الکاظم ( لَا تَدَعْ قِرَاءَهًَْ سُورَهًْ تَبارَکَ الَّذِی نَزَّلَ الْفُرْقانَ عَلی عَبْدِهِ فَإِنَّ مَنْ قَرَأَهَا فِی کُلِّ لَیْلَهًٍْ لَمْ یُعَذِّبْهُ اللَّهُ أَبَداً وَ لَمْ یُحَاسِبْهُ وَ کَانَ مَنْزِلُهُ فِی الْفِرْدَوْسِ الْأَعْلَی.
امام کاظم ( قرائت سورهی فرقان را وامگذار، چراکه کسی اگر آن را در هر شب بخواند، خداوند هرگز او را عذاب نمیکند و از او حساب و کتاب به عمل نمیآورد و جایگاهش در فردوس اعلی میباشد.
الرّسول ( مَنْ قَرَأَ هَذِهِ السُّورَهًَْ بَعَثَهُ اللَّهُ یَوْمَ الْقِیَامَهًِْ وَ هُوَ مُوقِنٌ أَنَّ السَّاعَةَ آتِیَةٌ لَا رَیْبَ فِیهَا وَ دَخَلَ الْجَنَّهًَْ بِغَیْرِ حِسَابٍ وَ مَنْ کَتَبَهَا وَ عَلَّقَهَا عَلَیْهِ ثَلَاثَهًَْ أَیَّامٍ لَمْ یَرْکَبْ جَمَلًا وَ لَا دَابَّهًًْ إِلَّا مَاتَ بَعْدَ رُکُوبِهِ بِثَلَاثَهًِْ أَیَّامٍ فَإِنْ وَطِئَ زَوْجَتَهُ وَ هِیَ حَامِلٌ طَرَحَتْ وَلَدَهَا فِی سَاعَتِهِ وَ إِنْ دَخَلَ عَلَی قَوْمٍ بَیْنَهُمْ بَیْعٌ وَ شِرَاءٌ لَمْ یَتُمَّ لَهُمْ ذَلِکَ وَ فَسَدَ مَا کَانَ بَیْنَهُمْ وَ لَمْ یَتَرَاضَوْا عَلَی مَا کَانَ بَیْنَهُمْ مِنْ بَیْعٍ وَ شِرَاءٍ.
پیامبر ( هرکس سورهی فرقان را تلاوت کند خداوند او را در روز قیامت برانگیزد درحالیکه یقین دارد؛ اینکه رستاخیز آمدنی است، و شکّی در آن نیست. (حج/۷) و بدون حساب وارد بهشت شود. و هرکس آن را بنویسد و سه روز برخود بیاویزد سوار بر شتر و حیوانی نگردد مگر اینکه حیوان بعد از سوارشدنش ظرف سه روز بمیرد. و اگر با همسرش آمیزش کند درحالیکه او حامله باشد بچّه را سقط کند. و اگر پیش مردی برود که درحال خرید و فروش باشند، معامله به هم خورد و از هم بپاشد و از یکدیگر در معامله راضی نباشند.
آیه تَبارَكَ الَّذي نَزَّلَ الْفُرْقانَ عَلى عَبْدِهِ لِيَكُونَ لِلْعالَمينَ نَذيراً [1]
زوال ناپذير و پربركت است كسى كه قرآن را بر بنده اش نازل كرد تا بيمدهنده جهانيان باشد.
الرّسول ( وَ سَمَّاهُ عَبْداً فِی قَوْلِهِ تَعَالَی نَزَّلَ الْفُرْقانَ عَلی عَبْدِهِ وَ قَالَ (لَا تَدْعُنِّی إِلَّا بِیَا عَبْدَهُ فَإِنَّهُ أَشْرَفُ أَسْمَائِی.
پیامبر ( خداوند پیامبر (را در آیه: نَزَّلَ الْفُرْقانَ عَلی عَبْدِهِ عبد نامید، و آن حضرت فرمود: «مرا جز به این نام نخوانید که بهترین اسم من «عبد» است».
ابنعبّاس ( عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍَ (وَ الْبَرَکَهًُْ الْکَثْرَهًُْ فِی الْخَیْرِ.
