سوره کهف

ثواب قرائت

۱
(کهف/ مقدمه)

الصّادق ( مَنْ قَرَأَ سُورَهًَْ الْکَهْفِ فِی کُلِ لَیْلَهًِْ جُمُعَهًٍْ لَمْ یَمُتْ إِلَّا شَهِیداً وَ بَعَثَهُ اللَّهُ مَعَ الشُّهَدَاءِ وَ وَقَفَ یَوْمَ الْقِیَامَهًِْ مَعَ الشُّهَدَاءِ.

امام صادق (علیه السلام)- هرکس سوره‌ی کهف را در هر شب جمعه بخواند، فقط با شهادت از دنیا می‌رود و خداوند او را از جمله شهدا محشور می‌گرداند و روز قیامت با شهیدان [در یک صف] می‌ایستد.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۸، ص۴۰۰
وسایل الشیعه، ج۷، ص۴۱۰/ نورالثقلین/ البرهان
۲
(کهف/ مقدمه)

الصّادق ( مَنْ قَرَأَ الْکَهْفَ فِی کُلِّ لَیْلَهًِْ جُمُعَهًٍْ کَانَتْ کَفَّارَهًَْ مَا بَیْنَ الْجُمُعَهًِْ إِلَی الْجُمُعَهًِْ.

امام صادق (علیه السلام)- کسی که هر شب جمعه سوره‌ی کهف را بخواند، کفّاره‌ی این جمعه تا جمعه دیگر او خواهد بود.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۸، ص۴۰۰
الکافی، ج۳، ص۴۲۹/ نورالثقلین/ البرهان؛ «قال و روی غیره ... الی آخر» محذوف
۳
(کهف/ مقدمه)

الرّسول ( مَنْ قَرَأَهَا فَهُوَ مَعْصُومٌ ثَمَانِیَهًَْ أَیَّامٍ مِنْ کُلِّ فِتْنَهًٍْ فَإِنْ خَرَجَ الدَّجَّالُ فِی الثَّمَانِیَهًِْ أَیَّامٍ عَصَمَهُ اللَّهُ مِنْ فِتْنَهًِْ الدَّجَّالِ.

پیامبر (صلی الله علیه و آله)- هرکس سوره‌ی کهف را بخواند، او هشت روز از هر فتنه‌ای محفوظ است و اگر «دجال» در هشت روز ظاهر شود، خداوند او را از فتنه «دجال» حفظ می‌کند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۸، ص۴۰۰
نورالثقلین
۴
(کهف/ مقدمه)

الرّسول ( مَنْ قَرَأَ الْکَهْفَ یَوْمَ الْجُمُعَهًِْ فَهُوَ مَعْصُومٌ إِلَی سَنَهًٍْ مِنْ کُلِّ فِتْنَهًٍْ تَکُونُ، فَإِنْ خَرَجَ الدَّجَّالُ عُصِمَ مِنْهُ.

پیامبر (صلی الله علیه و آله)- هرکس سوره‌ی کهف را روز جمعه بخواند، پس او تا یک سال از هر فتنه‌ای که به وجود می‌آید محفوظ است و اگر «دجال» ظاهر شود، از او حفظ می‌شود.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۸، ص۴۰۰
نورالثقلین
۵
(کهف/ مقدمه)

الرّسول ( مَنْ قَرَأَ عَشْرَ آیَاتٍ مِنْ سُورَهًِْ الْکَهْفِ لَمْ یَضُرَّهُ فِتْنَهًُْ الدَّجَّالِ وَ مَنْ قَرَأَ السُّورَهًَْ کُلَّهَا دَخَلَ الْجَنَّهًَْ.

پیامبر (صلی الله علیه و آله)- هرکس ده آیه از سوره‌ی کهف را بخواند، فتنه‌ی «دجال» به او آسیب نمی‌رساند و هرکس کل سوره را بخواند، وارد بهشت می‌شود.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۸، ص۴۰۰
نورالثقلین
۶
(کهف/ مقدمه)

الرّسول ( مَنْ حَفِظَ عَشْرَ آیَاتٍ مِنْ سُورَهًِْ الْکَهْفِ کَانَتْ لَهُ نُوراً یَوْمَ الْقِیَامَهًِْ.

پیامبر (صلی الله علیه و آله)- هرکس ده آیه از سوره‌ی کهف را حفظ کند، برای او نوری در روز قیامت خواهد بود.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۸، ص۴۰۰
نورالثقلین
۷
(کهف/ مقدمه)

الرّسول ( أَ لَا أَدُلُّکُمْ عَلَی سُورَهًٍْ شَیَّعَهَا سَبْعُونَ أَلْفَ مَلَکٍ حِینَ نَزَلَتْ، مَلَأَتْ عَظَمَتُهَا مَا بَیْنَ السَّمَاءِ وَ الْأَرْضِ؟ قَالُوا: بَلَی. قَالَ: سُورَهًُْ أَصْحَابِ الْکَهْفِ، مَنْ قَرَأَهَا یَوْمَ الْجُمُعَهًِْ غَفَرَ اللَّهُ لَهُ إِلَی الْجُمُعَهًِْ الْأُخْرَی وَ زِیَادَهًَْ ثَلَاثَهًِْ أَیَّامٍ وَ أُعْطِیَ نُوراً یَبْلُغُ السَّمَاءَ وَ وُقِیَ فِتْنَهًَْ الدَّجَّالِ.

پیامبر (صلی الله علیه و آله)- آیا شما را بر سوره‌ای راهنمایی نکنم که هنگام نزولش هفتاد هزار فرشته آن را بدرقه کردند و بزرگی آن بین آسمان و زمین را پر کرد»؟ گفتند: «بله». فرمود: «سوره‌ی اصحاب کهف. هرکس روز جمعه آن را بخواند، خداوند تا جمعه دیگر و سه روز بیشتر او را بیامرزد و نوری به او داده شود که به آسمان می‌رسد و از فتنه‌ی «دجال» حفظ خواهد شد».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۸، ص۴۰۲
المصباح للکفعمی، ص۴۴۱/ نورالثقلین
۸
(کهف/ مقدمه)

الرّسول ( رُوِیَ عَنِ النَّبِیِّ (أَنَّهُ قَالَ: مَنْ قَرَأَ هَذِهِ الْآیَهًَْ عِنْدَ مَنَامِهِ قُلْ إِنَّما أَنَا بَشَرٌ مِثْلُکُمْ إِلَی آخِرِهَا سَطَعَ لَهُ نُورٌ إِلَی الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ حَشْوُ ذَلِکَ النُّورِ مَلَائِکَهًٌْ تَسْتَغْفِرُونَ لَهُ حَتَّی یُصْبِحَ.

پیامبر (صلی الله علیه و آله)- از پیامبر (صلی الله علیه و آله) روایت است: هرکه این آیه: قُلْ إِنَّمَا أَنَا بَشَرٌ مِّثْلُکُمْ یُوحَی إِلَیَّ أَنَّمَا إِلَهُکُمْ إِلَهٌ وَاحِدٌ را تا آخر بخواند، نوری برای او تا مسجد الحرام می‌درخشد که میان آن نور، فرشتگانی برای او طلب آمرزش می‌کنند تا اینکه شب را به صبح برساند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۸، ص۴۰۲
بحارالأنوار، ج۸۹، ص۲۸۲/ البرهان
۹
(کهف/ مقدمه)

امیرالمؤمنین ( مَا مِنْ عَبْدٍ یَقْرَأُ قُلْ إِنَّما أَنَا بَشَرٌ مِثْلُکُمْ یُوحی إِلَیَ إِلَی آخِرِ السُّورَهًِْ إِلَّا کَانَ لَهُ نُوراً مِنْ مَضْجَعِهِ إِلَی بَیْتِ اللَّهِ الْحَرَامِ فَإِنْ کَانَ مِنْ أَهْلِ بَیْتِ اللَّهِ الْحَرَامِ کَانَ لَهُ نُوراً إِلَی بَیْتِ الْمَقْدِس.

امام علی (علیه السلام)- هرکس آیه: قُلْ إِنَّمَا أَنَا بَشَرٌ مِّثْلُکُمْ یُوحَی إِلَیَّ أَنَّمَا إِلَهُکُمْ إِلَهٌ وَاحِدٌ فَمَنْ کانَ یَرْجُوا لِقاءَ رَبِّهِ فَلْیَعْمَلْ عَمَلاً صالِحاً وَ لا یُشْرِکْ بِعِبادَةِ رَبِّهِ أَحَداً را قرائت کند، این آیه، نور او از بسترش تا بیت الله الحرام خواهد بود و هرکس در بیت الله الحرام نور و روشنایی داشته باشد، در بیت المقدس نیز نور خواهد داشت.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۸، ص۴۰۲
بحارالأنوار، ج۷۳، ص۲۰۰/ البرهان
۱۰
(کهف/ مقدمه)

