آیه الَّذي لَهُ مُلْكُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ لَمْ يَتَّخِذْ وَلَداً وَ لَمْ يَكُنْ لَهُ شَريكٌ فِي الْمُلْكِ وَ خَلَقَ كُلَّ شَيْ‌ءٍ فَقَدَّرَهُ تَقْديراً [2]
خداوندى كه حكومت آسمان‌ها و زمين از آنِ اوست، و فرزندى [براى خود] انتخاب نكرده، و همتايى در حكومت ندارد، و همه چيز را آفريد و به دقّت اندازه‌گيرى نمود.
الباقر ( إِنَّ اللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی لَمْ یَزَلْ عَالِماً قَدِیماً خَلَقَ الْأَشْیَاءَ لَا مِنْ شَیْءٍ وَ مَنْ زَعَمَ أَنَّ اللَّهَ تَعَالَی خَلَقَ الْأَشْیَاءَ مِنْ شَیْءٍ فَقَدْ کَفَرَ لِأَنَّهُ لَوْ کَانَ ذَلِکَ الشَّیْءُ الَّذِی خَلَقَ مِنْهُ الْأَشْیَاءَ قَدِیماً مَعَهُ فِی أَزَلِیَّتِهِ وَ هُوِیَّتِهِ کَانَ ذَلِکَ الشَّیْءُ أَزَلِیّاً بَلْ خَلَقَ اللَّهُ تَعَالَی الْأَشْیَاءَ کُلَّهَا لَا مِنْ شَیْء.
امام باقر ( خداوند تبارک‌وتعالی عالم و قدیم بوده و اشیاء را از هیچ آفریده و کسانی که معتقدند خداوند اشیاء را از چیزی آفریده به او کفر ورزیده‌اند زیرا آن چیزی که اشیاء را از آن آفریده باید، قدیم و با حق تعالی از ازل بوده باشد؛ درحالی‌که این‌طور نیست. بلکه حق تعالی اشیاء را از هیچ آفریده است.
أمیرالمؤمنین ( کُلُ صَانِعِ شَیْءٍ فَمِنْ شَیْءٍ صَنَعَ وَ اللَّهُ لَا مِنْ شَیْءٍ صَنَعَ مَا خَلَقَ.
امام علی ( هر سازنده‌ای شیء را از چیزی می‌سازد، و خداوند آنچه آفرید را از ناچیز ساخت.
الرّضا ( عَنْ حَمْدَانَ بْنِ سُلَیْمَانَ قَالَ: کَتَبْتُ إِلَی الرِّضَا (أَسْأَلُهُ عَنْ أَفْعَالِ الْعِبَادِ أَ مَخْلُوقَهًٌْ هِیَ أَمْ غَیْرُ مَخْلُوقَهًٍْ فَکَتَبَ (أَفْعَالُ الْعِبَادِ مُقَدَّرَهًٌْ فِی عِلْمِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ قَبْلَ خَلْقِ الْعِبَادِ بِأَلْفَیْ عَامٍ.
امام رضا ( حمدان‌بن‌سلیمان گوید: نامه‌ای به امام رضا (نوشتم و از او درباره‌ی مخلوق بودن و نبودن افعال بندگان سؤال کردم؟ امام در پاسخ مرقوم فرمود: «افعال بندگان دوهزار سال قبل از خلقت آنان در علم خدا معلوم بود».
الرّضا ( عَنِ الْفَضْلِ بْنِ شَاذَانَ قَالَ: سَأَلَ الْمَأْمُونُ عَلِیَّ بْنَ مُوسَی الرِّضَا (أَنْ یَکْتُبَ لَهُ مَحْضَ الْإِسْلَام ... فَکَتَبَ (لَه ... أَنَ أَفْعَالَ الْعِبَادِ مَخْلُوقَهًٌْ لِلَّهِ تَعَالَی خَلْقَ تَقْدِیرٍ لَا خَلْقَ تَکْوِینٍ وَ اللَّهُ خالِقُ کُلِّ شَیْءٍ وَ لَا نَقُولُ بِالْجَبْرِ وَ التَّفْوِیض.
امام رضا ( فضل‌بن‌شاذان گوید: مأمون از امام رضا (خواست که برای او از اسلام محض بنویسد ... امام (فرمود ... افعال بندگان از طرف خداوند خلق شده و این خلق تقدیری است نه تکوینی، و خداوند متعال خالق همه‌ی اشیاء است.
الرّسول ( إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ قَدَّرَ الْمَقَادِیرَ وَ دَبَّرَ التَّدَابِیرَ قَبْلَ أَنْ یَخْلُقَ آدَمَ بِأَلْفَیْ عَامٍ.
