الصّادق (علیه السلام)- مَنْ قَرَأَ سُورَهًَْ السَّجْدَهًِْ فِی کُلِ لَیْلَهًِْ جُمُعَهًٍْ أَعْطَاهُ اللَّهُ کِتَابَهُ بِیَمِینِهِ وَ لَمْ یُحَاسِبْهُ بِمَا کَانَ مِنْهُ وَ کَانَ مِنْ رُفَقَاءِ مُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) وَ أَهْلِ بَیْتِه (علیهم السلام).
امام صادق (علیه السلام)- هرکس سوره‌ی سجده را در هر شب جمعه تلاوت کند، خداوند [در روز قیامت] نامه‌ی اعمال او را به دست راستش می‌دهد و بابت کارهایش از او بازخواست نمی‌کند و او از دوستان محمّد (صلی الله علیه و آله) و اهل بیتش (علیهم السلام) خواهد بود.
الصّادق (علیه السلام)- مَنِ اشْتَاقَ إِلَی الْجَنَّهًِْ وَ إِلَی صِفَتِهَا فَلْیَقْرَأِ الْوَاقِعَهًَْ وَ مَنْ أَحَبَّ أَنْ یَنْظُرَ إِلَی صِفَهًِْ النَّارِ فَلْیَقْرَأْ سَجْدَهًَْ {وَ} لُقْمَانَ.
امام صادق (علیه السلام)- کسی که مشتاق است تا بهشت و چگونگی آن را دریابد سوره‌ی واقعه را تلاوت کند و هرکس دوست دارد چگونگی دوزخ را دریابد، سوره‌ی سجده و لقمان را قرائت نماید.
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- مَنْ قَرَأَ الم تَنْزِیلُ وَ تَبَارَکَ الَّذِی بِیَدِهِ الْمُلْکُ فَکَأَنَّمَا أَحْیَی لَیْلَهًَْ الْقَدْرِ.
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- کسی‌که الم تنزیل (سوره‌ی سجده) و تبارک الذی بیده الملک (سوره‌ی ملک) را بخواند مانند این است که در شب قدر، شب زنده‌داری کرده باشد.
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- مَنْ کَتَبَهَا وَ جَعَلَهَا عَلَیْهِ أَمِنَ الْحُمَّی وَ وَجَعَ الرَّأْسِ وَ وَجَعَ الْمَفَاصِلِ.
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- هرکس آن (سوره‌ی سجده) را بنویسد و با خود همراه داشته باشد، از تب و سردرد و درد مفاصل در امان خواهد بود.
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- مَنْ کَتَبَهَا وَ عَلَّقَهَا عَلَیْهِ أَمِنَ مِنْ وَجَعِ الرَّأْسِ وَ الْحُمَّی وَ الْمَفَاصِلِ.
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- هرکس آن (سوره‌ی سجده) را بنویسد و به [گردن] خود بیاویزد، از سردرد، تب و درد مفاصل در امان خواهد بود.
الصّادق (علیه السلام)- مَنْ کَتَبَهَا وَ عَلَّقَهَا عَلَیْهِ أَمِنَ مِنَ الْحُمَّی وَ إِنْ شَرِبَ مَائَهَا زَالَ عَنْهُ الزَّیْغُ وَ الْمثلثهًُْ بِإِذْنِ اللَّهِ تَعَالَی.
امام صادق (علیه السلام)- هرکس آن را بنویسد و به خود بیاویزد، از تب در امان می‌ماند و اگر آب آن را [که این سوره بر آن خوانده شده است] بنوشد، از انحراف و [شرّ] سخن‌چینی [دیگران در حقّ او] به اذن خدای متعال به دور خواهد بود.
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- عَنْ جَابِرٍ (رحمة الله علیه) قَالَ: کَانَ رَسُولُ اللهِ (صلی الله علیه و آله) لَا یَنَامُ حَتَّی یَقْرَأَ الم تَنْزِیلُ وَ تَبَارَکَ الَّذِی بِیَدِهِ الْمُلْکُ.
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- جابر (رحمة الله علیه) می‌گوید: رسول‌خدا (صلی الله علیه و آله) هر شب پیش از خواب سوره‌های سجده و ملک را قرائت می‌کرد.
الصّادق (علیه السلام)- إِنَ الْعَزَائِمَ أَرْبَعٌ اقْرَأْ بِاسْمِ رَبِّکَ الَّذِی خَلَقَ وَ النَّجْمُ وَ تَنْزِیلُ السَّجْدَهًِْ وَ حم السَّجْدَهًْ.
