سوره قیامه

ثواب قرائت

۱
(قیامه/ مقدمه)

الباقر (علیه السلام)- مَنْ أَدْمَنَ قِرَاءَهًَْ لا أُقْسِمُ وَ کَانَ یَعْمَلُ بِهَا بَعَثَهُ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ مَعَ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) مِنْ قَبْرِهِ فِی أَحْسَنِ صُورَهًٍْ وَ یُبَشِّرُهُ وَ یَضْحَکُ فِی وَجْهِهِ حَتَّی یَجُوزَ عَلَی الصِّرَاطِ وَ الْمِیزَانِ.

امام باقر (علیه السلام)- هرکس به خواندن سوره‌ی لا أُقْسِمُ عادت کند و به آن عمل کند، خداوند عزّوجلّ وی را همراه رسول خدا (صلی الله علیه و آله) به بهترین حالت از قبر مبعوث می‌کند، و به وی بشارت می‌دهد و خنده بر چهره او میآورد تا اینکه از صراط و میزان گذر کند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۷، ص۲۰۲
ثواب الأعمال، ص۱۲۱/ نورالثقلین/ البرهان
۲
(قیامه/ مقدمه)

الرّسول (صلی الله علیه و آله)- مَنْ قَرَأَ سُورَهًَْ الْقِیَامَهًِْ شَهِدْتُ أَنَا وَ جَبْرَئِیلُ لَهُ یَوْمَ الْقِیَامَهًِْ أَنَّهُ کَانَ مُؤْمِناً بِیَوْمِ الْقِیَامَهًِْ وَ جَاءَ وَ وَجْهُهُ مُسْفِرٌ عَلَی وُجُوهِ الْخَلَائِقِ یَوْمَ الْقِیَامَهًِْ.

پیامبر (صلی الله علیه و آله)- هرکس این سوره را بخواند، من و جبرئیل در روز قیامت گواهی خواهیم داد که به روز قیامت ایمان داشته است. درحالی‌که چهره‌ی وی درخشان‌تر از چهره‌ی سایر آفریدگان است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۷، ص۲۰۲
مستدرک الوسایل، ج۴، ص۳۵۵/ نورالثقلین/ البرهان؛ «و جاء و وجهه مسفر ... الی آخر» محذوف
۳
(قیامه/ مقدمه)

الصّادق (علیه السلام)- قِرَاءَتُهَا تَخْشَعُ وَ تَجْلِبُ الْعَفَافَ وَ الصِّیَانَهًَْ وَ مَنْ قَرَأَهَا لَمْ یَخَفْ مِنْ سُلْطَانٍ وَ حُفِظَ فِی لَیْلِهِ إِذَا قَرَأَهَا وَ نَهَارِهِ بِإِذْنِ اللَّهِ تَعَالَی.

امام صادق (علیه السلام)- خواندن این سوره باعث خشوع می‌شود و عفّت و پاکدامنی و مصونیّت را به همراه میآورد. هرکس این سوره را بخواند، از هیچ پادشاهی نخواهد ترسید و هر وقت این سوره را بخواند، به خواست خداوند، در طول شب و روزش، در امان خواهد بود.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۷، ص۲۰۲
البرهان

آیه لا أُقْسِمُ بِيَوْمِ الْقِيامَةِ [1]

سوگند به روز قيامت

۱
(قیامه/ ۱)

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- لا أُقْسِمُ بِیَوْمِ الْقِیامَةِ یَعْنِی أُقْسِمُ بِیَوْمِ الْقِیَامَهًْ.

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- منظور از: لَا أُقْسِمُ بِیَوْمِ الْقِیَامَةِ این است که به روز قیامت قسم می‌خورم.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۷، ص۲۰۲
القمی، ج۲، ص۳۹۶/ نورالثقلین/ البرهان

آیه وَ لا أُقْسِمُ بِالنَّفْسِ اللَّوَّامَةِ [2]

و سوگند به نفس ملامتگر [و وجدان بيدار كه رستاخيز حق است]!

۱
(قیامه/ ۲)

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- وَ لا أُقْسِمُ بِالنَّفْسِ اللَّوَّامَةِ قَالَ: نَفْسُ آدَمَ الَّتِی عَصَتْ فَلَامَهَا اللَّهُ عَزَّ وَ جَل.