امام رضا ( همانا خدای عزّوجلّ دوهزار سال پیش از آفرینش آدم (همه چیز را اندازه‌گیری کرد و تمام امور جهان را تدبیر فرمود.
الکاظم ( عَنْ مُعَلَّی بْنِ مُحَمَّدٍ قَالَ: سُئِلَ الْعَالِمُ (کَیْفَ عِلْمُ اللَّهِ قَالَ عَلِمَ وَ شَاءَ وَ أَرَادَ وَ قَدَّرَ وَ قَضَی وَ أَمْضَی فَأَمْضَی مَا قَضَی وَ قَضَی مَا قَدَّرَ وَ قَدَّرَ مَا أَرَادَ فَبِعِلْمِهِ کَانَتِ الْمَشِیئَهًُْ وَ بِمَشِیئَتِهِ کَانَتِ الْإِرَادَهًُْ وَ بِإِرَادَتِهِ کَانَ التَّقْدِیرُ وَ بِتَقْدِیرِهِ کَانَ الْقَضَاءُ وَ بِقَضَائِهِ کَانَ الْإِمْضَاءُ وَ الْعِلْمُ مُتَقَدِّمٌ عَلَی الْمَشِیئَهًِْ وَ الْمَشِیئَهًُْ ثَانِیَهًٌْ وَ الْإِرَادَهًُْ ثَالِثَهًٌْ وَ التَّقْدِیرُ وَاقِعٌ عَلَی الْقَضَاءِ بِالْإِمْضَاءِ فَلِلَّهِ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی الْبَدَاءُ فِیمَا عَلِمَ مَتَی شَاءَ وَ فِیمَا أَرَادَ لِتَقْدِیرِ الْأَشْیَاءِ فَإِذَا وَقَعَ الْقَضَاءُ بِالْإِمْضَاءِ فَلَا بَدَاءَ فَالْعِلْمُ فِی الْمَعْلُومِ قَبْلَ کَوْنِهِ وَ الْمَشِیئَهًُْ فِی الْمُنْشَإِ قَبْلَ عَیْنِهِ وَ الْإِرَادَهًُْ فِی الْمُرَادِ قَبْلَ قِیَامِهِ وَ التَّقْدِیرُ لِهَذِهِ الْمَعْلُومَاتِ قَبْلَ تَفْصِیلِهَا وَ تَوْصِیلِهَا عِیَاناً وَ وَقْتاً وَ الْقَضَاءُ بِالْإِمْضَاءِ هُوَ الْمُبْرَمُ مِنَ الْمَفْعُولَاتِ ذَوَاتِ الْأَجْسَامِ الْمُدْرَکَاتِ بِالْحَوَاسِّ مِنْ ذَوِی لَوْنٍ وَ رِیحٍ وَ وَزْنٍ وَ کَیْلٍ وَ مَا دَبَّ وَ دَرَجَ مِنْ إِنْسٍ وَ جِنٍّ وَ طَیْرٍ وَ سِبَاعٍ وَ غَیْرِ ذَلِکَ مِمَّا یُدْرَکُ بِالْحَوَاسِّ فَلِلَّهِ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی فِیهِ الْبَدَاءُ مِمَّا لَا عَیْنَ لَهُ فَإِذَا وَقَعَ الْعَیْنُ الْمَفْهُومُ الْمُدْرَکُ فَلَا بَدَاءَ وَ اللَّهُ یَفْعَلُ ما یَشاءُ فَبِالْعِلْمِ عَلِمَ الْأَشْیَاءَ قَبْلَ کَوْنِهَا وَ بِالْمَشِیئَهًِْ عَرَّفَ صِفَاتِهَا وَ حُدُودَهَا وَ أَنْشَأَهَا قَبْلَ إِظْهَارِهَا وَ بِالْإِرَادَهًِْ مَیَّزَ أَنْفُسَهَا فِی أَلْوَانِهَا وَ صِفَاتِهَا وَ بِالتَّقْدِیرِ قَدَّرَ أَقْوَاتَهَا وَ عَرَّفَ أَوَّلَهَا وَ آخِرَهَا وَ بِالْقَضَاءِ أَبَانَ لِلنَّاسِ أَمَاکِنَهَا وَ دَلَّهُمْ عَلَیْهَا وَ بِالْإِمْضَاءِ شَرَحَ عِلَلَهَا وَ أَبَانَ أَمْرَهَا وَ ذلِکَ تَقْدِیرُ الْعَزِیزِ الْعَلِیمِ.
