آیه إِلاَّ مَنْ تابَ وَ آمَنَ وَ عَمِلَ عَمَلاً صالِحاً فَأُوْلئِكَ يُبَدِّلُ اللهُ سَيِّئاتِهِمْ حَسَناتٍ وَ كانَ اللهُ غَفُوراً رَحيماً [70]
مگر كسانى كه توبه كنند و ايمان آورند و عمل صالح انجام دهند، كه خداوند گناهان آنان را به حسنات مبدّل مى‌كند و خداوند همواره آمرزنده و مهربان بوده است!
أمیرالمؤمنین ( مَنْ تَابَ تَابَ اللَّهُ عَلَیْهِ وَ أُمِرَتْ جَوَارِحُهُ أَنْ تَسْتُرَ عَلَیْهِ وَ بِقَاعُ الْأَرْضِ أَنْ تَکْتُمَ عَلَیْهِ وَ أُنْسِیَتِ الْحَفَظَهًُْ مَا کَانَتْ تَکْتُبُ عَلَیْهِ.
امام علی ( کسی که توبه کند، خداوند توبه‌ی او را پذیرفته، و به اعضای بدن او فرمان می‌رسد که گناهانی را که به‌وسیله‌ی آن‌ها انجام شده، پنهان کنند و به مکان‌هایی که در آن به گناه آلوده شده است دستور داده می‌شود که گناه او را فاش نسازند و فرشتگان نگهبان، گناهانی را که نوشته‌اند، فراموش کنند.
الرّسول ( مَنْ تَابَ فِی سَنَهًٍْ تَابَ اللَّهُ عَلَیْهِ ثُمَ قَالَ إِنَّ السَّنَهًَْ لَکَثِیرَهًٌْ ثُمَّ قَالَ مَنْ تَابَ فِی شَهْرٍ تَابَ اللَّهُ عَلَیْهِ ثُمَّ قَالَ إِنَّ الشَّهْرَ لَکَثِیرٌ ثُمَّ قَالَ مَنْ تَابَ فِی یَوْمِهِ تَابَ اللَّهُ عَلَیْهِ ثُمَّ قَالَ إِنَّ یَوْماً لَکَثِیرٌ ثُمَّ قَالَ مَنْ تَابَ إِذَا بَلَغَتْ نَفْسُهُ هَذِهِ یَعْنِی حَلْقَهُ تَابَ اللَّهُ عَلَیْهِ.
پیامبر ( سابری از شخصی از امام باقر (روایت می‌کند که فرمود: رسول خدا (فرمود: کسی که یک سال پیش از مرگ خود توبه کند، خداوند توبه‌ی او را می‌پذیرد، سپس فرمود: «یک‌سال زیاد است»! و ادامه داد: «کسی که یک ماه پیش از آنکه مرگش فرا رسد توبه کند، خداوند توبه‌ی او را نیز خواهد پذیرفت». و بعد فرمود: «یک ماه نیز زیاد است! کسی که یک روز پیش از مرگ خود توبه کند، خداوند توبه‌ی او را نیز می‌پذیرد». و در ادامه سخنان فرمود: «یک روز نیز زیاد است»! سپس فرمود: «کسی که هنگامی‌که جانش به اینجا برسد [و با دست مبارک اشاره به گلوی خود کردند] و توبه کند، خداوند توبه‌ی او را نیز خواهد پذیرفت».
الرّسول ( إِنَّ لِلَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فُضُولًا مِنْ رِزْقِهِ یَنْحَلُهُ مَنْ یَشَاءُ مِنْ خَلْقِهِ وَ اللَّهُ بَاسِطٌ یَدَیْهِ عِنْدَ کُلِ فَجْرٍ لِمُذْنِبِ اللَّیْلِ هَلْ یَتُوبُ فَیَغْفِرَ لَهُ وَ یَبْسُطُ یَدَیْهِ عِنْدَ مَغِیبِ الشَّمْسِ لِمُذْنِبِ النَّهَارِ هَلْ یَتُوبُ فَیَغْفِرَ لَهُ.
پیامبر ( خداوند را افزونی‌هایی است از روزی‌ها به هرکه بخواهد ارزانی می‌دارد و گویی دست رحمت خویش را هر بامداد به‌سوی آن که در شب گناهی از او سرزده پیش آورده که آیا توبه می‌کند تا از وی بپذیرد، و نیز هر شامگاه برای آنکه در روز خطایی انجام داده، گویی دست گشوده که آیا توبه می‌کند تا از وی بپذیرد.
علی‌بن‌ابراهیم ( إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ أَعْطَی التَّائِبِینَ ثَلَاثَ خِصَالٍ لَوْ أَعْطَی خَصْلَهًًْ مِنْهَا جَمِیعَ أَهْلِ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ لَنَجَوْا بِهَا قَوْلُهُ عَزَّ وَ جَلَّ وَ الَّذِینَ لا یَدْعُونَ مَعَ اللهِ إِلهاً آخَرَ وَ لا یَقْتُلُونَ النَّفْسَ الَّتِی حَرَّمَ اللهُ إِلَّا بِالْحَقِّ وَ لا یَزْنُونَ وَ مَنْ یَفْعَلْ ذلِکَ یَلْقَ أَثاماً* یُضاعَفْ لَهُ الْعَذابُ یَوْمَ الْقِیامَهًْ وَ یَخْلُدْ فِیهِ مُهاناً* إِلَّا مَنْ تابَ وَ آمَنَ وَ عَمِلَ عَمَلًا صالِحاً فَأُوْلئِکَ یُبَدِّلُ اللهُ سَیِّئاتِهِمْ حَسَناتٍ وَ کانَ اللهُ غَفُوراً رَحِیما.
علیّ‌بن‌ابراهیم ( خداوند عزّوجلّ سه ویژگی را به توبه‌کنندگان بخشیده که اگر یکی از آن را به تمامی اهالی آسمان و زمین می‌داد، با آن خصلت نجات می‌یافتند ... و این آیه که می‌فرماید: و کسانی که معبود دیگری را با خداوند نمی‌خوانند و انسانی را که خداوند خونش را حرام شمرده، جز به حق نمی‌کشند و زنا نمی‌کنند و هر کس چنین کند، مجازات سختی خواهد دید!. (فرقان/۶۸) یعنی عذابش در روز قیامت مضاعف خواهد بود و در آن سرافکنده و جاودانه خواهد ماند و إلَّا مَنْ تابَ وَ آمَنَ وَ عَمِلَ عَمَلًا صالِحاً فَأُوْلئِکَ یُبَدِّلُ اللهُ سَیِّئاتِهِمْ حَسَناتٍ وَ کانَ اللهُ غَفُوراً رَحِیما.
الرّسول ( لَمَّا جَعَلَ مُطْعِمُ بْنُ عِیسَی بْنِ نَوْفَلٍ لِغُلَامِهِ وَحْشِیٍّ إِنْ هُوَ قَتَلَ حَمْزَهًَْ أَنْ یُعْتِقَهُ فَلَمَّا قَتَلَهُ وَ قَدِمُوا مَکَهًَْ لَمْ یُعْتِقْهُ فَبَعَثَ وَحْشِیٌّ وَ جَمَاعَهًٌْ إِلَی النَّبِیِّ (أنَّهُ مَا یَمْنَعُنَا مِنْ دِینِکَ إِلَّا أَنَّنَا سَمِعْنَاکَ تَقْرَأُ فِی کِتَابِکَ أَنَّ مَنْ یَدْعُو مَعَ اللَّهِ إِلهاً آخَرَ وَ یَقْتُلُ النَّفْسَ وَ یَزْنِی یَلْقَ أَثاماً وَ یَخْلُدُ فِی الْعَذَابِ وَ نَحْنُ قَدْ فَعَلْنَا هَذَا کُلَّهُ. فَبَعَثَ إِلَیْهِمْ بِقَوْلِهِ تَعَالَی إِلَّا مَنْ تَابَ وَ عَمِلَ صالِحاً فَقَالُوا: نَخَافُ أَنْ لَا نَعْمَلَ صَالِحاً. فَبَعَثَ إِلَیْهِمْ إِنَّ اللهَ لا یَغْفِرُ أَنْ یُشْرَکَ بِهِ وَ یَغْفِرُ ما دُونَ ذلِکَ لِمَنْ یَشاءُ فَقَالُوا: نَخَافُ أَنْ لَا نَدْخُلَ فِی الْمَشِیَّهًِْ. فَبَعَثَ إِلَیْهِمْ یَا عِبَادِیَ الَّذِینَ أَسْرَفُوا عَلی أَنْفُسِهِمْ لَا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اللهِ إِنَّ اللهَ یَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمِیعاً فَجَاءُوا وَ أَسْلَمُوا فَقَالَ النَّبِیُّ (لِوَحْشِیٍّ قَاتِلِ حَمْزَهًَْ (غَیِّبْ وَجْهَکَ عَنِّی فَإِنَّنِی لَا أَسْتَطِیعُ النَّظَرَ إِلَیْکَ قَالَ: فَلَحِقَ بِالشَّامِ.