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- وَ لَا أُقْسِمُ بِالنَّفْسِ اللَّوَّامَةِ، نفس آدم است که عصیان و سرکشی کرد و خداوند عزّ‌وجلّ او را سرزنش کرد.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۷، ص۲۰۲
القمی، ج۲، ص۳۹۶/ البرهان/ نورالثقلین

آیه أَ يَحْسَبُ الْإِنْسانُ أَلَّنْ نَجْمَعَ عِظامَهُ [3]

آيا انسان مي‌پندارد كه هرگز استخوان‌هاي او را جمع نخواهيم كرد؟!

آیه بَلى قادِرينَ عَلى أَنْ نُسَوِّيَ بَنانَهُ [4]

آري قادريم كه [حتّي خطوط سر] انگشتان او را موزون و مرتّب كنيم.

۱
(قیامه/ ۴)

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- بَلی قادِرِینَ عَلی أَنْ نُسَوِّیَ بَنانَهُ قَالَ أَطْرَافُ الْأَصَابِعِ لَوْ شَاءَ اللَّهُ یُسَوِّیهَا.

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- بَلَی قَادِرِینَ عَلَی أَن نُّسَوِّیَ بَنَانَهُ، منظور این است که اگر خداوند بخواهد، حتّی سرانگشتان را نیز از نو می‌آفرید.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۷، ص۲۰۴
القمی، ج۲، ص۳۹۶/ البرهان؛ «لسواها» بدل «یسویها»

آیه بَلْ يُريدُ الْإِنْسانُ لِيَفْجُرَ أَمامَهُ [5]

[انسان شك در معاد ندارد] بلكه او مي‌خواهد [آزادانه] در تمام عمر گناه كند

۱
(قیامه/ ۵)

الرّسول (صلی الله علیه و آله)- یَا ابْنَ مَسْعُودٍ لَا تُقَدِّمِ الذَّنْبَ وَ لَا تُؤَخِّرِ التَّوْبَهًَْ وَ لَکِنْ قَدِّمِ التَّوْبَهًَْ وَ أَخِّرِ الذَّنْبَ فَإِنَّ اللَّهَ تَعَالَی یَقُولُ فِی کِتَابِهِ بَلْ یُرِیدُ الْإِنْسانُ لِیَفْجُرَ أَمامَهُ.

پیامبر (صلی الله علیه و آله)- ای پسر مسعود! گناه را جلو نیانداز و توبه را به تأخیر نیفکن، بلکه توبه را جلو بیانداز و گناه را به تأخیر بیفکن. که خداوند در کتاب خود می‌فرماید: بَلْ یُرِیدُ الْإِنْسانُ لِیَفْجُرَ أَمامَهُ.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۷، ص۲۰۴
بحارالأنوار، ج۷۴، ص۱۰۵/ مکارم الأخلاق، ص۴۵۳
۲
(قیامه/ ۵)

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- قَولُهُ بَلْ یُرِیدُ الْإِنْسانُ لِیَفْجُرَ أَمامَهُ قَالَ یُقَدِّمُ الذَّنْبَ وَ یُؤَخِّرُ التَّوْبَهًَْ وَ یَقُولُ سَوْفَ أَتُوبُ.

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- بَلْ یُرِیدُ الْإِنْسانُ لِیَفْجُرَ أَمامَهُ یعنی اینکه گناه می‌کند و توبه را به تأخیر می‌اندازد و با خودش می‌گوید: «توبه خواهم کرد».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۷، ص۲۰۴
القمی، ج۲، ص۳۹۶/ نورالثقلین/ البرهان
۳
(قیامه/ ۵)

الصّادق (علیه السلام)- عَنِ الْحَلَبِیِّ قَالَ: سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) یَقْرَأُ بَلْ یُرِیدُ الْإِنْسَانُ لِیَفْجُرَ أَمَامَهُ أَیْ یُکَذِّبَهُ.

امام صادق (علیه السلام)- حلبی گوید: شنیدم امام صادق (علیه السلام) می‌فرمود: بَلْ یُرِیدُ الْإِنْسانُ لِیَفْجُرَ أَمامَهُ یعنی اینکه وی را تکذیب کند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۷، ص۲۰۴
تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص۷۱۶/ البرهان
۴
(قیامه/ ۵)

الأئمّه (علیه السلام)- إِنَّ قَوْلَهُ عَزَّوَجَلَّ یُرِیدُ الْإِنْسَانُ لِیَفْجُرَ أَمَامَهُ قَالَ یُرِیدُ أَنْ یَفْجُرَ أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) یَعْنِی یَکِیدَهُ.

