الصّادق (علیه السلام)- مَنْ قَرَأَ حم عسق بَعَثَهُ اللَّهُ یَوْمَ الْقِیَامَهًِْ وَ وَجْهُهُ کَالثَّلْجِ أَوْ کَالشَّمْسِ حَتَّی یَقِفَ بَیْنَ یَدَیِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ، فَیَقُولُ: عَبْدِی أَدْمَنْتَ قَرَاءَهًَْ حم عسق وَ لَمْ تَدْرِ مَا ثَوَابُهَا؟ أَمَا لَوْ دَرَیْتَ مَا هِیَ وَ مَا ثَوَابُهَا لَمَا مَلِلْتَ قِرَاءَتَهَا وَ لَکِنْ سَأُجْزِیکَ جَزَاءَکَ أَدْخِلُوهُ الْجَنَّهًَْ فَإِنَّ لَهُ فِیهَا قَصْراً مِنْ یَاقُوتَهًٍْ حَمْرَاءَ أَبْوَابُهَا وَ شُرَفُهَا وَ دَرَجُهَا مِنْهَا یُرَی ظَاهِرُهَا مِنْ بَاطِنِهَا وَ بَاطِنُهَا مِنْ ظَاهِرِهَا وَ أَلْفُ غُلَامٍ مِنَ الْوِلْدَانِ الْمُخَلَّدِینَ الَّذِینَ وَصَفَهُمُ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ.
امام صادق (علیه السلام)- هرکس سوره‌ی حم عسق را بخواند، خداوند در روز قیامت او را درحالی برمی‌انگیزد که تا زمان حضور در محضر پروردگار، چهره‌اش مانند برف یا خورشید، سفید و نورانی خواهد بود. خداوند خطاب به او می‌فرماید: «ای بنده‌ی من! تو سوره‌ی حم عسق را به‌طور مداوم می‌خواندی، امّا از میزان ثواب آن اطّلاع نداشتی. امّا اگر جایگاه این سوره و ثواب به دست آمده از خواندن آن را می‌دانستی، هرگز از خواندن آن خسته نمی‌شدی. امّا من به تو پاداشت را می‌دهم، او را وارد بهشت کنید». در آنجا به او قصری از یاقوت قرمز که درها، ایوان‌ها و پلّه‌هایش از جنس یاقوت قرمز است می‌دهم که درون آن از بیرون و بیرون آن از داخلش مشخّص است و قابل رؤیت است. او از میان حورالعین، برای خود حوریانی و هزار کنیز و هزار غلام همیشه نوجوان که خداوند در قرآن کریم آن‌ها را توصیف کرده است، خواهد داشت».
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- مَنْ قَرَأَهَا کَانَ مِمَّنْ تُصَلِّی عَلَیْهِ الْمَلَائِکَهًُْ وَ یَسْتَغْفِرُونَ لَهُ وَ یَسْتَرْحِمُونَ عَلَیْه.
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- هرکس سوره‌ی شوری را بخواند از کسانی می‌شود که فرشتگان بر او درود می‌فرستند و برایش طلب آمرزش و رحمت می‌کنند.
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- مَنْ قَرَأَ هَذِهِ السُورَهًَْ صَلَّتْ عَلَیْهِ الْمَلَائِکَهًُْ وَ تَرَحَّمُوا عَلَیْهِ بَعْدَ مَوْتِهِ وَ مَنْ کَتَبَهَا بِمَاءِ الْمَطَرِ وَ سَحَقَ بِذَلِکَ الْمَاءِ کُحْلًا وَ اکْتَحَلَ بِهِ مَنْ بِعَیْنِهِ بَیَاضٌ قَلَعَهُ وَ زَالَ عَنْهُ کُلُّ مَا کَانَ عارِضاً فِی عَیْنِهِ مِنَ الْآلَامِ بِإِذْنِ اللَّهِ تَعَالَی.