پیامبر ( مطعم‌بن‌عیسی‌بن‌نوفل مالک وحشی (قاتل حمزه سیّدشهدا () به وحشی گفت: «تو اگر حمزه (را به‌قتل برسانی آزادی». او نیز چنین کرد. امّا مطعم وقتی به مکّه برگشت وحشی را آزاد نکرد. وحشی و افرادی نمایندگانی نزد پیامبر (فرستادند و گفتند: «آن چیزی‌که مانع پذیرش دین توست، آیه‌ای از قرآن است که می‌فرماید: و کسانی که معبود دیگری را با خداوند نمی‌خوانند و انسانی را که خداوند خونش را حرام شمرده، جز به حق نمی‌کشند و زنا نمی‌کنند و هرکس چنین کند، مجازات سختی خواهد دید!. چون ما در گذشته مرتکب این اعمال شدیم». پیامبر (فرمود: «إِلَّا مَنْ تَابَ وَ عَمِلَ صالِحاً گذشته‌ی او نادیده گرفته می‌شود». گفتند: «ما می‌ترسیم که نتوانیم عمل صالح انجام دهیم». پیامبر (فرمود: هرآینه خدا گناه کسانی را که به او شرک آورند نمی‌آمرزد و گناهان دیگر را برای هر که بخواهد می‌آمرزد. (نساء/۴۸) نمایندگان وحشی گفتند: «می‌ترسیم که تحت مشیّت الهی قرار نگیریم». پیامبر (فرمود: «خداوند می‌فرماید: به بندگانم که اسراف بر نفس خود کردند بگو هرگز از رحمت خدا ناامید مباشید، البتّه خدا همه‌ی گناهان شما را خواهد بخشید. (زمر/۵۳) سپس همه نزد پیامبر (آمدند، و پیامبر (به وحشی گفت: «در محضر دید من قرار نگیر! چراکه بر من دیدن قاتل حمزه (سخت است وحشی هم به شام هجرت کرد».
الباقر ( عَن أَبِی إِسْحَاقَ اللَّیْثِیِّ قَالَ قُلْتُ لِأَبِی‌جَعْفَرمُحَمَّدِبْنِ‌عَلِیٍّ‌الْبَاقِرِ (یَا ابْنَ‌رَسُولِ اللَّهِ (إِنِّی أَجِدُ مِنْ شِیعَتِکُمْ مَنْ یَشْرَبُ وَ یَقْطَعُ الطَّرِیقَ وَ یَحِیفُ السَّبِیلَ وَ یَزْنِی وَ یَلُوطُ وَ یَأْکُلُ الرِّبَا وَ یَرْتَکِبُ الْفَوَاحِشَ وَ یَتَهَاوَنُ بِالصَّلَاهًْ وَ الصِّیَامِ وَ الزَّکَاهًْ وَ یَقْطَعُ الرَّحِمَ وَ یَأْتِی الْکَبَائِرَ فَکَیْفَ هَذَا وَ لِمَ ذَاکَ فَقَالَ یَا ابراهیم هَلْ یَخْتَلِجُ فِی صَدْرِکَ شَیْءٌ غَیْرُ هَذَا قُلْتُ نَعَمْ یَا ابن‌رَسُولِ‌اللَّه (أُخْرَی أَعْظَمُ مِنْ ذَلِکَ فَقَالَ وَ مَا هُوَ یَا أَبَاإِسْحَاقَ قَالَ فَقُلْتُ یَا ابْنَ‌رَسُولِ اللَّهِ (وَ أَجِدُ مِنْ أَعْدَائِکُمْ وَ مُنَاصِبِیکُمْ مَنْ یُکْثِرُ مِنَ الصَّلَاهًْ وَ مِنَ الصِّیَامِ وَ یُخْرِجُ الزَّکَاهًَْ وَ یُتَابِعُ بَیْنَ الْحَجِّ وَ الْعُمْرَهًْ وَ یَحُضُّ عَلَی الْجِهَادِ وَ یَأْثَرُ عَلَی الْبِرِّ وَ عَلَی صِلَهًْ الْأَرْحَامِ وَ یَقْضِی حُقُوقَ إِخْوَانِهِ وَ یُوَاسِیهِمْ مِنْ مَالِهِ وَ یَتَجَنَّبُ شُرْبَ الْخَمْرِ وَ الزِّنَا وَ اللِّوَاطَ وَ سَائِرَ الْفَوَاحِشِ فَمِمَّ ذَاکَ وَ لِمَ ذَاکَ فَسِّرْهُ لِی قَالَ یَا ابراهیم خَلَقَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ الْأَشْیَاءَ کُلَّهَا لَا مِنْ شَیْءٍ فَکَانَ مِمَّا خَلَقَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ أَرْضاً طَیِّبَهًًْ ثُمَّ فَجَّرَ مِنْهَا مَاءً عَذْباً زُلَالًا فَعَرَضَ عَلَیْهَا وَلَایَتَنَا أَهْلَ الْبَیْتِ (فَقَبِلَتْهَا فَأَجْرَی ذَلِکَ الْمَاءَ عَلَیْهَا سَبْعَهًَْ أَیَّامٍ حَتَّی طَبَّقَهَا وَ عَمَّهَا ثُمَّ نَضَبَ ذَلِکَ الْمَاءَ عَنْهَا وَ أَخَذَ مِنْ صَفْوَهًْ ذَلِکَ الطِّینِ طِیناً فَجَعَلَهُ طِینَ الْأَئِمَّهًْ (ثُمَّ أَخَذَ ثُفْلَ ذَلِکَ الطِّینِ فَخَلَقَ مِنْهُ شِیعَتَنَا وَ لَوْ تَرَکَ طِینَتَکُمْ یَا ابراهیم عَلَی حَالِهِ کَمَا تَرَکَ طِینَتَنَا لَکُنْتُمْ وَ نَحْنُ شَیْئاً وَاحِداً قُلْتُ یَا ابْنَ‌رَسُولِ اللَّهِ (فَمَا فَعَلَ بِطِینَتِنَا قَالَ أُخْبِرُکَ یَا ابراهیم خَلَقَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ بَعْدَ ذَلِکَ أَرْضاً سَبِخَهًًْ خَبِیثَهًًْ مُنْتِنَهًًْ ثُمَّ فَجَّرَ مِنْهَا مَاءً أُجَاجاً آسِناً مَالِحاً فَعَرَضَ عَلَیْهَا وَلَایَتَنَا أَهْلَ الْبَیْتِ (وَ لَمْ تَقْبَلْهَا فَأَجْرَی ذَلِکَ الْمَاءَ عَلَیْهَا سَبْعَهًَْ أَیَّامٍ حَتَّی طَبَّقَهَا وَ عَمَّهَا ثُمَّ نَضَبَ ذَلِکَ الْمَاءُ عَنْهَا ثُمَّ أَخَذَ مِنْ ذَلِکَ الطِّینِ فَخَلَقَ مِنْهُ الطُّغَاهًَْ وَ أَئِمَّتَهُمْ ثُمَّ مَزَجَهُ بِثُفْلِ طِینَتِکُمْ وَ لَوْ تَرَکَ طِینَتَهُمْ عَلَی حَالِهِ وَ لَمْ یَمْزُجْ بِطِینَتِکُمْ لَمْ یَشْهَدُوا الشَّهَادَتَیْنِ وَ لَا صَلَّوْا وَ لَا صَامُوا وَ لَا زَکَّوْا وَ لَا حَجُّوا وَ لَا أَدَّوْا أَمَانَهًًْ وَ لَا أَشْبَهُوکُمْ فِی الصُّوَرِ وَ لَیْسَ شَیْءٌ أَکْبَرَ عَلَی الْمُؤْمِنِ مِنْ أَنْ یَرَی صُورَهًَْ عَدُوِّهِ مِثْلَ صُورَتِهِ قُلْتُ یَا ابْنَ‌رَسُولِ اللَّهِ (فَمَا صَنَعَ بِالطِّینَتَیْنِ قَالَ مَزَجَ بَیْنَهُمَا بِالْمَاءِ الْأَوَّلِ وَ الْمَاءِ الثَّانِی ثُمَّ عَرَکَهَا عَرْکَ الْأَدِیمِ ثُمَّ أَخَذَ مِنْ ذَلِکَ قَبْضَهًًْ فَقَالَ هَذِهِ إِلَی الْجَنَّهًْ وَ لَا أُبَالِی وَ أَخَذَ قَبْضَهًًْ أُخْرَی وَ قَالَ هَذِهِ إِلَی النَّارِ وَ لَا أُبَالِی ثُمَّ خَلَطَ بَیْنَهُمَا فَوَقَعَ مِنْ سِنْخِ الْمُؤْمِنِ وَ طِینَتِهِ عَلَی سِنْخِ الْکَافِرِ وَ طِینَتِهِ وَ وَقَعَ مِنْ سِنْخِ الْکَافِرِ وَ طِینَتِهِ عَلَی سِنْخِ الْمُؤْمِنِ وَ طِینَتِهِ فَمَا رَأَیْتَهُ مِنْ شِیعَتِنَا مِنْ زِنًا أَوْ لِوَاطٍ أَوْ تَرْکِ صَلَاهًٍْ أَوْ صِیَامٍ أَوْ حَجٍّ أَوْ جِهَادٍ أَوْ خِیَانَهًٍْ أَوْ کَبِیرَهًٍْ مِنْ هَذِهِ الْکَبَائِرِ فَهُوَ مِنْ طِینَهًْ النَّاصِبِ وَ عُنْصُرِهِ الَّذِی قَدْ مُزِجَ فِیهِ لِأَنَّ مِنْ سِنْخِ النَّاصِبِ وَ عُنْصُرِهِ وَ طِینَتِهِ اکْتِسَابَ الْمَآثِمِ وَ الْفَوَاحِشِ وَ الْکَبَائِرِ وَ مَا رَأَیْتَ مِنَ النَّاصِبِ وَ مُوَاظَبَتِهِ عَلَی الصَّلَاهًْ وَ الصِّیَامِ وَ الزَّکَاهًْ وَ الْحَجِّ وَ الْجِهَادِ وَ أَبْوَابِ الْبِرِّ فَهُوَ مِنْ طِینَهًْ الْمُؤْمِنِ وَ سِنْخِهِ الَّذِی قَدْ مُزِجَ فِیهِ لِأَنَّ مِنْ سِنْخِ الْمُؤْمِنِ وَ عُنْصُرِهِ وَ طِینَتِهِ اکْتِسَابَ الْحَسَنَاتِ وَ اسْتِعْمَالَ الْخَیْرِ وَ اجْتِنَابَ الْمَآثِمِ فَإِذَا عُرِضَتْ هَذِهِ الْأَعْمَالُ کُلُّهَا عَلَی اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ قَالَ أَنَا عَدْلٌ لَا أَجُورُ وَ مُنْصِفٌ لَا أَظْلِمُ وَ حَکَمٌ لَا أَحِیفُ وَ لَا أَمِیلُ وَ لَا أَشْطُطُ أَلْحِقُوا الْأَعْمَالَ السَّیِّئَهًَْ الَّتِی اجْتَرَحَهَا الْمُؤْمِنُ بِسِنْخِ النَّاصِبِ وَ طِینَتِهِ وَ أَلْحِقُوا الْأَعْمَالَ الْحَسَنَهًَْ الَّتِی اکْتَسَبَهَا النَّاصِبُ بِسِنْخِ الْمُؤْمِنِ وَ طِینَتِهِ رُدُّوهَا کُلَّهَا إِلَی أَصْلِهَا فَإِنِّی أَنَا اللَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنَا عَالِمُ السِّرِّ وَ أَخْفَی وَ أَنَا الْمُطَّلِعُ عَلَی قُلُوبِ عِبَادِی لَا أَحِیفُ وَ لَا أَظْلِمُ وَ لَا أَلْزِمُ أَحَداً إِلَّا مَا عَرَفْتُهُ مِنْهُ قَبْلَ أَنْ أَخْلُقَهُ ثُمَّ قَالَ الْبَاقِرُ (یَا ابراهیم اقْرَأْ هَذِهِ الْآیَهًَْ قُلْتُ یَا ابْنَ‌رَسُولِ اللَّهِ (أَیَّهًُْ آیَهًٍْ قَالَ قَوْلُهُ تَعَالَی قالَ مَعاذَ اللهِ أَنْ نَأْخُذَ إِلَّا مَنْ وَجَدْنا مَتاعَنا عِنْدَهُ إِنَّا إِذاً لَظالِمُونَ هُوَ فِی الظَّاهِرِ مَا تَفْهَمُونَهُ وَ هُوَ وَ اللَّهِ فِی الْبَاطِنِ هَذَا بِعَیْنِهِ یَا ابراهیم إِنَّ لِلْقُرْآنِ ظَاهِراً وَ بَاطِناً وَ مُحْکَماً وَ مُتَشَابِهاً وَ نَاسِخاً وَ مَنْسُوخاً ثُمَّ قَالَ أَخْبِرْنِی یَا ابراهیم (عَنِ الشَّمْسِ إِذَا طَلَعَتْ وَ بَدَا شُعَاعُهَا فِی الْبُلْدَانِ أَ هُوَ بَائِنٌ مِنَ الْقُرْصِ قُلْتُ فِی حَالِ طُلُوعِهِ بَائِنٌ قَالَ أَ لَیْسَ إِذَا غَابَتِ الشَّمْسُ اتَّصَلَ ذَلِکَ الشُّعَاعُ بِالْقُرْصِ حَتَّی یَعُودَ إِلَیْهِ قُلْتُ نَعَمْ قَالَ کَذَلِکَ یَعُودُ کُلُّ شَیْءٍ إِلَی سِنْخِهِ وَ جَوْهَرِهِ وَ أَصْلِهِ فَإِذَا کَانَ یَوْمُ الْقِیَامَهًْ نَزَعَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ سِنْخَ النَّاصِبِ وَ طِینَتَهُ مَعَ أَثْقَالِهِ وَ أَوْزَارِهِ مِنَ الْمُؤْمِنِ فَیُلْحِقُهَا کُلَّهَا بِالنَّاصِبِ وَ یَنْزِعُ سِنْخَ الْمُؤْمِنِ وَ طِینَتَهُ مَعَ حَسَنَاتِهِ وَ أَبْوَابِ بِرِّهِ وَ اجْتِهَادِهِ مِنَ النَّاصِبِ فَیُلْحِقُهَا کُلَّهَا بِالْمُؤْمِنِ أَ فَتَرَی هَاهُنَا ظُلْماً وَ عُدْوَاناً قُلْتُ لَا یَا ابْنَ‌رَسُولِ اللَّه (... یَا ابراهیم قُرْآنٌ یُتْلَی وَ أَخْبَارٌ تُؤْثَرُ عَنِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ مَنْ رَدَّ مِنْهَا حَرْفاً فَقَدْ کَفَرَ وَ أَشْرَکَ وَ رَدَّ عَلَی اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ قَالَ اللَّیْثِیُّ فَکَأَنِّی لَمْ أَعْقِلِ الْآیَاتِ وَ أَنَا أَقْرَؤُهَا أَرْبَعِینَ سَنَهًًْ إِلَّا ذَلِکَ الْیَوْمَ فَقُلْتُ یَا ابْنَ‌رَسُولِ اللَّهِ (مَا أَعجبَ هَذَا تُؤْخَذُ حَسَنَاتُ أَعْدَائِکُمْ فَتُرَدُّ عَلَی شِیعَتِکُمْ وَ تُؤْخَذُ سَیِّئَاتُ مُحِبِّیکُمْ فَتُرَدُّ عَلَی مُبْغِضِیکُمْ قَالَ إِی وَ اللَّهِ الَّذِی لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ فَالِقِ الْحَبَّهًِْ وَ بَارِئِ النَّسَمَهًِْ وَ فَاطِرِ الْأَرْضِ وَ السَّمَاءِ مَا أَخْبَرْتُکَ إِلَّا بِالْحَقِّ وَ مَا أَتَیْتُکَ إِلَّا بِالصِّدْقِ وَ ما ظَلَمَهُمُ اللهُ وَ مَا اللهُ بِظَلَّامٍ لِلْعَبِیدِ وَ إِنَّ مَا أَخْبَرْتُکَ لَمَوْجُودٌ فِی الْقُرْآنِ کُلَّهُ {کُلُّهُ} قُلْتُ هَذَا بِعَیْنِهِ یُوجَدُ فِی الْقُرْآنِ قَالَ نَعَمْ یُوجَدُ فِی أَکْثَرَ مِنْ ثَلَاثِینَ مَوْضِعاً فِی الْقُرْآنِ أَ تُحِبُّ أَنْ أَقْرَأَ ذَلِکَ عَلَیْکَ قُلْتُ بَلَی یَا ابْنَ‌رَسُولِ اللَّهِ (فَقَال أَ تُحِبُّ أَنْ أَزِیدَکَ قُلْتُ بَلَی یَا ابْنَ‌رَسُولِ اللَّهِ (قَالَ فَأُوْلئِکَ یُبَدِّلُ اللهُ سَیِّئاتِهِمْ حَسَناتٍ وَ کانَ اللهُ غَفُوراً رَحِیماً یُبَدِّلُ اللَّهُ سَیِّئَاتِ شِیعَتِنَا حَسَنَاتٍ وَ یُبَدِّلُ اللَّهُ حَسَنَاتِ أَعْدَائِنَا سَیِّئَاتٍ وَ جَلَالِ اللَّهِ وَ وَجْهِ اللَّهِ إِنَّ هَذَا لَمِنْ عَدْلِهِ وَ إِنْصَافِهِ لَا رَادَّ لِقَضَائِهِ وَ لا مُعَقِّبَ لِحُکْمِهِ وَ هُوَ السَّمِیعُ الْعَلِیم.