ابنعبّاس ( [خداوند سورهی] فرقان را که دارای خیر زیاد است، نازل کرد.
الرّسول ( عَبْدُ اللَّهِ بْنُ یَزِیدَ قَالَ حَدَّثَنِی یَزِیدُ بْنُ سَلَّامٍ أَنَّهُ سَأَلَ رَسُولَ اللَّهِ (فَقَالَ لَهُ لِمَ سُمِّیَ الْفُرْقَانُ فُرْقَاناً قَالَ لِأَنَّهُ مُتَفَرِّقُ الْآیَاتِ وَ السُّوَرِ أُنْزِلَتْ فِی غَیْرِ الْأَلْوَاحِ وَ غَیْرُهُ مِنَ الصُّحُفِ وَ التَّوْرَاهًُْ وَ الْإِنْجِیلُ وَ الزَّبُورُ نَزَلَتْ کُلُّهَا جُمْلَهًًْ فِی الْأَلْوَاحِ وَ الْوَرَقِ.
پیامبر ( عبداللهبنیزید گوید: یزیدبنسلام برای من حدیث کرد که او از پیامبر (از علّت نامگذاری قرآن به فرقان پرسید. پیامبر (فرمود: «چون آیات و سورههای قرآن در یک زمان به صورت لوح و صحف نازل نشد، بر خلاف تورات و انجیل و زبور که به یکباره در لوح و صحف نازل شدند».
الصّادق ( عَنِ ابْنِ سِنَانٍ أَوْ عَنْ غَیْرِهِ عَمَّنْ ذَکَرَهُ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ (عَنِ الْقُرْآنِ وَ الْفُرْقَانِ أَ هُمَا شَیْئَانِ أَوْ شَیْءٌ وَاحِدٌ فَقَالَ (الْقُرْآنُ جُمْلَهًُْ الْکِتَابِ وَ الْفُرْقَانُ الْمُحْکَمُ الْوَاجِبُ الْعَمَلِ بِهِ.
امام صادق ( ابنسنان یا شخص دیگری و ایشان نیز از کسی که این روایت را از امام صادق (ذکر کرد نقل میکند: از امام صادق (پرسیدم: «قرآن و فرقان دو چیزند (دو معنی دارند) یا یک چیزند»؟ فرمود: «قرآن همهی کتاب است، و فرقان محکمات آن است که عمل به آن واجب است».
ابنعبّاس ( الْعَالَمُ هُوَ مَا یَعْقِلُ مِنَ الْمَلَائِکَهًِْ وَ الثَّقَلَیْنِ وَ قِیلَ: الْجِنُّ وَ الْإِنْسُ لِقَوْلِهِ تَعَالَی لِیَکُونَ لِلْعالَمِینَ نَذِیراً.
ابنعبّاس ( اشاره به صاحبان خرد از فرشتگان و اهل آسمانها و زمین و یا انسانها و اهل جن میباشد؛ لِیَکُونَ لِلْعالَمِینَ نَذِیرا.
آیه الَّذي لَهُ مُلْكُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ لَمْ يَتَّخِذْ وَلَداً وَ لَمْ يَكُنْ لَهُ شَريكٌ فِي الْمُلْكِ وَ خَلَقَ كُلَّ شَيْءٍ فَقَدَّرَهُ تَقْديراً [2]
خداوندى كه حكومت آسمانها و زمين از آنِ اوست، و فرزندى [براى خود] انتخاب نكرده، و همتايى در حكومت ندارد، و همه چيز را آفريد و به دقّت اندازهگيرى نمود.
الباقر ( إِنَّ اللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی لَمْ یَزَلْ عَالِماً قَدِیماً خَلَقَ الْأَشْیَاءَ لَا مِنْ شَیْءٍ وَ مَنْ زَعَمَ أَنَّ اللَّهَ تَعَالَی خَلَقَ الْأَشْیَاءَ مِنْ شَیْءٍ فَقَدْ کَفَرَ لِأَنَّهُ لَوْ کَانَ ذَلِکَ الشَّیْءُ الَّذِی خَلَقَ مِنْهُ الْأَشْیَاءَ قَدِیماً مَعَهُ فِی أَزَلِیَّتِهِ وَ هُوِیَّتِهِ کَانَ ذَلِکَ الشَّیْءُ أَزَلِیّاً بَلْ خَلَقَ اللَّهُ تَعَالَی الْأَشْیَاءَ کُلَّهَا لَا مِنْ شَیْء.