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- هرکس این سوره را بخواند، فرشتگان بر او درود خواهند فرستاد و پس از مرگش برای او طلب رحمت خواهند کرد. هرکس آن را با آب باران بنویسد و به‌وسیله‌ی آن آب، سرمه‌ای را پودر کند و آن سرمه را بر چشم کسی که مبتلا به سفیدی چشم است بکشد، بیماری‌اش برطرف خواهد شد و هر بیماری و دردی که در چشمش به وجود آمده بود به اذن خداوند شفا خواهد یافت.
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- مَنْ کَتَبَهَا بِعَجِینٍ مَکِّیٍّ وَ مَاءِ الْمَطَرِ وَ سَحَقَ بِهِ کُحْلًا وَ یَکْحُلُ مِنْهُ فَإِنْ کَانَ فِی عَیْنِهِ بَیَاضٌ زَالَ عَنْهُ وَ کُلُّ أَلَمٍ فِی الْعَیْنِ یَزُولُ.
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- هرکس آن را به‌وسیله‌ی خمیر مکّی و آب باران بنویسد و به‌وسیله‌ی آن سرمه‌ای را پودر کند و از آن سرمه بر چشمش بکشد، چنانچه مبتلا به سپیدی چشم باشد، آن بیماری و هر درد دیگری که در چشم او باشد برطرف خواهد شد.
الصّادق (علیه السلام)- مَنْ کَتَبَهَا وَ عَلَّقَهَا عَلَیْهِ أَمِنَ مِنَ النَّاسِ وَ مَنْ شَرِبَهَا فِی سَفَرٍ أَمِنَ.
امام صادق (علیه السلام)- هرکس آن را بنویسد و بر خود آویزان کند، از شرّ مردم در امان خواهد بود و هرکس آن را بر روی آبی بخواند و آن آب را در سفر بنوشد، در امان خواهد بود.
آیه حم [1]
حم
آیه عسق [2]
عسق
ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- حم اسْمٌ مِنْ أَسْمَاءِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ عسق عِلْمُ عَلِیٍّ (علیه السلام) بِفِسْقِ کُلِّ جَمَاعَهًٍْ وَ نِفَاقِ کُلِّ فِرْقَهًٍْ.
ابن‌عبّاس ( حم یکی از نام‌های خداوند است و عسق علم امام علی (علیه السلام) نسبت به فسق هر گروه و نفاق هر فرقه‌ای است.
الباقر (علیه السلام)- حم حَتْمٌ وَ عَیْنٌ عَذَابٌ وَ سِینٌ سِنُونَ کَسِنِی یُوسُفَ وَ قَافٌ قَذْفٌ وَ خَسْفٌ وَ مَسْخٌ یَکُونُ فِی آخِرِ الزَّمَانِ بِالسُّفْیَانِیِّ وَ أَصْحَابِهِ وَ نَاسٌ مِنْ کَلْبٍ ثَلَاثُونَ أَلْفَ أَلْفٍ یَخْرُجُونَ مَعَهُ وَ ذَلِکَ حِینَ یَخْرُجُ الْقَائِمُ (عجل الله تعالی فرجه الشریف) بِمَکَّهًَْ وَ هُوَ مَهْدِیُّ (عجل الله تعالی فرجه الشریف) هَذِهِ الْأُمَّهًِْ.
امام باقر (علیه السلام)- حم؛ یعنی حتمی است. عین؛ عذاب است و سین؛ یعنی سال‌ها مانند سنین در جریان سرگذشت حضرت یوسف (علیه السلام) و قاف؛ قذف، خسف و مسخ است که در آخرالزّمان، سفیانی و یارانش به‌همراه سی هزار سگ، از قبرها برمی‌خیزند. این امر در زمان خروج مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) است. ظهور حضرت قائم (عجل الله تعالی فرجه الشریف) در مکّه روی خواهد داد و او مهدیّ این امّت است.
ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- حم اسْمٌ مِنْ أَسْمَاءِ اللَّهِ عسق عِلْمُ عَلِیٍّ (علیه السلام) سَبَقَ کُلَّ جَمَاعَهًٍْ وَ تَعَالَی کُلَّ فِرْقَهًٍْ.
ابن‌عبّاس ( حم یکی از اسماء خدا است. عسق علم و دانش علی (علیه السلام) نسبت به فسق و فجور هر گروه و نفاق هر دسته است.
الباقر (علیه السلام)- عن یَحْیَی‌بْنِ‌مسیرهًْ {مَیْسَرَهًَْ} الْخَثْعَمِیِّ قَالَ سَمِعْتُهُ یَقُول حم عسق عِدَادُ سِنِی الْقَائِمِ (عجل الله تعالی فرجه الشریف) وَ ق جَبَلٌ مُحِیطٌ بِالدُّنْیَا مِنْ زُمُرُّدٍ أَخْضَرَ فَخُضْرَهًُْ السَّمَاءِ مِنْ ذَلِکَ الْجَبَلِ وَ عِلْمُ کُلِّ شَیْءٍ فِی عسق.
امام باقر (علیه السلام)- یحیی‌بن‌میسره خثعمی گوید: از امام باقر (علیه السلام) شنیدم که میفرمود: «حم عسق تعداد سال‌های سنّ امام زمان (علیه السلام) است. همچنین قاف کوهی است که همه‌ی دنیا را در برگرفته و از زمرّد سبز است و رنگ سبز آسمان از آن کوه است. همچنین علم همه‌چیز در عسق نهفته است».
علی‌بن‌إبراهیم (رحمة الله علیه)- حم عسق هُوَ حُرُوفٌ مِنِ اسْمِ اللَّهِ الْأَعْظَمِ الْمَقْطُوعِ یُؤَلِّفُهُ الرَّسُولُ (صلی الله علیه و آله) أَوِ الْإِمَامُ (علیه السلام) فَیَکُونُ الِاسْمُ الْأَعْظَمُ الَّذِی إِذَا دُعِیَ اللَّهُ بِهِ أَجَابَ.
علیّ‌بن‌ابراهیم ( این حروف مقطّعه، تعدادی از حروف اسم اعظم مقطوع خداوند هستند که پیامبر (صلی الله علیه و آله) و امام (علیه السلام) آن را می‌دانند. درنتیجه همان اسم اعظمی خواهند بود که هرگاه خداوند به‌وسیله‌ی آن خوانده شود، دعا را اجابت خواهد کرد.
الصّادق (علیه السلام)- عَنْ سُفْیَانَ الثَّوْرِیِّ قَال قُلْتُ یَا ابْنَ رسول الله (صلی الله علیه و آله) مَا مَعْنَی قَوْلِ اللَّهِ عَزَّوَجَل حم عسق قَالَ وَ أَمَّا حم عسق فَمَعْنَاهُ الْحَلِیمُ الْمُثِیبُ الْعَالِمُ السَّمِیعُ الْقَادِرُ الْقَوِیُّ.
امام صادق (علیه السلام)- سفیان ثوری گوید، به امام صادق (علیه السلام) عرض کردم: «ای پسر رسول خدا (صلی الله علیه و آله)! معنای سخن خداوند: حم عسق چیست»؟ [ایشان در پاسخ فرمود]: «حم عسق؛ حاء، میم، عین، سین، قاف یعنی بردبار، دهنده‌ی دانش، دانا، شنوا، قدرتمند و برومند».
آیه كَذلِكَ يُوحي إِلَيْكَ وَ إِلَى الَّذينَ مِنْ قَبْلِكَ اللهُ الْعَزيزُ الْحَكيمُ [3]
اين‌گونه خداوند توانا و حكيم به تو و پيامبرانى كه پيش از تو بودند وحى مي‌كند.
ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- وَ مَا مِنْ نَبِیٍّ أَنْزَلَ اللَّهُ عَلَیْهِ الْکِتَابَ إِلَّا أَنْزَلَ عَلَیْهِ مَعَانِیَ هَذِهِ السُّورَهًِْ بِلُغَاتِهِمْ.