امام باقر ( ابواسحاق‌لیثی گوید: به امام باقر (عرض کردم: «ای فرزند رسول خدا (! چگونه و برای چه بعضی از شیعیان شما اهل شراب، راهزنی، ستم در جاده‌ها، زنا، لواط، ربا، اعمال زشت، قطع رحم، گناهان کبیره و کاهلی در انجام نماز، روزه و زکات هستند»؟ امام (فرمود: «ای ابراهیم! آیا غیر از این چیز دیگری فکر و سینه‌ی تو را به خود مشغول ساخته است»؟ گفتم: «آری، ای فرزند رسول خدا (سؤالی بس بزرگ»؟ امام (فرمود: «آن چه مطلبی است»؟ ابواسحاق گفت: «ای پسر رسول خدا (چگونه و برای چه برخی از دشمنان و معاندین شما، بسیار اهل نماز، روزه، زکات، و انجام‌دهنده پی‌درپی حج و عمره، تشویق‌کننده به جهاد، برگزیننده‌ی کارهای نیک، اهل صله با خویشاوندان، اداکننده‌ی حقوق برادران، همراهی‌کننده‌ی مالی با آنان، دوری جوینده از شراب، زنا، لواط و دیگر زشتی‌ها هستند؟ ای پسر رسول خدا (علّت تفاوت این دو کار را برایم شرح بده». امام باقر (فرمود: «ای ابراهیم! بدان خداوند همه‌ی چیزها را بدون داشتن نمونه‌ای از قبل آفرید. و از آفریده‌های او؛ زمین پاک است که آب زلال و گوارا را بر آن جاری ساخت، آنگاه ولایت ما اهل‌بیت بر او عرضه شد، آن زمین پاک ولایت ما را پذیرفت، درپی آن خداوند هفت روز آب گوارا برآن جاری ساخت و همه‌ی زمین با آن پوشانده شد، سپس آب فرو نشست، خداوند مقداری از گل را برداشت و سرشت ما قرار داد. و از ته مانده‌ی آن شیعیان ما را آفرید. ای ابراهیم! اگر سرشت شما به‌همین‌حال می‌ماند، شما با ما یکی بودید. گفت: «ای فرزند رسول خدا (! مگر با خاکِ ما چه کردند»؟ فرمود: «ای ابراهیم، خداوند، زمین شوره‌زار، بدبو و خبیثی را آفرید و با آب شور گندیده، آبیاری نمود، آنگاه ولایت ما اهل‌بیت به او عرضه شد، ولایت ما را نپذیرفت. خداوند هفت روز آب شور گندیده را بر آن جاری کرد، تا آنکه آنرا فراگرفت، و در آن فرو رفت. آنگاه مقداری از آن را برداشت و با ته‌مانده‌ی خاک شما طغیانگران و رهبران آنان را از آن آفرید، که اگر آنان به حال خود رها می‌شدند و با خاک شما مخلوط نمی‌شدند، هرگز شهادتین، نماز، روزه، زکات، حج را انجام نمی‌دادند، و امانتداری نمی‌کردند و شبیه شما نبودند. بر مؤمن امری دشوارتر از این نیست که صورت دشمن را مثل صورت خود ببیند». گفت: «ای پسر رسول خدا (خداوند، با این دو خاک چه کرد»؟ فرمود: «ای ابراهیم! آن‌ها را با آب گوارا و شور درآمیخت و همچون پوست دبّاغی به‌یکدیگر مالید، سپس بخشی را سهم بهشت و سهمی را از آن جهنّم قرار داد. باز آن دو را به هم مخلوط کرد. که نتیجه‌ی آن این شد که اوصاف مؤمن بر چهره‌ی کافر نشست و اوصاف کافر بر چهره‌ی مؤمن آشکار شد. حال اگر شیعیان ما را درحال زنا، لواط، ترک نماز، روزه، حج، جهاد، خیانت و ارتکاب گناهان کبیره دیدی، به خاطر وجود همان سرشت دشمنان ماست که در وجود آن‌هاست و آن سرشت در او تأثیر گذاشته است که او را گرفتار گناهان و زشتی‌ها نموده است. و هرگاه دیدی معاندی بر نماز، روزه، زکات، حج، جهاد و کارهای نیک، مشغول است، به خاطر وجود همان سرشت پاک مؤمن است که در وجود او قرار گرفته است که او به‌واسطه‌ی آن موفّق به کسب حسنات و خیرات و برحذر از انجام گناه شده است. ای ابراهیم! وقتی اعمال اینگونه بندگان به خدا عرضه شود، خداوند به عدالت رفتار کند و ظلم و ستمی و انحرافی از حق نکند. امّا اعمال زشتی را که مؤمنان انجام دادند و شایسته‌ی دشمنان است و اعمال خوبی را که از دشمنان سرزده، و شایسته‌ی مؤمنان است به جایگاه اصلی خود برمی‌گرداند. آن خدایی که جز او معبودی نیست، اوست دانا به آشکار و نهان، مطّلع بر دل‌ها، که به احدی ظلم روا ندارد و از دایره‌ی حق خارج نگردد». و هر عملی را که مناسب هرکس است، ضمیمه‌ی او می‌گرداند، و این چیزیست که قبل از خلقت وجودی اشخاص خدا آن را می‌دانست. آنگاه امام باقر (به ابراهیم فرمود: «این آیه را بخوان»! ابراهیم گفت: «ای پسر رسول خدا (کدام آیه [را بخوانم]»؟ فرمود: «آیه‌ای که می‌فرماید: گفت: «پناه بر خدا که ما غیر از آن‌کس که متاع خود را نزد او یافته‌ایم بگیریم درآن‌صورت، از ظالمان خواهیم بود»! (یوسف/۷۹) ای ابراهیم! ظاهرش همان است که از آن می‌فهمید و به خدا سوگند باطن آن دقیقاً همین [مطلب] است. ای ابراهیم! قرآن دارای ظاهر و باطن محکم و متشابه و ناسخ و منسوخ است». سپس فرمود: «ای ابراهیم! برایم بگو آیا هنگامی‌که خورشید طلوع می‌کند و شعاع [نور] آن در شهرها آشکار می‌شود، آیا شعاع آن از قرص جدا می‌شود»؟ عرض کردم: «در هنگام طلوع خورشید جدا می‌شود». فرمود: «آیا این‌طور نیست زمانی‌که خورشید [از نظرت] پنهان می‌شود، آن شعاع [نور] به قرص [خورشید] متّصل می‌شود و [در نهایت] به آن بازمی‌گردد»؟ عرض کردم: «آری! [همین‌طور است]». فرمود: «به همین صورت است که هرچیزی به سنخ و جوهر و اصل خود باز می‌گردد؛ هنگامی‌که روز قیامت فرار رسد، خداوند عزّوجلّ سنخ دشمن مخالف و سنگینی [گناهان] و باز آن را از مؤمن جدا می‌کند و همه‌ی آن‌ها را به دشمن مخالف ملحق می‌نماید و نسخ مؤمن و نیکی‌ها و کارهای خوب و کوشش‌ها را از دشمن مخالف جدا می‌کند و همه‌ی آن‌ها را به مؤمن ملحق می‌نماید. آیا تو در اینجا ظلم و تجاوزی می‌بینی»؟ عرض کردم: «خیر ای فرزند رسول خدا (ای ابراهیم! قرآنی که تلاوت می‌شود و سخنانی که از خداوند عزّوجلّ رسیده است و هرکس یک حرف از آن را رد کند، کافر شده و شرک ورزید و خداوند عزّوجلّ را ردّ کرده است. لیثی نقل کرده، مانند این بود که من در آن چهل سالی که این آیات را می‌خواندم، معنایش را نمی‌فهمیدم و فقط در آن روز فهمیدم». عرض کردم: «ای فرزند رسول خدا (! چه عجیب است این! نیکی‌های دشمنان شما گرفته می‌شود و به شیعیانتان برمی‌گردد و گناهان دوستاران شما گرفته می‌شود و به دشمنان شما باز می‌گردد». ایشان فرمود: «آری، به خداوندی که معبودی جز او نیست و شکافنده‌ی دانه و ایجادکننده‌ی خلایق و آفریننده‌ی زمین و آسمان است، هرچه به تو گفتم حق بود و جز به‌راستی سخنی نگفتم. خدا به آن‌ها ستم نکرده است. (آل‌عمران/۱۱۷). و خداوند به بندگان [خود] ستم نمی‌کند. (آل‌عمران/۱۸۲) همه‌ی چیزهایی که برایت گفتم، به طور قطع در قرآن موجود است». عرض کردم: «آیا این حقیقت‌ها به همین صورت در قرآن وجود دارد»؟ ایشان فرمود: «آری، در بیشتر از سی جای قرآن. آیا دوست داری آن‌ها را برایت بخوانم»؟ عرض کردم: «بله ای فرزند رسول خدا (! فَأُوْلئِکَ یُبَدِّلُ اللهُ سَیِّئاتِهِمْ حَسَناتٍ وَ کانَ اللهُ غَفُوراً رَحیماً، خداوند بدی‌های شیعیان را به نیکی تبدیل می‌کند و نیکی‌های دشمنان ما را به بدی‌ها تبدیل می‌نماید و سوگند به جلال و وجه خداوند این از عدالت و انصاف اوست و هیچ‌کس را یارای برگرداندن قضای او نیست. هیچ‌کس را یارای جلوگیری یا ردّ اقدام او نیست. (رعد/۴۱) او شنوا و داناست. (انعام/۱۳).