الرّسول ( مَنْ قَرَأَ هَذِهِ السُّورَهًَْ یَوْمَ الْجُمُعَهًِْ غَفَرَ اللَّهُ لَهُ مِنَ الْجُمُعَهًِْ إِلَی الْجُمُعَهًِْ وَ زِیَادَهًَْ ثَلَاثَهًِْ أَیَّامٍ وَ أُعْطِیَ نُوراً یَبْلُغُ إِلَی السَّمَاءِ؛ وَ مَنْ کَتَبَهَا وَ جَعَلَهَا فِی إِنَاءٍ زُجَاجٍ ضَیِّقِ الرَّأْسِ وَ جَعَلَهُ فِی مَنْزِلِهِ أَمِنَ مِنَ الْفَقْرِ وَ الدَّیْنِ هُوَ وَ أَهْلُهُ وَ أَمِنَ مِنْ أَذَی النَّاسِ.

پیامبر (صلی الله علیه و آله)- هرکس این سوره را روز جمعه بخواند، خداوند از جمعه تا جمعه و سه روز بیشتر او را می‌آمرزد و نوری به او عطا می‌شود که به آسمان می‌رسد و هرکس آن را بنویسد و در ظرف شیشه‌ای که سرش تنگ است در منزلش قرار دهد، او و خانواده‌اش از فقر و قرض ایمن می‌شوند و از اذیت مردم ایمن می‌شود.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۸، ص۴۰۲
البرهان

آیه الْحَمْدُ للهِ الَّذي أَنْزَلَ عَلى عَبْدِهِ الْكِتابَ وَ لَمْ يَجْعَلْ لَهُ عِوَجاً [1]

حمد مخصوص خدايى است كه اين كتاب را بر بنده [برگزيده] اش نازل كرد، و هيچ‌گونه كژى در آن قرار نداد.

۱
(کهف/ ۱)

علی‌بن‌ابراهیم ( وَ لَمْ یَجْعَلْ لَهُ عِوَجاً قَیِّماً قَالَ هَذَا مُقَدَّمٌ وَ مُؤَخَّرٌ لِأَنَّ مَعْنَاهُ الَّذِی أَنْزَلَ عَلَی عَبْدِهِ الْکِتَابَ قَیِّماً وَ لَمْ یَجْعَلْ لَهُ عِوَجاً فَقَدْ قَدَّمَ حَرْفاً عَلَی حَرْف.

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- الحَمْدُ للهِ الَّذی أَنْزَلَ عَلی عَبْدِهِ الْکِتابَ وَ لَمْ یَجْعَلْ لَهُ عِوَجاً* قَیِّماً؛ اینجا تقدیم و تأخیر صورت گرفته است، زیرا معنای آن چنین است؛ الَّذی أَنْزَلَ عَلی عَبْدِهِ الْکِتابَ قَیِّماً وَ لَمْ یَجْعَلْ لَهُ عِوَجاً که دراین‌صورت کلمه‌ی عوجاً بر قیماً مقدّم شده است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۸، ص۴۰۲
بحارالأنوار، ج۹، ص۲۲۳/ القمی، ج۲، ص۳۰/ نورالثقلین/ البرهان
۲
(کهف/ ۱)

امیرالمؤمنین ( فِی عُیُونِ الْأَخْبَارِ فِی بَابِ مَا جَاءَ عَنِ الرِّضَا (مِنْ خَبَرِ الشَّامِیِّ وَ مَا سَأَلَ عَنْهُ أَمِیرَالْمُؤْمِنِینَ (فِی جَامِعِ الْکُوفَهًِْ حَدِیثٌ طَوِیلٌ وَ فِیهِ: وَ سَأَلَهُ: کَمْ حَجَ آدَمُ (مِنْ حِجَّهًٍْ؟ فَقَالَ (: سَبْعِینَ حِجَّهًًْ مَاشِیاً عَلَی قَدَمَیْهِ وَ أَوَّلُ حِجَّهًٍْ حَجَّهَا کَانَ مَعَهُ الصُّرَدُ یَدُلُّهُ عَلَی مَوَاضِعِ الْمَاءِ وَ خَرَجَ مَعَهُ مِنَ الْجَنَّهًِْ وَ قَدْ نُهِیَ عَنْ أَکْلِ الصُّرَدِ وَ الْخُطَّافِ. وَ سَأَلَهُ: مَا بَالُهُ لَا یَمْشِی؟ قَالَ (: لِأَنَّهُ نَاحَ عَلَی بَیْتِ الْمَقْدِسِ فَطَافَ حَوْلَهُ أَرْبَعِینَ عَاماً یَبْکِی عَلَیْهِ وَ لَمْ یَزَلْ یَبْکِی مَعَ آدَمَ (فَمِنْ هُنَاکَ سَکَنَ الْبُیُوتَ وَ مَعَهُ تِسْعُ آیَاتٍ مِنْ کِتَابِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ مِمَّا کَانَ آدَمُ (یَقْرَؤُهَا فِی الْجَنَّهًِْ وَ هِیَ مَعَهُ إِلَی یَوْمِ الْقِیَامَهًِْ ثَلَاثُ آیَاتٍ مِنْ أَوَّلِ الْکَهْفِ وَ ثَلَاثُ آیَاتٍ مِنْ سُبْحَانَ الَّذِی أَسْرَی وَ هِیَ إِذا قَرَأْتَ الْقُرْآنَ وَ ثَلَاثُ آیَاتٍ مِنْ یس وَ هِیَ وَ جَعَلْنا مِنْ بَیْنِ أَیْدِیهِمْ سَدًّا.

