آیه لاتَعْلَمُ نَفْسٌ ما أُخْفِيَ لَهُمْ مِنْ قُرَّةِ أَعْیُنٍ جَزاءً بِما کانُوا یَعْمَلُونَ [17]
هیچکس نمىداند چه پاداشهاى مهمّى که مایه روشنى چشمهاست براى آنها نهفته شده، به پاداش کارهایى که انجام مىدادند.
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- عَنْ أَبِیجَعْفَر (علیه السلام) وَ أَبِیعَبْدِاللَّهِ (علیه السلام) قَالا قَالَ رَسُولُاللَّهِ (صلی الله علیه و آله) لِعَلِیٍّ (علیه السلام) یَا عَلِیُّ (علیه السلام) إِنَّهُ لَمَّا أُسْرِیَ بِی رَأَیْتُ فِی الْجَنَّهًِْ نَهَراً أَبْیَضَ مِنَ اللَّبَنِ وَ أَحْلَی مِنَ الْعَسَلِ وَ أَشَدَّ اسْتِقَامَهًًْ مِنَ السَّهْمِ فِیهِ أَبَارِیقُ عَدَدَ النُّجُومِ عَلَی شَاطِئِهِ قِبَابُ الْیَاقُوتِ الْأَحْمَرِ وَ الدُّرِّ الْأَبْیَضِ فَضَرَبَ جَبْرَئِیلُ بِجَنَاحَیْهِ إِلَی جَانِبِهِ فَإِذَا هُوَ مِسْکَهًٌْ ذَفِرَهًٌْ ثُمَّ قَالَ وَ الَّذِی نَفْسُ مُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) بِیَدِهِ إِنَّ فِی الْجَنَّهًِْ لَشَجَراً یَتَصَفَّقُ بِالتَّسْبِیحِ بِصَوْتٍ لَمْ یَسْمَعِ الْأَوَّلُونَ وَ الْآخَرُونَ بِمِثْلِهِ یُثْمِرُ ثَمَراً کَالرُّمَّانِ یُلْقِی الثَّمَرَهًَْ إِلَی الرَّجُلِ فَیَشُقُّهَا عَنْ سَبْعِینَ حُلَّهًًْ وَ الْمُؤْمِنُونَ عَلَی کَرَاسِیَّ مِنْ نُورٍ وَ هُمُ الْغُرُّ الْمُحَجَّلُونَ أَنْتَ إِمَامُهُمْ یَوْمَ الْقِیَامَهًِْ عَلَی الرَّجُلِ مِنْهُمْ نَعْلَانِ شِرَاکُهُمَا مِنْ نُورٍ یُضِیءُ أَمَامَهُمْ حَیْثُ شَاءُوا مِنَ الْجَنَّهًِْ فَبَیْنَا هُوَ کَذَلِکَ إِذْ أَشْرَفَتْ عَلَیْهِ امْرَأَهًٌْ مِنْ فَوْقِهِ تَقُولُ سُبْحَانَ اللَّهِ یَا عَبْدَاللَّهِ أَ مَا لَنَا مِنْکَ دَوْلَهًٌْ فَیَقُولُ مَنْ أَنْتِ فَتَقُولُ أَنَا مِنَ اللَّوَاتِی قَالَ اللَّهُ تَعَالَی فَلا تَعْلَمُ نَفْسٌ ما أُخْفِیَ لَهُمْ مِنْ قُرَّةِ أَعْیُنٍ جَزاءً بِما کانُوا یَعْمَلُونَ ثُمَّ قَالَ وَ الَّذِی نَفْسُ مُحَمَّدٍ بِیَدِهِ إِنَّهُ لَیَجِیئُهُ کُلَّ یَوْمٍ سَبْعُونَ أَلْفَ مَلَکٍ یُسَمُّونَهُ بِاسْمِهِ وَ اسْمِ أَبِیهِ.