الباقر ( عَن إِسْحَاقَ الْقُمِّیِّ قَالَ دَخَلْتُ عَلَی أَبِی‌جَعْفَرٍ الْبَاقِرِ (قُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاکَ فَإِذَا کَانَ یَوْمُ الْقِیَامَهًْ فَمَهْ قَالَ لِی یَا إِسْحَاقُ أَ یَجْمَعُ اللَّهُ الْخَیْرَ وَ الشَّرَّ فِی مَوْضِعٍ وَاحِدٍ إِذَا کَانَ یَوْمُ الْقِیَامَهًْ نَزَعَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ مَسْحَهًَْ الْإِیمَانِ مِنْهُمْ فَرَدَّهَا إِلَی شِیعَتِنَا وَ نَزَعَ مَسْحَهًَْ النَّاصِبِ بِجَمِیعِ مَا اکْتَسَبُوا مِنَ السَّیِّئَاتِ فَرَدَّهَا عَلَی أَعْدَائِنَا وَ عَادَ کُلُّ شَیْءٍ إِلَی عُنْصُرِهِ الْأَوَّلِ الَّذِی مِنْهُ ابْتَدَأَ أَ مَا رَأَیْتَ الشَّمْسَ إِذَا هِیَ بَدَتْ أَ لَا تَرَی لَهَا شُعَاعاً زَاجِراً مُتَّصِلًا بِهَا أَوْ بَائِناً مِنْهَا قُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاکَ الشَّمْسُ إِذَا هِیَ غَرَبَتْ بَدَأَ إِلَیْهَا الشُّعَاعُ کَمَا بَدَأَ مِنْهَا وَ لَوْ کَانَ بَائِناً مِنْهَا لَمَا بَدَأَ إِلَیْهَا قَالَ نَعَمْ یَا إِسْحَاقُ کُلُّ شَیْءٍ یَعُودُ إِلَی جَوْهَرِهِ الَّذِی مِنْهُ بَدَأَ قُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاکَ تُؤْخَذُ حَسَنَاتُهُمْ فَتُرَدُّ إِلَیْنَا وَ تُؤْخَذُ سَیِّئَاتُنَا فَتُرَدُّ إِلَیْهِمْ قَالَ إِی وَ اللَّهِ الَّذِی لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ قُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاکَ أَجِدُهَا فِی کِتَابِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ قَالَ نَعَمْ یَا إِسْحَاقُ قُلْتُ فِی أَیِّ مَکَانٍ قَالَ لِی یَا إِسْحَاقُ أَ مَا تَتْلُو هَذِهِ الْآیَهًَْ فَأُوْلئِکَ یُبَدِّلُ اللهُ سَیِّئاتِهِمْ حَسَناتٍ وَ کانَ اللهُ غَفُوراً رَحِیماً فَلَمْ یُبَدِّلِ اللَّهُ سَیِّئَاتِهِمْ حَسَنَاتٍ إِلَّا لَکُمْ وَ اللَّهُ یُبَدِّلُ لَکُمْ.
امام باقر ( اسحاق قمی گوید: «خدمت امام باقر (رسیده، محضرش عرض کردم: «فدایت شوم! وقتی قیامت به پا شود چه خواهد شد»؟ حضرت به من فرمود: «ای اسحاق! آیا خداوند خیروشر را در یک‌جا جمع خواهد فرمود»؟ هنگامی‌که روز قیامت فرا رسد خداوند عزّوجلّ [اثر] سایش ایمان را از آنان خارج می‌کند و به شیعیان ما باز می‌گرداند و [اثر] سایش مخالفان و تمام کارهای بدی که کرده‌اند را از آنان خارج می‌کند و به دشمنان ما بر می‌گرداند و [به‌این‌ترتیب] هرچیزی به عنصر اوّلی که [آفرینشش] از آن شروع شده بود باز می‌گردد. آیا خورشید را درهنگام طلوع ندیده‌ای؟ آیا به نظر تو [آن] شعاعی [از خورشید] که چشم را آزار می‌دهد، به آن متّصل است یا از آن جدا شده است»؟ عرض کردم: «فرایتان شوم! هنگامی‌که غروب می‌کند، شعاعی که چشم را آزار می‌دهد، به همان صورتی که از آن شده است، به آن باز می‌گردد و اگر از آن جدا شده بود، به آن باز نمی‌گشت». فرمود: «ای اسحاق! هرچیزی به جوهره‌ای که از آن آغاز شده است باز می‌گردد». عرض کردم: «آیا کارهای نیک آنان گرفته می‌شود و به ما بازگردانده می‌شود و کارهای بد ما گرفته می‌شود و به آنان بازگردانده می‌شود»؟ رو به ایشان فرمود: «آری به خدایی که هیچ معبودی جز او نیست [همین طور است]. عرض کردم: «در کجای آن»؟ به من فرمود: «ای اسحاق آیا این آیه فَأُوْلئِکَ یُبَدِّلُ اللهُ سَیِّئاتِهِمْ حَسَناتٍ وَ کانَ اللهُ غَفُوراً رَحِیماً را تلاوت نمی‌کنی؟! خداوند جز برای شما بدی‌ها را به نیکی‌ها تبدیل نمی‌کند، خداوند فقط برای شما این کار را می‌کند».
الباقر ( عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ الثَّقَفِیِّ قَال سَأَلْتُ أَبَاجَعْفَرٍ (عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فَأُوْلئِکَ یُبَدِّلُ اللهُ سَیِّئاتِهِمْ حَسَناتٍ وَ کانَ اللهُ غَفُوراً رَحِیماً فَقَالَ (یُؤْتَی بِالْمُؤْمِنِ الْمُذْنِبِ یَوْمَ الْقِیَامَهًْ حَتَّی یُقَامَ بِمَوْقِفِ الْحِسَابِ فَیَکُونُ اللَّهُ تَعَالَی هُوَ الَّذِی یَتَوَلَّی حِسَابَهُ لَا یَطَّلِعُ عَلَی حِسَابِهِ أَحَداً مِنَ النَّاسِ فَیُعَرِّفُهُ ذُنُوبَهُ حَتَّی إِذَا أَقَرَّ بِسَیِّئَاتِهِ قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ لِلْکَتَبَهًْ بَدِّلُوهَا حَسَنَاتٍ وَ أَظْهِرُوهَا لِلنَّاسِ فَیَقُولُ النَّاسُ حِینَئِذٍ مَا کَانَ لِهَذَا الْعَبْدِ سَیِّئَهًٌْ وَاحِدَهًٌْ ثُمَّ یَأْمُرُ اللهُ بِهِ إِلَی الْجَنَّهًِْ فَهَذَا تَأْوِیلُ الْآیَهًْ فَهِیَ فِی الْمُذْنِبِینَ مِنْ شِیعَتِنَا خَاصَّهًًْ.
امام باقر ( محمّدبن‌مسلم ثقفی گوید: از امام باقر (در مورد آیه: فَأُوْلَئِکَ یُبَدِّلُ اللهُ سَیِّئَاتِهِمْ حَسَنَاتٍ وَکَانَ اللهُ غَفُورًا رَّحِیمًا پرسیدم. آن حضرت فرمود: «در روز قیامت، مؤمن گناهکار را می‌آورند و در جایگاه حساب می‌گمارند، سپس خداوند تبارک‌وتعالی به حساب و کتاب او می‌پردازد و هیچ‌کس را از آن مطّلع نمی‌گرداند و گناهان او را به او می‌نمایاند، تا اینکه به بدی‌های خود اعتراف می‌کند و در این لحظه خداوند تبارک‌وتعالی به فرشتگان کاتب می‌گوید: «آن را تبدیل به نیکی کنید و به مردم بنمایانید». و مردم دراین‌هنگام می‌گویند: «این بنده حتی یک گناه هم نداشت»! سپس خداوند دستور می‌دهد که او را وارد بهشت کنند». و این تأویل این آیه است و به ویژه در مورد افراد گناهکار از شیعیان ما می‌باشد.
