الباقر (علیه السلام)- مَنْ أَدْمَنَ قِرَاءَهًَْ لا أُقْسِمُ وَ کَانَ یَعْمَلُ بِهَا بَعَثَهُ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ مَعَ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) مِنْ قَبْرِهِ فِی أَحْسَنِ صُورَهًٍْ وَ یُبَشِّرُهُ وَ یَضْحَکُ فِی وَجْهِهِ حَتَّی یَجُوزَ عَلَی الصِّرَاطِ وَ الْمِیزَانِ.
امام باقر (علیه السلام)- هرکس به خواندن سورهی لا أُقْسِمُ عادت کند و به آن عمل کند، خداوند عزّوجلّ وی را همراه رسول خدا (صلی الله علیه و آله) به بهترین حالت از قبر مبعوث میکند، و به وی بشارت میدهد و خنده بر چهره او میآورد تا اینکه از صراط و میزان گذر کند.
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- مَنْ قَرَأَ سُورَهًَْ الْقِیَامَهًِْ شَهِدْتُ أَنَا وَ جَبْرَئِیلُ لَهُ یَوْمَ الْقِیَامَهًِْ أَنَّهُ کَانَ مُؤْمِناً بِیَوْمِ الْقِیَامَهًِْ وَ جَاءَ وَ وَجْهُهُ مُسْفِرٌ عَلَی وُجُوهِ الْخَلَائِقِ یَوْمَ الْقِیَامَهًِْ.
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- هرکس این سوره را بخواند، من و جبرئیل در روز قیامت گواهی خواهیم داد که به روز قیامت ایمان داشته است. درحالیکه چهرهی وی درخشانتر از چهرهی سایر آفریدگان است.
الصّادق (علیه السلام)- قِرَاءَتُهَا تَخْشَعُ وَ تَجْلِبُ الْعَفَافَ وَ الصِّیَانَهًَْ وَ مَنْ قَرَأَهَا لَمْ یَخَفْ مِنْ سُلْطَانٍ وَ حُفِظَ فِی لَیْلِهِ إِذَا قَرَأَهَا وَ نَهَارِهِ بِإِذْنِ اللَّهِ تَعَالَی.
امام صادق (علیه السلام)- خواندن این سوره باعث خشوع میشود و عفّت و پاکدامنی و مصونیّت را به همراه میآورد. هرکس این سوره را بخواند، از هیچ پادشاهی نخواهد ترسید و هر وقت این سوره را بخواند، به خواست خداوند، در طول شب و روزش، در امان خواهد بود.
آیه لا أُقْسِمُ بِيَوْمِ الْقِيامَةِ [1]
سوگند به روز قيامت
علیّبنابراهیم (رحمة الله علیه)- لا أُقْسِمُ بِیَوْمِ الْقِیامَةِ یَعْنِی أُقْسِمُ بِیَوْمِ الْقِیَامَهًْ.
علیّبنابراهیم (رحمة الله علیه)- منظور از: لَا أُقْسِمُ بِیَوْمِ الْقِیَامَةِ این است که به روز قیامت قسم میخورم.
آیه وَ لا أُقْسِمُ بِالنَّفْسِ اللَّوَّامَةِ [2]
و سوگند به نفس ملامتگر [و وجدان بيدار كه رستاخيز حق است]!
علیّبنابراهیم (رحمة الله علیه)- وَ لا أُقْسِمُ بِالنَّفْسِ اللَّوَّامَةِ قَالَ: نَفْسُ آدَمَ الَّتِی عَصَتْ فَلَامَهَا اللَّهُ عَزَّ وَ جَل.
علیّبنابراهیم (رحمة الله علیه)- وَ لَا أُقْسِمُ بِالنَّفْسِ اللَّوَّامَةِ، نفس آدم است که عصیان و سرکشی کرد و خداوند عزّوجلّ او را سرزنش کرد.