امام صادق (علیه السلام)- عزائم (سوره‌هایی که آیات سجده‌ی واجب در آن‌هاست)، چهار سوره است: سوره‌ی اقْرَأْ بِاسْمِ رَبِّکَ الَّذِی خَلَقَ، سوره‌ی نجم، سوره‌ی فصّلت و سوره‌ی حم سجده.
آیه الم [1]
الم
آیه تَنْزِیلُ الْکِتابِ لا رَیْبَ فِیهِ مِنْ رَبِّ الْعالَمِینَ [2]
این کتابى است که از سوى پروردگار جهانیان نازل شده و شکّ و تردیدى در آن نیست.
علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- لا رَیْبَ فِیهِ أَیْ لَا شَکَ فِیه.
علی‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- لَا رَیْبَ فِیه؛ یعنی هیچ شک و تردیدی در آن نیست.
آیه أَمْ یَقُولُونَ افْتَراهُ بَلْ هُوَ الْحَقُّ مِنْ رَبِّکَ لِتُنْذِرَ قَوْماً ما أَتاهُمْ مِنْ نَذِیرٍ مِنْ قَبْلِکَ لَعَلَّهُمْ یَهْتَدُونَ [3]
ولى آنان مى‌گویند: «[محمّد] آن را به دروغ به خدا بسته است»، امّا این سخن حقّى است از سوى پروردگارت تا گروهى را انذار کنى که پیش از تو هیچ انذارکننده‌اى براى آنان نیامده است، شاید [پند گیرند و] هدایت شوند.
علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- أَمْ یَقُولُونَ افْتَراهُ یَعْنِی قُرَیْشاً یَقُولُونَ: هَذَا کَذِبُ مُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) فَرَدَّ اللَّهُ عَلَیْهِمْ فَقَالَ بَلْ هُوَ الْحَقُّ مِنْ رَبِّکَ لِتُنْذِرَ قَوْماً ما أَتاهُمْ مِنْ نَذِیرٍ مِنْ قَبْلِکَ لَعَلَّهُمْ یَهْتَدُونَ.
علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- أَمْ یَقُولُونَ افْتَراهُ یعنی قبیله‌ی قریش می‌گویند: «این دروغ محمد (صلی الله علیه و آله) است [که به خدا نسبت می‌دهد]». ولی خداوند [کلام] آن‌ها را رد کرده و می‌فرماید: بَلْ هُوَ الْحَقُّ مِنْ رَبِّکَ لِتُنْذِرَ قَوْماً ما أَتاهُمْ مِنْ نَذِیرٍ مِنْ قَبْلِکَ لَعَلَّهُمْ یَهْتَدُونَ.
آیه أَللهُ الَّذِي خَلَقَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ وَ ما بَیْنَهُما فِي سِتَّةِ أَیّامٍ ثُمَّ اسْتَوى عَلَى الْعَرْشِ ما لَکُمْ مِنْ دُونِهِ مِنْ وَلِيٍّ وَ لا شَفِیعٍ أَفَلا تَتَذَکَّرُونَ [4]
خداوند کسى است که آسمانها و زمین و آنچه را میان این دو است در شش روز (شش دوران) آفرید، سپس بر عرش (قدرت و تدبیر جهان هستى) قرار گرفت؛ هیچ سرپرست و شفاعت‌کننده‌اى براى شما جز او نیست؛ آیا متذکّر نمى‌شوید؟!
الصّادق (علیه السلام)- إِنَّ اللَّهَ خَلَقَ الْخَیْرَ یَوْمَ الْأَحَدِ وَ مَا کَانَ لِیَخْلُقَ الشَّرَّ قَبْلَ الْخَیْرِ وَ فِی یَوْمِ الْأَحَدِ وَ الْإِثْنَیْنِ خَلَقَ الْأَرَضِینَ وَ خَلَقَ أَقْوَاتَهَا فِی یَوْمِ الثَّلَاثَاءِ وَ خَلَقَ السَّمَاوَاتِ یَوْمَ الْأَرْبِعَاءِ وَ یَوْمَ الْخَمِیسِ وَ خَلَقَ أَقْوَاتَهَا یَوْمَ الْجُمُعَهًِْ وَ ذَلِکَ قَوْلُهُ عَزَّوَجَلَّ خَلَقَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ وَ ما بَیْنَهُما فِی سِتَّةِ أَیَّامٍ.