أمیرالمؤمنین ( ابْنِ نُبَاتَهًَْ قَالَ أَتَیْتُ أَمِیرَالْمُؤْمِنِینَ (لِأُسَلِّمَ عَلَیْهِ فَجَلَسْتُ أَنْتَظِرُهُ فَخَرَجَ إِلَیَّ فَقُمْتُ إِلَیْهِ فَسَلَّمْتُ عَلَیْهِ فَضَرَبَ عَلَی کَفِّی ثُمَّ شَبَّکَ أَصَابِعَهُ فِی أَصَابِعِی ثُمَّ قَالَ یَا أَصْبَغَ‌بْنَ‌نُبَاتَهًَْ قُلْتُ لَبَّیْکَ وَ سَعْدَیْکَ یَا أَمِیرَالْمُؤْمِنِینَ (فَقَالَ إِنَّ وَلِیَّنَا وَلِیُّ اللَّهِ فَإِذَا مَاتَ وَلِیُّ اللَّهِ کَانَ مِنَ اللَّهِ بِالرَّفِیقِ الْأَعْلَی وَ سَقَاهُ مِنْ نَهَرٍ أَبْرَدَ مِنَ الثَّلْجِ وَ أَحْلَی مِنَ الشَّهْدِ وَ أَلْیَنَ مِنَ الزُّبْدِ فَقُلْتُ بِأَبِی أَنْتَ وَ أُمِّی وَ إِنْ کَانَ مُذْنِباً فَقَالَ نَعَمْ وَ إِنْ کَانَ مُذْنِباً أَمَا تَقْرَأُ الْقُرْآنَ فَأُوْلئِکَ یُبَدِّلُ اللهُ سَیِّئاتِهِمْ حَسَناتٍ وَ کانَ اللهُ غَفُوراً رَحِیماً یَا أَصْبَغُ إِنَّ وَلِیَّنَا لَوْ لَقِیَ اللَّهَ وَ عَلَیْهِ مِنَ الذُّنُوبِ مِثْلُ زَبَدِ الْبَحْرِ وَ مِثْلُ عَدَدِ الرَّمْلِ لَغَفَرَهَا اللَّهُ لَهُ إِنْ شَاءَ اللَّهُ تَعَالَی.
امام علی ( اصبغ‌بن‌نباته روایت می‌کند که نزد امیرالمؤمنین (رفتم تا عرض سلام کنم. نشستم و در انتظارش ماندم، سپس نزد من آمد و من در برابرش به پا خواستم و سلام عرض کردم، سپس آن حضرت با دستش به دست من زد و انگشتانش را در انگشتان من قرار داد و فرمود: «ای اصبغ‌بن‌نباته»! گفتم: «لبَّیک و سَعدَیْک (بله بفرمایید در خدمتم)، ای امیرمؤمنان (». ایشان گفتند: «همانا دوستدار ما دوستدار خداست و هرگاه چنین فردی بمیرد، نزد خداوند می‌رود و او را از آب نهری سردتر از برف و شیرین‌تر از شهد و لطیف‌تر از روغن می‌نوشاند». عرض کردم: «پدر و مادرم فدایت شوند! حتّی اگر گناهکار باشد»؟ ایشان جواب دادند: «آری، حتّی اگر گناهکار باشد، آیا این آیه را نخواندی فَأُوْلَئِکَ یُبَدِّلُ اللهُ سَیِّئَاتِهِمْ حَسَنَاتٍ وَ کَانَ اللهُ غَفُورًا رَّحِیمًا ای اصبغ، همانا اگر که دوستدار ما خدا را دیدار کند درحالی‌که گناهانی به‌اندازه‌ی کف روی دریا و سنگریزهای [بیابان] دارد، خداوند آن را می‌بخشاید».
الصّادق ( سُلَیْمَانَ‌بْنِ‌خَالِدٍ قَالَ قَرَأْتُ عَلَی أَبِی‌عَبْدِاللَّهِ (هَذِهِ الْآیَهًَْ إِلَّا مَنْ تابَ وَ آمَنَ وَ عَمِلَ عَمَلًا صالِحاً فَأُوْلئِکَ یُبَدِّلُ اللهُ سَیِّئاتِهِمْ حَسَناتٍ فَقَالَ هَذِهِ فِیکُمْ إِنَّهُ یُؤْتَی بِالْمُؤْمِنِ الْمُذْنِبِ یَوْمَ الْقِیَامَهًْ حَتَّی یُوقَفُ بَیْنَ یَدَیِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فَیَکُونُ هُوَ الَّذِی یَلِی حِسَابَهُ فَیُوقِفُهُ عَلَی سَیِّئَاتِهِ شَیْئاً شَیْئاً فَیَقُولُ عَمِلْتَ کَذَا فِی یَوْمِ کَذَا فِی سَاعَهًْ کَذَا فَیَقُولُ أَعْرِفُ یَا رَبِّ قَالَ حَتَّی یُوقِفَهُ عَلَی سَیِّئَاتِهِ کُلِّهَا کُلَّ ذَلِکَ یَقُولُ أَعْرِفُ فَیَقُولُ سَتَرْتُهَا عَلَیْکَ فِی الدُّنْیَا وَ أَغْفِرُهَا لَکَ الْیَوْمَ أَبْدِلُوهَا لِعَبْدِی حَسَنَاتٍ قَالَ فَتُرْفَعُ صَحِیفَتُهُ لِلنَّاسِ فَیَقُولُونَ سُبْحَانَ اللَّهِ أَ مَا کَانَتْ لِهَذَا الْعَبْدِ سَیِّئَهًٌْ وَاحِدَهًٌْ وَ هُوَ قَوْلُ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فَأُوْلئِکَ یُبَدِّلُ اللهُ سَیِّئاتِهِمْ حَسَناتٍ.
امام صادق ( سلیمان‌بن‌خالد گوید: آیه‌ی إِلَّا مَنْ تابَ وَ آمَنَ وَ عَمِلَ عَمَلًا صالِحاً فَأُوْلئِکَ یُبَدِّلُ اللهُ سَیِّئاتِهِمْ حَسَناتٍ را برای امام صادق (تلاوت کردم، امام (فرمود: «آیه در حقّ شماهاست. روز قیامت، مؤمن گناهکار، به درگاه خداوند آورده شود، فرشته‌ی مأمور حساب، او را بر همه‌ی خطاهایش، و از زمان و ساعت وقوع گناه خبر می‌دهد، بنده‌ی مؤمن چاره‌ای جز اعتراف ندارد. خداوند خطاب می‌کند: «ای بنده‌ی من! من آبروی تو را در دنیا حفظ کردم، امروز هم گناهانت را بخشیده، و آن‌ها را تبدیل به حسنات می‌کنم». امام (افزود: «آنگاه نامه‌ی عمل مؤمن در برابر دیده‌گان مردم به نمایش گذاشته می‌شود، همه می‌گویند: «سبحان‌الله! عجب بنده‌ای که حتّی یک گناه در پرونده‌ی او نیست. این است معنی آیه‌ی فَأُوْلئِکَ یُبَدِّلُ اللهُ سَیِّئاتِهِمْ حَسَناتٍ».
الرّضا ( إِذَا کَانَ یَوْمُ الْقِیَامَهًْ أَوْقَفَ اللَّهُ الْمُؤْمِنِینَ بَیْنَ یَدَیْهِ وَ عَرَضَ عَلَیْهِ عَمَلَهُ فَیَنْظُرُ فِی صَحِیفَتِهِ فَأَوَّلُ مَا یَرَی سَیِّئَاتُهُ فَیَتَغَیَّرُ لِذَلِکَ لَوْنُهُ وَ تَرْتَعِشُ فَرَائِصُهُ ثُمَّ یَعْرِضُ عَلَیْهِ حَسَنَاتِهِ فَیَفْرَحُ لِذَلِکَ نَفْسُهُ فَیَقُولُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ بَدِّلُوا سَیِّئَاتِهِمْ حَسَنَاتٍ وَ أَظْهِرُوهَا لِلنَّاسِ فَیُبَدَّلُ لَهُمْ فَیَقُولُ النَّاسُ أَ مَا کَانَ لِهَؤُلَاءِ سَیِّئَهًٌْ وَاحِدَهًٌْ وَ هُوَ قَوْلُهُ یُبَدِّلُ اللهُ سَیِّئاتِهِمْ حَسَناتٍ.