آیه أَ يَحْسَبُ الْإِنْسانُ أَلَّنْ نَجْمَعَ عِظامَهُ [3]
آيا انسان ميپندارد كه هرگز استخوانهاي او را جمع نخواهيم كرد؟!
آیه بَلى قادِرينَ عَلى أَنْ نُسَوِّيَ بَنانَهُ [4]
آري قادريم كه [حتّي خطوط سر] انگشتان او را موزون و مرتّب كنيم.
علیّبنابراهیم (رحمة الله علیه)- بَلی قادِرِینَ عَلی أَنْ نُسَوِّیَ بَنانَهُ قَالَ أَطْرَافُ الْأَصَابِعِ لَوْ شَاءَ اللَّهُ یُسَوِّیهَا.
علیّبنابراهیم (رحمة الله علیه)- بَلَی قَادِرِینَ عَلَی أَن نُّسَوِّیَ بَنَانَهُ، منظور این است که اگر خداوند بخواهد، حتّی سرانگشتان را نیز از نو میآفرید.
آیه بَلْ يُريدُ الْإِنْسانُ لِيَفْجُرَ أَمامَهُ [5]
[انسان شك در معاد ندارد] بلكه او ميخواهد [آزادانه] در تمام عمر گناه كند
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- یَا ابْنَ مَسْعُودٍ لَا تُقَدِّمِ الذَّنْبَ وَ لَا تُؤَخِّرِ التَّوْبَهًَْ وَ لَکِنْ قَدِّمِ التَّوْبَهًَْ وَ أَخِّرِ الذَّنْبَ فَإِنَّ اللَّهَ تَعَالَی یَقُولُ فِی کِتَابِهِ بَلْ یُرِیدُ الْإِنْسانُ لِیَفْجُرَ أَمامَهُ.
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- ای پسر مسعود! گناه را جلو نیانداز و توبه را به تأخیر نیفکن، بلکه توبه را جلو بیانداز و گناه را به تأخیر بیفکن. که خداوند در کتاب خود میفرماید: بَلْ یُرِیدُ الْإِنْسانُ لِیَفْجُرَ أَمامَهُ.
علیّبنابراهیم (رحمة الله علیه)- قَولُهُ بَلْ یُرِیدُ الْإِنْسانُ لِیَفْجُرَ أَمامَهُ قَالَ یُقَدِّمُ الذَّنْبَ وَ یُؤَخِّرُ التَّوْبَهًَْ وَ یَقُولُ سَوْفَ أَتُوبُ.
علیّبنابراهیم (رحمة الله علیه)- بَلْ یُرِیدُ الْإِنْسانُ لِیَفْجُرَ أَمامَهُ یعنی اینکه گناه میکند و توبه را به تأخیر میاندازد و با خودش میگوید: «توبه خواهم کرد».
الصّادق (علیه السلام)- عَنِ الْحَلَبِیِّ قَالَ: سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) یَقْرَأُ بَلْ یُرِیدُ الْإِنْسَانُ لِیَفْجُرَ أَمَامَهُ أَیْ یُکَذِّبَهُ.
امام صادق (علیه السلام)- حلبی گوید: شنیدم امام صادق (علیه السلام) میفرمود: بَلْ یُرِیدُ الْإِنْسانُ لِیَفْجُرَ أَمامَهُ یعنی اینکه وی را تکذیب کند.
الأئمّه (علیه السلام)- إِنَّ قَوْلَهُ عَزَّوَجَلَّ یُرِیدُ الْإِنْسَانُ لِیَفْجُرَ أَمَامَهُ قَالَ یُرِیدُ أَنْ یَفْجُرَ أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) یَعْنِی یَکِیدَهُ.
ائمّه (علیهم السلام)- منظور از این آیه: بَلْ یُرِیدُ الْإِنسَانُ لِیَفْجُرَ أَمَامَهُ، این است که میخواهد علیه امیرالمؤمنین (علیه السلام) فجور کند، یعنی اینکه مکر و توطئهچینی کند.
