آیه ۷۹ - سوره یس

امیرالمؤمنین ( از امام عسکری (روایت است: امام صادق (فرمود: ... و امّا مجادله احسن همان گونه است که خداوند به پیامبرش در بحث با منکرین حشر آموخته که برای ما مثلی زد ولی آفرینش خود را فراموش کرده بود. گفت چه کس این استخوان پوسیده را زنده می‌کند. (یس/۷۸) و خداوند در ردّ آنان فرمود: بگو ای محمّد (! یُحْیِیهَا الَّذِی أَنْشَأَها أَوَّلَ مَرَّةٍ وَ هُوَ بِکُلِّ خَلْقٍ عَلِیمٌ. الَّذِی جَعَلَ لَکُمْ مِنَ الشَّجَرِ الْأَخْضَرِ ناراً فَإِذا أَنْتُمْ مِنْهُ تُوقِدُونَ؛ به این ترتیب خداوند از پیامبرش خواسته تا با مخالفین حشر و قیامت، آنانی که گفتند: چگونه این استخوان‌های پوسیده دوباره زنده می‌شود؟ مجادله کند و به او فرمود: قُلْ یُحْیِیهَا الَّذِی أَنْشَأَها أَوَّلَ مَرَّةٍ آیا خداوند از برگرداندن آنکه در آغاز او را آفرید، پس از پوسیده شدن عاجز و ناتوان می‌شود؟! بلکه به نظر شما، آغاز خلقت مشکلتر از برگرداندن آن است؟ الَّذِی جَعَلَ لَکُمْ مِنَ الشَّجَرِ الْأَخْضَرِ ناراً؛ یعنی وقتی خداوند آتش داغ را در درخت سبز تر و تازه پنهان کرده و سپس آن را بیرون نمود و پدید آورد، با این کار به شما فهماند که همو بر اعاده خلقت و احیای [دوباره] آنچه پوسیده شده نیز قادر و توانا است. سپس فرمود: أَوَ لَیْسَ الَّذِی خَلَقَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ بِقادِرٍ عَلی أَنْ یَخْلُقَ مِثْلَهُمْ بَلی وَ هُوَ الخَلَّاقُ الْعَلِیمُ؛ یعنی: آیا شما که خلقت جهانی با این همه شگفتی که نزد شما دشوارتر است را از خداوند جایز می‌شمارید، احیای استخوان پوسیده که نزد شما آسان‌تر است را روا نمی‌دارید؟! امام صادق (فرمود: «این معنای مجادله احسن است، که در آن جای هیچ عذر و بهانه‌ای برای مخالف باقی نمی‌گذارد، و شبهه و اعتراضش مطابق فهم او پاسخ داده می‌شود».

امام علی ( و امّا استدلال خداوند بر انکارکنندگان دین و کتاب و پیامبرانش این است که انکارکنندگان، به مرگ اعتراف کردند ولی به خالق اعتراف نکردند؛ پس اعتراف نمودند که نبودند و سپس به وجود آمدند. خدای تعالی [در این‌مورد] فرمود: ق، سوگند به قرآن مجید [که قیامت و رستاخیز حق است]! آن‌ها تعجّب کردند که پیامبری انذارگر از میان خودشان به‌سراغ آن‌ها آمده [و سخن از معاد می‌گوید]؛ و کافران گفتند: «این چیز شگفت‌آوری است! آیا هنگامی‌که مُردیم و خاک شدیم [دوباره به زندگی باز می‌گردیم]؟! این بازگشتی است بعید»!. (ق/۳۱) و مانند سخن خدای عزّوجلّ: وَ ضَرَبَ لَنا مَثَلًا وَ نَسِیَ خَلْقَهُ قالَ مَنْ یُحْیِ الْعِظامَ وَ هِیَ رَمِیمٌ قُلْ یُحْیِیهَا الَّذِی أَنْشَأَها أَوَّلَ مَرَّةٍ، و همین‌طور سخن خدای تعالی: بعضی از مردم، بدون هیچ علم و دانشی، درباره‌ی خدا مجادله می‌کنند؛ و از هر شیطان سرکشی پیروی می‌نمایند. بر او مقرّر شده که هرکس ولایتش را بر گردن نهد، به‌طور مسلّم گمراهش می‌سازد، و به آتش سوزان راهنماییش می‌کند. (حج/۴۳) خدای تعالی به‌وسیله‌ی چیزی که بر چگونگی آغاز خلقت و شروع آفرینش آن‌ها دلالت می‌کند به آن‌ها پاسخ داد: ای مردم! اگر در رستاخیز شکی دارید، [به این نکته توجّه کنید که]: ما شما را از خاک آفریدیم، سپس از نطفه، و بعد از خون بسته شده، سپس از «مضغه» (چیزی شبیه گوشت جویده‌شده)، که بعضی دارای شکل و خلقت است و بعضی بدون شکل؛ تا برای شما روشن سازیم [که بر هرچیز قادریم]. و جنین‌هایی را که بخواهیم تا مدّت معیّنی در رحم [مادران] نگاه می‌داریم؛ [و آنچه را بخواهیم ساقط می‌کنیم]؛ بعد شما را به‌صورت طفلی بیرون می‌آوریم؛ سپس هدف این است که به حدّ کمال و بلوغ خویش برسید. و بعضی از شما قبض روح می‌شوند؛ و بعضی از شما به نامطلوب‌ترین مرحله‌ی عمر می‌رسند؛ آنچنان که بعد از علم و آگاهی، چیزی نمی‌دانند. (حج/۵)».

امام صادق ( از امام عسکری (روایت است: مردی برخاست و به‌طرف امام صادق (رفت و گفت: «ای فرزند رسول خدا (! آیا رسول خدا ([با فردی که زنده‌شدن دوباره‌ی انسان‌ها را انکار می‌کرد] مجادله کرد»؟ امام صادق (فرمود: «هر زمان چیزی درمورد رسول خدا (گمان کردی، مخالفت با خدا را گمان نکن. آیا خدای تعالی نفرمود: و با آن‌ها به روشی که نیکوتر است، استدلال و مناظره کن. (نحل/۱۲۵)؟ و به کسی که برای خدا مثل زد فرمود: قُلْ یُحْیِیهَا الَّذِی أَنْشَأَها أَوَّلَ مَرَّةٍ. آیا گمان می‌کنی که رسول خدا (با دستوری که خدا به او داده بود مخالفت کرد و با آنچه خدا دستور داده بود مناظره نکرد و از طرف خدا از چیزی که خداوند دستور داده بود از آن خبر دهد، خبر نداد»؟!