ائمّه (علیهم السلام)- منظور از این آیه: بَلْ یُرِیدُ الْإِنسَانُ لِیَفْجُرَ أَمَامَهُ، این است که می‌خواهد علیه امیرالمؤمنین (علیه السلام) فجور کند، یعنی اینکه مکر و توطئه‌چینی کند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۷، ص۲۰۴
تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص۷۱۶/ البرهان
۵
(قیامه/ ۵)

الباقر (علیه السلام)- لَمَّا نَزَلَتْ هَذِهِ الْآیَهًُْ بَلْ یُرِیدُ الْإِنْسانُ لِیَفْجُرَ أَمامَهُ دَخَلَ أَبُوبَکْرٍ عَلَی النَّبِیِّ (صلی الله علیه و آله) فَقَالَ لَهُ سَلِّمْ عَلَی عَلِیٍّ (علیه السلام) بِإِمْرَهًِْ الْمُؤْمِنِینَ فَقَالَ مِنَ اللَّهِ وَ مِنْ رَسُولِهِ قَالَ مِنَ اللَّهِ وَ مِنْ رَسُولِهِ ثُمَّ دَخَلَ عُمَرُ قَالَ سَلِّمْ عَلَی عَلِیٍّ (علیه السلام) بِإِمْرَهًِْ الْمُؤْمِنِینَ فَقَالَ مِنَ اللَّهِ وَ مِنْ رَسُولِهِ قَالَ مِنَ اللَّهِ وَ مِنْ رَسُولِهِ فَقَالَ ثُمَّ نَزَلَتْ یُنَبَّؤُا الْإِنْسانُ یَوْمَئِذٍ بِما قَدَّمَ وَ أَخَّرَ قَالَ مَا قَدَّمَ مِمَّا أُمِرَ بِهِ وَ مَا أَخَّرَ مِمَّا لَمْ یَفْعَلْهُ لَمَّا أُمِرَ بِهِ مِنَ السَّلَامِ عَلَی عَلِیٍّ (علیه السلام) بِإِمْرَهًِْ الْمُؤْمِنِینَ.

امام باقر (علیه السلام)- هنگامی‌که این آیه نازل شد: بَلْ یُرِیدُ الْإِنْسانُ لِیَفْجُرَ أَمامَهُ، ابوبکر نزد پیامبر (صلی الله علیه و آله) آمد. پیامبر (صلی الله علیه و آله) به او فرمود: «بر علی (علیه السلام) به‌عنوان امیرمؤمنان سلام کن». گفت: «[این دستور] از طرف خدا و از طرف رسول او است»؟ فرمود: «از طرف خدا و از طرف رسول او است». سپس عمر وارد شد. فرمود: «بر علی (علیه السلام) به‌عنوان امیرمؤمنان سلام کن». گفت: «[این دستور] از طرف خدا و از طرف رسول او است»؟ فرمود: «از طرف خدا و از طرف رسول او است». سپس نازل شد: یُنَبَّؤُا الْإِنْسانُ یَوْمَئِذٍ بِماقَدَّمَ وَ أَخَّرَ. (قیامت/۱۳)» آنچه پیش فرستاده [که عبارت است] از چیزهایی که به او دستور داده شده و آنچه تأخیر انداخته [که عبارت است] از چیزهایی که انجام نداده هنگامی‌که به او دستور داده شد که بر علی (علیه السلام) به‌عنوان امیرمؤمنان سلام کند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۷، ص۲۰۴
بحارالأنوار، ج۳۷، ص۳۲۸/ الیقین، ص۴۰۷

آیه يَسْئَلُ أَيَّانَ يَوْمُ الْقِيامَةِ [6]

[از اين‌رو] مي‌پرسد: «روز قيامت كي خواهد بود»؟!

۱
(قیامه/ ۶)

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- قَوْلُهُ یَسْئَلُ أَیَّانَ یَوْمُ الْقِیامَةِ أَیْ مَتَی یَکُون.

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- یَسْأَلُ أَیَّانَ یَوْمُ الْقِیَامَةِ، یعنی اینکه چه زمانی فرا می‌رسد؟

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۷، ص۲۰۴
القمی، ج۲، ص۳۹۶/ البرهان

آیه فَإِذا بَرِقَ الْبَصَرُ [7]

[بگو:] در آن هنگام كه چشم‌ها از شدّت وحشت خيره گردد.

۱
(قیامه/ ۷)

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- فَإِذا بَرِقَ الْبَصَرُ قَالَ: یُبْرِقُ الْبَصَرُ فَلَا یَقْدِرُ أَنْ یَطْرَف.