الباقر (علیه السلام)- لَمَّا نَزَلَتْ هَذِهِ الْآیَهًُْ بَلْ یُرِیدُ الْإِنْسانُ لِیَفْجُرَ أَمامَهُ دَخَلَ أَبُوبَکْرٍ عَلَی النَّبِیِّ (صلی الله علیه و آله) فَقَالَ لَهُ سَلِّمْ عَلَی عَلِیٍّ (علیه السلام) بِإِمْرَهًِْ الْمُؤْمِنِینَ فَقَالَ مِنَ اللَّهِ وَ مِنْ رَسُولِهِ قَالَ مِنَ اللَّهِ وَ مِنْ رَسُولِهِ ثُمَّ دَخَلَ عُمَرُ قَالَ سَلِّمْ عَلَی عَلِیٍّ (علیه السلام) بِإِمْرَهًِْ الْمُؤْمِنِینَ فَقَالَ مِنَ اللَّهِ وَ مِنْ رَسُولِهِ قَالَ مِنَ اللَّهِ وَ مِنْ رَسُولِهِ فَقَالَ ثُمَّ نَزَلَتْ یُنَبَّؤُا الْإِنْسانُ یَوْمَئِذٍ بِما قَدَّمَ وَ أَخَّرَ قَالَ مَا قَدَّمَ مِمَّا أُمِرَ بِهِ وَ مَا أَخَّرَ مِمَّا لَمْ یَفْعَلْهُ لَمَّا أُمِرَ بِهِ مِنَ السَّلَامِ عَلَی عَلِیٍّ (علیه السلام) بِإِمْرَهًِْ الْمُؤْمِنِینَ.
امام باقر (علیه السلام)- هنگامیکه این آیه نازل شد: بَلْ یُرِیدُ الْإِنْسانُ لِیَفْجُرَ أَمامَهُ، ابوبکر نزد پیامبر (صلی الله علیه و آله) آمد. پیامبر (صلی الله علیه و آله) به او فرمود: «بر علی (علیه السلام) بهعنوان امیرمؤمنان سلام کن». گفت: «[این دستور] از طرف خدا و از طرف رسول او است»؟ فرمود: «از طرف خدا و از طرف رسول او است». سپس عمر وارد شد. فرمود: «بر علی (علیه السلام) بهعنوان امیرمؤمنان سلام کن». گفت: «[این دستور] از طرف خدا و از طرف رسول او است»؟ فرمود: «از طرف خدا و از طرف رسول او است». سپس نازل شد: یُنَبَّؤُا الْإِنْسانُ یَوْمَئِذٍ بِماقَدَّمَ وَ أَخَّرَ. (قیامت/۱۳)» آنچه پیش فرستاده [که عبارت است] از چیزهایی که به او دستور داده شده و آنچه تأخیر انداخته [که عبارت است] از چیزهایی که انجام نداده هنگامیکه به او دستور داده شد که بر علی (علیه السلام) بهعنوان امیرمؤمنان سلام کند.
آیه يَسْئَلُ أَيَّانَ يَوْمُ الْقِيامَةِ [6]
[از اينرو] ميپرسد: «روز قيامت كي خواهد بود»؟!
علیّبنابراهیم (رحمة الله علیه)- قَوْلُهُ یَسْئَلُ أَیَّانَ یَوْمُ الْقِیامَةِ أَیْ مَتَی یَکُون.
علیّبنابراهیم (رحمة الله علیه)- یَسْأَلُ أَیَّانَ یَوْمُ الْقِیَامَةِ، یعنی اینکه چه زمانی فرا میرسد؟
آیه فَإِذا بَرِقَ الْبَصَرُ [7]
[بگو:] در آن هنگام كه چشمها از شدّت وحشت خيره گردد.
علیّبنابراهیم (رحمة الله علیه)- فَإِذا بَرِقَ الْبَصَرُ قَالَ: یُبْرِقُ الْبَصَرُ فَلَا یَقْدِرُ أَنْ یَطْرَف.
