آیه إِنّا نَحْنُ نُحْيِ الْمَوْتى وَ نَكْتُبُ ما قَدَّمُوا وَ آثارَهُمْ وَ كُلَّ شَيْءٍ أَحْصَيْناهُ فِي إِمامٍ مُبِينٍ [12]
به يقين مامردگان را زنده مى‌كنيم و آنچه را از پيش فرستاده‌اند و آنچه را از خود باقى گذاشته‌اند؛ و همه چيز را در كتاب روشنگرى احصا كرده‌ايم.
الرّسول ( قال أبوعبدالله (إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ (نَزَلَ بِأَرْضٍ قَرْعَاءَ فَقَالَ لِأَصْحَابِهِ ائْتُوا بِحَطَبٍ فَقَالُوا یَا رَسُولَ اللَّهِ (نَحْنُ بِأَرْضٍ قَرْعَاءَ مَا بِهَا مِنْ حَطَبٍ قَالَ فَلْیَأْتِ کُلُّ إِنْسَانٌ بِمَا قَدَرَ عَلَیْهِ فَجَاءُوا بِهِ حَتَّی رَمَوْا بَیْنَ یَدَیْهِ بَعْضَهُ عَلَی بَعْضٍ فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ (هَکَذَا تَجْتَمِعُ الذُّنُوبُ ثُمَّ قَالَ إِیَّاکُمْ وَ الْمُحَقَّرَاتِ مِنَ الذُّنُوبِ فَإِنَّ لِکُلِّ شَیْءٍ طَالِباً أَلَا وَ إِنَّ طَالِبَهَا یَکْتُبُ ما قَدَّمُوا وَ آثارَهُمْ وَ کُلَّ شَیْءٍ أَحْصَیْناهُ فِی إِمامٍ مُبِینٍ.
پیامبر ( امام صادق (فرمود: رسول خدا (در مکانی فرود آمد که خالی از علف و درخت بود و به اصحابش دستور داد که هیزم جمع کنند. صحابه گفتند: «ای رسول خدا (! ما بر جایی فرود آمدیم که در آن چوب و هیزم پیدا نمی‌شود». پیامبر (فرمود: «هرکس هر اندازه که می‌تواند جمع کند». آنان هرچه توانستند جمع کردند و به حضور پیامبر (آورده و بر روی هم ریختند. آنگاه رسول خدا (فرمود: «گناهان این چنین بر روی هم انباشته می‌شوند». سپس فرمود: «از گناهان صغیره بپرهیزید؛ پس هر چیزی خواهانی دارد. آگاه باشید که خواهان آن، آنچه را که پیش فرستادند با آثار و اعمالشان می‌نگارد و همه چیز را در کتاب روشنگری احصا کرده‌ایم».
الباقر ( اتَّقُوا الْمُحَقَّرَاتِ مِنَ الذُّنُوبِ فَإِنَّ لَهَا طَالِباً یَقُولُ أَحَدُکُمْ أُذْنِبُ وَ أَسْتَغْفِرُ إِنَّ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ یَقُولُ وَ نَکْتُبُ ما قَدَّمُوا وَ آثارَهُمْ وَ کُلَّ شَیْءٍ أَحْصَیْناهُ فِی إِمامٍ مُبِینٍ وَ قَالَ عَزَّوَجَلَّ إِنَّها إِنْ تَکُ مِثْقالَ حَبَّةٍ مِنْ خَرْدَلٍ فَتَکُنْ فِی صَخْرَةٍ أَوْ فِی السَّماواتِ أَوْ فِی الْأَرْضِ یَأْتِ بِهَا اللهُ إِنَّ اللهَ لَطِیفٌ خَبِیرٌ.
امام باقر ( از گناهان کوچک پرهیز کنید، همانا که این گناهان خواهانی دارد و هیچ‌یک از شما نمی‌گوید: من مرتکب گناه می‌شوم و از خدا آمرزش می‌طلبم. خداوند عزّوجلّ می‌فرماید: وَ نَکْتُبُ مَا قَدَّمُوا وَآثَارَهُمْ وَ کُلَّ شَیْءٍ أحْصَیْنَاهُ فِی إِمَامٍ مُبِینٍ. و نیز می‌فرماید: اگر [عمل تو] هموزن دانه خردلی و در تخته سنگی یا در آسمان‌ها یا در زمین باشد، خدا آن را می‌آورد که خدا بس دقیق و آگاه است. (لقمان/۱۶)».
الرّسول ( یَا ابْنَ مَسْعُودٍ إِیَّاکَ أَنْ تَسُنَّ سُنَّهًًْ بِدْعَهًًْ فَإِنَّ الْعَبْدَ إِذَا سَنَّ سُنَّهًَْ سَیِّئَهًًْ لَحِقَهُ وِزْرُهَا وَ وِزْرُ مَنْ عَمِلَ بِهَا قَالَ اللَّهُ تَعَالَی وَ نَکْتُبُ ما قَدَّمُوا وَ آثارَهُمْ وَ قَالَ سُبْحَانَهُ یُنَبَّؤُا الْإِنْسانُ یَوْمَئِذٍ بِما قَدَّمَ وَ أَخَّر.
