الرّسول (صلی الله علیه و آله)- عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ قَالَ: قَالَ أَبُوبَکْرٍ یَا رَسُولَ اللَّهِ أَسْرَعَ إِلَیْکَ الشَّیْبُ قَالَ شَیَّبَتْنِی هُودُ وَ الْوَاقِعَةُ وَ الْمُرْسَلَاتُ وَ عَمَّ یَتَساءَلُونَ.1
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- ابوبکر گفت: «ای رسول خدا (صلی الله علیه و آله)! چقدر زود پیر شدی»؟ فرمود: «سوره‌های هود، واقعه و مرسلات و عمّ یتسائلون مرا پیر کردند».
الصّادق (علیه السلام)- وَ مَنْ قَرَأَ عَمَّ یَتَساءَلُونَ لَمْ یَخْرُجْ سَنَتَهُ إِذَا کَانَ یُدْمِنُهَا فِی کُلِّ یَوْمٍ حَتَّی یَزُورَ بَیْتَ اللَّهِ الْحَرَامَ إِنْ شَاءَ اللَّهُ.2
امام صادق (علیه السلام)- هرکس سوره‌ی عَمَّ یَتَسَاءلُونَ را بخواند و هر روز بر خواندن این سوره مداومت کند، آن سال را پشت سر نخواهد گذاشت مگر اینکه در همان سال به خواست خداوند، حتماً به زیارت خانه‌ی خدا مشرّف خواهد شد.
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- مَنْ قَرَأَ سُورَهًَْ عَمَّ یَتَسَاءَلُونَ سَقَاهُ اللَّهُ بَرْدَ الشَّرَابِ یَوْمَ الْقِیَامَهًِْ.3
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- هرکس سوره‌ی عم یتساءلون را بخواند، خداوند آن را در روز قیامت با نوشیدنی خنک گوارا می‌کند.
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- مَنْ قَرَأَ هَذِهِ السُّورَهًَْ وَ حَفِظَهَا لَمْ یَکُنْ حِسَابُهُ یَوْمَ الْقِیَامَهًِْ إِلَّا بِمِقْدَارِ سُورَهًٍْ مَکْتُوبَهًٍْ، حَتَّی یَدْخُلَ الْجَنَّهًَْ، وَ مَنْ کَتَبَهَا وَ عَلَّقَهَا عَلَیْهِ لَمْ یَقْرَبْهُ قُمَّلٌ وَ زَادَتْ فِیهِ قُوَهًًْ عَظِیمَهًًْ. 4
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- هرکس این سوره را بخواند و از حفظ کند، مدّت زمانی که برای حسابرسی وی در روز قیامت در نظر گرفته می‌شود تا وارد بهشت شود، به‌اندازه‌ی نوشتن یک سوره است و هرکس این سوره را بنویسد و به بازوی خویش ببندد، هرگز شپش به وی نزدیک نخواهد شد و نیروی عظیمی در وی به وجود می‌آید.
الصّادق (علیه السلام)- مَنْ قَرَأَهَا لِمَنْ أَرَادَ السَّهَرَ، سَهَرَ، وَ قِرَاءَتُهَا لِمَنْ هُوَ مُسَافِرٌ بِاللَّیْلِ یَحْفَظُهُ مِنْ کُلِّ طَارِقٍ بِإِذْنِ اللَّهِ تَعَالَی.
امام صادق (علیه السلام)- هرکس این سوره را برای کسی که قصد شب زنده‌داری داشته باشد، بخواند، تمام شب را بیدار خواهد ماند. اگر کسی که در شب مسافرت می‌کند این سوره را بخواند، به‌خواست خداوند، وی را از هر دزد و راهزنی محفوظ نگاه می دارد.
آیه عَمَّ يَتَساءَلُونَ [1]
آن‌ها از چه‌چيز از يكديگر سؤال مي‌كنند؟!