امام علی (علیه السلام)- در عیون اخبار از امام رضا (علیه السلام) روایت است: مرد شامی از امیرالمؤمنین (علیه السلام) پرسید: «آدم چند بار حجّ به جا آورد»؟ حضرت فرمود: «هفتاد بار پیاده، و در اوّلین سفرش جغد همراهش بود و مواضع آب را به او نشان می‌داد و به همراه او از بهشت بیرون آمده بود. آدم از خوردن جغد و پرستو منع شد». مرد شامی پرسید: «چرا پرستو روی زمین راه نمی‌رود»؟ حضرت فرمود: «زیرا بر بیت المقدس نوحه سرایی نمود و چهل سال بر آن گریست و همیشه به همراه آدم (علیه السلام) می‌گریست. لذا در خانه‌هایی سکنی گزید و نُه آیه از آیات کتاب خداوند عزّ و جلّ که آدم (علیه السلام) در بهشت آن‌ها را می‌خواند، به همراه داشت و تا قیامت نیز به همراه خواهد داشت. آن آیات عبارتند از: سه آیه از اوّل سوره کهف، سه آیه از سوره إسراء که عبارتند از: فَإِذا قَرَأْتَ الْقُرْآنَ (اسراء/۴۵) و سه آیه از یس که آن: وَ جَعَلْنا مِنْ بَیْنِ أَیْدیهِمْ سَدًّا ... (یس/۹)».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۸، ص۴۰۲
عیون أخبارالرضا (ج۱، ص۲۴۳/ نورالثقلین

آیه قَيِّماً لِيُنْذِرَ بَأْساً شَديداً مِنْ لَدُنْهُ وَ يُبَشِّرَ الْمُؤْمِنينَ الَّذينَ يَعْمَلُونَ الصَّالِحاتِ أَنَّ لَهُمْ أَجْراً حَسَناً [2]

در‌حالى‌كه پايدار و بر پا دارنده‌ی [ديگر كتب آسمانى] است؛ تا از جانب او [بدكاران را] از عذاب شديدى بترساند؛ و مؤمنانى را كه كارهاى شايسته انجام مى‌دهند، بشارت دهد كه پاداش نيكويى براى آنهاست.

۱
(کهف/ ۲)

الباقر ( عَن أَبِی‌بَصِیر عَنْ أَبِی‌جَعْفَرٍ (لِیُنْذِرَ بَأْساً شَدِیداً مِنْ لَدُنْهُ قَالَ الْبَأْسُ الشَّدِیدُ عَلِیٌّ (وَ هُوَ لَدُنْ رَسُولِ‌اللَّهِ (قَاتَلَ مَعَهُ عَدُوَّهُ فَذَلِکَ قَوْلُهُ لِیُنْذِرَ بَأْساً شَدِیداً مِنْ لَدُنْهُ.

امام باقر (علیه السلام)- لِیُنذِرَ بَأْسًا شَدِیدًا مِن لَّدُنْهُ؛ قدرت سخت، علی (علیه السلام) است همان که از جانب رسول خدا (صلی الله علیه و آله) است و در رکاب او با دشمنانش پیکار کرد. و مراد آیه: لِیُنذِرَ بَأْسًا شَدِیدًا مِن لَّدُنْهُ همان علی (علیه السلام) است».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۸، ص۴۰۴
بحارالأنوار، ج۳۶، ص۲۱/ تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص۲۸۵/ العیاشی، ج۲، ص۳۲۱/ نورالثقلین/ البرهان
۲
(کهف/ ۲)

علی‌بن‌ابراهیم ( لِیُنْذِرَ بَأْساً شَدِیداً مِنْ لَدُنْهُ یَعْنِی یُخَوِّفُ وَ یُحَذِّرُهُمْ مِنْ عَذَابِ اللَّهِ عَزَّ‌وَ‌جَلَّ.