ابن‌عبّاس ( هر پیامبری که خدا بر او کتاب نازل کرد، معانِی این سوره را به زبان‌های خودشان بر آن‌ها نازل کرده است.
آیه لَهُ ما فِي السَّماواتِ وَ ما فِي الْأَرْضِ وَ هُوَ الْعَلِيُّ الْعَظيمُ [4]
آنچه در آسمان‌ها و آنچه در زمين است از آن اوست و او بلندمرتبه و بزرگ است.
آیه تَكادُ السَّماواتُ يَتَفَطَّرْنَ مِنْ فَوْقِهِنَّ وَ الْمَلائِكَةُ يُسَبِّحُونَ بِحَمْدِ رَبِّهِمْ وَ يَسْتَغْفِرُونَ لِمَنْ فِي الْأَرْضِ أَلا إِنَّ اللهَ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحيمُ [5]
نزديك است آسمان‌ها [به خاطر نسبت‌هاى نارواى مشركان] از فرازشان متلاشى شود و فرشتگان پيوسته تسبيح و حمد پروردگارشان را مى‌گويند و براى كسانى كه در زمين هستند آمرزش مى‌طلبند، آگاه باشيد خداوند آمرزنده و مهربان است.
الباقر (علیه السلام)- فِی قَوْلِهِ یَتَفَطَّرْنَ مِنْ فَوْقِهِنَ أَیْ یَتَصَدَّعْن.
امام باقر (علیه السلام)- یَتَفَطَّرْنَ مِنْ فَوْقِهِنَّ به‌معنای یتصدّعن است. یعنی نزدیک است که آسمان‌ها شکاف بردارند.
ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- تَکادُ السَّمَوَاتُ یَتَفَطَّرْنَ مِنْ فَوْقِهِنَّ أَیْ تَکَادُ کُلُّ وَاحِدَهًٍْ مِنَ السَّمَوَاتِ تَنْشَقُّ مِنْ فَوْقِ الَّتِی تَلِیهَا مِنْ قَوْلِ الْمُشْرِکِینَ: اتَّخَذَ اللهُ وَلَداً، اسْتِعْظَاماً لِذَلِکَ.
ابن‌عبّاس ( تَکادُ السَّماواتُ یَتَفَطَّرْنَ مِنْ فَوْقِهِنَّ یعنی به خاطر [تهمت بزرگ و سنگینی] سخن مشرکین که [می‌گویند] خداوند فرزندی اختیار کرده است، نزدیک است هریک از آسمان‌ها، از بالای آن [آسمانی] که به آن چسبیده، شکافت بردارد و این به خاطر این است که این حرف بسیار سنگین است.
الصّادق (علیه السلام)- إِنَّ اللَّهَ وَ مَلَائِکَتَهُ یُسْقِطُونَ الذُّنُوبَ مِنْ ظُهُورِ شِیعَتِنَا کَمَا تُسْقِطُ الرِّیحُ الْوَرَقَ عَنِ الشَّجَرِ فِی أَوَانِ سُقُوطِهِ وَ ذَلِکَ قَوْلُ اللَّهِ وَ الْمَلائِکَةُ یُسَبِّحُونَ بِحَمْدِ رَبِّهِمْ وَ یَسْتَغْفِرُونَ لِمَنْ فِی الْأَرْضِ فَاسْتِغْفَارُهُمْ وَ اللَّهِ لَکُمْ دُونَ هَذَا الْعَالَمِ.
امام صادق (علیه السلام)- خدا و ملائکه از پشت شیعیان ما گناهانشان را فرو می‌ریزند، چنانچه باد خزان برگ‌ها را از درخت می‌ریزد و این همان معنای آیه: وَ المَلائِکَةُ یُسَبِّحُونَ بِحَمْدِ رَبِّهِمْ وَ یَسْتَغْفِرُونَ لِمَنْ فِی الْأَرْضِ است. به خدا قسم! طلب آمرزش آن‌ها اختصاص به شما دارد نه مردم جهان.