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- از امام باقر (علیه السلام) و امام صادق (علیه السلام) روایت است: رسول خدا (صلی الله علیه و آله) به علی (علیه السلام) فرمود: «ای علی (علیه السلام)! زمانیکه در شب معراج مرا به آسمان بردند در بهشت رودی را دیدم که از شیرسفیدتر و از عسل شیرینتر بود و از تیر مقاومتر که به تعداد ستارگان، ابریق (ظرف مخصوص آب) در آن بود و بر کرانهی آن گنبدهایی از یاقوت سرخ و مروارید سفید وجود داشت جبرئیل با بالهایش ضربهای به کنار آن رود زد که ناگاه مُشک خوشبویی شد». آنگاه فرمود: «قسم به کسیکه جان محمد (صلی الله علیه و آله) به دست اوست! در بهشت درختی هست که با برخورد برگهایش به یکدیگر صدای تسبیح از آن برمیخیزد؛ با صداییکه اوّلین و آخرین انسانها مَثَل آن را نشنیدهاند و میوههایی همچون انار میدهد و میوه را در دامان مؤمن میافکند و او میوه را از میان هفتاد زیور، جدا میکند و مؤمنان با چهرههایی نورانی و درخشان روی تختهایی از نور نشستهاند و تو در روز قیامت پیشوای آنان هستی. هریک از آنها کفشهایی دارندکه بند آن از نور است که در هر جا از بهشت که بخواهند جلوی [پایِ] آنها را روشن میکند. او در همین حال است که ناگاه زنی از بالای سرش او را نگریسته و میگوید: «ای بندهی خدا! برای ما از جانب تو دولت و سروری است (تو صاحب و سرور ما هستی)». [این بنده] میگوید: «تو کیستی»؟ [زن] میگوید: «من از پاداشهایی هستم که خداوند تعالی [دربارهیشان] فرموده: فَلا تَعْلَمُ نَفْسٌ ما أُخْفِیَ لَهُمْ مِنْ قُرَّةِ أَعْیُنٍ جَزاءً بِما کانُوا یَعْمَلُونَ». آنگاه [رسولخدا (صلی الله علیه و آله)] فرمود: «قسم به کسیکه جان محمّد (صلی الله علیه و آله) به دست اوست! هر روز هفتادهزار مَلَک که او را به نام خود و به نام پدرش میخوانند، نزد او میآیند».
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- إِنَّ فِی الْجَنَّهًِْ لَنَهَراً حَافَتَاهُ الْجَوَارِی فَیَرْفَعْنَ أَصْوَاتَهُنَّ بِأَلْحَانٍ وَ تَرْجِیعٍ لَمْ یَسْمَعِ الْخَلَائِقُ مِثْلَهَا قَطُّ فَتَطْرَبُ أَهْلُ الْجَنَّهًِْ وَ إِنَّهُ لَتُشْرِفُ عَلَی وَلِیِّ اللَّهِ الْمَرْأَهًُْ لَیْسَتْ مِنْ نِسَائِهِ مِنَ السَّجْفِ فَمَلَأَتْ قُصُورَهُ وَ مَنَازِلَهُ ضَوْءاً وَ نُوراً فَیَظُنُّ وَلِیُّ اللَّهِ أَنَّ رَبَّهُ أَشْرَفَ عَلَیْهِ أَوْ مَلَکٌ مِنْ مَلَائِکَتِهِ فَیَرْفَعُ رَأْسَهُ فَإِذَا هُوَ بِزَوْجَهًٍْ قَدْ کَادَتْ یَذْهَبُ نُورُهَا نُورَ عَیْنَیْهِ قَالَ فَتُنَادِیهِ قَدْآنَ لَنَا أَنْ تَکُونَ لَنَا مِنْکَ دَوْلَهًٌْ قَالَ فَیَقُولُ لَهَا وَ مَنْ أَنْتِ قَالَ فَتَقُولُ أَنَا مِمَّنْ ذَکَرَ اللَّهُ فِیالْقُرْآنِ لَهُمْ ما یَشاؤُنَ فِیها وَ لَدَیْنا مَزِیدٌ ... ثُمَّ تُشْرِفُ عَلَیْهَا أُخْرَی أَحْسَنُ وَجْهاً وَ أَطْیَبُ رِیحاً مِنَ الْأُولَی فَتُنَادِیهِ فَتَقُولُ قَدْآنَ لَنَا أَنْ یَکُونَ لَنَا مِنْکَ دَوْلَهًٌْ قَالَ فَیَقُولُ لَهَا وَ مَنْ أَنْتِ فَتَقُولُ أَنَا مَنْ ذَکَرَ اللَّهُ فِی الْقُرْآنِ فَلا تَعْلَمُ نَفْسٌ ما أُخْفِیَ لَهُمْ مِنْ قُرَّةِ أَعْیُنٍ جَزاءً بِما کانُوا یَعْمَلُونَ.