پیامبر ( ای پسر مسعود! مبادا اینکه بدعتی در دین گذاری زیرا که بنده هرگاه سنّت بدی ایجاد کند گناهش و گناه کسی که به آن عمل کرده به او می‌پیوندد خدای تعالی فرموده است: وَ نَکْتُبُ ما قَدَّمُوا وَ آثارَهُمْ و نیز فرموده: و در آن روز انسان را از تمام کارهایی که از پیش یا پس فرستاده آگاه می‌کنند!. (قیامت/۱۳).
ابن‌عبّاس ( قَالَ کَانَتِ الْأَنْصَارُ مَنَازِلُهُمْ بَعِیدَهًًْ مِنَ الْمَسْجِدِ فَأَرَادُوا أَنْ یَنْتَقِلُوا فَیَکُونُوا قَرِیباً مِنَ الْمَسْجِدِ فَنَزَلَتْ وَ نَکْتُبُ ما قَدَّمُوا وَ آثارَهُمْ فَقَالُوا بَلْ نَمْکُثُ مَکَانَنَا.
ابن‌عبّاس ( خانه‌های انصار از مسجد دور بود؛ خواستند منتقل شوند و نزدیک مسجد باشند؛ پس [این آیه] نازل شد: وَ نَکْتُبُ ما قَدَّمُوا وَ آثارَهُمْ در نتیجه گفتند: «در جای خود می‌مانیم».
الکاظم ( عَنْ عِیسَی بْنِ الْمُسْتَفَادِ أَبِی مُوسَی الضَّرِیرِ قَالَ حَدَّثَنِی مُوسَی بْنُ جَعْفَرٍ (قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ (أَ لَیْسَ کَانَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ (کَاتِبَ الْوَصِیَّهًِْ وَ رَسُولُ اللَّهِ (الْمُمْلِی عَلَیْهِ وَ جَبْرَئِیلُ وَ الْمَلَائِکَهًُْ الْمُقَرَّبُونَ شُهُودٌ قَالَ فَأَطْرَقَ طَوِیلًا ثُمَّ قَالَ یَا أَبَا الْحَسَنِ (قَدْ کَانَ مَا قُلْتَ وَ لَکِنْ حِینَ نَزَلَ بِرَسُولِ اللَّهِ (الْأَمْرُ نَزَلَتِ الْوَصِیَّهًُْ مِنْ عِنْدِ اللَّهِ کِتَاباً مُسَجَّلًا نَزَلَ بِهِ جَبْرَئِیلُ مَعَ أُمَنَاءِ اللَّهِ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی مِنَ الْمَلَائِکَهًِْ فَقَالَ جَبْرَئِیلُ یَا مُحَمَّدُ (مُرْ بِإِخْرَاجِ مَنْ عِنْدَکَ إِلَّا وَصِیَّکَ لِیَقْبِضَهَا مِنَّا وَ تُشْهِدَنَا بِدَفْعِکَ إِیَّاهَا إِلَیْهِ ضَامِناً لَهَا یَعْنِی عَلِیّاً (فَأَمَرَ النَّبِیُّ (بِإِخْرَاجِ مَنْ کَانَ فِی الْبَیْتِ مَا خَلَا عَلِیّا (وَ فَاطِمَهًُْ (فِیمَا بَیْنَ السِّتْرِ وَ الْبَابِ فَقَالَ جَبْرَئِیلُ یَا مُحَمَّدُ (رَبُّکَ یُقْرِئُکَ السَّلَامَ وَ یَقُولُ هَذَا کِتَابُ مَا کُنْتُ عَهِدْتُ إِلَیْکَ وَ شَرَطْتُ عَلَیْکَ وَ شَهِدْتُ بِهِ عَلَیْکَ وَ أَشْهَدْتُ بِهِ عَلَیْکَ مَلَائِکَتِی وَ کَفَی بِی یَا مُحَمَّدُ (شَهِیداً قَالَ فَارْتَعَدَتْ مَفَاصِلُ النَّبِیِّ (فَقَالَ یَا جَبْرَئِیلُ رَبِّی هُوَ السَّلَامُ وَ مِنْهُ السَّلَامُ وَ إِلَیْهِ یَعُودُ السَّلَامُ صَدَقَ عَزَّوَجَلَّ وَ بَرَّ هَاتِ الْکِتَابَ فَدَفَعَهُ إِلَیْهِ وَ أَمَرَهُ بِدَفْعِهِ إِلَی أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ (فَقَالَ لَهُ اقْرَأْهُ فَقَرَأَهُ حَرْفاً حَرْفاً فَقَالَ یَا عَلِیُّ (هَذَا عَهْدُ رَبِّی تَبَارَکَ وَ تَعَالَی إِلَیَّ وَ شَرْطُهُ عَلَیَّ وَ أَمَانَتُهُ وَ قَدْ بَلَّغْتُ وَ نَصَحْتُ وَ أَدَّیْتُ فَقَالَ عَلِیٌّ (وَ أَنَا أَشْهَدُ لَکَ بِأَبِی وَ أُمِّی أَنْتَ بِالْبَلَاغِ وَ النَّصِیحَهًِْ وَ التَّصْدِیقِ عَلَی مَا قُلْتَ وَ یَشْهَدُ لَکَ بِهِ سَمْعِی وَ بَصَرِی وَ لَحْمِی وَ دَمِی فَقَالَ جَبْرَئِیلُ وَ أَنَا لَکُمَا عَلَی ذَلِکَ مِنَ الشَّاهِدِینَ فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ (یَا عَلِیُّ (أَخَذْتَ وَصِیَّتِی وَ عَرَفْتَهَا وَ ضَمِنْتَ لِلَّهِ وَ لِیَ الْوَفَاءَ بِمَا فِیهَا فَقَالَ عَلِیٌّ (نَعَمْ بِأَبِی أَنْتَ وَ أُمِّی عَلَیَّ ضَمَانُهَا وَ عَلَی اللَّهِ عَوْنِی وَ تَوْفِیقِی عَلَی أَدَائِهَا فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ (یَا عَلِیُّ (إِنِّی أُرِیدُ أَنْ أُشْهِدَ عَلَیْکَ بِمُوَافَاتِی بِهَا یَوْمَ الْقِیَامَهًِْ فَقَالَ عَلِیٌّ (نَعَمْ أَشْهِدْ فَقَالَ النَّبِیُّ (إِنَّ جَبْرَئِیلَ وَ مِیکَائِیلَ فِیمَا بَیْنِی وَ بَیْنَکَ الْآنَ وَ هُمَا حَاضِرَانِ مَعَهُمَا الْمَلَائِکَهًُْ الْمُقَرَّبُونَ لِأُشْهِدَهُمْ عَلَیْکَ فَقَالَ نَعَمْ لِیَشْهَدُوا وَ أَنَا بِأَبِی أَنْتَ وَ أُمِّی أُشْهِدُهُمْ فَأَشْهَدَهُمْ رَسُولُ اللَّهِ (وَ کَانَ فِیمَا اشْتَرَطَ عَلَیْهِ النَّبِیُّ بِأَمْرِ جَبْرَئِیلَ فِیمَا أَمَرَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ أَنْ قَالَ لَهُ یَا عَلِیُّ (تَفِی بِمَا فِیهَا مِنْ مُوَالاهًِْ مَنْ وَالَی اللَّهَ وَ رَسُولَهُ (وَ الْبَرَاءَهًِْ وَ الْعَدَاوَهًِْ لِمَنْ عَادَی اللَّهَ وَ رَسُولَهُ (وَ الْبَرَاءَهًِْ مِنْهُمْ عَلَی الصَّبْرِ مِنْکَ وَ عَلَی کَظْمِ الْغَیْظِ وَ عَلَی ذَهَابِ حَقِّی وَ غَصْبِ خُمُسِکَ وَ انْتِهَاکِ حُرْمَتِکَ فَقَالَ نَعَمْ یَا رَسُولَ اللَّهِ (فَقَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ (وَ الَّذِی فَلَقَ الْحَبَّهًَْ وَ بَرَأَ النَّسَمَهًَْ لَقَدْ سَمِعْتُ جَبْرَئِیلَ یَقُولُ لِلنَّبِیِّ (یَا مُحَمَّدُ (عَرِّفْهُ أَنَّهُ یُنْتَهَکُ الْحُرْمَهًُْ وَ هِیَ حُرْمَهًُْ اللَّهِ وَ حُرْمَهًُْ رَسُولِ اللَّهِ (وَ عَلَی أَنْ تُخْضَبَ لِحْیَتُهُ مِنْ رَأْسِهِ بِدَمٍ عَبِیطٍ قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ (فَصَعِقْتُ حِینَ فَهِمْتُ الْکَلِمَهًَْ مِنَ الْأَمِینِ جَبْرَئِیلَ حَتَّی سَقَطْتُ عَلَی وَجْهِی وَ قُلْتُ نَعَمْ قَبِلْتُ وَ رَضِیتُ وَ إِنِ انْتَهَکَتِ الْحُرْمَهًُْ وَ عُطِّلَتِ السُّنَنُ وَ مُزِّقَ الْکِتَابُ وَ هُدِّمَتِ الْکَعْبَهًُْ وَ خُضِبَتْ لِحْیَتِی مِنْ رَأْسِی بِدَمٍ عَبِیطٍ صَابِراً مُحْتَسِباً أَبَداً حَتَّی أَقْدَمَ عَلَیْکَ ثُم دَعَا رَسُولُ اللَّهِ (فَاطِمَهًَْ (وَ الْحَسَنَ وَ الْحُسَیْنَ وَ أَعْلَمَهُمْ مِثْلَ مَا أَعْلَمَ أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ (فَقَالُوا مِثْلَ قَوْلِهِ فَخُتِمَتِ الْوَصِیَّهًُْ بِخَوَاتِیمَ مِنْ ذَهَبٍ لَمْ تَمَسَّهُ النَّارُ وَ دُفِعَتْ إِلَی أَمِیرِ الْمُؤْمِنِین (قُلْتُ لِأَبِی‌الْحَسَنِ (بِأَبِی أَنْتَ وَ أُمِّی أَ لَا تَذْکُرُ مَا کَانَ فِی الْوَصِیَّهًِْ فَقَالَ سُنَنُ اللَّهِ وَ سُنَنُ رَسُولِهِ فَقُلْتُ أَ کَانَ فِی الْوَصِیَّهًِْ تَوَثُّبُهُمْ وَ خِلَافُهُمْ عَلَی أَمِیرِالْمُؤْمِنِینَ (فَقَالَ نَعَمْ وَ اللَّهِ شَیْئاً شَیْئاً وَ حَرْفاً حَرْفاً أَ مَا سَمِعْتَ قَوْلَ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ إِنَّا نَحْنُ نُحْیِ الْمَوْتی وَ نَکْتُبُ ما قَدَّمُوا وَ آثارَهُمْ وَ کُلَّ شَیْءٍ أَحْصَیْناهُ فِی إِمامٍ مُبِینٍ وَ اللَّهِ لَقَدْ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (ِأَمِیرِالْمُؤْمِنِینَ (وَ فَاطِمَهًَْ (أَلَیْسَ قَدْ فَهِمْتُمَا مَا تَقَدَّمْتُ بِهِ إِلَیْکُمَا وَ قَبِلْتُمَاهُ فَقَالَا بَلَی وَ صَبَرْنَا عَلَی مَا سَاءَنَا وَ غَاظَنَا.
امام کاظم ( عیسی‌بن‌مستفاد گوید: امام کاظم (برای من حدیث فرمود که به امام صادق (گفتم: «آیا پیامبر (بر علی (قرآن را نمی‌خواند تا آن را بنویسد؟ و آیا جبرئیل (و فرشتگان مقرّب بر این کار شاهد نبودند»؟ امام کاظم (فرمود: «امام صادق (مدّت زیادی ساکت ماند. و سپس فرمود: ای اباالحسن (! آنچه گفتی درست است ولیکن، هنگامی‌که این کار به پیامبر (سپرده شد و بر ایشان فرود آمد، وصیّت در قالب کتابی نگاشته شده از سوی خداوند نازل شد که جبرئیل (و فرشتگان مقرّب درگاه خداوند تبارک‌وتعالی آن را فرود آوردند». جبرئیل (گفت: «ای محمّد (! به همه‌ی کسانی‌که نزد تو هستند، به جز وصیّ خودت، دستور بده تا از پیش تو بروند تا این وصیّت را از ما بگیری و شهادت بدهی که آن را دریافت کرده‌ای و خودت مسئول حفظ آن هستی. پیامبر (کسانی که در خانه بودند، به جز حضرت علی (و فاطمه (خواست تا آنجا را ترک کنند». سپس جبرئیل گفت: «ای محمّد (! پروردگار تو بر تو درود می‌فرستد و می‌گوید: «این کتابی است که آن را بر دوش تو نهادم و بر تو شرط کردم و با آن بر تو گواهی دادم و با آن، فرشتگانم را بر تو شاهد گرفتم و ای محمّد (!، تو به‌عنوان شاهد برای من کفایت می‌کنی». امام صادق (فرمود: «لرزه بر اندام پیامبر (افتاد و فرمود: «ای جبرئیل! پروردگار من همان درود است و سلام از سوی اوست و به‌سوی او باز می‌گردد. خداوند عزّوجلّ راست گفت و کاری نیکو انجام داد. کتاب را بده». جبرئیل کتاب را به رسول خدا (داد و به او [از جانب خدا] فرمان داد تا به امیرالمؤمنین (بدهد. پس به علی (فرمود: «آن را بخوان». امام علی (آن را کلمه به کلمه خواند. سپس پیامبر (به او فرمود: «این قرآن سفارش و توصیه و امانت خدا بر من است؛ من آن را ابلاغ کردم و به آن پند دادم و به آن خالصانه عمل کردم». علی (عرض کرد: «آری، پدر و مادرم فدایت گردند! من شاهد ابلاغ و پند و نصیحت و درستی آنچه که بیان فرمودی، هستم و گوش من، چشم من و گوشت و خون من به آن گواهی می‌دهند». سپس جبرئیل گفت: «من نیز شاهد و گواه شما هستم». آنگاه پیامبر (فرمود: «ای علی (! وصیّت مرا دریافتی و از آن مطّلع شدی و ضامن خدا گشتی؛ آیا به آنچه که در قرآن است، وفا می‌کنی»؟ علی (عرض کرد: «آری، پدر و مادرم فدایت شوند! من، ضامن و عهده‌دار آن شدم و به یاری خدا به آن عمل می‌کنم». سپس پیامبر (فرمود: «ای علی (! من در روز قیامت با وفای خود به آن عهد، شاهد و گواه تو خواهم بود». پس علی (عرض کرد: «آری، گواه من باش». پیامبر (فرمود: «اکنون جبرئیل و میکائیل در حضور ما هستند و فرشتگان مقرّب با آنان همراهند تا اینکه من آنان را بر تو شاهد بگیرم». علی (عرض کرد: «بله، بگذار گواهی دهند و من نیز پدر و مادرم به فدایت آنان را به شهادت می‌گیرم». پس رسول خدا (آنان را شاهد گرفت. یکی از مواردی که پیامبر (به دستور جبرئیل بر علی (شرط کرد و جبرئیل (نیز از سوی خداوند به آن مأمور بود، این بود که پیامبر (به علی (فرمود: «ای علی (! به آنچه از این قرآن که درباره‌ی دوست‌داشتن کسانی است که خدا را دوست دارند و دشمن دانستن کسانی‌که با خداوند و رسول او دشمنی می‌کنند و برائت‌جستن از آنان و صبرکردن در آنجا که باید خشم، فروخورده شود، عمل کن و نیز به آنچه درباره‌ی صبر در برابر از بین رفتن حقّ تو و غصب‌کردن خُمس (یک پنجم) تو و دریدن پرده‌ی آبرو و شرافت توست، وفا کن». عرض کرد: «چنین می‌کنم ای رسول خدا (! قسم به آنکه دانه را شکافت و موجودات را آفرید، شنیدم که جبرئیل به رسول خدا (عرض کرد: «ای محمّد (! به او بشناسان؛ حرمت او که حرمت خداوند متعال و حرمت رسول خدا (است، زیر پا نهاده می‌شود و محاسن او از خون سر او که زود هنگام از دنیا می‌رود گلگون می‌شود». امیرالمؤمنین (فرمود: «وقتی که این سخن را از جبرئیل امین شنیدم، مدهوش شدم و با صورت بر زمین افتادم». و گفتم: «آری، من آن را پذیرفتم و به آن راضی شدم؛ هرچند که به حرمت‌ها بی‌احترامی شده و سنّت‌ها بی‌اعتبار شود و کتاب (قرآن) پاره و کعبه ویران گردد و محاسن من از خون سرم که زود هنگام دار فانی را وداع می‌گویم گلگون شود. من همواره صابر و خشنود هستم تا نزد شما بیایم». سپس پیامبر (حضرت فاطمه (و امام حسین و امام حسن (را فرا خواند و آنچه را که به علی (آموخته بود، به آن‌ها آموخت و آنان نیز همان را گفتند که امام علی (گفته بود. این وصیّت با مُهری از جنس طلا، مُهر و موم شد تا از گزند آتش به دور باشد و آنگاه به علی (داده شد. پس به ابوالحسن (عرض کردم: «پدر و مادر به فدایت! آیا به خاطر داری که مضمون آن وصیّت چه بود»؟ آن حضرت پاسخ داد: «سنّت‌های خدا و رسول خدا (». سپس عرض کردم: «آیا انحراف آنان و مخالفتشان با امیرالمؤمنین (در وصیّت ذکر شده بود»؟ حضرت فرمود: «بله، به‌صورت اندک‌اندک و کلمه به کلمه. مگر این فرموده پروردگار متعال را نشنیده‌ای که می‌فرماید: إِنَّا نَحْنُ نُحْیِی الْمَوْتَی وَ نَکْتُبُ مَا قَدَّمُوا وَآثَارَهُمْ وَ کُلَّ شَیْءٍ أحْصَیْنَاهُ فِی إِمَامٍ مُبِینٍ؟! به خدا قسم! که پیامبر (به حضرت علی (و حضرت فاطمه (فرمود: «آیا آنچه را که من به شما دادم، آن را درک و قبول نکردید؟ آنان عرض کردند: «آری، و ما در برابر بدرفتاری و خشونتی که دشمنان به ما کردند، صبور بودیم».