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- عَنْ أَبِی‌أَیُّوبَ الْأَنْصَارِیِّ قَال سَمِعْتُ النَّبِیَّ (صلی الله علیه و آله) یَقُولُ لَقَدْ صَلَّتِ الْمَلَائِکَهًُْ عَلَیَّ وَ علی علِیِّ‌بْنِ‌أَبِی‌طَالِبٍ (علیه السلام) سَبْعَ سِنِینَ وَ ذَلِکَ أَنَّهُ لَمْ یُؤْمِنْ بِی ذَکَرٌ قَبْلَهُ وَ ذَلِکَ قَوْلُ اللَّهِ الَّذِینَ یَحْمِلُونَ الْعَرْشَ وَ مَنْ حَوْلَهُ یُسَبِّحُونَ بِحَمْدِ رَبِّهِمْ وَ یَسْتَغْفِرُونَ لِمَنْ فِی الْأَرْضِ.
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- ابوایوب انصاری گوید: شنیدم پیامبر (صلی الله علیه و آله) می فرمود: فرشتگان هفت سال بر من و علیّ‌بن‌ابی‌طالب (علیه السلام) صلوات می‌فرستادند و این به خاطر این بود که جز او هیچ مردی به من ایمان نیاورده بود، و کلام خداوند متعال: فرشتگانی که حاملان عرشند و آن‌ها که گرداگرد آن [طواف می‌کنند] تسبیح و حمد پروردگارشان را می‌گویند. (غافر/۷). وَ یَسْتَغْفِرُونَ لِمَنْ فِی الْأَرْضِ درباره‌ی همین مسأله است.
علی‌بن‌إبراهیم (رحمة الله علیه)- فِی قَوْلِهِ تَکادُ السَّماواتُ یَتَفَطَّرْنَ مِنْ فَوْقِهِنَّ وَ الْمَلائِکَةُ یُسَبِّحُونَ بِحَمْدِ رَبِّهِمْ وَ یَسْتَغْفِرُونَ لِمَنْ فِی الْأَرْضِ قَالَ لِلْمُؤْمِنِینَ مِنَ الشِّیعَهًِْ التَّوَّابِینَ خَاصَّهًًْ وَ لَفْظُ الآیَهًِْ عَامَّهًٌْ وَ مَعْنَاهُ خَاصٌّ.
علیّ‌بن‌ابراهیم ( تَکَادُ السَّمَاواتُ یتَفَطَّرْنَ مِن فَوقِهِنَّ و المَلائِکَةُ یسَبِّحُونَ بِحَمْدِ رَبِّهِمْ و یسْتَغْفِرُونَ لمَن فِی الأَرْضِ. فرشتگان برای شیعیان مؤمن، به‌ویژه توبه‌کنندگان آنان طلب آمرزش می‌کنند، لفظ آیه عامّ و معنای آن خاصّ است.
الصّادق (علیه السلام)- وَ یَسْتَغْفِرُونَ لِمَنْ فِی الْأَرْضِ مِنَ الْمُؤْمِنِینَ.
امام صادق (علیه السلام)- وَ یَسْتَغْفِرُونَ لِمَنْ فِی الْأَرْضِ برای مؤمنین استغفار می‌نمایند.
آیه وَ الَّذينَ اتَّخَذُوا مِنْ دُونِهِ أَوْلِياءَ اللهُ حَفيظٌ عَلَيْهِمْ وَ ما أَنْتَ عَلَيْهِمْ بِوَكيلٍ [6]
كسانى كه غير او را ولىّ خود انتخاب كردند، خداوند حساب اعمالشان را نگه مى‌دارد و تو مأمور اجبار آن‌ها [بر قبول حق] نيستى.