امام باقر ( خداوند تبارکوتعالی عالم و قدیم بوده و اشیاء را از هیچ آفریده و کسانی که معتقدند خداوند اشیاء را از چیزی آفریده به او کفر ورزیدهاند زیرا آن چیزی که اشیاء را از آن آفریده باید، قدیم و با حق تعالی از ازل بوده باشد؛ درحالیکه اینطور نیست. بلکه حق تعالی اشیاء را از هیچ آفریده است.
أمیرالمؤمنین ( کُلُ صَانِعِ شَیْءٍ فَمِنْ شَیْءٍ صَنَعَ وَ اللَّهُ لَا مِنْ شَیْءٍ صَنَعَ مَا خَلَقَ.
امام علی ( هر سازندهای شیء را از چیزی میسازد، و خداوند آنچه آفرید را از ناچیز ساخت.
الرّضا ( عَنْ حَمْدَانَ بْنِ سُلَیْمَانَ قَالَ: کَتَبْتُ إِلَی الرِّضَا (أَسْأَلُهُ عَنْ أَفْعَالِ الْعِبَادِ أَ مَخْلُوقَهًٌْ هِیَ أَمْ غَیْرُ مَخْلُوقَهًٍْ فَکَتَبَ (أَفْعَالُ الْعِبَادِ مُقَدَّرَهًٌْ فِی عِلْمِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ قَبْلَ خَلْقِ الْعِبَادِ بِأَلْفَیْ عَامٍ.
امام رضا ( حمدانبنسلیمان گوید: نامهای به امام رضا (نوشتم و از او دربارهی مخلوق بودن و نبودن افعال بندگان سؤال کردم؟ امام در پاسخ مرقوم فرمود: «افعال بندگان دوهزار سال قبل از خلقت آنان در علم خدا معلوم بود».
الرّضا ( عَنِ الْفَضْلِ بْنِ شَاذَانَ قَالَ: سَأَلَ الْمَأْمُونُ عَلِیَّ بْنَ مُوسَی الرِّضَا (أَنْ یَکْتُبَ لَهُ مَحْضَ الْإِسْلَام ... فَکَتَبَ (لَه ... أَنَ أَفْعَالَ الْعِبَادِ مَخْلُوقَهًٌْ لِلَّهِ تَعَالَی خَلْقَ تَقْدِیرٍ لَا خَلْقَ تَکْوِینٍ وَ اللَّهُ خالِقُ کُلِّ شَیْءٍ وَ لَا نَقُولُ بِالْجَبْرِ وَ التَّفْوِیض.
امام رضا ( فضلبنشاذان گوید: مأمون از امام رضا (خواست که برای او از اسلام محض بنویسد ... امام (فرمود ... افعال بندگان از طرف خداوند خلق شده و این خلق تقدیری است نه تکوینی، و خداوند متعال خالق همهی اشیاء است.
الرّسول ( إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ قَدَّرَ الْمَقَادِیرَ وَ دَبَّرَ التَّدَابِیرَ قَبْلَ أَنْ یَخْلُقَ آدَمَ بِأَلْفَیْ عَامٍ.
امام رضا ( همانا خدای عزّوجلّ دوهزار سال پیش از آفرینش آدم (همه چیز را اندازهگیری کرد و تمام امور جهان را تدبیر فرمود.