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- در بهشت، نهری وجود دارد که در دو طرفش کنیزکانی قرار دارند ... آنها صدای خود را به آوازها و نغمههایی بلند میکنند که مردمان هیچگاه شبیه آن را نشنیدهاند و [با خواندن آنها] بهشتیان سرمست میگردند. همچنین در بهشت، زنی از سراپرده بر ولیّخدا رُخ مینماید که از همسران [بهشتیِ] او نیست و قصرها و خانههای او را از روشنایی و نور، آکنده میسازد. ولیّخدا گمان میکند که پروردگارش یا یکی از فرشتگان بر او جلوه کرده است؛ سرش را بلند میکند و با زنی روبرو میشود که نورش، میخواهد روشنایی چشمان آن مؤمن را از میان ببرد. آن زن خطاب به ولیّخدا میگوید: «وقت آن رسیده که تو بر ما سروری کنی». او خطاب به آن زن گوید: «تو کیستی»؟! پاسخ دهد: «من از پاداشهایی هستم که خداوند [دربارهیشان] در قرآن فرموده: هر چه بخواهند در آنجا برای آنها هست، و نزد ما نعمتهای بیشتری است [که به فکر هیچ کس نمیرسد]! (ق/۳۵) ... سپس زنی دیگر بر او رُخ مینماید که زیباتر و خوشبوتر از آن اوّلی است و خطاب به ولیّ خدا میگوید: «وقت آن رسیده که تو بر ما سروری کنی». او خطاب به آن زن گوید: «تو کیستی»؟! پاسخ دهد: «من از پاداشهایی هستم که خداوند [در موردشان] در قرآن فرموده: فَلا تَعْلَمُ نَفْسٌ ما أُخْفِیَ لَهُمْ مِنْ قُرَّةِ أَعْیُنٍ جَزاءً بِما کانُوا یَعْمَلُونَ.
الصّادق (علیه السلام)- إِنَّ اللَّهَ خَلَقَ جَنَّهًًْ لَمْ یَرَهَا عَیْنٌ وَ لَمْ یَطَّلِعْ عَلَیْهَا مَخْلُوقٌ یَفْتَحُهَا الرَّبُّ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی کُلَّ صَبَاحٍ فَیَقُولُ ازْدَادِی طِیباً ازْدَادِی رِیحاً فَتَقُولُ قَدْ أَفْلَحَ الْمُؤْمِنُونَ وَ هُوَ قَوْلُ اللَّهِ تَعَالَی فَلا تَعْلَمُ نَفْسٌ ما أُخْفِیَ لَهُمْ مِنْ قُرَّةِ أَعْیُنٍ جَزاءً بِما کانُوا یَعْمَلُونَ.
امام صادق (علیه السلام)- خداوند، بهشتی آفریده که هیچ چشمی، آن را ندیده و هیچ آفریدهای، از آن آگاه نشده است. پروردگار، هر بامداد، [درهای] آن بهشت را میگشاید و به آن میفرماید: «رایحه و عطرت فزونی باد»! بهشت ندا دهد: مؤمنان رستگار شدند (مؤمنون/۱). و آیهی: فَلَا تَعْلَمُ نَفْسٌ مَّا أُخْفِیَ لَهُم مِّن قُرَّةِ أَعْیُنٍ جَزَاء بِمَا کَانُوا یَعْمَلُونَ؛ به همین معنا اشاره دارد.
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- قَدْ وَرَدَ فِی الصَّحِیحِ عَنِ النَّبِیِّ (صلی الله علیه و آله) أَنَّهُ قَال: إِنَّ اللَّهَ یَقُولُ أَعْدَدْتُ لِعِبَادِیَ الصَّالِحِینَ مَا لَا عَیْنٌ رَأَتْ وَ لَا أُذُنٌ سَمِعَتْ وَ لَا خَطَرَ عَلَی قَلْبِ بَشَرٍ بَلْهَ مَا أَطْلَعْتُکُمْ عَلَیْهِ اقْرَءُوا إِنْ شِئْتُمْ فَلا تَعْلَمُ نَفْسٌ ما أُخْفِیَ لَهُمْ مِنْ قُرَّةِ أَعْیُنٍ.
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- رسول اکرم (صلی الله علیه و آله) فرمود: خدای متعال میفرماید: برای بندگان صالحم نعمتهایی آماده کردهام که نه چشمی دیده و نه گوشی شنیده و نه بر قلب کسی خطور کرده است. رها کنید آنچه که شما را [تا به حال] بر آن آگاه کردهام. اگر میخواهید [آن نعمتها را توصیف کنید] این[آیه] را بخوانید: فَلا تَعْلَمُ نَفْسٌ ما أُخْفِیَ لَهُمْ مِنْ قُرَّةِ أَعْیُنٍ.