امام صادق (علیه السلام)- خداوند خیر و نیکی را در روز یکشنبه آفرید و شایسته‌ی او نبود که شرّ و بدی را پیش از نیکی بیافریند؛ و در روزهای یکشنبه و دوشنبه زمین‌ها و در روز سه شنبه، روزی‌های آن‌ها را آفرید؛ و در روزهای چهارشنبه و پنجشنبه آسمانها و در روز جمعه، روزی‌های آن‌ها را آفرید، چنانکه خود فرموده است: خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ وَمَا بَیْنَهُمَا فِی سِتَّةِ أَیَّامٍ.
آیه یُدَبِّرُ الْأَمْرَ مِنَ السَّماءِ إِلَى الْأَرْضِ ثُمَّ یَعْرُجُ إِلَیْهِ فِي یَوْمٍ کانَ مِقْدارُهُ أَلْفَ سَنَةٍ مِمّا تَعُدُّونَ [5]
امور [این جهان] را از آسمان به‌سوى زمین تدبیر مى‌کند؛ سپس در روزى‌که مقدار آن هزار سال از سال‌هایى است که شما مى‌شمرید به‌سوى او بالا مى‌رود [و دنیا پایان مى‌یابد].
الصّادق (علیه السلام)- حَفْصُ بْنُ غِیَاثٍ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّه (علیه السلام) فَحَاسِبُوا أَنْفُسَکُمْ قَبْلَ أَنْ تُحَاسَبُوا عَلَیْهَا فَإِنَّ لِلْقِیَامَهًِْ خَمْسِینَ مَوْقِفاً کُلُّ مَوْقِفٍ مِقْدَارُهُ أَلْفُ سَنَهًٍْ ثُمَّ تَلَا فِی یَوْمٍ کانَ مِقْدارُهُ أَلْفَ سَنَةٍ مِمَّا تَعُدُّونَ.
امام صادق (علیه السلام)- حفص‌بن‌غیاث گوید: امام صادق (علیه السلام) فرمود: پیش از آنکه [در روز قیامت] به حساب شما برسند [در همین دنیا] از خود حساب بکشید، زیرا در قیامت پنجاه توقّفگاه است که درنگ در هرکدام [برای حسابرسی] هزار سال به طول می‌انجامد؛ سپس امام (علیه السلام) این آیه را تلاوت فرمود: فِی یَوْمٍ کانَ مِقْدارُهُ أَلْفَ سَنَةٍ مِمَّا تَعُدُّونَ.
علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- یُدَبِّرُ الْأَمْرَ مِنَ السَّماءِ إِلَی الْأَرْضِ ثُمَّ یَعْرُجُ إِلَیْهِ یَعْنِی الْأُمُورَ الَّتِی یُدَبِّرُهَا وَ الْأَمْرَ وَ النَّهْیَ الَّذِی أَمَرَ بِهِ وَ أَعْمَالَ الْعِبَادِ کُلُّ هَذَا یُظْهِرُهُ یَوْمُ الْقِیَامَهًِْ فَیَکُونُ مِقْدَارُ ذَلِکَ الْیَوْمِ أَلْفَ سَنَهًٍْ مِنْ سِنِی الدُّنْیَا.
علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- یُدَبِّرُ الْأَمْرَ مِنَ السَّماءِ إِلَی الْأَرْضِ ثُمَّ یَعْرُجُ إِلَیْهِ؛ یعنی خداوند، اموری که آن‌ها را تدبیر می‌کند، امر و نهی‌ای که بدان فرمان داده و اعمال بندگان، تمامشان را در روز قیامت آشکار می‌کند. بنابراین اندازه‌ی آن روز، برابر هزار سال از سال‌های این دنیاست.
ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- فِی قَوْلِهِ: فِی یَوْمٍ کانَ مِقْدارُهُ خَمْسِینَ أَلْفَ سَنَةٍ قَالَ مُنْتَهَی أَمْرِهِ مِنْ أَسْفَلِ الْأَرَضِینَ إِلَی مُنْتَهَی أَمْرِهِ مِنْ فَوْقِ سَبْعِ سَمَاوَاتٍ مِقْدَارُهُ خَمْسِینَ أَلْفَ سَنَهًٍْ وَ یَوْمٍ کانَ مِقْدارُهُ أَلْفَ سَنَةٍ یَعْنِی بِذَلِکَ یُنَزِّلُ الْأَمْرَ مِنَ السَّمَاءِ إِلَی الْأَرْضِ وَ مِنَ الْأَرْضِ إِلَی السَّمَاءِ فِی یَوْمٍ وَاحِدٍ فَذَلِکَ مِقْدَارُهُ أَلْفُ سَنَهًٍْ لِأَنَّ مَا بَیْنَ السَّمَاءِ وَ الْأَرْضِ مَسِیرَهًُْ خَمْسِمِائَهًِْ عَامٍ.
ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- در روزی که مقدارش پنجاه‌هزار سال است (معارج/۴)، فاصله‌ی میان نهایت امر او در فروترین زمین‌ها تا نهایت امر او در بالای هفت‌آسمان، پنجاه‌هزار سال است. و یَوْمٍ کانَ مِقْدارُهُ أَلْفَ سَنَةٍ؛ به این معناست‌که فرمانش را از آسمان به زمین و از آنجا به آسمان در یک‌روز می‌فرستد که اندازه‌ی آن یک‌روز، هزار سال [از سال‌های دنیا] می‌باشد؛ چرا که فاصله‌ی میان آسمان و زمین، پانصدسال راه است.
آیه ذالِکَ عالِمُ الْغَیْبِ وَ الشَّهادَةِ الْعَزِیزُ الرَّحِیمُ [6]
او خداوندى است که از پنهان و آشکار باخبر است، و توانا و مهربان است.
الصّادق (علیه السلام)- الْغَیْبُ مَا لَمْ یَکُنْ وَ الشَّهَادَهًُْ مَا قَدْ کَان.
امام صادق (علیه السلام)- الْغَیْبِ آن است که واقع نشده و الشَّهادَةِ آن است که واقع شده است.
آیه أَلَّذِي أَحْسَنَ کُلَّ شَيْءٍ خَلَقَهُ وَ بَدَأَ خَلْقَ الْإِنْسانِ مِنْ طِینٍ [7]
همان کسى‌که هرچه را آفرید نیکوآفرید و آفرینش انسان را از گِل آغازکرد.
الرّضا (علیه السلام)- عَنِ الْحَسَنِ‌بْنِ‌مُحَمَّدٍ النَّوْفَلِیِّ قَال: قَدِمَ سُلَیْمَانُ الْمَرْوَزِیُّ مُتَکَلِّمُ خُرَاسَانَ عَلَی الْمَأْمُونِ فَأَکْرَمَهُ ... ثُم وَجَّهَ الْمَأْمُونُ إِلَی الرِّضَا (علیه السلام) فَقَالَ إِنَّهُ رَجُلٌ مِنْ أَهْلِ مَرْوَ وَ هُوَ وَاحِدُ خُرَاسَانَ مِنْ أَصْحَابِ الْکَلَامِ وَ یُنْکِرُ الْبَدَاءَ قَالَ (علیه السلام) وَ مَا أَنْکَرْتَ مِنَ الْبَدَاءِ یَا سُلَیْمَانُ (علیه السلام) وَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ یَقُولُ أَوَ لا یَذْکُرُ الْإِنْسانُ أَنَّا خَلَقْناهُ مِنْ قَبْلُ وَ لَمْ یَکُ شَیْئاً وَ یَقُولُ عَزَّوَجَلَّ وَ هُوَ الَّذِی یَبْدَؤُا الْخَلْقَ ثُمَّ یُعِیدُهُ وَ یَقُولُ بَدِیعُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ یَقُولُ عَزَّوَجَلَّ یَزِیدُ فِی الْخَلْقِ ما یَشاءُ وَ یَقُولُ وَ بَدَأَ خَلْقَ الْإِنْسانِ مِنْ طِینٍ.
امام رضا (علیه السلام)- حسن‌بن‌محمّد نوفلی نقل می‌کند که سلیمان‌مروزی دانشمند [متخصّص در] علم کلام از خراسان بر مأمون وارد شد و مأمون او را گرامی داشت ... سپس مأمون رو به امام رضا (علیه السلام) کرد و گفت: «مردی از اهل مرو به محضر ما رسیده که یگانه‌ی خراسان در میان علمای علم کلام است ...» [سلیمان منکر بداء بود. بداء یعنی چیزی که در ظاهر و به گمان ما مورد خواست و اراده خدا بوده ولی پس از گذشت برهه‌ای از زمان، خلافش ظاهر شود که البته در امور تشریعی و احکام، معمولاً به آن نسخ و در امور تکوینی بداء می‌گویند؛] امام (علیه السلام) فرمود: «ای سلیمان! چگونه اعتقادی به بداء نداری؟ و حال آنکه خداوند عزّوجلّ می‌فرماید: و آدمی به یاد ندارد که او را پیش از این آفریده‌ایم و او خود چیزی نبوده است؟ (مریم/۶۷) و می‌فرماید: اوست که موجودات را می‌آفریند، سپس آن‌ها را بازمی‌گرداند. (روم/۲۷) و می‌فرماید: آفریننده‌ی آسمانها و زمین است. (بقره/۱۱۷) و می‌فرماید: در آفرینش هر چه بخواهد می‌افزاید. (فاطر/۱) و نیز می‌فرماید: آفرینش انسان را از گِل آغازکرد.
علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- الَّذِی أَحْسَنَ کُلَّ شَیْءٍ خَلَقَهُ وَ بَدَأَ خَلْقَ الْإِنْسانِ مِنْ طِینٍ قَالَ هُوَآدَمُ (علیه السلام).
علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه) [منظور از انسان در] الَّذِی أَحْسَنَ کُلَّ شَیْءٍ خَلَقَهُ وَبَدَأَ خَلْقَ الْإِنسَانِ مِن طِینٍ، حضرت آدم (علیه السلام) است.
آیه ثُمَّ جَعَلَ نَسْلَهُ مِنْ سُلالَةٍ مِنْ ماءٍ مَهِینٍ [8]
سپس نسل او را از عصاره‌اى از آب ناچیز و بى‌قدر آفرید.
علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- ثُمَّ جَعَلَ نَسْلَهُ أَیْ وُلْدَهُ مِنْ سُلالَةٍ وَ هُوَ الصَّفْوَهًُْ مِنَ الطَّعَامِ وَ الشَّرَابِ مِنْ ماءٍ مَهِینٍ قَالَ النُّطْفَهًُْ الْمَنِیُّ.
علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- ثُمَّ جَعَلَ نَسْلَهُ، یعنی فرزندانش را، مِنْ سُلالَةٍ [یعنی] از آمیزه‌ای [تشکیل یافته] از خوردنی و نوشیدنی [قرار داد]. [منظور از] مِنْ ماءٍ مَهِینٍ، نطفه‌ی منی است.
آیه ثُمَّ سَوّاهُ وَ نَفَخَ فِیهِ مِنْ رُوحِهِ وَ جَعَلَ لَکُمُ السَّمْعَ وَ الْأَبْصارَ وَ الْأَفْئِدَةَ قَلِیلاً ما تَشْکُرُونَ [9]
سپس [اندام] او را نظام بخشید و از روح خویش [روحى شریف و برجسته] در وى دمید؛ و براى شما گوش‌ها و چشم‌ها و دل‌ها (عقل‌ها) قرار داد؛ امّا کمتر شکر [نعمت‌هاى او را] به جا مى‌آورید.
علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- ثُمَّ سَوَّاهُ أَیْ اسْتَحَالَهُ مِنْ نُطْفَهًٍْ إِلَی عَلَقَهًٍْ وَ مِنَ الْعَلَقَهًِْ إِلَی مُضْغَهًٍْ ثُمَّ نَفَخَ فِیهِ الرُّوحَ.
علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- [یعنی آن را] از نطفه، به علقه و از علقه، به مضغه دگرگون ساخت و سپس جان در او دمید.
الصّادق (علیه السلام)- عَنْ أَبِی‌بَصِیرٍ قَال: سَأَلْتُ أَبَاعَبْدِاللَّهِ (علیه السلام) عَنِ الرُّوحِ قُلِ الرُّوحُ مِنْ أَمْرِ رَبِّی فَقَالَ أَبُوعَبْدِاللَّهِ (علیه السلام) خَلْقٌ أَعْظَمُ مِنْ جَبْرَئِیلَ (علیه السلام) وَ مِیکَائِیلَ (علیه السلام) وَ هُوَ مَعَ الْأَئِمَّهًِْ یُفَقِّهُهُمْ قُلْتُ وَ نَفَخَ فِیهِ مِنْ رُوحِهِ قَالَ مِنْ قُدْرَتِهِ.
امام صادق (علیه السلام)- از ابوبصیر نقل شده که گفت: «از امام صادق (علیه السلام) درباره‌ی روح [در این آیه]: بگو: روح جزیی از فرمان پروردگار من است. (إسراء/۸۵) پرسیدم». فرمود: «آفریده‌ای بزرگتر از جبرئیل و میکائیل است و او با ائمّه (علیهم السلام) است و احکام دین را به آن‌ها می‌آموزد». گفتم: «وَ نَفَخَ فِیهِ مِنْ رُوحِهِ [یعنی چه]»؟ فرمود: «یعنی از قدرت خود [می‌دمد]»».