الرّسول (صلی الله علیه و آله)- عَنْ أَبِی‌ذَرّ قَالَ قَرَأَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) هَلْ أَتی عَلَی الْإِنْسانِ حَتَّی خَتَمَهَا ثُمَّ قَالَ إِنِّی أَرَی مَا لَا تَرَوْنَ وَ أَسْمَعُ مَا لَا تَسْمَعُونَ أَطَّتِ السَّمَاءُ وَ حَقٌّ لَهَا أَنْ تَئِطَّ مَا فِیهَا مَوْضِعُ أَرْبَعِ أَصَابِعَ إِلَّا وَ فِیهِ مَلَکٌ وَاضِعٌ جَبْهَتَهُ سَاجِداً لِلَّهِ وَ اللَّهِ لَوْ تَعْلَمُونَ مَا أَعْلَمُ لَضَحِکْتُمْ قَلِیلًا وَ لَبَکَیْتُمْ کَثِیراً وَ مَا تَلَذَّذْتُمْ بِالنِّسَاءِ عَلَی الْفُرُشِ وَ لَخَرَجْتُمْ إِلَی الصُّعُدَاتِ تَجْأَرُونَ إِلَی اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ.
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- ابوذر (رحمة الله علیه) گوید: رسول خدا (صلی الله علیه و آله) هَلْ أَتی عَلَی الْإِنْسانِ را تا پایان خواند، سپس فرمود: «به‌راستی‌که من می‌بینم آنچه را شما نمی‌بینید. و من می‌شنوم آنچه شما نمی‌شنوید، آسمان سنگین است و شایسته است که سنگین باشد، در آن، جای چهار انگشت نیست مگر آنکه فرشته‌ای در آن سر به سجده گذاشته است، به خدا قسم! اگر آنچه می‌دانم را می‌دانستید کم می‌خندیدید و بسیار می‌گریستید، و با زنان همبستر نمی‌شدید تا کام گیرید، و به تپه‌ها می‌آمدید و به خدا عزّوجلّ پناهنده می‌شدید».
العسکری (علیه السلام)- عَنْ عَلِیِّ‌بْنِ‌عُمَرَ‌الْعَطَّارِ قَالَ دَخَلْتُ عَلَی أَبِی‌الْحَسَنِ‌الْعَسْکَرِیِّ (علیه السلام) یَوْمَ الثَّلَاثَاءِ فَقَالَ لَمْ أَرَکَ أَمْسِ قُلْتُ کَرِهْتُ الْخُرُوجَ فِی یَوْمِ الْإِثْنَیْنِ قَالَ یَا عَلِیُّ مَنْ أَحَبَّ أَنْ یَقِیَهُ اللَّهُ شَرَّ یَوْمِ الْإِثْنَیْنِ فَلْیَقْرَأْ فِی أَوَّلِ رَکْعَهًٍْ مِنْ صَلَاهًِْ الْغَدَاهًِْ هَلْ أَتی عَلَی الْإِنْسانِ ثُمَّ قَرَأَ أَبُوالْحَسَنِ (علیه السلام) فَوَقاهُمُ اللَّهُ شَرَّ ذلِکَ الْیَوْمِ وَ لَقَّاهُمْ نَضْرَهًًْ وَ سُرُوراً.
امام عسکری (علیه السلام)- [در خطاب به علی‌بن‌عمر عطّار:] ای علی! هرکس می‌خواهد خدایش او را از شرّ روز دوشنبه نگهدارد، باید در رکعت اوّل نماز بامدادش، هَلْ أَتی عَلَی الْإِنْسانِ را بخواند سپس این آیه را خواند: فَوَقاهُمُ اللهُ شَرَّ ذلِکَ الْیَوْمِ وَ لَقَّاهُمْ نَضْرَهًًْ وَ سُرُوراً.
الباقر (علیه السلام)- مَنْ قَرَأَ هَلْ أَتی عَلَی الْإِنْسانِ فِی کُلِّ غَدَاهًِْ خَمِیسٍ زَوَّجَهُ اللَّهُ مِنَ الْحُورِ ثَمَانَ مِائَهًِْ عَذْرَاءَ وَ أَرْبَعَهًَْ آلَافِ ثَیِّبٍ وَ حَوْرَاءَ مِنَ الْحُورِ الْعِینِ وَ کَانَ مَعَ مُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله).