ابن عبّاس (رحمة الله علیه)- عَنْ ابْنِ عَبَّاسٍ، قَالَ: کُنَّا جُلُوساً مَعَ النَّبِیِّ (صلی الله علیه و آله) إِذْ هَبَطَ عَلَیْهِ الْأَمِینُ جَبْرَئِیلُ (علیه السلام) وَ مَعَهُ جَامٌ مِنَ الْبِلَّوْرِ الْأَحْمَرِ مَمْلُوءَهًٌْ مِسْکاً وَ عَنْبَراً، وَ کَانَ إِلَی جَنْبِ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) عَلِیُّ‌بْنُ‌أَبِی طَالِبٍ (علیه السلام) وَ وَلَدَاهُ الْحَسَنُ (علیه السلام) وَ الْحُسَیْنُ (علیه السلام) ... ... فَلَمَّا صَارَتْ فِی کَفِ الْحَسَنِ قَالَتْ: بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ عَمَّ یَتَساءَلُونَ عَنِ النَّبَإِ الْعَظِیمِ الَّذِی هُمْ فِیهِ مُخْتَلِفُون.
ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- از ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه) و ابورافع روایت است که گفتند: ما به حضور پیغمبر (صلی الله علیه و آله) مشرّف شدیم که جبرئیل (علیه السلام) با یک جام بلوری که قرمز رنگ و پر از مشک و عنبر بود نازل شد. علی (علیه السلام) و دو فرزندش حسن (علیه السلام) و حسین (علیه السلام) نیز در کنار ایشان بودند. تا اینکه وقتی به‌دست امام حسن (علیه السلام) رسید گفت: «بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ* عَمَّ یَتَساءَلُونَ* عَنِ النَّبَإِ الْعَظِیمِ* الَّذِی هُمْ فِیهِ مُخْتَلِفُون».
آیه عَنِ النَّبَإِ الْعَظيمِ [2]
از خبر بزرگ و پراهميّت [رستاخيز]!
آیه الَّذي هُمْ فيهِ مُخْتَلِفُونَ [3]
كه پيوسته در آن اختلاف دارند.
أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- عَنْ أَبِی‌حَمْزَهًَْ الثُّمَالِیِّ قَالَ سَأَلْتُ أَبَا جَعْفَر (علیه السلام) فِی قَوْلِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ عَمَّ یَتَساءَلُونَ فَقَالَ کَانَ أَمِیرُ‌الْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) یَقُولُ لِأَصْحَابِهِ أَنَا وَ اللَّهِ النَّبَأُ الْعَظِیمُ الَّذِی اخْتُلِفَ فِی جَمِیعِ الْأُمَمِ بِأَلْسِنَتِهَا وَ اللَّهِ مَا لِلَّهِ نَبَأٌ أَعْظَمُ مِنِّی وَ لَا لِلَّهِ آیَهًٌْ أَعْظَمُ مِنِّی.
امام علی (علیه السلام)- ابوحمزه ثمالی گوید: از امام باقر (علیه السلام) درباره‌ی تفسیر عَمَّ یَتَساءَلُونَ* عَنِ النَّبَإِ الْعَظِیمِ، سؤال کردم. فرمود: «علیّ‌بن‌ابی‌طالب (علیه السلام) به اصحاب خود می‌گفت: به خدا سوگند! من نباء عظیم هستم که تمامی امّت درباره‌ی من اختلاف کردند. به خدا سوگند! خدای سبحان را نبئی عظیم‌تر و بزرگتر از من نیست و هیچ آیه‌ای از من بزرگتر برای پروردگار جهانیان نیست».
