آیه إِلاَّ الَّذينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ وَ تَواصَوْا بِالْحَقِّ وَ تَواصَوْا بِالصَّبْر [3]
مگر كساني كه ايمان آورده و اعمال صالح انجام داده‌اند، و يكديگر را به [اداي] حق سفارش كرده و يكديگر را به استقامت و شكيبايي توصيه نموده‌اند.
الصّادق (علیه السلام)- عَنْ عَبْدِ‌الرَّحْمَنِ‌بْنِ‌کَثِیرٍ عَنْ أَبِی‌عَبْدِ‌اللَّهِ (علیه السلام) فِی قَوْلِهِ إِلَّا الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ وَ تَواصَوْا بِالْحَقِّ وَ تَواصَوْا بِالصَّبْرِ فَقَالَ اسْتَثْنَی أَهْلَ صَفْوَتِهِ مِنْ خَلْقِهِ حَیْثُ قَالَ إِنَّ الْإِنْسانَ لَفِی خُسْرٍ إِلَّا الَّذِینَ آمَنُوا یَقُولُ آمَنُوا بِوَلَایَهًِْ أَمِیرِ‌الْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) وَ تَواصَوْا بِالْحَقِّ ذُرِّیَّاتِهِمْ وَ مَنْ خَلَّفُوا بِالْوَلَایَهًِْ وَ تَواصَوْا بِهَا وَ صَبَرُوا عَلَیْهَا.
امام صادق (علیه السلام)- عبدالرّحمن‌بن‌کثیر از امام صادق (علیه السلام) درباره کلام خداوند متعال: إِلَّا الَّذِینَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ وَتَوَاصَوْا بِالْحَقِّ وَتَوَاصَوْا بِالصَّبْرِ نقل کرده است که فرمود: خداوند سبحان، برگزیدگان خود را از آفریدگانش استثنا کرد، در آنجا که فرمود: انسانها همه در زیانند... مگر کسانی که به ولایت امیرمؤمنان حضرت امام علی (علیه السلام) ایمان آورده‌اند. وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ یعنی واجبات را به جا آوردند. وَتَوَاصَوْا بِالْحَقِّ یعنی به ولایت وَتَوَاصَوْا بِالصَّبْرِ یعنی فرزندان خود و کسانی را که پس از خود به جا گذاشتند، به ولایت و شکیبایی در این راه سفارش کردند.
ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- وَ تَواصَوْا بِالصَّبْرِ عَنِ ابْنِ‌عَبَّاسٍ (رحمة الله علیه) أَنَّهَا عَلِیٌّ (علیه السلام).
ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- تَواصَوْا بِالصَّبْرِ علی (علیه السلام) است.
الصّادق (علیه السلام)- إِلَّا الَّذِینَ آمَنُوا یَعْنِی بِآیَاتِنَا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ یَعْنِی بِمُوَاسَاهًِْ الْإِخْوَانِ وَ تَواصَوْا بِالْحَقِّ یَعْنِی بِالْإِمَامَهًِْ وَ تَواصَوْا بِالصَّبْرِ یَعْنِی بِالْفَتْرَهًِْ.
امام صادق (علیه السلام)- إِلَّا الَّذِینَ آمَنُوا؛ جز کسانی که ایمان به آیات ما دارند. وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ؛ یعنی برابری با برادران وَ تَواصَوْا بِالْحَقِ؛ یکدیگر را سفارش به امامت می‌کنند. وَ تَواصَوْا بِالصَّبْرِ؛ سفارش به فترت می‌نمایند.
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- قَالَ النَّبِیُّ (صلی الله علیه و آله) إِلَّا الَّذِینَ آمَنُوا بِوَلَایَتِهِمْ وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ بِمُوَاسَاهًِْ إِخْوَانِهِمْ وَ تَواصَوْا بِالصَّبْرِ فِی غَیْبَهًِْ غَائِبِهِمْ مَعَاشِرَ النَّاس.
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- إِلَّاالَّذِینَءَامَنُواْ؛ یعنی به ولایت ایشان ایمان آوردند. وَعَمِلُواْ الصَّالِحَاتِ؛ یعنی با همدردی و با مواسات برادرانشان، وَتَوَاصَوْاْ بِالصَّبر؛ یعنی در دوره‌ی غیبت امام غایبشان یکدیگر را به صبر سفارش کردند.
الصّادق (علیه السلام)- إِلَّا الَّذِینَ آمَنُوا بِوَلَایَهًِْ أَمِیرِ‌الْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) وَ تَواصَوْا بِالْحَقِّ ذُرِّیَّاتِهِمْ وَ مَنْ خَلَّفُوا بِالْوَلَایَهًِْ وَ تَوَاصَوْا بِهَا وَ صَبَرُوا عَلَیْهَا.
امام صادق (علیه السلام)- إِلَّا الَّذِینَ آمَنُوا؛ انسان در زیانکاری است مگر کسانی که ایمان به ولایت امیرالمؤمنین (علیه السلام) آورده‌اند. وَ تَواصَوْا بِالْحَقِ؛ به فرزندان و سایر مؤمنین درباره‌ی ولایت سفارش کنند. وَ تَواصَوْا بِالصَّبْرِ؛ سفارش کنند و صبر بر آن نمایند.
ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- وَ تَواصَوْا بِالصَّبْرِ عَلِیُّ‌بْنُ‌أَبِی‌طَالِبٍ (علیه السلام).
ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- وَ تَواصَوْا بِالصَّبْرِ؛ منظور علی‌بن‌ابی‌طالب (علیه السلام) است.
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- عَنْ أَبِی هُرَیْرَهًَْ، قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) فِی قَوْلِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ: ... إِلَّا الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ * وَ تَواصَوْا بِالْحَقِّ وَ تَواصَوْا بِالصَّبْرِ {قَالَ: هُمْ} عَلِیٌ وَ شِیعَتُهُ.
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- ابوهریره گوید: پیامبر (صلی الله علیه و آله) فرمود: إِلَّا الَّذِینَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ وَتَوَاصَوْا بِالْحَقِّ وَتَوَاصَوْا بِالصَّبْرِ؛ ایشان امیرالمؤمنین (علیه السلام) و شیعیان وی هستند.
ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- جَمَعَ اللَّهُ هَذِهِ الْخِصَالَ کُلَّهَا فِی عَلِیٍ إِلَّا الَّذِینَ آمَنُوا کَانَ وَ اللَّهِ أَوَّلَ الْمُؤْمِنِینَ إِیمَاناً وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ وَ کَانَ أَوَّلَ مَنْ صَلَّی وَ عَبَدَ اللَّهَ مِنْ أَهْلِ الْأَرْضِ مَعَ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) وَ تَواصَوْا بِالْحَقِ یَعْنِی بِالْقُرْآنِ، وَ تَعَلُّمِ الْقُرْآنِ مِنْ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) وَ کَانَ مِنْ أَبْنَاءِ سَبْعٍ وَ عِشْرِینَ سَنَهًًْ وَ تَواصَوْا بِالصَّبْرِ یَعْنِی وَ أَوْصَی مُحَمَّدٌ (صلی الله علیه و آله) عَلِیّاً (علیه السلام) بِالصَّبْرِ عَنِ الدُّنْیَا وَ أَوْصَاهُ بِحِفْظِ فَاطِمَهًَْ وَ بِجَمْعِ الْقُرْآنِ بَعْدَ مَوْتِهِ وَ بِقَضَاءِ دَیْنِهِ وَ بِغُسْلِهِ بَعْدَ مَوْتِهِ وَ أَنْ یَبْنِیَ حَوْلَ قَبْرِهِ حَائِطاً لِئَلَّا تُؤْذِیَهُ النِّسَاءُ بِجُلُوسِهِنَّ عَلَی قَبْرِهِ وَ أَوْصَاهُ بِحِفْظِ الْحَسَنِ وَ الْحُسَیْنِ فَذَلِکَ قَوْلُهُ: وَ تَواصَوْا بِالصَّبْرِ.
ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- خداوند همه‌ی این خصلت‌ها را در علی (علیه السلام) جمع کرده است. إِلَّا الَّذِینَ آمَنُوا به خدا سوگند! که نخستین کس از مؤمنان بود. وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ او نخستین کس از اهل زمین بود که با پیامبر (صلی الله علیه و آله) نماز خواند. وَ تَواصَوْا بِالْحَقِّ یعنی به قرآن سفارش می‌کرد، او قرآن را از رسول خدا (صلی الله علیه و آله) یاد گرفت درحالی‌که بیست‌وهفت سال داشت وَ تَواصَوْا بِالصَّبْرِ؛ یعنی محمّد (صلی الله علیه و آله) به علی (علیه السلام) وصیّت کرد که از دنیا خودداری کند و به او وصیّت کرد به حفظ فاطمه (سلام الله علیها) و جمع آوری قرآن پس از پیامبر (صلی الله علیه و آله) و پرداخت بدهی پیامبر (صلی الله علیه و آله) و غسل دادن او پس از مرگش و اینکه بر قبر او دیواری بنا کند تا زن‌ها با نشستن بر روی قبر او او را اذیّت نکنند و او را وصیّت کرد که حسن و حسین (علیها السلام) را حفظ کند، این است معنای سخن خداوند وَ تَواصَوْا بِالصَّبْرِ.
علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- الا الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ و أتمروا بالتقوی و أتمروا بالصبر.
علی‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- الا الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ؛ و یکدیگر را به تقوا امر کرده و یکدیگر را به شکیبایی فرمان می‌دهند.
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- عَنْ زَیْدِ‌بْنِ‌أَرْقَمَ قَالَ: لَمَّا أَقْبَلَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) مِنْ حَجَّهًِْ الْوَدَاعِ جَاءَ حَتَّی نَزَلَ بِغَدِیرِ خُمٍ بِالْجُحْفَهًِْ بَیْنَ مَکَّهًَْ وَ الْمَدِینَهًِْ ... قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) وَ اللَّهِ نَزَلَ سُورَهًُْ وَ الْعَصْرِ بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ وَ الْعَصْرِ إِنَّ الْإِنْسانَ لَفِی خُسْرٍ إِلَّا عَلِیٌ الَّذِی آمَنَ وَ رَضِیَ بِالْحَقِ وَ الصَّبْرِ.
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- زیدبن‌ارقم گوید: هنگامی که رسول خدا (صلی الله علیه و آله) از حجّهًْ‌الوداع برگشت، آمد تا اینکه در غدیرخم که در جحفه بین مکّه و مدینه قرار دارد، فرود آمد ... پیامبر (صلی الله علیه و آله) فرمود: بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحیمِ* به عصر سوگند که انسانها همه در زیانند... مگر علی (علیه السلام) که ایمان آورد و به حقّ و شکیبایی راضی شد.