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- لِیُنْذِرَ بَأْساً شَدِیداً مِنْ لَدُنْهُ؛ یعنی آن‌ها را از عذاب خدا بترساند و برحذر دارد.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۸، ص۴۰۴
بحارالأنوار، ج۹، ص۲۲۳/ القمی، ج۲، ص۳۰

آیه ماكِثينَ فيهِ أَبَداً [3]

[همان بهشت برين] كه جاودانه در آن خواهند ماند.

۱
(کهف/ ۳)

الأئمّهًْ ( لَوْ أَنَّ کُلَّ مَلَکٍ (خَلَقَهُ اللَّهُ عَزَّ‌وَ‌جَلَّ وَ کُلَّ نَبِیٍّ (بَعَثَهُ اللَّهُ وَ کُلَّ صِدِّیقٍ وَ کُلَّ شَهِیدٍ شَفَعُوا فِی نَاصِبٍ لَنَا أَهْلَ الْبَیْتِ أَنْ یُخْرِجَهُ اللَّهُ عَزَّ‌وَ‌جَلَّ مِنَ النَّارِ مَا أَخْرَجَهُ اللَّهُ أَبَداً وَ اللَّهُ عَزَّ‌وَ‌جَلَّ یَقُولُ فِی کِتَابِهِ ماکِثِینَ فِیهِ أَبَداً وَ قَدْ رُوِیَ بِأَسَانِیدَ مُعْتَبَرَهًٍْ عَنْ أَبِی‌عَبْدِاللَّهِ (أَنَّهُ قَالَ لَیْسَ النَّاصِبُ مَنْ نَصَبَ لَنَا أَهْلَ الْبَیْتِ لِأَنَّکَ لَا تَجِدُ رَجُلًا یَقُولُ أَنَا أُبْغِضُ محمدا (وَ آل محمد (وَ لَکِنَّ النَّاصِبَ مَنْ نَصَبَ لَکُمْ وَ هُوَ یَعْلَمُ أَنَّکُمْ تَتَوَلَّوْنَا وَ تَتَبَرَّءُونَ مِنْ عَدُوِّنَا وَ أَنَّکُمْ مِنْ شِیعَتِنَا.

ائمه ( از ائمه (روایت شده است: اگر هر فرشتهای که خداوند عزّوجلّ او را آفریده باشد و هر پیامبری که خداوند او را مبعوث کرده باشد و هر دوست و هر شهیدی در حق دشمن ما اهل بیت شفاعت کنند که خداوند عزّوجلّ او را از آتش بیرون بیاورد، خداوند هرگز او را خارج نمیکند و در کتاب خود میفرماید: ماکِثِینَ فِیهِ أَبَداً. از امام صادق (علیه السلام) روایت شده است که فرمود: «دشمن کسی نیست که با ما اهل بیت دشمنی کند، زیرا کسی نمیگوید من دشمن محمّد و آل او هستم، بلکه دشمن کسی است که با شما دشمنی کند درحالیکه میداند شما دوستان ما هستید و از دشمنان ما بیزاری میجویید و شیعه ما هستید».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۸، ص۴۰۴
بحارالأنوار، ج۸، ص۳۶۹/ بحارالأنوار، ج۲۷، ص۲۳۴ و ثواب الأعمال، ص۲۰۷؛ «و قد روی باسانید ... الی آخر» محذوف
۲
(کهف/ ۳)