الکاظم ( عَنْ مُعَلَّی بْنِ مُحَمَّدٍ قَالَ: سُئِلَ الْعَالِمُ (کَیْفَ عِلْمُ اللَّهِ قَالَ عَلِمَ وَ شَاءَ وَ أَرَادَ وَ قَدَّرَ وَ قَضَی وَ أَمْضَی فَأَمْضَی مَا قَضَی وَ قَضَی مَا قَدَّرَ وَ قَدَّرَ مَا أَرَادَ فَبِعِلْمِهِ کَانَتِ الْمَشِیئَهًُْ وَ بِمَشِیئَتِهِ کَانَتِ الْإِرَادَهًُْ وَ بِإِرَادَتِهِ کَانَ التَّقْدِیرُ وَ بِتَقْدِیرِهِ کَانَ الْقَضَاءُ وَ بِقَضَائِهِ کَانَ الْإِمْضَاءُ وَ الْعِلْمُ مُتَقَدِّمٌ عَلَی الْمَشِیئَهًِْ وَ الْمَشِیئَهًُْ ثَانِیَهًٌْ وَ الْإِرَادَهًُْ ثَالِثَهًٌْ وَ التَّقْدِیرُ وَاقِعٌ عَلَی الْقَضَاءِ بِالْإِمْضَاءِ فَلِلَّهِ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی الْبَدَاءُ فِیمَا عَلِمَ مَتَی شَاءَ وَ فِیمَا أَرَادَ لِتَقْدِیرِ الْأَشْیَاءِ فَإِذَا وَقَعَ الْقَضَاءُ بِالْإِمْضَاءِ فَلَا بَدَاءَ فَالْعِلْمُ فِی الْمَعْلُومِ قَبْلَ کَوْنِهِ وَ الْمَشِیئَهًُْ فِی الْمُنْشَإِ قَبْلَ عَیْنِهِ وَ الْإِرَادَهًُْ فِی الْمُرَادِ قَبْلَ قِیَامِهِ وَ التَّقْدِیرُ لِهَذِهِ الْمَعْلُومَاتِ قَبْلَ تَفْصِیلِهَا وَ تَوْصِیلِهَا عِیَاناً وَ وَقْتاً وَ الْقَضَاءُ بِالْإِمْضَاءِ هُوَ الْمُبْرَمُ مِنَ الْمَفْعُولَاتِ ذَوَاتِ الْأَجْسَامِ الْمُدْرَکَاتِ بِالْحَوَاسِّ مِنْ ذَوِی لَوْنٍ وَ رِیحٍ وَ وَزْنٍ وَ کَیْلٍ وَ مَا دَبَّ وَ دَرَجَ مِنْ إِنْسٍ وَ جِنٍّ وَ طَیْرٍ وَ سِبَاعٍ وَ غَیْرِ ذَلِکَ مِمَّا یُدْرَکُ بِالْحَوَاسِّ فَلِلَّهِ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی فِیهِ الْبَدَاءُ مِمَّا لَا عَیْنَ لَهُ فَإِذَا وَقَعَ الْعَیْنُ الْمَفْهُومُ الْمُدْرَکُ فَلَا بَدَاءَ وَ اللَّهُ یَفْعَلُ ما یَشاءُ فَبِالْعِلْمِ عَلِمَ الْأَشْیَاءَ قَبْلَ کَوْنِهَا وَ بِالْمَشِیئَهًِْ عَرَّفَ صِفَاتِهَا وَ حُدُودَهَا وَ أَنْشَأَهَا قَبْلَ إِظْهَارِهَا وَ بِالْإِرَادَهًِْ مَیَّزَ أَنْفُسَهَا فِی أَلْوَانِهَا وَ صِفَاتِهَا وَ بِالتَّقْدِیرِ قَدَّرَ أَقْوَاتَهَا وَ عَرَّفَ أَوَّلَهَا وَ آخِرَهَا وَ بِالْقَضَاءِ أَبَانَ لِلنَّاسِ أَمَاکِنَهَا وَ دَلَّهُمْ عَلَیْهَا وَ بِالْإِمْضَاءِ شَرَحَ عِلَلَهَا وَ أَبَانَ أَمْرَهَا وَ ذلِکَ تَقْدِیرُ الْعَزِیزِ الْعَلِیمِ.