الباقر (علیه السلام)- عَنْ أَبِی حَمْزَهًَْ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ (علیه السلام) قَالَ: قُلْتُ لَهُ جُعِلْتُ فِدَاکَ إِنَّ الشِّیعَهًَْ یَسْأَلُونَکَ عَنْ تَفْسِیرِ هَذِهِ الْآیَهًِْ عَمَّ یَتَساءَلُونَ عَنِ النَّبَإِ الْعَظِیمِ قَالَ ذَلِکَ إِلَیَ إِنْ شِئْتُ أَخْبَرْتُهُمْ وَ إِنْ شِئْتُ لَمْ أُخْبِرْهُمْ ثُمَّ قَالَ لَکِنِّی أُخْبِرُکَ بِتَفْسِیرِهَا قُلْتُ عَمَّ یَتَساءَلُونَ قَالَ فَقَالَ هِیَ فِی أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) کَانَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) یَقُولُ مَا لِلَّهِ عَزَّوَجَلَّ آیَهًٌْ هِیَ أَکْبَرُ مِنِّی وَ لَا لِلَّهِ مِنْ نَبَإٍ أَعْظَمُ مِنِّی.
امام باقر (علیه السلام)- ابوحمزه ثمالی گوید: به امام باقر (علیه السلام) عرض کردم: «فدایت شوم! شیعه از شما تفسیر این آیه را می‌پرسند: «عَمَّ یَتَساءَلُونَ عَنِ النَّبَإِ الْعَظِیمِ»! فرمود: «اختیار با من است، اگر خواهم به آن‌ها می‌گویم و اگر خواهم نمی‌گویم»، سپس فرمود: «ولی من تفسیرش را برای تو می‌گویم». عرض کردم: «از چه از یکدیگر می‌پرسند»؟ فرمود: «این آیه درباره‌ی امیرالمؤمنین (علیه السلام) است، آن حضرت (علیه السلام) می‌فرمود: «خدا را آیه‌ای بزرگتر از من نیست، خدا را خبری بزرگتر از من نیست»».
آیه كَلاَّ سَيَعْلَمُونَ [4]
چنين نيست [كه آن‌ها فكر مي‌كنند]، به‌زودي خواهند دانست.
آیه ثُمَّ كَلاَّ سَيَعْلَمُونَ [5]
باز هم چنين نيست [كه آن‌ها مي‌پندارند]، به‌زودي مي‌دانند [كه قيامت حق است]!
آیه أَ لَمْ نَجْعَلِ الْأَرْضَ مِهاداً [6]
آيا زمين را محلّ آرامش [شما] قرار نداديم؟!
علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- أَ لَمْ نَجْعَلِ الْأَرْضَ مِهاداً قَالَ یَمْهَدُ فِیهَا الْإِنْسَانُ وَ یَهْدَأُ.
علی‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- أَ لَمْ نَجْعَلِ الْأَرْضَ مِهاداً؛ انسان را آماده می‌کند و در آن ساکن می‌شود.
آیه وَ الْجِبالَ أَوْتادا [7]
و كوه‌ها را ميخ‌هايي [براي زمين]؟!
علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- وَ الْجِبالَ أَوْتاداً أَیْ أَوْتَادَ الْأَرْض.
علی‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- وَالْجِبَالَ أَوْتَادًا؛ منظور میخ‌های زمین است.
أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- وَتَّدَ بِالصُّخُورِ مَیَدَانَ أَرْضِه.
امام علی (علیه السلام)- و عرصه‌ی زمین را به سنگ‌های گران میخکوب کرد.
الباقر (علیه السلام)- أَیُّهَا النَّاسُ إِنَّ أَهْلَ بَیْتِ نَبِیِّکُمْ شَرَّفَهُمُ اللَّهُ بِکَرَامَتِهِ وَ أَعَزَّهُمْ بِهُدَاهُ وَ اخْتَصَّهُمْ {خَصَّهُمْ} لِدِینِهِ وَ فَضَّلَهُمْ بِعِلْمِهِ وَ اسْتَحْفَظَهُمْ وَ أَوْدَعَهُمْ عِلْمَهُ {وَ أَطْلَعَهُمْ} عَلَی غَیْبِهِ عِمَادٌ لِدِینِهِ شُهَدَاءُ عَلَیْهِ وَ أَوْتَادٌ فِی أَرْضِه.