الصّادق ( عَنْ مَسْعَدَهًَْ بْنِ صَدَقَهًَْ، قَالَ: قَصَّ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ (قِصَصَ أَهْلِ الْمِیثَاقِ مِنْ أَهْلِ الْجَنَّهًِْ وَ أَهْلِ النَّارِ، فَقَالَ فِی صِفَاتِ أَهْلِ الْجَنَّهًِْ: فَمِنْهُمْ مَنْ لَقِیَ اللَّهَ شُهَدَاءَ لِرُسُلِهِ، ثُمَّ مَرَّ فِی صِفَتِهِمْ حَتَّی بَلَغَ مِنْ قَوْلِهِ، ثُمَّ جَاءَ الِاسْتِثْنَاءُ مِنَ اللَّهِ فِی الْفَرِیقَیْنِ جَمِیعاً، فَقَالَ الْجَاهِلُ بِعِلْمِ التَّفْسِیرِ: إِنَّ هَذَا الِاسْتِثْنَاءَ مِنَ اللَّهِ إِنَّمَا هُوَ لِمَنْ دَخَلَ الْجَنَّهًَْ وَ النَّارَ وَ ذَلِکَ أَنَّ الْفَرِیقَیْنِ جَمِیعاً، یَخْرُجَانِ مِنْهُمَا فَیَبْقَیَانِ وَ لَیْسَ فِیهِمَا أَحَدٌ، وَ کَذَبُوا بَلْ إِنَّمَا عَنَی بِالاسْتِثْنَاءِ، أَنَّ وُلْدَ آدَمَ کُلَّهُمْ وَ وُلْدَ الْجَانِّ مَعَهُمْ عَلَی الْأَرْضِ وَ السَّمَاوَاتِ تُظِلُّهُمْ فَهُوَ یَنْقُلُ الْمُؤْمِنِینَ حَتَّی یُخْرِجَهُمْ إِلَی وَلَایَهًِْ الشَّیَاطِینِ وَ هِیَ النَّارُ، وَ یَنْقُلُ الْکُفَّارَ حَتَّی یُخْرِجَهُمْ إِلَی وَلَایَهًِْ حُجَجِهِ وَ هِیَ الْجَنَّهًُْ، فَذَلِکَ الَّذِی عَنَی اللَّهُ فِی أَهْلِ الْجَنَّهًِْ وَ أَهْلِ النَّارِ مَا دَامَتِ السَّمَاوَاتُ وَ الْأَرْضُ، یَقُولُ فِی الدُّنْیَا. وَ اللَّهُ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی لَیْسَ بِمُخْرِجٍ أَهْلَ الْجَنَّهًِْ مِنْهَا أَبَداً وَ لَا أَهْلَ النَّارِ مِنْهَا أَبَداً وَ کَیْفَ یَکُونُ ذَلِکَ وَ قَدْ قَالَ اللَّهُ تَعَالَی فِی کِتَابِهِ: خالِدِینَ فِیها أَبَداً، لَیْسَ فِیهَا اسْتِثْنَاءٌ وَ کَذَلِکَ قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ (: مَنْ دَخَلَ فِی وَلَایَهًِْ آلِ مُحَمَّدٍ، دَخَلَ الْجَنَّهًَْ وَ مَنْ دَخَلَ فِی وَلَایَهًِْ عَدُوِّهِمْ، دَخَلَ النَّارَ وَ هَذَا الَّذِی عَنَی اللَّهُ مِنَ الِاسْتِثْنَاءِ فِی الْخُرُوجِ مِنَ الْجَنَّهًِْ وَ النَّارِ وَ الدُّخُولِ.

امام صادق (علیه السلام)- مسعدهًْ‌بن‌صدقه گوید: امام صادق (علیه السلام) داستان بهشتیان و دوزخیانی را که خداوند از ایشان پیمان گرفته، بیان فرمود و در اوصاف بهشتیان فرمود: «برخی از آنان با خداوند دیدار کرده و در محضر او حضور می‌یابند درحالی‌که گواهان صدق پیامبران خدایند». سپس امام (علیه السلام) اوصاف آنان را ذکر کرد. تا به این جمله رسید که: «سپس در بیان پروردگار درباره‌ی بهشتیان و دوزخیان حرف استثناء آمده است و آن که از علم تفسیر اطّلاعی ندارد و نسبت به آن جاهل است، اظهار داشته است که: این ادات استثنا، در بیان پروردگار متعال، درباره کسی است که وارد بهشت و دوزخ گشته است، چرا که هر دو گروه بهشتی و دوزخی از آن جا خارج می‌شوند. و بهشت و دوزخ، باقی می‌ماند درحالی‌که هیچ کس در این دو مکان نیست. امّا برداشت چنین اشخاصی و تفسیر آن‌ها غلط و کذب است و منظور خداوند متعال از این استثنا، آن است که همه‌ی فرزندان آدم و فرزندان جانّ، در این دنیا بر روی زمین هستند و آسمان‌ها بر آنان سایه می‌افکند، پس اوست که مؤمنان را منتقل می‌کند تا آنکه به ولایت شیاطین یعنی آتش درمی‌آورد و این همان مفهومی است که خداوند راجع به دوزخیان و بهشتیان به آن اشاره فرموده است: تا آسمانها و زمین برپاست (هود/۱۰۸) یعنی در این دنیا نه در روز قیامت. ذات باری‌تعالی هرگز بهشتیان را از بهشت بیرون نمی‌کند، همچنان که هرگز همه دوزخیان را از دوزخ، خارج نمی‌کند؛ بنابراین چنین امری اصلاً ممکن نیست، چرا که خداوند در قرآن فرموده است: در باغهایی از بهشت وارد می‌کنیم (نساء/۵۷) در این آیه کریمه کسی را استثنا نکرده است. همچنین امام باقر (علیه السلام) فرمود: «هرکه در ولایت آل محمد (وارد گردد، داخل بهشت خواهد شد، و هر آن کس که در ولایت دشمنان آن‌ها وارد گردد، دوزخی خواهد شد؛ و این همان مفهومی است که خداوند متعال از استثنا در خروج از بهشت و آتش و ورود به بهشت، قصد کرده است».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۸، ص۴۰۴
الفصول المهمه، ج۱، ص۳۷۴/ العیاشی، ج۲، ص۱۵۹
۳
(کهف/ ۳)