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- فَإِذَا بَرِقَ الْبَصَرُ، منظور، آن زمانی است که دیدگان خیره می‌شوند و امکان چشم‌برهم‌زدن برای آن وجود نداشته باشد.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۷، ص۲۰۶
القمی، ج۲، ص۳۹۶/ نورالثقلین؛ «یطرق» بدل «یطرف»/ البرهان

آیه وَ خَسَفَ الْقَمَرُ [8]

و ماه بي‌نور شود.

آیه وَ جُمِعَ الشَّمْسُ وَ الْقَمَرُ [9]

و خورشيد و ماه با هم جمع شوند.

آیه يَقُولُ الْإِنْسانُ يَوْمَئِذٍ أَيْنَ الْمَفَرُّ [10]

آن روز انسان مي‌گويد: «راه فرار كجاست»؟!

آیه كَلاَّ لا وَزَرَ [11]

هرگز چنين نيست، [راه فرار و] پناهگاهي وجود ندارد!

۱
(قیامه/ ۱۱)

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- قَوْلُهُ کَلَّا لا وَزَرَ أَیْ لَا مَلْجَأ.

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- و منظور از کَلَّا لَا وَزَرَ، این است که پناهگاهی نیست.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۷، ص۲۰۶
القمی، ج۲، ص۳۹۶/ نورالثقلین/ البرهان

آیه إِلى رَبِّكَ يَوْمَئِذٍ الْمُسْتَقَرُّ [12]

آن روز قرارگاه نهايي تنها به‌سوي پروردگار تو است.

آیه يُنَبَّؤُا الْإِنْسانُ يَوْمَئِذٍ بِما قَدَّمَ وَ أَخَّرَ [13]

و در آن روز انسان را از آنچه كه از پيش و پشت‌سر فرستاده آگاه مي‌كنند.

۱
(قیامه/ ۱۳)

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- قَوْلُهُ یُنَبَّؤُا الْإِنْسانُ یَوْمَئِذٍ بِما قَدَّمَ وَ أَخَّرَ قَالَ: یُخْبَرُ بِمَا قَدَّمَ وَ أَخَّر.

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- یُنَبَّأُ الْإِنسَانُ یَوْمَئِذٍ بِمَا قَدَّمَ وَ أَخَّرَ، این است که نسبت به آنچه که از پیش و پشت‌سر فرستاده آگاه می‌شود.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۷، ص۲۰۶
القمی، ج۲، ص۳۹۶/ البرهان
۲
(قیامه/ ۱۳)

الباقر (علیه السلام)- فِی رِوَایَهًِْ أَبِی الْجَارُودِ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ (علیه السلام) فِی قَوْلِهِ یُنَبَّؤُا الْإِنْسانُ یَوْمَئِذٍ بِما قَدَّمَ وَ أَخَّرَ بِمَا قَدَّمَ مِنْ خَیْرٍ وَ شَرٍّ وَ مَا أَخَّرَ مِمَّا سَنَّ مِنْ سُنَّهًٍْ لِیُسْتَنَّ بِهَا مِنْ بَعْدِهِ فَإِنْ کَانَ شَرّاً کَانَ عَلَیْهِ مِثْلُ وِزْرِهِمْ وَ لَا یُنْقَصُ مِنْ وِزْرِهِمْ شَیْءٌ، وَ إِنْ کَانَ خَیْراً کَانَ لَهُ مِثْلُ أُجُورِهِمْ وَ لَا یُنْقَصُ مِنْ أُجُورِهِمْ شَیْءٌ.

امام باقر (علیه السلام)- یُنَبَّؤُا الْإِنْسانُ یَوْمَئِذٍ بِما قَدَّمَ وَ أَخَّرَ بِمَا قَدَّمَ یعنی آن خیر و شرّی را که از پیش فرستاده، و آن رسم و آیینی که باز پس داشته که دیگران آن را سنّت نهند و از آن پیروی کنند، اگر این سنّت، شرّ و بدی باشد، گناهی معادل گناه آنان بر گردن وی خواهد بود و از گناه آنان چیزی کم نخواهد شد، و اگر خیر و خوبی باشد، پاداشی معادل پاداش آنان به وی خواهد رسید و چیزی از پاداش آنان کم نخواهد شد.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۷، ص۲۰۶
القمی، ج۲، ص۳۹۷/ البرهان/ نورالثقلین
۳
(قیامه/ ۱۳)