الصّادق ( عَنْ رِجَالِهِ مَرْفُوعاً إِلَی الْمُفَضَّلِ بْنِ عُمَرَ قَالَ دَخَلْتُ عَلَی الصَّادِقِ (ذَاتَ یَوْمٍ فَقَالَ لِی یَا مُفَضَّلُ هَلْ عَرَفْتَ مُحَمَّداً (وَ عَلِیّاً وَ فَاطِمَهًَْ وَ الْحَسَنَ وَ الْحُسَیْنَ (کُنْهَ مَعْرِفَتِهِمْ قُلْتُ یَا سَیِّدِی وَ مَا کُنْهُ مَعْرِفَتِهِمْ قَالَ یَا مُفَضَّلُ تَعْلَمُ أَنَّهُمْ فِی طَرَفٍ عَنِ الْخَلَائِقِ بِجَنْبِ الرَّوْضَهًِْ الْخَضِرَهًِْ فَمَنْ عَرَفَهُمْ کُنْهَ مَعْرِفَتِهِمْ کَانَ مُؤْمِناً فِی السَّنَامِ الْأَعْلَی قَالَ قُلْتُ عَرِّفْنِی ذَلِکَ یَا سَیِّدِی قَالَ یَا مُفَضَّلُ تَعْلَمُ أَنَّهُمْ عَلِمُوا مَا خَلَقَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ وَ ذَرَأَهُ وَ بَرَأَهُ وَ أَنَّهُمْ کَلِمَهًُْ التَّقْوَی وَ خُزَنَاءُ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرَضِینَ وَ الْجِبَالَ وَ الرِّمَالَ وَ الْبِحَارَ وَ عَرَفُوا کَمْ فِی السَّمَاءِ نَجْمٌ وَ مَلَکٌ وَ وَزْنَ الْجِبَالِ وَ کَیْلَ مَاءِ الْبِحَارِ وَ أَنْهَارِهَا وَ عُیُونَهَا وَ ما تَسْقُطُ مِنْ وَرَقَهًٍْ إِلَّا عَلِمُوهَا وَ لا حَبَّةٍ فِی ظُلُماتِ الْأَرْضِ وَ لا رَطْبٍ وَ لا یابِسٍ إِلَّا فِی کِتابٍ مُبِینٍ وَ هُوَ فِی عِلْمِهِمْ وَ قَدْ عَلِمُوا ذَلِکَ فَقُلْتُ یَا سَیِّدِی قَدْ عَلِمْتُ ذَلِکَ وَ أَقْرَرْتُ بِهِ وَ آمَنْتُ قَالَ نَعَمْ یَا مُفَضَّلُ نَعَمْ یَا مُکْرَمٍ نَعَمْ یَا مَحْبُورُ نَعَمْ یَا طَیِّبُّ طِبْتَ وَ طَابَتْ لَکَ الْجَنَّهًُْ وَ لِکُلِّ مُؤْمِنٍ بِهَا.
امام صادق ( در حدیثی مرفوع از مفضل‌بن‌عمر نقل است: «روزی امام صادق (را ملاقات کردم و ایشان به من فرمود: «ای مفضّل! حقیقت محمّد، علی، فاطمه، حسن و حسین (را شناختی و به حق آنان چنان‌که باید و شاید پی بردی»؟ عرض کردم: «سرورم! حقیقت معرفت آنان چیست»؟ حضرت فرمود: «ای مفضّل! آنان بسیار دور از خلایق و در کنار روضهًْ‌الخَضراء قرار دارند. هرکس که به ذات حقیقت آن‌ها پی ببرد، همراه ما در والاترین مقام جای خواهد گرفت». به امام صادق (گفتم: «ای سرور من! ذات حقیقت آن‌ها را به من بشناسان». امام صادق (فرمود: «ای مفضّل! تو می‌دانی که آن‌ها از تمام موجوداتی که خداوند عزّوجلّ آن‌ها را خلق کرده است، آگاهی دارند. آن‌ها کلمه‌ی تقوا و خزانه‌داران (صاحبان) آسمان‌ها، زمین‌ها، کوه‌ها، شن‌ها و دریاها هستند و آن‌ها تعداد ستاره‌ها و فرشتگان آسمان و وزن کوه‌ها را می‌دانند و نیز می‌دانند که آب دریاها و رودخانه‌ها و چشمه‌ها چند پیمانه است. هیچ برگ و دانه‌ای بر زمین نمی‌افتد، مگر اینکه آن‌ها از آن باخبر هستند و تمام خشک و تری (همه چیز) که در قرآن آمده است، آن‌ها نسبت به آن آگاهی دارند. (انعام/۵۹) سپس گفتم: «ای سرور من! من به ذات حقیقت آن‌ها پی بردم و به آن اقرار کرده و ایمان آوردم». امام صادق (فرمود: «آری ای مفضّل! ای گرامی، ای نیکو و محبوب! تو پسندیده و نیکو شدی و بهشت برای تو و برای کسی که به آن ایمان دارد، گوارا باد».
أمیرالمومنین ( عَنْ أَبِی ذَرٍّ (قَالَ: کُنْتُ سَائِراً فِی أَغْرَاضٍ مَعَ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ (إِذْ مَرَرْنَا بِوَادٍ وَ نَمْلَهًٍْ کَالسَّیْلِ سَارَ فَذَهَلْتُ مِمَّا رَأَیْتُ فَقُلْتُ: اللَّهُ أَکْبَرُ، جَلَّ مُحْصِیهِ. فَقَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ (وَ لَا تَقُلْ ذَلِکَ یَا أَبَا ذَرٍّ (وَ لَکِنْ قُلْ: جَلَّ بَارِیهِ فَوَ الَّذِی صَوَّرَکَ إِنِّی أُحْصِی عَدَدَهُمْ وَ أَعْلَمُ الذَّکَرَ مِنْهُمْ وَ الْأُنْثَی بِإِذْنِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ.