علیّبنابراهیم (رحمة الله علیه)- فَإِذَا بَرِقَ الْبَصَرُ، منظور، آن زمانی است که دیدگان خیره میشوند و امکان چشمبرهمزدن برای آن وجود نداشته باشد.
آیه وَ خَسَفَ الْقَمَرُ [8]
و ماه بينور شود.
آیه وَ جُمِعَ الشَّمْسُ وَ الْقَمَرُ [9]
و خورشيد و ماه با هم جمع شوند.
آیه يَقُولُ الْإِنْسانُ يَوْمَئِذٍ أَيْنَ الْمَفَرُّ [10]
آن روز انسان ميگويد: «راه فرار كجاست»؟!
آیه كَلاَّ لا وَزَرَ [11]
هرگز چنين نيست، [راه فرار و] پناهگاهي وجود ندارد!
علیّبنابراهیم (رحمة الله علیه)- قَوْلُهُ کَلَّا لا وَزَرَ أَیْ لَا مَلْجَأ.
علیّبنابراهیم (رحمة الله علیه)- و منظور از کَلَّا لَا وَزَرَ، این است که پناهگاهی نیست.
آیه إِلى رَبِّكَ يَوْمَئِذٍ الْمُسْتَقَرُّ [12]
آن روز قرارگاه نهايي تنها بهسوي پروردگار تو است.
آیه يُنَبَّؤُا الْإِنْسانُ يَوْمَئِذٍ بِما قَدَّمَ وَ أَخَّرَ [13]
و در آن روز انسان را از آنچه كه از پيش و پشتسر فرستاده آگاه ميكنند.
علیّبنابراهیم (رحمة الله علیه)- قَوْلُهُ یُنَبَّؤُا الْإِنْسانُ یَوْمَئِذٍ بِما قَدَّمَ وَ أَخَّرَ قَالَ: یُخْبَرُ بِمَا قَدَّمَ وَ أَخَّر.
علیّبنابراهیم (رحمة الله علیه)- یُنَبَّأُ الْإِنسَانُ یَوْمَئِذٍ بِمَا قَدَّمَ وَ أَخَّرَ، این است که نسبت به آنچه که از پیش و پشتسر فرستاده آگاه میشود.
الباقر (علیه السلام)- فِی رِوَایَهًِْ أَبِی الْجَارُودِ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ (علیه السلام) فِی قَوْلِهِ یُنَبَّؤُا الْإِنْسانُ یَوْمَئِذٍ بِما قَدَّمَ وَ أَخَّرَ بِمَا قَدَّمَ مِنْ خَیْرٍ وَ شَرٍّ وَ مَا أَخَّرَ مِمَّا سَنَّ مِنْ سُنَّهًٍْ لِیُسْتَنَّ بِهَا مِنْ بَعْدِهِ فَإِنْ کَانَ شَرّاً کَانَ عَلَیْهِ مِثْلُ وِزْرِهِمْ وَ لَا یُنْقَصُ مِنْ وِزْرِهِمْ شَیْءٌ، وَ إِنْ کَانَ خَیْراً کَانَ لَهُ مِثْلُ أُجُورِهِمْ وَ لَا یُنْقَصُ مِنْ أُجُورِهِمْ شَیْءٌ.
امام باقر (علیه السلام)- یُنَبَّؤُا الْإِنْسانُ یَوْمَئِذٍ بِما قَدَّمَ وَ أَخَّرَ بِمَا قَدَّمَ یعنی آن خیر و شرّی را که از پیش فرستاده، و آن رسم و آیینی که باز پس داشته که دیگران آن را سنّت نهند و از آن پیروی کنند، اگر این سنّت، شرّ و بدی باشد، گناهی معادل گناه آنان بر گردن وی خواهد بود و از گناه آنان چیزی کم نخواهد شد، و اگر خیر و خوبی باشد، پاداشی معادل پاداش آنان به وی خواهد رسید و چیزی از پاداش آنان کم نخواهد شد.