الرّسول (صلی الله علیه و آله)- یَا ابْنَ مَسْعُودٍ إِیَّاکَ أَنْ تَسُنَّ سُنَّهًًْ بِدْعَهًًْ فَإِنَّ الْعَبْدَ إِذَا سَنَّ سُنَّهًَْ سَیِّئَهًًْ لَحِقَهُ وِزْرُهَا وَ وِزْرُ مَنْ عَمِلَ بِهَا قَالَ اللَّهُ تَعَالَی وَ نَکْتُبُ ما قَدَّمُوا وَ آثارَهُمْ وَ قَالَ سُبْحَانَهُ یُنَبَّؤُا الْإِنْسانُ یَوْمَئِذٍ بِما قَدَّمَ وَ أَخَّر.

پیامبر (صلی الله علیه و آله)- ای پسر مسعود! مبادا اینکه بدعتی در دین گذاری زیرا که بنده هرگاه سنّت بدی ایجاد کند گناهش و گناه کسی که به آن عمل کرده به او می‌پیوندد خدای تعالی فرموده است: و آنچه را از پیش فرستاده‌اند و تمام آثار آن‌ها را می نویسیم. (یس/۱۲) و نیز فرموده است: یُنَبَّؤُا الْإِنْسانُ یَوْمَئِذٍ بِما قَدَّمَ وَ أَخَّر.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۷، ص۲۰۶
بحارالأنوار، ج۷۴، ص۱۰۵/ مکارم الأخلاق، ص۴۵۳
۴
(قیامه/ ۱۳)

الباقر (علیه السلام)- عَنْ مُحَمَّدِ‌بْنِ‌مُسْلِمٍ عَنِ ابْنِ‌دَرَّاجٍ عَنْ أَبِی‌جَعْفَرٍ (علیه السلام) قَالَ ... ثُمَّ نَزَلَتْ یُنَبَّؤُا الْإِنْسانُ یَوْمَئِذٍ بِما قَدَّمَ وَ أَخَّرَ قَالَ مَا قَدَّمَ مِمَّا أُمِرَ بِهِ وَ مَا أَخَّرَ مِمَّا لَمْ یَفْعَلْهُ لَمَّا أُمِرَ بِهِ مِنَ السَّلَامِ عَلَی عَلِیٍّ (علیه السلام) بِإِمْرَهًِْ الْمُؤْمِنِینَ.

امام باقر (علیه السلام)- محمّدبن‌مسلم از ابن‌درّاج و ایشان از امام باقر (علیه السلام) روایت کرده است که... سپس آیه: یُنَبَّؤُا الْإِنْسانُ یَوْمَئِذٍ بِما قَدَّمَ وَ أَخَّرَ نازل شد؛ فرمود: «آنچه پیش فرستاده [که عبارت است] از چیزهایی که به او دستور داده شده و آنچه تأخیر انداخته [که عبارت است] از چیزهایی که انجام نداده است. هنگامی‌که به او دستور داده شد که بر علی (علیه السلام) به‌عنوان امیرمؤمنان سلام کند».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۷، ص۲۰۸
بحارالأنوار، ج۳۷، ص۳۲۸/ الیقین، ص۴۰۷
۵
(قیامه/ ۱۳)

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- بِمَا قَدَّمَ مِنَ الْمَعَاصِی وَ أَخَّرَ مِنَ الطَّاعَاتِ.

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- از گناهانی که پیش فرستاده و اطاعت‌هایی که پشت‌سر گذاشته [آگاه می‌کنند].

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۷، ص۲۰۸
بحرالعرفان، ج۱۶، ص۲۲۶

آیه بَلِ الْإِنْسانُ عَلى نَفْسِهِ بَصيرَةٌ [14]

بلكه انسان از وضع خويش آگاه است.

۱
(قیامه/ ۱۴)

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- بَلِ الْإِنْسانُ عَلی نَفْسِهِ بَصِیرَةٌ وَ لَوْ أَلْقی مَعاذِیرَهُ قَالَ یَعْلَمُ مَا صَنَعَ وَ إِنِ اعْتَذَر.

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- بَلِ الْإِنسَانُ عَلَی نَفْسِهِ بَصِیرَةٌ، وَ لَوْ أَلْقَی مَعَاذِیرَهُ این است که از اعمالی که از او سر زده است، آگاهی دارد، هرچند که عذرخواهی کرده است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۷، ص۲۰۸
القمی، ج۲، ص۳۹۶/ نورالثقلین/ البرهان
بیشتر