امام علی ( ابوذر (گوید: برای انجام‌دادن یکی از دستورات امیرالمؤمنین (در حال حرکت بودیم که به دشتی رسیدیم که مورچه‌های آن چون سیل جاری بودند. من از دیدن آن صحنه متحیّر شدم و گفتم: الله اکبر، بزرگ باد کسی که می‌تواند این مورچه‌ها را بشمارد! پس علی (فرمود: «ای ابوذر (! این را نگو بلکه بگو: «بزرگ باد آفریننده‌ی آن‌ها! قسم به آنکه تو را آفرید، من به اذن خداوند عزّوجلّ می‌توانم آن‌ها را بشمارم و نر و ماده آن‌ها را تشخیص دهم».
علی‌بن‌إبراهیم ( وَ کُلَّ شَیْءٍ أَحْصَیْناهُ فِی إِمامٍ مُبِینٍ أَیْ فِی کِتَابٍ مُبِینٍ.
علیّ‌بن‌ابراهیم ( کُلَّ شَیْءٍ أحْصَیْنَاهُ فِی إِمَامٍ مُبِینٍ؛ إِمَامٍ مُبِینٍ یعنی کتاب آشکار.
الصّادق ( صَالِحِ‌بْنِ‌سَهْلٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ (یَقْرَأُ وَ کُلَّ شَیْءٍ أَحْصَیْناهُ فِی إِمامٍ مُبِینٍ قَالَ فِی أَمِیرِالْمُؤْمِنِینَ (.
امام صادق ( صالح‌بن سهل گوید: از امام صادق (شنیدم که آیه: وَکُلَّ شَیْءٍ أحْصَیْنَاهُ فِی إِمَامٍ مُبِینٍ را قرائت کرد و فرمود: «این آیه در مورد حضرت علی (نازل شده است».
أمیرالمومنین ( أنَا وَ اللهِ الْإمَامُ الْمُبِینُ أبَیِّنُ الْحَقَّ مِنَ الْبَاطِلِ وَرَّثتُهُ مِنْ رَسُولِ اللهِ (.
امام علی ( به خدا سوگند! که من همان إِمَامٍ مُبِینٍ هستم و حق را از باطل مشخص می‌کنم و آن را از پیامبر (به ارث برده‌ام.
الصّادق ( فَقَالَ هِشَامُ‌بْنُ‌عَبْدِ الْمَلِکِ إِنَّ عَلِیّاً (کَانَ یَدَّعِی عِلْمَ الْغَیْبِ وَ اللَّهُ لَمْ یُطْلِعْ عَلَی غَیْبِهِ أَحَداً فَمِنْ أَیْنَ ادَّعَی ذَلِکَ فَقَالَ أَبِی إِنَّ اللَّهَ جَلَّ ذِکْرُهُ أَنْزَلَ عَلَی نَبِیِّهِ (کِتَاباً بَیَّنَ فِیهِ مَا کَانَ وَ مَا یَکُونُ إِلَی یَوْمِ الْقِیَامَهًِْ فِی قَوْلِهِ تَعَالَی وَ نَزَّلْنا عَلَیْکَ الْکِتابَ تِبْیاناً لِکُلِّ شَیْءٍ وَ هُدیً وَ رَحْمَةً وَ بُشْری لِلْمُسْلِمِینَ وَ فِی قَوْلِهِ وَ کُلَّ شَیْءٍ أَحْصَیْناهُ فِی إِمامٍ مُبِینٍ وَ فِی قَوْلِهِ ما فَرَّطْنا فِی الْکِتابِ مِنْ شَیْءٍ وَ أَوْحَی اللَّهُ إِلَی نَبِیِّهِ (أَنْ لَا یَبْقَی فِی غَیْبِهِ وَ سِرِّهِ وَ مَکْنُونِ عِلْمِهِ شَیْئاً إِلَّا یُنَاجِی بِهِ عَلِیّا (.
امام باقر ( از امام صادق (روایت است: ... هشام گفت: «علی (ادّعا می‌کرد که علم غیب می‌داند؛ حال آنکه پروردگار در علم غیب خود هیچ کس را شریک خود نساخته است؛ پس علی (به چه دلیل چنین ادّعایی می‌کرد»؟! پدرم فرمود: «خداوند عزّوجلّ بر پیامبرش کتابی فرستاد که هرچه بوده و آنچه تا روز واپسین خواهد بود را در آن بیان داشته است: و فرستادیم ما بر تو قرآن را که روشنگر هرچیز و راه‌نما و رحمت و مژده‌دهنده برای مسلمان‌ها است. (نحل/۸۹)». و باز فرموده است: وَ کُلَّ شَیْءٍ أَحْصَیْناهُ فِی إِمامٍ مُبِینٍ و نیز می‌فرماید: ما در کتاب آفرینش بیان هیچ‌چیز را فرو گذار نکردیم. (انعام/۳۸) پس خداوند به پیغمبر (خود وحی کرد: «هر غیب و رازی که به‌سوی تو فرستاده‌ایم، حتما علی (را بر آن‌ها آگاه ساز».