ابنعبّاس (رحمة الله علیه)- عَنِ الضَّحَّاکِ قَالَ: سَأَلَ رَجُلٌ ابْنَ عَبَّاسٍ (رحمة الله علیه) مَا الَّذِی أَخْفَی اللَّهُ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی مِنَ الْجَنَّهًِْ وَ قَدْ أَخْبَرَ عَنْ أَزْوَاجِهَا وَ عَنْ خَدَمِهَا وَ طِیبِهَا وَ شَرَابِهَا وَ ثَمَرِهَا وَ مَا ذَکَرَ اللَّهُ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی مِنْ أَمْرِهَا وَ أَنْزَلَهُ فِی کِتَابِهِ فَقَالَ ابْنُ عَبَّاسٍ (رحمة الله علیه) هِیَ جَنَّهًُْ عَدْنٍ خَلَقَهَا اللَّهُ یَوْمَ الْجُمُعَهًِْ ثُمَ أَطْبَقَ عَلَیْهَا فَلَمْ یَرَهَا مَخْلُوقٌ مِنْ أَهْلِ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ حَتَّی یَدْخُلَهَا أَهْلُهَا قَالَ لَهَا عَزَّوَجَلَّ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ تَکَلَّمِی فَقَالَتْ طُوبَی لِلْمُؤْمِنِینَ قَالَ جَلَّ جَلَالُهُ طُوبَی لِلْمُؤْمِنِینَ وَ طُوبَی لَکِ.
ابنعبّاس (رحمة الله علیه)- ابنبابویه با سندش از مقاتلبنسلیمان نقل میکند که: شنیدم ضحّاک گفت: مردی از ابنعبّاس (رحمة الله علیه) پرسید: «خداوند که از همسران، خادمان، عطرها، شرابها و میوههای بهشت خبر داده و چیزهای دیگری نیز دربارهی ویژگیهای بهشت یادآور شده و آنها را در کتاب خویش بیان کرده چه چیزی از بهشت را باقی گذاشته که نگفته باشد»؟ ابنعبّاس (رحمة الله علیه) پاسخ داد: «آنچه گفته نشده، بهشت جاودانی است که خداوند متعال، آن را در روز جمعه آفرید و سپس آن را از نگاهها پنهان نگه داشت. پس هیچیک از موجودات آسمانها و زمین، بر آن نظر نمیافکنند تا آنکه اهل بهشت وارد آن شوند. خداوند عزّوجلّ سه بار به آن بهشت فرمود: «سخن بگو». بهشت عرض کرد: «خوشا به حال مؤمنان»! خداوند عزّوجلّ نیز فرمود: «خوشا به حال مؤمنان و خوشا به حال تو ای بهشت»!».
الصّادق (علیه السلام)- مَنْ أَطْعَمَ مُؤْمِناً حَتَّی یُشْبِعَهُ لَمْ یَدْرِ أَحَدٌ مِنْ خَلْقِ اللَّهِ مَا لَهُ مِنَ الْأَجْرِ فِی الْآخِرَهًِْ لَا مَلَکٌ مُقَرَّبٌ وَ لَا نَبِیٌّ مُرْسَلٌ إِلَّا اللَّهُ رَبُّ الْعَالَمِین.
امام صادق (علیه السلام)- هرکس مؤمنی را سیر گرداند، هیچکس از پاداش و ثواب او در قیامت جز پروردگارِ جهانیان آگاه نیست، نه فرشتهای مقرّب و نه پیامبری مرسَل.
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- قَالَ ابْنُعَبَّاسٍ (رحمة الله علیه) فَقَالَ النَّبِیُّ (صلی الله علیه و آله) أَلَا مَنْ کَانَ فِیهِ سِتُّ خِصَالٍ فَإِنَّهُ مِنْهُمْ مَنْ صَدَقَ حَدِیثُهُ وَ أَنْجَزَ مَوْعُودَهُ وَ أَدَّی أَمَانَتَهُ وَ بَرَّ وَالِدَیْهِ وَ وَصَلَ رَحِمَهُ وَ اسْتَغْفَرَ مِنْ ذَنْبِهِ فَهُوَ مُؤْمِنٌ.
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- ابنعباس (رحمة الله علیه) گوید: پیامبر (صلی الله علیه و آله) فرمود: هرکسیکه شش خصلت در او باشد، از مؤمنان است. [این شش خصلت، عبارت است از:] اینکه راستگو باشد، به وعدهاش عمل کند، امانت نزد خود را [به صاحبش] بازگرداند، به پدر و مادرش نیکی ورزد، صلهی رحم انجام دهد و از گناهش استغفار نماید، پس [چنین شخصی] مؤمن است.
الصّادق (علیه السلام)- مَا مِنْ حَسَنَهًٍْ یَعْمَلُهَا الْعَبْدُ إِلَّا وَ لَهَا ثَوَابٌ مُبِینٌ فِی الْقُرْآنِ إِلَّا صَلَاهًَْ اللَّیْلِ فَإِنَّ اللَّهَ لَمْ یُبَیِّنْ ثَوَابَهَا لِعِظَمِ خَطَرِهَا عِنْدَهُ فَقَالَ فَلا تَعْلَمُ نَفْسٌ.