امام کاظم ( معلّی‌بن‌محمّد گوید: از امام کاظم (درباره‌ی کیفیّت علم خدا سؤال شد، آن حضرت فرمود: «علم، مشیّت، اراده، قضاوقدر و امضاست، امضا؛ هرآنچه که مورد قضاست امضا می‌کند، و قضای او چیزیست که مقدّر باشد. و امر مقدّر مورد اراده است. پس به‌واسطه‌ی علم او مشیّت و درپی مشیّت اراده خواهد بود، و نتیجه اراده تقدیر و به‌واسطه‌ی تقدیر قضا و به قضای او امضا می‌آید. بنابراین رتبه‌ی علم قبل از مشیّت و رتبه‌ی مشیّت بعد از آن و اراده نیز بعد از مشیّت است، تقدیر بر قضا واقع خواهد شد در صورت امضا. و بلای الهی در چیزی است که علم دارد، کی خواهد بود و در اموری که اراده تقدیر آن‌ها نموده است. امّا اگر قضای الهی همراه به امضا شود، بداء صورت نگیرد. پس علم خدا به موجودات قبل از وجود آن‌هاست، و مشیّت او به اشیاء قبل از وجود خارجی آن‌هاست و اراده‌ی خدا در حقّ چیزی‌که اراده کرده، قبل از برپایی آن خواهد بود. تقدیر الهی در تمامی امور، قبل از شرح و تفصیل و وجود خارجی و زمان امضای آنان قطعی و نهایی می‌گردد و ذات اجسام، از قبیل رنگ، بو، وزن، پیمانه، حرکت و تعیین نوع آنان در اینکه از جن، انس، پرنده و وحوش قلمداد شود، و بقیّه‌ی امتیازات که به‌واسطه‌ی حواس درک می‌گردد، از مسائلی هستند که برای خدا قبل از تحقّق خارجی آنان قابل پذیرش بدا در علم الهی هست، امّا پس از ایجاد آن‌ها بدا صورت نمی‌گیرد. خدا یَفْعَلُ ما یَشاءُ. او به‌واسطه‌ی علم، اطّلاع به اشیا پیدا می‌کند، پیش از آنکه به وجود بیایند و به‌واسطه‌ی مشیّت خود به صفات و حدود آن‌ها قبل از آشکارشدنشان مطّلع می‌گردد و به اراده رنگ‌ها و صفات را جدا می‌گرداند و با تقدیر، توان و بهره‌ی آنان را مقدّر می‌کند، و اوّل و آخرشان را می‌شناسد و براساس قضا برای مردم مکان‌های آن‌ها آشکار می‌گردد و به‌سوی آن‌ها رهنمون می‌شوند و به امضا علّت‌های اشیاء شرح و آشکار می‌گردد. ذلِکَ تَقْدِیرُ الْعَزِیزِ الْعَلِیمِ.
الصّادق ( لَا حَاجَهًَْ بِهِ إِلَی شَیْءٍ مِمَّا خَلَقَ وَ خَلْقُهُ جَمِیعاً مُحْتَاجُونَ إِلَیْهِ وَ إِنَّمَا خَلَقَ الْأَشْیَاءَ مِنْ غَیْرِ حَاجَهًٍْ وَ لَا سَبَبٍ اخْتِرَاعاً وَ ابْتِدَاعاً.
امام صادق ( نیازی به مخلوق خود ندارد، تمام جهانیان به او نیازمندند. آفرینش را آفرید بی‌آنکه احتیاجی به آفریدن آن‌ها داشته باشد و بی‌آنکه از کسی اقتباس نماید یا طرح آن را از دیگری فرا گیرد.
أمیرالمؤمنین ( الْأَعْمَالُ عَلَی ثَلَاثَهًِْ أَحْوَالٍ فَرَائِضُ وَ فَضَائِلُ وَ مَعَاصِی وَ أَمَّا الْفَرَائِضُ فَبِأَمْرِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ بِرِضَی اللَّهِ وَ قَضَاءِ اللَّهِ وَ تَقْدِیرِهِ وَ مَشِیَّتِهِ وَ عِلْمِهِ وَ أَمَّا الْفَضَائِلُ فَلَیْسَتْ بِأَمْرِ اللَّهِ وَ لَکِنْ بِرِضَی اللَّهِ وَ بِقَضَاءِ اللَّهِ وَ بِقَدَرِ اللَّهِ وَ بِمَشِیَّتِهِ وَ بِعِلْمِهِ وَ أَمَّا الْمَعَاصِی فَلَیْسَتْ بِأَمْرِ اللَّهِ وَ لَکِنْ بِقَضَاءِ اللَّهِ وَ بِقَدَرِ اللَّهِ وَ بِمَشِیَّتِهِ وَ بِعِلْمِهِ ثُمَّ یُعَاقِبُ عَلَیْهَا.