امام رضا ( روز قیامت خداوند متعال که مؤمنین را در موقف و برای حساب قرار می‌دهد و اعمالش را بر او عرضه می‌کند مؤمن به پرونده‌ی اعمال خود نگاه می‌کند اوِّل چیزی که در آن می‌بیند، سیّئات و گناهان است؛ چهره‌اش دگرگون و ناراحت می‌شود، بندبند بدنش می‌لرزد. پس از آن حسناتش عرضه می‌شود و خوشحال و مسرور می‌گردد. دراین‌هنگام خداوند متعال به مأمورین خود دستور می‌دهد که سیّئات و گناهان او را تبدیل به حسنات و نیکی بگردانید و به خلایق نشان دهید پس از این لطف الهی مردم که چنین می‌بینند می‌گویند: «آیا این مؤمنین یک گناه هم نداشتند که تمام پرونده‌شان حسنات است»؟ و این است معنای آیه شریفه که می‌فرماید: یُبَدِّلُ اللهُ سَیِّئاتِهِمْ حَسَناتٍ.
الصّادق ( أَهْوَنُ مَا یَکْسِبُ زَائِرُ الْحُسَیْنِ (فِی کُلِّ حَسَنَهًٍْ أَلْفُ أَلْفِ حَسَنَهًٍْ وَ السَّیِّئَهًُْ وَاحِدَهًٌْ وَ أَیْنَ الْوَاحِدَهًُْ مِنْ أَلْفِ أَلْفٍ ثُمَّ قَالَ یَا صَفْوَانُ أَبْشِرْ إِنَّ لِلَّهِ مَلَائِکَهًًْ مَعَهَا قُضْبَانٌ مِنْ نُورٍ فَإِذَا أَرَادَ الْحَفَظَهًُْ أَنْ یکتب {تَکْتُبَ} عَلَی زَائِرِ الْحُسَیْنِ (سَیِّئَهًًْ قَالَتِ الملائکهًْ لِلْحَفَظَهًْ کُفِّی فَتَکُفُّ فَإِذَا عَمِلَ حَسَنَهًًْ قَالَتْ لَهَا اکْتُبِی أُولَئِکَ الَّذِینَ یُبَدِّلُ اللهُ سَیِّئاتِهِمْ حَسَناتٍ.
امام صادق ( کمترین چیزی که زائر امام حسین (نصیبش می‌شود این است که هر نیکی‌اش هزارهزار برابر می‌شود و بدی یکی است؛ و یکی کجا و هزارهزار کجا؟!. سپس فرمود: «ای صفوان! مژده بده! همان خداوند تبارک‌وتعالی فرشتگانی دارد که عصاهایی از نور دارند و هرگاه که فرشتگان کاتب بخواهند گناهی را در [دفتر اعمال] زائر حسین (بنویسند، آن‌ها می‌گویند: «دست نگه دارید»! و آن‌ها هم نمی نویسند، و اگر نیکی‌ای انجام دهند، آن‌ها به فرشتگان مأمور اعمال می‌گویند: بنویس! أُولَئِکَ الَّذِینَ یُبَدِّلُ اللهُ سَیِّئاتِهِمْ حَسَناتٍ».
الباقر ( عَنْ حُجْرِ بْنِ زَائِدَهًَْ عَنْ رَجُل عَنْ أَبِی‌جَعْفَرٍ (قَالَ قُلْتُ لَهُ یَا ابْنَ‌رَسُولِ اللَّهِ (إِنَّ لِی حَاجَهًًْ فَقَالَ تَلْقَانِی بِمَکَّهًَْ فَقُلْتُ یَا ابْنَ‌رَسُولِ اللَّهِ (إِنَّ لِی حَاجَهًًْ فَقَالَ تَلْقَانِی بِمِنًی فَقُلْتُ یَا ابْنَ‌رَسُولِ اللَّهِ (إِنَّ لِی حَاجَهًًْ فَقَالَ هَاتِ حَاجَتَکَ فَقُلْتُ یَا ابْنَ‌رَسُولِ اللَّهِ (إِنِّی أَذْنَبْتُ ذَنْباً بَیْنِی وَ بَیْنَ اللَّهِ لَمْ یَطَّلِعْ عَلَیْهِ أَحَدٌ فَعَظُمَ عَلَیَّ وَ أُجِلُّکَ أَنْ أَسْتَقْبِلَکَ بِهِ فَقَالَ إِنَّهُ إِذَا کَانَ یَوْمُ الْقِیَامَهًْ وَ حَاسَبَ اللَّهُ عَبْدَهُ الْمُؤْمِنَ أَوْقَفَهُ عَلَی ذُنُوبِهِ ذَنْباً ذَنْباً ثُمَّ غَفَرَهَا لَهُ لَا یَطَّلِعُ عَلَی ذَلِکَ مَلَکاً مُقَرَّباً وَ لَا نَبِیّاً مُرْسَلًا (قَالَ عُمَرُبْنُ‌ابراهیم وَ أَخْبَرَنِی عَنْ غَیْرِ وَاحِدٍ أَنَّهُ قَالَ وَ یَسْتُرُ عَلَیْهِ مِنْ ذُنُوبِهِ مَا یَکْرَهُ أَنْ یُوقِفَهُ عَلَیْهَا قَالَ وَ یَقُولُ لِسَیِّئَاتِهِ کُونِی حَسَنَاتٍ قَالَ وَ ذَلِکَ قَوْلُ اللَّهِ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی فَأُوْلئِکَ یُبَدِّلُ اللهُ سَیِّئاتِهِمْ حَسَناتٍ وَ کانَ اللهُ غَفُوراً رَحِیماً.
امام باقر ( حجربن‌زائده از شخصی روایت می‌کند که گوید: به امام باقر (عرض کردم: «ای پسر رسول خدا (! من خواسته‌ای دارم». آن حضرت فرمود: «در مکّه مرا می‌بینی». عرض کردم: «ای فرزند رسول خدا (! من خواسته‌ای دارم». باز آن حضرت فرمود: «در منی مرا می‌بینی». و من در جواب ایشان عرض کردم: «ای فرزند رسول خدا (! من خواسته‌ای دارم». آن حضرت فرمود: «خواسته‌ات را بگو». عرض کردم: «ای فرزند رسول خدا (! من گناهی مرتکب شده‌ام که بین من و پروردگارم می‌باشد و هیچ‌کس از آن مطّلع نیست و بر من سنگینی می‌کند و شما را بزرگ‌تر از آن می‌بینم که با آن به دیدارتان بیایم». سپس آن حضرت فرمود: «در هنگام قیامت و زمانی‌که خداوند بنده‌اش را محاسبه می‌کند و او را بر تک‌تک گناهانش مطّلع می‌گرداند و پس از آن آن‌ها را می‌بخشد و هیچ فرشته‌ی مقرّب و پیامبری را از آن باخبر نمی‌سازد». عمربن‌ابراهیم گفت: «و چندین نفر به من روایت کرده‌اند که ایشان فرمود: «و آن دسته از گناهانی را که انسان دوست ندارد از آن آگاهی یابد، بر او پوشیده می‌گردد و به گناهانش گفته می‌شود: تبدیل به نیکی شو، و این است معنای آیه‌ی فَأُوْلَئِکَ یُبَدِّلُ اللهُ سَیِّئَاتِهِمْ حَسَنَاتٍ وَ کَانَ اللهُ غَفُورًا رَّحِیمًا».
الرّسول ( إِذَا کَانَ یَوْمُ الْقِیَامَهًْ تَجَلَّی اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ لِعَبْدِهِ الْمُؤْمِنِ فَیَقِفُهُ عَلَی ذُنُوبِهِ ذَنْباً ذَنْباً ثُمَّ یَسْتَغْفِرُ لَهُ لَا یُطْلِعُ اللَّهُ عَلَی ذَلِکَ مَلَکاً مُقَرَّباً (وَ لَا نَبِیّاً مُرْسَلًا وَ یَسْتُرُ عَلَیْهِ مَا یَکْرَهُ أَنْ یَقِفَ عَلَیْهِ أَحَدٌ ثُمَّ یَقُولُ لِسَیِّئَاتِهِ کُونُوا حَسَنَاتٍ.
پیامبر ( هنگامی‌که روز قیامت فرا برسد، خداوند عزّوجلّ بر بنده‌ی مؤمن خود متجلّی می‌شود و او را از تک‌تک گناهانش آگاه می‌کند و سپس او را می‌بخشد و هیچ‌یک از فرشتگان مقرّب و پیامبران فرستاده شده را از این امر آگاه نمی‌کند و آنچه را که نمی‌خواهد کسی بداند، می‌پوشاند سپس به کارهای زشت او می‌گوید که به نیکی‌ها بدل شوید.