امام باقر (علیه السلام)- هرکس سوره‌ی هَلْ أَتَی عَلَی الْإِنسَانِ را در هر سپیده‌دم پنجشنبه بخواند، خداوند عزّوجلّ هشتصد حوری بهشتی باکره و چهار هزار حوری بهشتی غیرباکره را به همسری وی درمی‌آورد، و همراه پیامبر (صلی الله علیه و آله) خواهد بود.
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- مَنْ قَرَأَ سُورَهًُْ هَلْ أَتی کَانَ جَزَاؤُهُ عَلَی اللَّهِ جَنَّهًًْ وَ حَرِیراً.
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- هرکس این سوره را بخواند، پاداش وی نزد خداوند، بوستانی بهشتی و جامه‌ای ابریشمی خواهد بود.
الصّادق (علیه السلام)- قِرَاءَتُهَا تُقَوِّی النَّفْسَ وَ تَشُدُّ وَ إِنْ ضَعُفَ فِی قِرَاءَتِهَا کُتِبَتْ وَ مُحِیَتْ وَ شُرِبَ مَاءُهَا مَنَعَتْ مِنْ ضَعْفِ النَّفْسِ (کَذَا) وَ یَزُولُ ضَعْفُهَا عَنْهُ بِإِذْنِ اللَّهِ تَعَالَی.
امام صادق (علیه السلام)- خواندن این سوره نفس را قوّت می‌بخشد و خویشتن‌داری را افزون می‌کند و نگرانی را از بین می برد و [باعث آرامش خاطر می‌شود]، و اگر در روخوانی این سوره ضعیف است، آن را روی کاغذی بنویسد و با آب حل کند و آب آن را بنوشد که از ضعف و ناتوانی نفس جلوگیری می‌کند و به خواست خداوند، این ضعف نفس وی برطرف می‌شود.
آیه هَلْ أَتى عَلَى الْإِنْسانِ حينٌ مِنَ الدَّهْرِ لَمْ يَكُنْ شَيْئاً مَذْكُوراً [1]
آيا اين‌گونه نيست كه زماني طولاني از روزگار بر انسان گذشت كه چيز قابل ذكري نبود؟!
الصّادق (علیه السلام)- عَنْ مَالِکٍ‌الْجُهَنِیِّ قَال سَأَلْتُ أَبَاعَبْدِاللَّهِ (علیه السلام) عَنْ قَوْلِ اللَّهِ تَعَالَی ... هَلْ أَتی عَلَی الْإِنْسانِ حِینٌ مِنَ الدَّهْرِ لَمْ یَکُنْ شَیْئاً مَذْکُوراً فَقَالَ کَانَ مُقَدَّراً غَیْرَ مَذْکُور.
امام صادق (علیه السلام)- مالک جُهَنّی گوید: از امام صادق (علیه السلام) درباره‌ی این آیه: هَلْ أَتَی عَلَی الْإِنسَانِ حِینٌ مِّنَ الدَّهْرِ لَمْ یَکُن شَیْئًا مَّذْکُورًا، پرسیدم. فرمود: «مقدّر غیر مذکور بود (در تقدیر بود ولی نامی از او به میان نیامده بود)».
الباقر (علیه السلام)- عَنْ زُرارَه سَأَلْتُ أَبَاجَعفَر (علیه السلام) عَن قَولِهِ لَمْ یَکُنْ شَیْئاً مَذْکُوراً (قال) فِی الخَلقِ.
امام باقر (علیه السلام)- لَمْ یَکُنْ شَیْئاً مَذْکُوراً در علم الهی ذکر شده بود، ولی در خلق، ذکر نشده بود.
الصّادق (علیه السلام)- عَنْ حُمْرَانَ‌بْنِ‌أَعْیَنَ قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْهُ فَقَالَ کَانَ شَیْئاً مُقَدَّراً وَ لَمْ یَکُنْ مُکَوَّناً.
امام باقر (علیه السلام)- حمران گوید: از ایشان درباره‌ی این آیه پرسیدم. فرمود: «مقدور (در قضا و قدر) بود، ولی هنوز خلق نشده بود».
الباقر (علیه السلام)- کَانَ شَیْئاً وَ لَمْ یَکُنْ مَذْکُوراً.
امام باقر (علیه السلام)- به‌عنوان یک چیز موجود بود، ولی نامی از آن به میان نیامده بود.
علی‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- لَمْ یَکُنْ فِی الْعِلْمِ وَ لَا فِی الذِّکْرِ.
علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- لَمْ یَکُنْ نه در علم بود و نه در ذکر بود.