امام باقر (علیه السلام)- ای مردم! خداوند اهل بیت پیامبرتان را با کرامتش شریف و بزرگوار کرد و آن‌ها را با هدایتش عزیز گردانید و آن‌ها را به دینش اختصاص داد و آن‌ها را با علمش برتر ساخت و آن‌ها را نگهدار و امانتدار علمش بر غیب قرار داد؛ پس آن‌ها تکیه‌گاه دینش و گواهان بر آن و وسیله‌ی ثبات در زمینش هستند.
آیه وَ خَلَقْناكُمْ أَزْواجاً [8]
و شما را به‌صورت زوج‌ها آفريديم!
آیه وَ جَعَلْنا نَوْمَكُمْ سُباتاً [9]
و خواب شما را مايه‌ی آرامشتان قرار داديم.
أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- الْحُسَیْنُ‌بْنُ‌عَلِیٍّ (علیه السلام) قَالَ: کَانَ عَلِیُّ‌بْنُ‌أَبِی طَالِبٍ (علیه السلام) بِالْکُوفَهًِْ فِی الْجَامِعِ إِذْ قَامَ إِلَیْهِ رَجُلٌ مِنْ أَهْلِ الشَّامِ فَقَالَ یَا أَمِیرَ الْمُؤْمِنِین ... وَ سَأَلَهُ عَنِ النَّوْمِ عَلَی کَمْ وَجْهٍ هُوَ فَقَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) النَّوْمُ عَلَی أَرْبَعَهًِْ أَصْنَافٍ الْأَنْبِیَاءُ تَنَامُ عَلَی أَقْفِیَتِهَا مُسْتَلْقِیَهًًْ وَ أَعْیُنُهَا لَا تَنَامُ مُتَوَقِّعَهًًْ لِوَحْیِ رَبِّهَا عَزَّوَجَلَّ وَ الْمُؤْمِنُ یَنَامُ عَلَی یَمِینِهِ مُسْتَقْبِلَ الْقِبْلَهًِْ وَ الْمُلُوکُ وَ أَبْنَاؤُهَا تَنَامُ عَلَی شِمَالِهَا لِیَسْتَمْرِءُوا مَا یَأْکُلُونَ وَ إِبْلِیسُ وَ أَخَوَاتُهُ وَ کُلُ مَجْنُونٍ وَ ذُو عَاهَهًٍْ یَنَامُونَ عَلَی وُجُوهِهِمْ مُنْبَطِحِین.
امام علی (علیه السلام)- علی‌بن‌موسی الرّضا (علیه السلام) از قول پدرانشان از حسین‌بن‌علی نقل نمود که علی‌بن‌ابی‌طالب (علیه السلام) در مسجد جامع کوفه بود که مردی از اهل شام برخاست و گفت: سؤالاتی دارم: ... «نحوه‌ی خوابیدن بر چند صورت است»؟ امیرالمؤمنین (علیه السلام) فرمود: «چهار نوع است: انبیا (علیهم السلام) طاقباز می‌خوابند و چشمانشان نمی‌خوابد و در انتظار وحی پروردگارشان می‌باشد؛ مؤمن بر طرف راست رو به قبله می‌خوابد؛ پادشاهان و فرزندانشان به سمت چپ می‌خوابند تا آنچه می‌خورند بر ایشان گوارا باشد؛ و ابلیس و برادرانش و هر دیوانه و مریضی، دمر می‌خوابند».
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- عَنْ جَابِرِ‌بْنِ‌عَبْدِ‌اللَّهِ (رحمة الله علیه) قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّه (صلی الله علیه و آله) قَالَتْ أُمُّ سُلَیْمَانَ‌بْنِ‌دَاوُدَ لِسُلَیْمَانَ إِیَّاکَ وَ کَثْرَهًَْ النَّوْمِ بِاللَّیْلِ فَإِنَّ کَثْرَهًَْ النَّوْمِ بِاللَّیْلِ تَدَعُ الرَّجُلَ فَقِیراً یَوْمَ الْقِیَامَهًْ.
