است و پرندگانی سبز با گردنهایی همچون گردن شتران تنومند وارد آن میشوند». عرض کردند: «ای رسول خدا (صلی الله علیه و آله)! چه پرندگان نیکی»! ایشان فرمود: «آیا میخواهید شما را از چیزی نیکتر از آن پرندگان آگاه سازم»؟ عرض کردند: «بله، ای رسول خدا (صلی الله علیه و آله)»! فرمود: «آن کس که از آن پرندگان میخورد و از آن آب مینوشد و خشنودی خداوند را به دست میآورد».

پیامبر (صلی الله علیه و آله)- عبدالله‌بن‌عبّاس گوید از رسول خدا (صلی الله علیه و آله) شنیدم که فرمود: «خداوند متعال پنج چیز به من و پنج چیز به علی (علیه السلام) عطا فرمود؛ به من جوامع کلام را و به علی (علیه السلام) جوامع علم را عطا فرمود؛ مرا نبیّ و علی (علیه السلام) را وصیّ کرد؛ به من کوثر را و به علی (علیه السلام) سلسبیل را عطا فرمود؛ به من وحی را و به علی (علیه السلام) الهام را عطا فرمود؛ مرا شبانه سوی خود روانه داشت و درهای آسمان را برای علی (علیه السلام) گشود و پردهها را برگرفت تا اینکه او به من نگریست و من به او نگریستم».

پیامبر (صلی الله علیه و آله)- همراه جبرئیل به راه افتاده به بیت المعمور وارد شدم، و دو رکعت نماز خواندم، همراه من گروهی از یاران من بودند که لباس‌هایی تازه و نو پوشیده بودند و گروهی دیگر لباس‌های کهنه پوشیده بودند، ابتدا آنان که لباس نو و تازه پوشیده بودند آمدند و سپس آنان که لباس کهنه پوشیده بودند نشستند. سپس دو نهر برایم آشکار شد، یکی به نام کوثر و دیگری رحمت، من از آب کوثر نوشیدم و در نهر رحمت غسل کردم، سپس آن نهرها مطیع من شدند تا اینکه وارد بهشت شدم.

پیامبر (صلی الله علیه و آله)- هرکس حوض مرا باور نداشته باشد خداوند او را وارد حوض من نخواهد کرد.

پیامبر (صلی الله علیه و آله)- ابو ایّوب انصاری گوید: از حضرت رسول (صلی الله علیه و آله) در مورد حوض پرسیدند، فرمود: «چون پرسیدید، شما را خبر می‌دهم. به‌درستی‌که حوض خدا آن را به من اکرام کرده و مرا بر هرکه بوده پیش از من از پیغمبران تفضیل داده و آن حوض به اندازه‌ی ما بین ایله و صنعاء است. در آن جام‌ها برای آب خوردن به عدد ستاره‌های آسمان است، در آن دو نهر بزرگ از آب روان می‌شود، آب آن از شیر سفیدتر است و از عسل شیرین‌تر است، سنگریزه آن زمرّد و یاقوت است، زمین آن مشگ اذفر است یعنی مشگ به غایت نیکو، شرطی است مشروط از جانب پروردگار من که وارد آن نمی‌شوند. مگر کسانی که دل ایشان پاک باشد و نیّت‌های ایشان درست باشد و تسلیم‌کننده برای وصیّ من بعد از من باشند آن کسانی که آنچه را که بر ایشان است به آسانی می‌دهند و آنچه را که برای ایشان است به دشواری نمی‌گیرند، روز قیامت وصیّ من کسی را که از شیعه او نیست از حوض دور می‌کند. همچنان که دور می‌کند مرد شتری را که جرب داشته باشد از شترانش کسی که از آن حوض نوشد و هرگز تشنه نشود».

پیامبر (صلی الله علیه و آله)- انس گوید: رسول خدا (صلی الله علیه و آله) اندکی به خواب رفت. سپس تبسّم‌کنان از خواب سر برداشت، پرسیدیم: «چه چیزی شما را به خنده آورده است»؟ فرمود: «اندکی پیش سوره‌ای بر من نازل شد. آنگاه سوره‌ی کوثر را تلاوت فرمود: «بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ* إِنَّا أَعْطَیْناکَ الْکَوْثَرَ* فَصَلِّ لِرَبِّکَ وَ انْحَرْ* إِنَّ شانِئَکَ هُوَ الْأَبْتَرُ؛ ما، کوثر به تو ارزانی داشتیم. اینک به شکرانه‌ی آن، نماز بگزار و قربانی کن. [و بدان که] دشمن و کسی که از تو نکوهش می‌کند (عاص‌بن‌وائل)، مقطوع النسل است [و نسل تو تا قیامت به کثرت و عزّت باقی است]». پس از تلاوت آیه‌ی شریفه خطاب به حضّار، فرمود: «آیا می‌دانید الْکَوْثَرَ چیست»؟ گفتیم: «خدا و رسول او به حقیقت الْکَوْثَرَ داناترند». فرمود: «الْکَوْثَرَ نام نهری است که خدا به من وعده داد و از آن نهر، خیر بسیاری به من روزی می‌فرماید. الْکَوْثَرَ همان حوضی است که در روز قیامت، امّت من گرد آن اجتماع می‌کنند و ظرف‌هایی اطراف آن گذاشته شده تا پیروانم به‌وسیله‌ی آن‌ها، از آب کوثر، استفاده کنند، آن ظرف‌ها به عدد ستارگان است! دراین‌موقع یکی از بندگان کنار حوض کوثر می‌آید تا آب بیاشامد، وی را از نوشیدن آب کوثر جلوگیری می‌کنند، می‌گویم: پروردگارا! این شخص از امّت من است! خدای تعالی در پاسخ می‌فرماید: از آنچه پس از رحلت تو اتّفاق افتاده است بی‌خبری»!