امام کاظم ( معلّیبنمحمّد گوید: از امام کاظم (دربارهی کیفیّت علم خدا سؤال شد، آن حضرت فرمود: «علم، مشیّت، اراده، قضاوقدر و امضاست، امضا؛ هرآنچه که مورد قضاست امضا میکند، و قضای او چیزیست که مقدّر باشد. و امر مقدّر مورد اراده است. پس بهواسطهی علم او مشیّت و درپی مشیّت اراده خواهد بود، و نتیجه اراده تقدیر و بهواسطهی تقدیر قضا و به قضای او امضا میآید. بنابراین رتبهی علم قبل از مشیّت و رتبهی مشیّت بعد از آن و اراده نیز بعد از مشیّت است، تقدیر بر قضا واقع خواهد شد در صورت امضا. و بلای الهی در چیزی است که علم دارد، کی خواهد بود و در اموری که اراده تقدیر آنها نموده است. امّا اگر قضای الهی همراه به امضا شود، بداء صورت نگیرد. پس علم خدا به موجودات قبل از وجود آنهاست، و مشیّت او به اشیاء قبل از وجود خارجی آنهاست و ارادهی خدا در حقّ چیزیکه اراده کرده، قبل از برپایی آن خواهد بود. تقدیر الهی در تمامی امور، قبل از شرح و تفصیل و وجود خارجی و زمان امضای آنان قطعی و نهایی میگردد و ذات اجسام، از قبیل رنگ، بو، وزن، پیمانه، حرکت و تعیین نوع آنان در اینکه از جن، انس، پرنده و وحوش قلمداد شود، و بقیّهی امتیازات که بهواسطهی حواس درک میگردد، از مسائلی هستند که برای خدا قبل از تحقّق خارجی آنان قابل پذیرش بدا در علم الهی هست، امّا پس از ایجاد آنها بدا صورت نمیگیرد. خدا یَفْعَلُ ما یَشاءُ. او بهواسطهی علم، اطّلاع به اشیا پیدا میکند، پیش از آنکه به وجود بیایند و بهواسطهی مشیّت خود به صفات و حدود آنها قبل از آشکارشدنشان مطّلع میگردد و به اراده رنگها و صفات را جدا میگرداند و با تقدیر، توان و بهرهی آنان را مقدّر میکند، و اوّل و آخرشان را میشناسد و براساس قضا برای مردم مکانهای آنها آشکار میگردد و بهسوی آنها رهنمون میشوند و به امضا علّتهای اشیاء شرح و آشکار میگردد. ذلِکَ تَقْدِیرُ الْعَزِیزِ الْعَلِیمِ.
الصّادق ( لَا حَاجَهًَْ بِهِ إِلَی شَیْءٍ مِمَّا خَلَقَ وَ خَلْقُهُ جَمِیعاً مُحْتَاجُونَ إِلَیْهِ وَ إِنَّمَا خَلَقَ الْأَشْیَاءَ مِنْ غَیْرِ حَاجَهًٍْ وَ لَا سَبَبٍ اخْتِرَاعاً وَ ابْتِدَاعاً.
امام صادق ( نیازی به مخلوق خود ندارد، تمام جهانیان به او نیازمندند. آفرینش را آفرید بیآنکه احتیاجی به آفریدن آنها داشته باشد و بیآنکه از کسی اقتباس نماید یا طرح آن را از دیگری فرا گیرد.
أمیرالمؤمنین ( الْأَعْمَالُ عَلَی ثَلَاثَهًِْ أَحْوَالٍ فَرَائِضُ وَ فَضَائِلُ وَ مَعَاصِی وَ أَمَّا الْفَرَائِضُ فَبِأَمْرِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ بِرِضَی اللَّهِ وَ قَضَاءِ اللَّهِ وَ تَقْدِیرِهِ وَ مَشِیَّتِهِ وَ عِلْمِهِ وَ أَمَّا الْفَضَائِلُ فَلَیْسَتْ بِأَمْرِ اللَّهِ وَ لَکِنْ بِرِضَی اللَّهِ وَ بِقَضَاءِ اللَّهِ وَ بِقَدَرِ اللَّهِ وَ بِمَشِیَّتِهِ وَ بِعِلْمِهِ وَ أَمَّا الْمَعَاصِی فَلَیْسَتْ بِأَمْرِ اللَّهِ وَ لَکِنْ بِقَضَاءِ اللَّهِ وَ بِقَدَرِ اللَّهِ وَ بِمَشِیَّتِهِ وَ بِعِلْمِهِ ثُمَّ یُعَاقِبُ عَلَیْهَا.