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- یَا ابْنَ مَسْعُودٍ إِیَّاکَ أَنْ تَسُنَّ سُنَّهًًْ بِدْعَهًًْ فَإِنَّ الْعَبْدَ إِذَا سَنَّ سُنَّهًَْ سَیِّئَهًًْ لَحِقَهُ وِزْرُهَا وَ وِزْرُ مَنْ عَمِلَ بِهَا قَالَ اللَّهُ تَعَالَی وَ نَکْتُبُ ما قَدَّمُوا وَ آثارَهُمْ وَ قَالَ سُبْحَانَهُ یُنَبَّؤُا الْإِنْسانُ یَوْمَئِذٍ بِما قَدَّمَ وَ أَخَّر.
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- ای پسر مسعود! مبادا اینکه بدعتی در دین گذاری زیرا که بنده هرگاه سنّت بدی ایجاد کند گناهش و گناه کسی که به آن عمل کرده به او میپیوندد خدای تعالی فرموده است: و آنچه را از پیش فرستادهاند و تمام آثار آنها را می نویسیم. (یس/۱۲) و نیز فرموده است: یُنَبَّؤُا الْإِنْسانُ یَوْمَئِذٍ بِما قَدَّمَ وَ أَخَّر.
الباقر (علیه السلام)- عَنْ مُحَمَّدِبْنِمُسْلِمٍ عَنِ ابْنِدَرَّاجٍ عَنْ أَبِیجَعْفَرٍ (علیه السلام) قَالَ ... ثُمَّ نَزَلَتْ یُنَبَّؤُا الْإِنْسانُ یَوْمَئِذٍ بِما قَدَّمَ وَ أَخَّرَ قَالَ مَا قَدَّمَ مِمَّا أُمِرَ بِهِ وَ مَا أَخَّرَ مِمَّا لَمْ یَفْعَلْهُ لَمَّا أُمِرَ بِهِ مِنَ السَّلَامِ عَلَی عَلِیٍّ (علیه السلام) بِإِمْرَهًِْ الْمُؤْمِنِینَ.
امام باقر (علیه السلام)- محمّدبنمسلم از ابندرّاج و ایشان از امام باقر (علیه السلام) روایت کرده است که... سپس آیه: یُنَبَّؤُا الْإِنْسانُ یَوْمَئِذٍ بِما قَدَّمَ وَ أَخَّرَ نازل شد؛ فرمود: «آنچه پیش فرستاده [که عبارت است] از چیزهایی که به او دستور داده شده و آنچه تأخیر انداخته [که عبارت است] از چیزهایی که انجام نداده است. هنگامیکه به او دستور داده شد که بر علی (علیه السلام) بهعنوان امیرمؤمنان سلام کند».
ابنعبّاس (رحمة الله علیه)- بِمَا قَدَّمَ مِنَ الْمَعَاصِی وَ أَخَّرَ مِنَ الطَّاعَاتِ.
ابنعبّاس (رحمة الله علیه)- از گناهانی که پیش فرستاده و اطاعتهایی که پشتسر گذاشته [آگاه میکنند].
آیه بَلِ الْإِنْسانُ عَلى نَفْسِهِ بَصيرَةٌ [14]
بلكه انسان از وضع خويش آگاه است.
علیّبنابراهیم (رحمة الله علیه)- بَلِ الْإِنْسانُ عَلی نَفْسِهِ بَصِیرَةٌ وَ لَوْ أَلْقی مَعاذِیرَهُ قَالَ یَعْلَمُ مَا صَنَعَ وَ إِنِ اعْتَذَر.
علیّبنابراهیم (رحمة الله علیه)- بَلِ الْإِنسَانُ عَلَی نَفْسِهِ بَصِیرَةٌ، وَ لَوْ أَلْقَی مَعَاذِیرَهُ این است که از اعمالی که از او سر زده است، آگاهی دارد، هرچند که عذرخواهی کرده است.