الباقر (علیه السلام)- کَانَ مَذْکُوراً فِی الْعِلْمِ وَ لَمْ یَکُنْ مَذْکُوراً فِی الْخَلْق.
امام باقر (علیه السلام)- در علم الهی ذکر شده بود، ولی در خلق، ذکر نشده بود.
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- مَعَاشِرَ النَّاسِ هَذَا عَلِیٌّ (علیه السلام) أَنْصَرُکُمْ لِی وَ أَحَقُّکُمْ بِی وَ أَقْرَبُکُمْ إِلَیَّ وَ أَعَزُّکُمْ عَلَیَّ وَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ وَ أَنَا عَنْهُ رَاضِیَانِ وَ مَا نَزَلَتْ آیَهًُْ رِضًی إِلَّا فِیهِ وَ مَا خَاطَبَ اللَّهُ الَّذِینَ آمَنُوا إِلَّا بَدَأَ بِهِ وَ لَا نَزَلَتْ آیَهًُْ مَدْحٍ فِی الْقُرْآنِ إِلَّا فِیهِ وَ لَا شَهِدَ اللَّهُ بِالْجَنَّهًِْ فِی هَلْ أَتی عَلَی الْإِنْسانِ إِلَّا لَهُ وَ لَا أَنْزَلَهَا فِی سِوَاهُ وَ لَا مَدَحَ بِهَا غَیْرَهُ.
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- ای گروه مردم! این مرد از همه‌ی شما مرا بیشتر یاری داده است و شایسته‌ترین مردم در رعایت حق خدای عزّوجلّ و من بوده و هست و خدای و من از او خشنودیم و هیچ آیه‌یی که در آن بیان رضایت حق باشد نازل نشده است، مگر اینکه درباره‌ی اوست و خداوند هیچ‌گاه خطاب ای کسانی که گرویده‌اند صادر نفرموده است، مگر اینکه او سر فصل آن خطاب است و خداوند در سوره‌ی هَلْ أَتی گواهی به بهشت نداده است، مگر برای او و آن را در مورد کس دیگری جز او نازل نفرموده است و در آن سوره کسی جز او را نستوده است.
الباقر (علیه السلام)- حَدَّثَنِی عَبْدُ‌اللهِ‌بْنِ‌الْعَبَّاسِ، وَ جَابِرُ‌بْنُ‌عَبْدِ‌اللهِ‌الأنْصَارِی‌ِّ انَّ النَّبِیَّ (صلی الله علیه و آله) قَالَ لِعَلِیٍّ (علیه السلام) قُلْ مَا أَوَّلُ نِعْمَهًٍْ بَلَاکَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ وَ أَنْعَمَ عَلَیْکَ بِهَا قَالَ: أَنْ خَلَقَنِی جَلَّ ثَنَاؤُهُ وَ لَمْ أَکُ شَیْئاً مَذْکُوراً. قَالَ: صَدَقْتَ.
امام باقر (علیه السلام)- امام باقر (علیه السلام) فرمود. عبداللَّه‌بن‌عباس و جابربن‌عبداللَّه انصاری که از افرادی بوده که در جنگ بدر و احد و در بیعت، در سایه درخت در حدیبیّه حضور داشته و از آن صحابه‌ای بوده‌اند که از محبّت و دوستی امیر مؤمنان علی (علیه السلام) بهره‌مند بوده‌اند، برای من حدیث کردند که: ... پیامبر (صلی الله علیه و آله) به علی (علیه السلام) فرمود: «در عین حال بگو اوّلین نعمتی که خداوند عنایت فرموده چیست»؟ حضرت عرضه داشت: «اینکه مرا آفریده است، با اینکه نام و نشانی از من نبود». فرمود: «راست گفتی»!
آیه إِنَّا خَلَقْنَا الْإِنْسانَ مِنْ نُطْفَةٍ أَمْشاجٍ نَبْتَليهِ فَجَعَلْناهُ سَميعاً بَصيراً [2]
ما انسان را از نطفه به هم آميخته‌اي آفريديم، و او را مي‌آزماييم؛ [بدين‌جهت] او را شنوا و بينا قرار داديم.
علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- إِنَّا خَلَقْنَا الْإِنْسانَ مِنْ نُطْفَهًٍْ أَمْشاجٍ نَبْتَلِیهِ أَیْ نَخْتَبِرُه.
علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- إِنَّا خَلَقْنَا الْإِنسَانَ مِن نُّطْفَةٍ أَمْشَاجٍ نَّبْتَلِیهِ، او را امتحان می‌کنیم.
الباقر (علیه السلام)- فِی رِوَایَهًِْ أَبِی‌الْجَارُود عَنْ أَبِی‌جَعْفَرٍ (علیه السلام) فِی قَوْلِهِ أَمْشاجٍ قَالَ مَاءُ الرَّجُلِ وَ مَاءُ الْمَرْأَهًِْ اخْتَلَطَا جَمِیعاً.
امام باقر (علیه السلام)- در روایت ابوالجارود از امام باقر (علیه السلام) درباره‌ی آیه: أَمْشَاجٍ نَّبْتَلِیهِ، آمده است که: «آب مرد و زن با همدیگر آمیخته شد».
ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- أَمْشَاجٍ أَیْ أَخْلَاطٍ مِنْ مَاءِ الرَّجُلِ وَ مَاءِ الْمَرْأَهًِْ فِی الرَّحِمِ فَأَیُّهُمَا عَلَا صَاحِبَهُ کَانَ الشَّبَهُ لَهُ.
ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- أَمْشاجٍ یعنی مخلوط‌شدن آب مرد و زن در رحم، پس هرکدام از آن‌ها بر دیگری غلبه داشته باشد کودک شبیه آن می‌شود.
ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- عَنِ ابْنِ‌عَبَّاسٍ (رحمة الله علیه) فِی قَوْلِهِ مِنْ نُطْفَةٍ أَمْشاجٍ قَالَ مُخْتَلِفَهًِْ الْأَلْوَانِ.
ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- مِنْ نُطْفَةٍ أَمْشاجٍ یعنی چند رنگ.
أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- عالِمُ الْغَیْبِ مِنْ ضَمَائِرِ الْمُضْمِرِینَ . . . وَ مَحَطِّ الْأَمْشَاجِ مِنْ مَشَارِبِ الْأَصْلَابِ.
امام علی (علیه السلام)- خداوند بر کسانی که راز خود را پنهان کنند عالم و داناست ... به رحم‌هایی که نطفه‌های آمیخته به خون که از صلب‌ها بیرون شده در آن قرار گیرد.
آیه إِنَّا هَدَيْناهُ السَّبيلَ إِمَّا شاكِراً وَ إِمَّا كَفُوراً [3]
ما راه را به او نشان داديم، خواه شاكر باشد [و پذيرا گردد] يا ناسپاس.
الصّادق (علیه السلام)- عَنْ حَمْزَهًَْ‌بْنِ‌مُحَمَّدٍ الطَّیَّارِ عَنْ أَبِی‌عَبْدِاللَّهِ (علیه السلام) فِی قَوْلِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ ... إِنَّا هَدَیْناهُ السَّبِیلَ إِمَّا شاکِراً وَ إِمَّا کَفُوراً قَالَ عَرَّفْنَاهُ إِمَّا آخِذٌ وَ إِمَّا تَارِکٌٌ.
امام صادق (علیه السلام)- منظور از إِنَّا هَدَیْنَاهُ السَّبِیلَ إِمَّا شَاکِرًا وَ إِمَّا کَفُورًا، این است که راه را به وی نمایاندیم، یا اینکه از آن پیروی می‌کند و یا از آن سرباز می‌زند.
الصّادق (علیه السلام)- عَنْ زُرَارَهًَْ عَنْ حُمْرَانَ‌بْنِ‌أَعْیَنَ قَالَ سَأَلْتُ أَبَاعَبْدِاللَّهِ (علیه السلام) عَنْ قَوْلِ اللَّهِ إِنَّا هَدَیْناهُ السَّبِیلَ إِمَّا شاکِراً وَ إِمَّا کَفُوراً قَالَ عَلَّمَهُ السَّبِیلَ فَإِمَّا آخِذٌ فَهُوَ شَاکِرٌ وَ إِمَّا تَارِکٌ فَهُوَ کَافِرٌ.
امام صادق (علیه السلام)- حمران گوید: از امام صادق (علیه السلام) درباره‌ی سخن خداوند: إِنَّا هَدَیْناهُ السَّبِیلَ إِمَّا شاکِراً وَ إِمَّا کَفُوراً، پرسیدم، فرمود: «راه را به او یاد داد؛ یا [آن راه را] انتخاب می‌کند؛ پس او شاکر است و یا رها می‌کند، پس او کافر و ناسپاس است».