آیه أَ لَمْ تَرَ إِلى رَبِّكَ كَيْفَ مَدَّ الظِّلَّ وَ لَوْ شاءَ لَجَعَلَهُ ساكِناً ثُمَّ جَعَلْنَا الشَّمْسَ عَلَيْهِ دَليلاً [45]
آيا نديدى چگونه پروردگارت سايه را گسترده ساخت؟! و اگر مىخواست آن را ساكن قرار مىداد؛ سپس خورشيد را دليلى بر آن قرار داديم.
الکاظم ( دَخَلَ مُوسَیبْنُجَعْفَرٍ (بَعْضَ قُرَی الشَّامِ مُتَنَکِّراً هَارِباً فَوَقَعَ فِی غَارٍ وَ فِیهِ رَاهِبٌ یَعِظُ فِی کُلِّ سَنَهًٍْ یَوْماً فَلَمَّا رَآهُ الرَّاهِبُ دَخَلَهُ مِنْهُ هَیْبَهًٌْ فَقَالَ یَا هَذَا أَنْتَ غَرِیبٌ قَالَ نَعَمْ قَالَ مِنَّا أَوْ عَلَیْنَا قَالَ لَسْتُ مِنْکُمْ قَالَ أَنْتَ مِنَ الْأُمَّهًْ الْمَرْحُومَهًْ قَالَ نَعَمْ قَالَ أَ فَمِنْ عُلَمَائِهِمْ أَنْتَ أَمْ مِنْ جُهَّالِهِمْ قَالَ لَسْتُ مِنْ جُهَّالِهِمْ فَقَالَ کَیْفَ طُوبَی أَصْلُهَا فِی دَارِ عِیسَی (وَ عِنْدَکُمْ فِی دَارِ مُحَمَّدٍ (وَ أَغْصَانُهَا فِی کُلِّ دَارٍ فَقَالَ (الشَّمْسُ قَدْ وَصَلَ ضَوْؤُهَا إِلَی کُلِّ مَکَانٍ وَ کُلِّ مَوْضِعٍ وَ هِیَ فِی السَّمَاءِ قَالَ وَ فِی الْجَنَّهًْ لَا یَنْفَدُ طَعَامُهَا وَ إِنْ أَکَلُوا مِنْهُ وَ لَا یَنْقُصُ مِنْهُ شَیْءٌ قَالَ السِّرَاجُ فِی الدُّنْیَا یُقْتَبَسُ مِنْهُ وَ لَا یَنْقُصُ مِنْهُ شَیْءٌ قَالَ وَ فِی الْجَنَّهًْ ظِلٌّ مَمْدُودٌ فَقَالَ الْوَقْتُ الَّذِی قَبْلَ طُلُوعِ الشَّمْسِ کُلُّهَا ظِلٌّ مَمْدُودٌ قَوْلُهُ أَلَمْ تَرَ إِلی رَبِّکَ کَیْفَ مَدَّ الظِّل.
امام کاظم ( امام کاظم (بهطور ناشناس درحالیکه از حکومت وقت گریزان بود، وارد یکی از دهات شام شد، به در غاری که در آنجا راهبی بود، و هر سال یک روز پیروان خود را موعظه میکرد، رسید همینکه چشم راهب به امام کاظم (افتاد هیبتی از آن آقا بر دل او وارد شد، و گفت: «شما غریب هستید»؟ فرمود: «آری». گفت: «از ملّت ما هستید یا از غیر ما». فرمود: «از شما نیستم» راهب پرسید: «تو از امّت مرحومه (امّت محمّد () هستی»؟ فرمود: «بلی». گفت: «از نادانان آنها هستی یا از دانشمندانشان»؟ فرمود: «از نادانان نیستم»؟ ... گفت: «چطور میشود که درخت طوبی ریشهاش در خانهی عیسی (و به عقیدهی شما در خانهی حضرت محمّد (است و شاخههای آن در تمام خانههاست»؟. فرمود: «مانند خورشید است که نورش همهجا هست و تمام مکانها را فرا میگیرد، با اینکه خودش در آسمان است». گفت: «چطور میشود که میوهها و غذاهای بهشتی را هرچه بخورند؛ نه تمام میشود و نه کم میگردد»؟ فرمود: «مانند چراغ است که هرچه از آن چراغهای دیگر را روشن کنند نور آن کم نمیشود». گفت: «در بهشت سایهای گسترده هست»؟ فرمود: «قبل از طلوع آفتاب تمام بهشت در سایهای گسترده است و این آیهی قرآن اشاره به آن است: أَ لَمْ تَرَ إِلی رَبِّکَ کَیْفَ مَدَّ الظِّلَّ».