آیه وَ كَذلِكَ أَوْحَيْنا إِلَيْكَ قُرْآناً عَرَبِيًّا لِتُنْذِرَ أُمَّ الْقُرى وَ مَنْ حَوْلَها وَ تُنْذِرَ يَوْمَ الْجَمْعِ لا رَيْبَ فيهِ فَريقٌ فِي الْجَنَّةِ وَ فَريقٌ فِي السَّعيرِ [7]
و اين‌گونه قرآنى فصيح و گويا را بر تو وحى كرديم تا امّ القرى و كسانى را كه گرد آن هستيد [ساكنان مكّه و همه‌ی جهانيان را] انذار كنى و آن‌ها را از روزى كه همگان در آن روز جمع مى‌شوند و هيچ شك و ترديدى در آن نيست بيم دهى، [در آن روز] گروهى در بهشتند و گروهى در آتش سوزان!
الکاظم (علیه السلام)- عَنْ جَعْفَرِ‌بْنِ‌مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ (علیه السلام) قَالَ: مَا أَنْزَلَ اللَّهُ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی کِتَاباً وَ لَا وَحْیاً إِلَّا بِالْعَرَبِیَّهًِْ فَکَانَ یَقَعُ فِی مَسَامِعِ الْأَنْبِیَاءِ بِأَلْسِنَهًِْ قَوْمِهِمْ وَ کَانَ یَقَعُ فِی مَسَامِعِ نَبِیِّنَا (صلی الله علیه و آله) بِالْعَرَبِیَّهًِْ فَإِذَا کَلَّمَ بِهِ قَوْمَهُمْ کَلَّمَهُمْ بِالْعَرَبِیَّهًِْ فَیَقَعُ فِی مَسَامِعِهِمْ بِلِسَانِهِمْ وَ کَانَ أَحَدٌ لَا یُخَاطِبُ رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) بِأَیِّ لِسَانٍ خَاطَبَهُ إِلَّا وَقَعَ فِی مَسَامِعِهِ بِالْعَرَبِیَّهًِْ کُلَّ ذَلِکَ یُتَرْجِمُ جَبْرَئِیلُ لَهُ وَ عَنْهُ تَشْرِیفاً مِنَ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ لَه.1
امام کاظم (علیه السلام)- امام صادق (علیه السلام) از پدرش (علیه السلام) روایت کرده است: خداوند تبارک و تعالی هیچ کتاب یا وحیی را جز به زبان عربی نازل نکرده، امّا این ها به زبان قوم پیامبران بر گوش ایشان می نشسته و به گوش پیامبر ما به همان عربی نشسته است. این گونه وقتی حضرت با قوم خود سخن می گفته به زبان عربی سخن می گفته و سخنان ایشان به زبان خودشان بر گوش هایشان می نشسته است. هرکس با هر زبانی با پیامبر (صلی الله علیه و آله) هم سخن می شده آن سخن به زبان عربی به گوش حضرت می نشسته است. جبرئیل همه این سخنان را برای حضرت و از ایشان ترجمه می‌کرده و این منزلتی از سوی خداوند متعال بوده است.
علی‌بن‌إبراهیم (رحمة الله علیه)- فی قوله وَ کَذلِکَ أَوْحَیْنا إِلَیْکَ قُرْآناً عَرَبِیًّا لِتُنْذِرَ أُمَّ الْقُری وَ مَنْ حَوْلَها قَالَ: أُمُّ الْقُرَی مَکَّهًُْ سُمِّیَتْ أُمَ الْقُرَی لِأَنَّهَا أَوَّلُ بُقْعَهًٍْ خَلَقَهَا اللَّهُ مِنَ الْأَرْضِ.2
علیّ‌بن‌ابراهیم ( وَ کَذلِکَ أَوْحَیْنا إِلَیْکَ قُرْآناً عَرَبِیًّا لِتُنْذِرَ أُمَّ الْقُری وَ مَنْ حَوْلَها مکّه را امّ القری نامیدند چون نخستین بقعه زمین بود که خدا آفرید.