علی‌بن‌ابراهیم ( وَ یُبَشِّرَ الْمُؤْمِنِینَ الَّذِینَ یَعْمَلُونَ الصَّالِحاتِ أَنَّ لَهُمْ أَجْراً حَسَناً ماکِثِینَ فِیهِ أَبَداً یَعنِی فِی الجَنَّهًِْ.

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- وَ یُبَشِّرَ الْمؤْمِنِینَ الَّذِینَ یَعْمَلُونَ الصَّالِحَاتِ أَنَّ لَهُمْ أَجْرًا حَسَنًا * مَاکِثِینَ فِیهِ أَبَدًا؛ یعنی در آن (بهشت) ماندگار خواهند بود.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۸، ص۴۰۶
القمی، ج۲، ص۳۰

آیه وَ يُنْذِرَ الَّذينَ قالُوا اتَّخَذَ اللهُ وَلَداً [4]

و [نيز] آن‌ها را كه گفتند: «خداوند، فرزندى اختيار كرده است»، انذار كند.

آیه ما لَهُمْ بِهِ مِنْ عِلْمٍ وَ لا لِآبائِهِمْ كَبُرَتْ كَلِمَةً تَخْرُجُ مِنْ أَفْواهِهِمْ إِنْ يَقُولُونَ إِلاَّ كَذِباً [5]

نه آن‌ها [هرگز] به اين سخن يقين دارند، و نه پدرانشان. سخن بزرگى از دهانشان خارج مى‌شود! آن‌ها فقط دروغ مى‌گويند!

۱
(کهف/ ۵)

علی‌بن‌ابراهیم ( وَ یُنْذِرَ الَّذِینَ قالُوا اتَّخَذَ اللهُ وَلَداً ما لَهُمْ بِهِ مِنْ عِلْمٍ مَا قَالَتْ قُرَیْشٌ حِینَ زَعَمُوا أَنَّ الْمَلَائِکَهًَْ بَنَاتُ اللَّهِ وَ مَا قالَتِ الْیَهُودُ وَ النَّصَارَی فِی قَوْلِهِمْ عُزَیْرٌ ابْنُ اللهِ وَ الْمَسِیحُ ابْنُ اللهِ.

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- وَ یُنْذِرَ الَّذِینَ قالُوا اتَّخَذَ اللهُ وَلَداً ما لَهُمْ بِهِ مِنْ عِلْمٍ؛ هنگامی‌که قریش ادّعا کردند که ملائکه دختران خدا هستند و یا اینکه یهود و نصاری قائل شدند که عزیر و مسیح پسران خدا هستند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۸، ص۴۰۶
القمی، ج۲، ص۳۰/ نورالثقلین

آیه فَلَعَلَّكَ باخِعٌ نَفْسَكَ عَلى آثارِهِمْ إِنْ لَمْ يُؤْمِنُوا بِهذَا الْحَديثِ أَسَفاً [6]

گويى مى‌خواهى، خود را به خاطر اعمال آن‌ها از غم و اندوه هلاك كنى اگر به اين گفتار ايمان نياورند!

سبب نزول

۱
(کهف/ ۶)

الصّادق ( قَالَ النَّبِیُّ (یَا عَلِیُّ إِنِّی سَأَلْتُ اللَّهَ أَنْ یُوَالِیَ بَیْنِی وَ بَیْنَکَ فَفَعَلَ وَ سَأَلْتُهُ أَنْ یُؤَاخِیَ بَیْنِی وَ بَیْنَکَ فَفَعَلَ وَ سَأَلْتُهُ أَنْ یَجْعَلَکَ وَصِیِّی فَفَعَلَ فَقَالَ رَجُلٌ لَصَاعٌ مِنْ تَمْرٍ فِی شَنٍّ بَالٍ خَیْرٌ مِمَّا سَأَلَ مُحَمَّدٌ رَبَّهُ هَلَّا سَأَلَ مَلَکاً یَعْضُدُهُ عَلَی عَدُوِّهِ أَوْ کَنْزاً یَسْتَغْنِی بِهِ عَلَی فَاقَتِهِ فَأَنْزَلَ اللَّهُ تَعَالَی فَلَعَلَّکَ باخِعٌ نَفْسَکَ الْآیَهًَْ.