الرّسول ( نَزَلَ النَّبِیُّ (بِالْجُحْفَهًْ تَحْتَ شَجَرَهًٍْ قَلِیلَهًْ الظِّلِّ وَ نَزَلَ أَصْحَابُهُ حَوْلَهُ فَتَدَاخَلَهُ شَیْءٌ مِنْ ذَلِکَ فَأَذِنَ اللَّهُ تَعَالَی لِتِلْکَ الشَّجَرَهًْ الصَّغِیرَهًْ حَتَّی ارْتَفَعَتْ وَ ظَلَّلَتِ الْجَمِیعَ فَأَنْزَلَ اللَّهُ تَعَالَی ذِکْرَهُ أَ لَمْ تَرَ إِلی رَبِّکَ کَیْفَ مَدَّ الظِّلَّ وَ لَوْ شاءَ لَجَعَلَهُ ساکِناً.
پیامبر ( پیامبر (در جحفه به زیر درختی که سایهای اندک داشت فرود آمد و صحابه نیز دور ایشان فرود آمدند، از این بابت چیزی در دل حضرت گذشت آنگاه خداوند متعال به آن درخت کوچک رخصت داد و درخت بالا رفت و سایهاش همه را در بر گرفت پس خداوند متعال آیه: أَلَمْ تَرَ إِلَی رَبِّکَ کَیْفَ مَدَّ الظِّلَّ وَ لَوْ شَاء لَجَعَلَهُ سَاکِنًا را نازل فرمود.
الباقر ( فِی رِوَایَهًِْ أَبِی الْجَارُودِ عَنْ أَبِیجَعْفَرٍ (فِی قَوْلِهِ أَ لَمْ تَرَ إِلی رَبِّکَ کَیْفَ مَدَّ الظِّلَ فَقَالَ الظِّلُ مَا بَیْنَ طُلُوعِ الْفَجْرِ إِلَی طُلُوعِ الشَّمْس.
امام باقر ( در روایت ابوجارود از امام باقر (آمده است که دربارهی آیه: أَلَمْ تَرَ إِلَی رَبِّکَ کَیْفَ مَدَّ الظِّلَّ وَ لَوْ شَاء لَجَعَلَهُ سَاکِنًا فرمود: «منظور از ظل، فاصلهی زمانی بین آشکارشدن طلوع فجر و طلوع خورشید است».
العسکری ( لِلرِّبْعِ عَنِ الْحَسَنِالزَّکِیِّ (قَالَ اکْتُبْ عَلَی وَرَقَهًٍْ یا نارُ کُونِی بَرْداً وَ سَلاماً عَلی ابراهیم وَ عَلِّقْهُ عَلَی الْمَحْمُومِ إِذَا أَخَذَتْهُ الْحُمَّی یَکْتُبُ عَلَی قِرْطَاسٍ هَذِهِ الْآیَهًَْ وَ یَشُدُّ عَلَی عَضُدِهِ قُلْ اللهُ أَذِنَ لَکُمْ أَمْ عَلَی اللهِ تَفْتَرُونَ وَ یَکْتُبُ بطلط بطلطلط وَ یَقُولُ عَقَدْتُ عَلَی اسْمِ اللَّهِ حُمَّی فُلَانٍ وَ یَشُدُّ عَلَی سَاقِهِ الْیُسْرَی مِثْلُهُ أَ لَمْ تَرَ إِلی رَبِّکَ کَیْفَ مَدَّ الظِّلَّ الْآیَهًَْ.
امام عسکری ( امام عسکری (به ربع فرمود: برکاغذی بنویس: یا نارُ کُونی بَرْداً وَ سَلاماً عَلی إِبْراهیمَ (انبیاء/۶۹) آن را بر بیماری که تب دارد، آویزان کن. و چنانچه [باز] به تب مبتلا شد، این آیه را بر کاغذی بنویسید و آیه: قُلْ اللهُ أَذِنَ لَکُمْ أَمْ عَلَی اللهِ تَفْتَرُونَ (یونس/۵۹) را بر بازوی خود ببندد و بنویسد «بطلط، بطلطلط» و بگوید: «تب فلانی را بر اسم فلانی گره زدم». و آن را بر پای چپ بیمار ببندد. مثل این آیه: أَ لَمْ تَرَ إِلی رَبِّکَ کَیْفَ مَدَّ الظِّلَّ وَ لَوْ شاءَ لَجَعَلَهُ ساکِناً ثُمَّ جَعَلْنَا الشَّمْسَ عَلَیْهِ دَلیلاً.