امام علی ( اعمال بر سه حال است: واجبات؛ فضیلت‌ها و گناهان. امّا واجبات به امر خدای عزّوجلّ و به رضای خدا و به قضای خدا، تقدیر، مشیّت و عمل اوست. و امّا فضیلت‌ها به امر خدا نیست و لیکن به رضای خدا و به قضای خدا و به قدر خدا، به مشیّت و به علم خداست. و امّا گناهان به امر خدا نیست ولیکن به قضای خدا و به قدر خدا و به مشیّت و به علم اوست. بعد از آن بر آن‌ها عقاب می‌فرماید.
الصّادق ( أَفْعَالُ الْعِبَادِ مَخْلُوقَهًٌْ خَلْقَ تَقْدِیرٍ لَا خَلْقَ تَکْوِینٍ وَ اللهُ خالِقُ کُلِّ شَیْءٍ وَ لَا نَقُولُ بِالْجَبْرِ وَ لَا بِالتَّفْوِیض.
امام صادق ( و کارهای بندگان به آفرینش، آفریده شده است نه آفرینش تکوینی، خدا آفریننده‌ی هرچیزیست. (زمر/۶۲) و ما نه به جبر قائل هستیم و نه به تفویض.
الکاظم ( عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ الْهَاشِمِیِّ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا الْحَسَنِ مُوسَی بْنَ جَعْفَرٍ (یَقُول لَا یَکُونُ شَیْءٌ إِلَّا مَا شَاءَ اللَّهُ وَ أَرَادَ وَ قَدَّرَ وَ قَضَی قُلْتُ مَا مَعْنَی شَاءَ قَالَ ابْتِدَاءُ الْفِعْلِ قُلْتُ مَا مَعْنَی قَدَّرَ قَالَ تَقْدِیرُ الشَّیْءِ مِنْ طُولِهِ وَ عَرْضِهِ قُلْتُ مَا مَعْنَی قَضَی قَالَ إِذَا قَضَی أَمْضَاهُ فَذَلِکَ الَّذِی لَا مَرَدَّ لَهُ.
امام کاظم ( علیّ‌بن‌ابراهیم هاشمی گوید: از امام کاظم (شنیدم که فرمود: «چیزی نباشد جز آنچه خدا بخواهد و اراده کند و اندازه‌گیری نماید و حکم دهد». گفتم: «معنی خواست خدا چیست»؟ فرمود: «آغاز کار است» گفتم: «معنی اندازه‌گیری چیست»؟ فرمود: «آن اندازه‌گرفتن طول و عرض چیز است». گفتم: «معنی قضا و حکمش چیست»؟ فرمود: «هرگاه حکم کند آن را قطعی می‌کند و به خاطر آن است که برگشت ندارد».
الصّادق ( عَنْ أَبِی بَصِیرٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ (شَاءَ وَ أَرَادَ وَ قَدَّرَ وَ قَضَی قَالَ نَعَمْ قُلْتُ وَ أَحَبَّ قَالَ لَا قُلْتُ وَ کَیْفَ شَاءَ وَ أَرَادَ وَ قَدَّرَ وَ قَضَی وَ لَمْ یُحِبَ قَالَ هَکَذَا خَرَجَ إِلَیْنَا.
امام صادق ( ابوبصیر گوید: به امام صادق (عرض کردم: «[آیا] خدا خواسته و اراده کرده و مقدّر نموده و حکم فرموده است»؟ فرمود: «آری». عرض کردم: «[آیا] دوست هم داشته است». فرمود: «نه». گفتم: «چگونه خواسته و اراده کرده و مقدّر نموده و حکم فرموده ولی دوست نداشته است»؟ فرمود: «این چنین به ما رسیده است».
الرّضا ( عَنْ یُونُسَ قَالَ قَالَ الرِّضَا (یَا یُونُس ... أ تَدْرِی مَا التَّقْدِیرُ قُلْتُ لَا قَالَ هُوَ وَضْعُ الْحُدُودِ مِنَ الْآجَالِ وَ الْأَرْزَاقِ وَ الْبَقَاءِ وَ الْفَنَاءِ وَ تَدْرِی مَا الْقَضَاءُ قُلْتُ لَا قَالَ هُوَ إِقَامَهًُْ الْعَیْنِ وَ لَا یَکُونُ إِلَّا مَا شَاءَ اللَّهُ فِی الذِّکْرِ الْأَوَّلِ.
امام رضا ( یونس گوید: امام رضا (فرمود: «ای یونس! آیا معنی تقدیر را می‌دانی»؟ گفتم: «نمی‌دانم». امام رضا (فرمود: «تقدیر یعنی مشخّص‌کردن حدود و زمان مرگ‌ها، مقدار روزی و تعیین طول حیات زندگی و مرگ افراد است».