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- مادر حضرت سلیمان‌بن‌داود (علیه السلام) به او گفت: «پسر جانم! مبادا در شب پرخوابی کنی که پرخوابی شب، مرد را روز قیامت فقیر میدارد».
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- عَنْ أَبِی الْحَسَنِ مُوسَی‌بْنِ‌جَعْفَرٍ (علیه السلام) قَال لَعَنَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) ثَلَاثَهًًْ الْآکِلَ زَادَهُ وَحْدَهُ وَ النَّائِمَ فِی بَیْتٍ وَحْدَهُ وَ الرَّاکِبَ فِی الْفَلَاهًِْ وَحْدَهُ.
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- رسول خدا (صلی الله علیه و آله) سه کس را لعنت کرد: «آنکه توشه‌ی تنها خورد، آنکه تنها در بیابان سفر کند، آنکه تنها در خانه بخوابد».
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- یَا عَلِیُّ ثَلَاثٌ یُتَخَوَّفُ مِنْهُنَ الْجُنُونُ التَّغَوُّطُ بَیْنَ الْقُبُورِ وَ الْمَشْیُ فِی خُفٍّ وَاحِدٍ وَ الرَّجُلُ یَنَامُ وَحْدَهُ.
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- ای علی (علیه السلام)! بر سه کس بیم دیوانگی است: آن که میان گورها غائط کند؛ آن که با یک لنگه کفش راه رود؛ و مردی که تنها بخوابد.
الصّادق (علیه السلام)- ثَلَاثَهًٌْ فِیهِنَ الْمَقْتُ مِنَ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ نَوْمٌ مِنْ غَیْرِ سَهَرٍ وَ ضَحِکٌ مِنْ غَیْرِ عَجَبٍ وَ أَکْلٌ عَلَی الشِّبَعِ.
امام صادق (علیه السلام)- در سه چیز دشمنی خدای عزّوجلّ است؛ خواب فزون که از بیداری است و خنده‌ای که نه از شگفتی است و خوردن در سیری.
آیه وَ جَعَلْنَا اللَّيْلَ لِباساً [10]
و شب را پوششي [براي شما]،
آیه وَ جَعَلْنَا النَّهارَ مَعاشاً [11]
و روز را وسيله‌اي براي زندگي و معاش.
الرّضا (علیه السلام)- وَ جَعَلْنَا اللَّیْلَ لِباساً قَالَ یُلْبَسُ عَلَی النَّهَارِ.
امام رضا (علیه السلام)- وَجَعَلْنَا اللَّیْلَ لِبَاسًا یعنی اینکه لباسی است بر تن روز و [روز را می‌پوشاند].
الرّضا (علیه السلام)- وَ جَعَلْنَا اللَّیْلَ لِباساً عَلَی النَّهَارِ.
امام رضا (علیه السلام)- شب را لباسی برای روز قرار دادیم.
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- عَنْ یَزِیدَ‌بْنِ‌سَلَّام ... یَا مُحَمَّدُ فَأَخْبِرْنِی لِمَ سُمِّیَ اللَّیْلُ لَیْلًا قَالَ لِأَنَّهُ یُلَایِلُ الرِّجَالَ مِنَ النِّسَاءِ جَعَلَهُ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ أُلْفَهًًْ وَ لِبَاساً وَ ذَلِکَ قَوْلُ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ وَ جَعَلْنَا اللَّیْلَ لِباساً وَ جَعَلْنَا النَّهارَ مَعاشاً.
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- یزیدبن‌سلّام گوید: ... از رسول خدا (صلی الله علیه و آله) پرسیدم: «چرا شب، لیل نامیده شد»؟ فرمود: «زیرا (زمان) انس و الفت گرفتن مردان با زنان است. و خداوند عزّوجلّ آن را الفت و پوشش قرار داده است همان‌گونه که خود او می‌فرماید: وَجَعَلْنَا اللَّیْلَ لِبَاسًا * وَجَعَلْنَا النَّهَارَ مَعَاشًا».