امام صادق (علیه السلام)- از امام صادق (علیه السلام) روایت است که پیامبر (صلی الله علیه و آله) فرمود: ای علی! من از خداوند خواستم که بین من و تو پیوند دوستی ایجاد کند و او اجابت کرد. سپس درخواست کردم که بین من و تو پیوند برادری ایجاد کند و او درخواستم را پاسخ گفت و از او خواستم که تو را وصی من قرار دهد و این کار را انجام داد. مردی گفت: «به خدا قسم، یک پیمانه خرما در درون مشکی کهنه بهتر از چیزی است که محمّد (صلی الله علیه و آله) از پرودگارش خواست، چرا از او فرشته‌ای نخواست تا در برابر دشمنانش او را یاری کند، یا گنجی درخواست نکرد که در برابر فقر از آن کمک بگیرد»! سپس خداوند نازل کرد: فَلَعَلَّکَ باخِعٌ نَفْسَکَ عَلی آثارِهِمْ إِنْ لَمْ یُؤْمِنُوا بِهذَا الحَدیثِ أَسَفاً.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۸، ص۴۰۶
المناقب، ج۲، ص۳۴۲/ بحارالأنوار، ج۴۰، ص۷۲؛ «أن یوالی ... أو کنزا یستغنی» و «و فی روایهًْ ... علهًْ» محذوفتان
۲
(کهف/ ۶)

الرّسول ( عَنِ الْکَلْبِیِ نَزَلَتْ أَنْ یُبَلِّغَ فِیهِ فَأَخَذَ رَسُولُ‌اللَّهِ (بِیَدِ عَلِیٍّ (فَقَالَ مَنْ کُنْتُ مَوْلَاهُ فَعَلِیٌّ (مَوْلَاهُ اللَّهُمَّ وَالِ مَنْ وَالَاهُ وَ عَادِ مَنْ عَادَاهُ فَقَوْلُهُ یا أَیُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ ما أُنْزِلَ إِلَیْکَ مِنْ رَبِّکَ فِیهِ خَمْسَهًُْ أَشْیَاءَ کَرَامَهًٌْ وَ أَمْرٌ وَ حِکَایَهًٌْ وَ عَزْلٌ وَ عِصْمَهًٌْ أَمَرَ اللَّهُ نَبِیَّهُ أَنْ یَنْصِبَ علیا (إِمَاماً فَتَوَقَّفَ فِیهِ لِکَرَاهَتِهِ تَکْذِیبَ الْقَوْمِ فَنَزَلَتْ فَلَعَلَّکَ باخِعٌ نَفْسَکَ الْآیَهًَْ فَأَمَرَهُمْ رَسُولُ‌اللَّهِ (أَنْ یُسَلِّمُوا عَلَی عَلِیٍّ (بِالْإِمْرَهًِْ.

پیامبر (صلی الله علیه و آله)- کلبی گوید: رسول خدا (صلی الله علیه و آله) دست علی (علیه السلام) را گرفت و فرمود: «هرکس من سرپرست و صاحب اختیار او هستم، پس علی (علیه السلام) سرپرست و صاحب اختیار او است. خداوندا! دوست بدار کسی را که با او دوستی کند و دشمن باش با کسی که با او دشمنی کند؛ پس در این سخن خداوند؛ ای پیامبر! آنچه از طرف پروردگارت بر تو نازل شده است. (مائده/۶۷) پنج چیز است: کرامت، دستور، حکایت، عزل و حفظ؛ خداوند به پیامبرش دستور داد که علی (علیه السلام) را به‌عنوان امام نصب کند. پیامبر (صلی الله علیه و آله) به خاطر اینکه از تکذیب قوم کراهت داشت، در انجام این کار توقّف کرد؛ در نتیجه این آیه: فَلَعَلَّکَ باخِعٌ نَفْسَکَ عَلی آثارِهِمْ إِنْ لَمْ یُؤْمِنُوا بِهذَا الحَدیثِ أَسَفاً نازل شد. سپس رسول خدا (صلی الله علیه و آله) به آن‌ها دستور داد که بر علی (علیه السلام) به‌عنوان امیر سلام کنند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۸، ص۴۰۸
بحارالأنوار، ج۳۷، ص۱۵۵
بیشتر