الرّسول ( عَن أَبِی‌ذَرٍّ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللهٍ (: یُؤْتَی بِالرَّجُلِ یَوْمَ الْقِیَامَهًِْ فَیُقَالُ أَعْرِضُوا عَلَیْهِ صِغَارَ ذُنُوبِهِ قَالَ فَتُعْرَضُ عَلَیْهِ وَ یُخْبَأُ عَنْهُ کِبَارُهَا فَیُقَالُ عَمِلْتَ یَوْمَ کَذَا وَ کَذَا کَذَا وَ کَذَا وَ هُوَ مُقِرٌّ لَیْسَ یُنْکِرُ وَ هُوَ مُشْفِقٌ مِنَ الْکَبَائِرِ أَنْ تَجِیءَ فَإِذَا أَرَادَ اللَّهُ بِهِ خَیْراً قَالَ أَعْطُوهُ مَکَانَ کُلِّ سَیِّئَهًٍْ حَسَنَهًًْ قَالَ فَیَقُولُ یَا رَبِّ لِی ذُنُوبٌ مَا رَأَیْتُهَا هَاهُنَا قَالَ وَ رَأَیْتُ رَسُولَ اللَّهِ (ضَحِکَ حَتَّی بَدَتْ نَوَاجِذُهُ ثُمَّ تَلَا فَأُوْلئِکَ یُبَدِّلُ اللهُ سَیِّئاتِهِمْ حَسَناتٍ.
پیامبر ( ابوذر (گوید: پیامبر (فرمود: «در قیامت افراد احضار می‌شوند و به مأمور اعمال اشاره می‌گردد که پرونده‌ی گناهان صغیره گشوده شود. امّا پرونده‌ی گناهان کبیره بسته باشد. مأمور اعمال پرونده گوید،: «ای مرد تو این گناه صغیره را در فلان روز و اینگونه و چندبار انجام داده‌ای». بنده‌ی گناهکار جرمش را می‌پذیرد درحالی‌که نگران از گناهان کبیره‌اش است. امّا اگر خدا بخواهد خیری به بنده‌اش برساند، فرمان می‌دهد به‌جای گناهان به او حسنه بدهند. آنگاه اعمال را به او عرضه می‌کنند، ولی گناهان خود را نمی‌بیند، فریاد می‌زند: خدایا! من گناهانی داشتم، امّا الان نیست». دیدم پیامبر (به‌گونه‌ای خندید که دندان‌های عقل او پیدا شد، پس فرمود: «فَأُوْلئِکَ یُبَدِّلُ اللهُ سَیِّئاتِهِمْ حَسَناتٍ».
الرّسول ( حُبُّنَا أَهْلَ الْبَیْتِ یُکَفِّرُ الذُّنُوبَ، وَ یُضَاعِفُ الْحَسَنَاتِ، وَ إِنَّ اللَّهَ تَعَالَی لَیَتَحَمَّلُ عَنْ مُحِبِّینَا أَهْلَ الْبَیْتِ مَا عَلَیْهِمْ مِنْ مَظَالِمِ الْعِبَادِ، إِلَّا مَا کَانَ مِنْهُمْ فِیهَا عَلَی إِصْرَارٍ وَ ظُلْمٍ لِلْمُؤْمِنِینَ، فَیَقُولُ لِلسَّیِّئَاتِ: کُونِی حَسَنَاتٍ.
پیامبر ( دوستی ما اهل بیت موجب از بین رفتن گناهان می‌گردد و نیکی‌ها را چند برابر می‌کند و خداوند تبارک‌وتعالی از دوستداران ما اهل بیت ظلم‌هایی را که نسبت به بندگان کرده‌اند، تحمّل می‌کند، مگر آن دسته از ظلم‌هایی که در آن اصرار و ظلم نسبت به مؤمنان باشد، و به بدی‌ها دستور می‌دهد که تبدیل به حسنات شوند.
الصّادق ( عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْفُضَیْلِ عَنْ عِدَّهًٍْ مِنْ أَصْحَابِهِ عَنِ الصَّادِقِ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ (قَال إِنَّ لَعَلَی قُمَّ مَلَکاً رَفْرَفَ عَلَیْهَا بِجَنَاحَیْهِ لَا یُرِیدُهَا جَبَّارٌ بِسُوءٍ إِلَّا أَذَابَهُ اللَّهُ کَذَوْبِ الْمِلْحِ فِی الْمَاءِ ثُمَّ أَشَارَ إِلَی عِیسَی‌بْنِ‌عَبْدِاللَّهِ فَقَالَ سَلَامُ اللَّهِ عَلَی أَهْلِ قُمَّ یَسْقِی اللَّهُ بِلَادَهُمُ الْغَیْثَ وَ یُنْزِلُ اللَّهُ عَلَیْهِمُ الْبَرَکَاتِ وَ یُبَدِّلُ اللهُ سَیِّئاتِهِمْ حَسَناتٍ هُمْ أَهْلُ رُکُوعٍ وَ سُجُودٍ وَ قِیَامٍ وَ قُعُودٍ هُمُ الْفُقَهَاءُ الْعُلَمَاءُ الْفُهَمَاءُ هُمْ أَهْلُ الدِّرَایَهًْ وَ الرِّوَایَهًْ وَ حُسْنِ الْعِبَادَهًْ.
امام صادق ( محمّدبن‌فضیل از تعدادی از شیعیان از امام صادق (نقل می‌کند که فرمود: البتّه بر قم فرشته‌ای است که بر آن با دو بالش پر می‌زند و هیچ زودگو سوءقصد به آن نمی‌کند مگر اینکه خدا او را مانند نمک در آب، آب کند سپس اشاره به عیسی‌بن‌عبدالله کرد و فرمود: «درود خدا بر مردم قم! خدا بلادشان را از باران سیر کند و برکات خود را بر آن‌ها فرود آورد و گناهانشان را به حسنات تبدیل کند! آنان اهل رکوع و سجود و قیام و قعودند، آنان فقهاء علماء با فهمند، آنان اهل فهم و روایت و عبادت خوبند».
الرّسول ( إِنَ اللَّهَ مَثَّلَ لِی أُمَّتِی فِی الطِّینِ، و عَلَّمَنِی أَسْمَاءَهُمْ کَمَا عَلَّمَ آدَمَ الْأَسْمَاءَ کُلَّهَا، فَمَرَّ بِی أَصْحَابُ الرَّایَاتِ، فَاسْتَغْفَرْتُ لِعَلِیٍّ و شِیعَتِهِ، إِنَّ رَبِّی و عَدَنِی فِی شِیعَهًِْ عَلِیٍّ (خَصْلَهًًْ، قِیلَ: یَا رَسُولَ اللَّهِ (وَ مَا هِیَ؟ قَالَ: الْمَغْفِرَهًُْ لِمَنْ آمَنَ مِنْهُمْ، و أَنْ لَایُغَادِرَ مِنْهُمْ صَغِیرَهًًْ و لَاکَبِیرَهًًْ، وَ لَهُمْ تُبَدَّلُ السَّیِّئَاتُ حَسَنَاتٍ.
پیامبر ( [امام صادق (] روایت می‌کند که رسول اکرم (فرمود: «خداوند تمام امّت مرا به به‌صورت گل برایم مجسّم فرمود و نامشان را به من آموخت چنانچه علم اسماء (علم اسرار آفرینش و نامگذاری موجودات) را همگی به آدم آموخت. (بقره/۳۱) در آن میان جمعیّت‌ها هر گروهی پشت پرچم خویش از کنارم گذشته و من برای علی (و شیعیانش از خداوند آمرزش خواستم. راستی خداوند یک خصلت مرا در شیعیان به من نوید داده است»! پرسیدند: «آن خصلت چیست»؟ فرمود: «آمرزش، برای آن کسی از آنان که ایمان بیاورد و تقوا پیشه کند و آمرزش خدا، تمام گناهان کوچک و بزرگ آن‌ها را فرار گیرد و نیز کارهای زشت آنان به اعمال خیر تبدیل می‌شود.
الرّسول ( أَرْبَعٌ مَنْ کُنَّ فِیهِ وَ کَانَ مِنْ قَرْنِهِ إِلَی قَدَمِهِ ذُنُوباً بَدَّلَهَا اللَّهُ حَسَنَاتٍ الصِّدْقُ وَ الْحَیَاءُ وَ حُسْنُ الْخُلُقِ وَ الشُّکْر.
پیامبر ( چهار چیز است که هرکس دارای آن صفات باشد، اگر از فرق سر تا پایش غرق در گناه باشد، خداوند آن گناهان را تبدیل به حسنات می‌کند: صدق و راستی، حیا، حسن خلق، شکر و سپاس.
الرّسول ( مَا جَلَسَ قَوْمٌ یَذْکُرُونَ اللَّهَ إِلَّا نَادَی بِهِمْ مُنَادٍ مِنَ السَّمَاءِ قُومُوا فَقَدْ بُدِّلَتْ سَیِّئَاتُکُمْ حَسَنَاتٍ وَ غُفِرَ لَکُمْ جَمِیعاً.
پیامبر ( هیچ قومی برای ذکر خدا نمی‌نشینند و جلسه تشکیل نمی‌دهند، مگر اینکه سروشی از آسمان به آنان ندا می‌دهد که برخیزید، سیّئات شما به حسنات تبدیل شد و همه‌ی شما آمرزیده شدید.