الصّادق ( سَدِیرٌ الصَّیْرَفِیُّ قَالَ دَخَلْتُ عَلَی أَبِی‌عَبْدِاللَّهِ (وَ قَدِ اجْتَمَعَ إِلَیَّ مَالُهُ فَأَحْبَبْتُ دَفْعَهُ إِلَیْهِ وَ کُنْتُ حَبَسْتُ مِنْهُ دِینَاراً لِکَیْ أَعْلَمَ أَقَاوِیلَ النَّاسِ فَوَضَعْتُ الْمَالَ بَیْنَ یَدَیْهِ فَقَالَ لِی یَا سَدِیرُ خُنْتَنَا وَ لَمْ تُرِدْ بِخِیَانَتِکَ إِیَّانَا قَطِیعَتَنَا قُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاکَ وَ مَا ذَاکَ قَالَ أَخَذْتَ شَیْئاً مِنْ حَقِّنَا لِتَعْلَمَ کَیْفَ مَذْهَبُنَا قُلْتُ صَدَقْتَ جُعِلْتُ فِدَاکَ إِنَّمَا أَرَدْتُ أَنْ أَعْلَمَ قَوْلَ أَصْحَابِی فَقَالَ لِی أَ مَا عَلِمْتَ أَنَّ کُلَّ مَا یُحْتَاجُ إِلَیْهِ نَعْلَمُهُ وَ عِنْدَنَا ذَلِکَ أَ مَا سَمِعْتَ قَوْلَ اللَّهِ تَعَالَی وَ کُلَّ شَیْءٍ أَحْصَیْناهُ فِی إِمامٍ مُبِینٍ اعْلَمْ أَنَّ عِلْمَ الْأَنْبِیَاءِ (مَحْفُوظٌ فِی عِلْمِنَا مُجْتَمِعٌ عِنْدَنَا وَ عِلْمُنَا مِنْ عِلْمِ الْأَنْبِیَاءِ فَأَیْنَ یُذْهَبُ بِکَ قُلْتُ صَدَقْتَ جُعِلْتُ فِدَاکَ.
امام صادق ( سدیر صیرفی گفت: خدمت حضرت صادق (رسیدم؛ مقداری پول پیش من بود که می‌خواستم به ایشان بدهم. یک دینار آن را نگه داشتم تا حرف‌های مردم را آزمایش کنم. پول‌ها را خدمت امام (گذاشتم. فرمود: «سدیر به ما خیانت کردی از این خیانت قصد سوئی نداشتی». عرض کردم: «فدایت شوم چطور»؟ فرمود: «مقداری از حقّ ما را نگه داشتی تا ببینی ما چه می‌کنیم». عرض کردم: «راست می‌فرمایید. من می‌خواستم سخن دوستانم را آزمایش کنم». فرمود: «مگر نمی‌دانی ما هر چه نیاز باشد می‌دانیم و علم آن نزد ماست مگر نشنیده‌ای خداوند می‌فرماید: وَ کُلَّ شَیْءٍ أَحْصَیْناهُ فِی إِمامٍ مُبِینٍ. بدان که علم انبیا در علم ما محفوظ و نزد ماست و دانش ما از دانش انبیا گرفته شده است. چه فکر می‌کنی»؟ عرض کردم: «راست می‌فرمایی فدایت شوم».
الحسین ( عَنْ أَبِی الْجَارُودِ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ الْبَاقِرِ (عَنْ أَبِیهِ عَنْ جَدِّهِ (قَالَ: لَمَّا نَزَلَتْ هَذِهِ الْآیَهًُْ عَلَی رَسُولِ اللَّهِ (وَ کُلَّ شَیْءٍ أَحْصَیْناهُ فِی إِمامٍ مُبِینٍ قَامَ أَبُوبَکْرٍ وَ عُمَرُ مِنْ مَجْلِسِهِمَا فَقَالَا یَا رَسُولَ اللَّهِ (هُوَ التَّوْرَاهًُْ قَالَ لَا قَالَا فَهُوَ الْإِنْجِیلُ قَالَ لَا قَالَا فَهُوَ الْقُرْآنُ قَالَ لَا قَالَ فَأَقْبَلَ أَمِیرُالْمُؤْمِنِینَ (فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ (هُوَ هَذَا إِنَّهُ الْإِمَامُ الَّذِی أَحْصَی اللَّهُ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی فِیهِ عِلْمَ کُلِّ شَیْءٍ.
امام حسین ( ابوالجارود نقل می‌کند: امام باقر (از پدرش از جدّش روایت فرمود: هنگامی‌که این آیه: وَکُلَّ شَیْءٍ أحْصَیْنَاهُ فِی إِمَامٍ مُبِینٍ بر پیامبر (نازل شد، ابوبکر و عمر از جای خود برخاستند و گفتند: «ای رسول خدا (! إِمَامٍ مُبِینٍ، همان تورات است»؟ پیامبر (فرمود: «خیر». آن دو گفتند: «آیا انجیل است»؟ باز پیامبر (فرمود: «خیر». آن‌ها پرسیدند: آیا قرآن است»؟ پیامبر (فرمود: «خیر». در همان لحظه، علی (وارد شد و پیامبر (فرمود: «این همان إِمَامٍ مُبِینٍ است؛ او امامی است که خداوند تبارک‌وتعالی، علم همه‌ی اشیاء را در او جمع کرده است».