امام علی ( اعمال بر سه حال است: واجبات؛ فضیلتها و گناهان. امّا واجبات به امر خدای عزّوجلّ و به رضای خدا و به قضای خدا، تقدیر، مشیّت و عمل اوست. و امّا فضیلتها به امر خدا نیست و لیکن به رضای خدا و به قضای خدا و به قدر خدا، به مشیّت و به علم خداست. و امّا گناهان به امر خدا نیست ولیکن به قضای خدا و به قدر خدا و به مشیّت و به علم اوست. بعد از آن بر آنها عقاب میفرماید.
الصّادق ( أَفْعَالُ الْعِبَادِ مَخْلُوقَهًٌْ خَلْقَ تَقْدِیرٍ لَا خَلْقَ تَکْوِینٍ وَ اللهُ خالِقُ کُلِّ شَیْءٍ وَ لَا نَقُولُ بِالْجَبْرِ وَ لَا بِالتَّفْوِیض.
امام صادق ( و کارهای بندگان به آفرینش، آفریده شده است نه آفرینش تکوینی، خدا آفرینندهی هرچیزیست. (زمر/۶۲) و ما نه به جبر قائل هستیم و نه به تفویض.
الکاظم ( عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ الْهَاشِمِیِّ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا الْحَسَنِ مُوسَی بْنَ جَعْفَرٍ (یَقُول لَا یَکُونُ شَیْءٌ إِلَّا مَا شَاءَ اللَّهُ وَ أَرَادَ وَ قَدَّرَ وَ قَضَی قُلْتُ مَا مَعْنَی شَاءَ قَالَ ابْتِدَاءُ الْفِعْلِ قُلْتُ مَا مَعْنَی قَدَّرَ قَالَ تَقْدِیرُ الشَّیْءِ مِنْ طُولِهِ وَ عَرْضِهِ قُلْتُ مَا مَعْنَی قَضَی قَالَ إِذَا قَضَی أَمْضَاهُ فَذَلِکَ الَّذِی لَا مَرَدَّ لَهُ.
امام کاظم ( علیّبنابراهیم هاشمی گوید: از امام کاظم (شنیدم که فرمود: «چیزی نباشد جز آنچه خدا بخواهد و اراده کند و اندازهگیری نماید و حکم دهد». گفتم: «معنی خواست خدا چیست»؟ فرمود: «آغاز کار است» گفتم: «معنی اندازهگیری چیست»؟ فرمود: «آن اندازهگرفتن طول و عرض چیز است». گفتم: «معنی قضا و حکمش چیست»؟ فرمود: «هرگاه حکم کند آن را قطعی میکند و به خاطر آن است که برگشت ندارد».
الصّادق ( عَنْ أَبِی بَصِیرٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ (شَاءَ وَ أَرَادَ وَ قَدَّرَ وَ قَضَی قَالَ نَعَمْ قُلْتُ وَ أَحَبَّ قَالَ لَا قُلْتُ وَ کَیْفَ شَاءَ وَ أَرَادَ وَ قَدَّرَ وَ قَضَی وَ لَمْ یُحِبَ قَالَ هَکَذَا خَرَجَ إِلَیْنَا.
امام صادق ( ابوبصیر گوید: به امام صادق (عرض کردم: «[آیا] خدا خواسته و اراده کرده و مقدّر نموده و حکم فرموده است»؟ فرمود: «آری». عرض کردم: «[آیا] دوست هم داشته است». فرمود: «نه». گفتم: «چگونه خواسته و اراده کرده و مقدّر نموده و حکم فرموده ولی دوست نداشته است»؟ فرمود: «این چنین به ما رسیده است».
الرّضا ( عَنْ یُونُسَ قَالَ قَالَ الرِّضَا (یَا یُونُس ... أ تَدْرِی مَا التَّقْدِیرُ قُلْتُ لَا قَالَ هُوَ وَضْعُ الْحُدُودِ مِنَ الْآجَالِ وَ الْأَرْزَاقِ وَ الْبَقَاءِ وَ الْفَنَاءِ وَ تَدْرِی مَا الْقَضَاءُ قُلْتُ لَا قَالَ هُوَ إِقَامَهًُْ الْعَیْنِ وَ لَا یَکُونُ إِلَّا مَا شَاءَ اللَّهُ فِی الذِّکْرِ الْأَوَّلِ.
امام رضا ( یونس گوید: امام رضا (فرمود: «ای یونس! آیا معنی تقدیر را میدانی»؟ گفتم: «نمیدانم». امام رضا (فرمود: «تقدیر یعنی مشخّصکردن حدود و زمان مرگها، مقدار روزی و تعیین طول حیات زندگی و مرگ افراد است».
آیه وَ اتَّخَذُوا مِنْ دُونِهِ آلِهَةً لا يَخْلُقُونَ شَيْئاً وَ هُمْ يُخْلَقُونَ وَ لا يَمْلِكُونَ لِأَنْفُسِهِمْ ضَرًّا وَ لا نَفْعاً وَ لا يَمْلِكُونَ مَوْتاً وَ لا حَياةً وَ لا نُشُوراً [3]
آنان غير از خداوند معبودانى [براى خود] برگزيدند كه چيزى را نمىآفرينند، درحالىكه خودشان مخلوقند، نه مالك زيان و سود خويشند و نه مالك مرگ و حيات و رستاخيز خود.
الصّادق ( وَ اکْتَفِ بِشَهَادَهًْ اللَّهِ تَعَالَی لَکَ وَ عَلَیْکَ قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ وَ کَفی بِاللهِ شَهِیداً وَ مَنْ لَا یَقْدِرُ عَلَی صَرْفِ الذَّمِّ عَنْ نَفْسِهِ وَ لَا یَسْتَطِیعُ عَلَی تَحْقِیقِ الْمَدْحِ لَهُ کَیْفَ یُرْجَی مَدْحُهُ أَوْ یُخْشَی ذَمُّهُ وَ اجْعَلْ وَجْهَ مَدْحِکَ وَ ذَمِّکَ وَاحِداً وَ قِفْ فِی مَقَامٍ تَغْتَنِمُ بِهِ مَدْحَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ لَکَ وَ رِضَاهُ فَإِنَّ الْخَلْقَ خُلِقُوا مِنَ الْعجینِ مِنْ مَاءٍ مَهِینٍ فَلَیْسَ لَهُمْ إِلَّا مَا سَعَوْا قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ وَ أَنْ لَیْسَ لِلْإِنْسانِ إِلَّا ما سَعی وَ قَالَ عَزَّ وَ جَلَّ وَ لا یَمْلِکُونَ لِأَنْفُسِهِمْ ضَرًّا وَ لا نَفْعاً وَ لا یَمْلِکُونَ مَوْتاً وَ لا حَیاةً وَ لا نُشُوراً.
امام صادق ( با مذمّت اشخاص چیزی از تو کاسته نمیشود و از مقامت کم نمیگردد! که خداوند عزّوجلّ فرمود: و شهادت خداوند برای تو کفایت میکند. (نساء/۷۹) کسی که نمیتواند نکوهش را از خود برطرف کند و نمیتواند ستایش را برای خود فراهم کند، چه امیدی به ستایش او و چه ترسی از نکوهش اوست. به مدح و ذمّ مردم کاری نداشته باش؛ و کاری کن که ستایش خدای عزّوجلّ و رضای او را شامل حال تو شود. مردم همه از آب پستی خلق شدهاند، و فقط کسانی میتوانند سعادت پیدا کنند که در کارهای نیک شتاب داشته باشند خداوند متعال میفرماید: و اینکه برای انسان بهرهای جز سعی و کوشش او نیست. (نجم/۳۹) و نیز فرموده است: وَ لا یَمْلِکُونَ لِأَنْفُسِهِمْ ضَرًّا وَ لا نَفْعاً وَ لا یَمْلِکُونَ مَوْتاً وَ لا حَیاةً وَ لا نُشُوراً.