آیه ۲۳ - سوره شوری

آیه ذلِكَ الَّذي يُبَشِّرُ اللهُ عِبادَهُ الَّذينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ قُلْ لا أَسْئَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْراً إِلاَّ الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبى وَ مَنْ يَقْتَرِفْ حَسَنَةً نَزِدْ لَهُ فيها حُسْناً إِنَّ اللهَ غَفُورٌ شَكُورٌ [23]

اين همان چيزى است كه خداوند بندگانش را كه ايمان آورده و كارهاى شايسته انجام داده‌اند به آن نويد مى‌دهد. بگو: «من هيچ‌گونه اجر و پاداشى از شما بر اين دعوت درخواست نمى‌كنم جز دوست‌داشتن نزديكانم (اهل بيتم) و هركس كار نيكى انجام دهد، بر نيكى‌اش مى‌افزاييم؛ چرا كه خداوند آمرزنده و قدردان است».

این همان چیزی است که خداوند بندگانش را که ایمان آورده و کارهای شایسته انجام داده‌اند به آن نوید می‌دهد

۱ -۱
(شوری/ ۲۳)

علی‌بن‌إبراهیم (رحمة الله علیه)- وَ لَوْ لا کَلِمَةُ الْفَصْلِ لَقُضِیَ بَیْنَهُمْ قَالَ الْکَلِمَهًُْ الْإِمَام و قَوْلِهِ ذلِکَ الَّذِی یُبَشِّرُ اللهُ عِبادَهُ الَّذِینَ آمَنُوا بِهَذِهِ الْکَلِمَةِ وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ مِمَّا أُمِرُوا بِهِ.

علیّ‌بن‌ابراهیم ( وَ لَوْ لا کَلِمَةُ الْفَصْلِ لَقُضِیَ بَیْنَهُمْ، کَلِمَةُ در آیه امام است، ذلِکَ الَّذِی یُبَشِّرُ اللهُ عِبادَهُ الَّذِینَ آمَنُوا، این بشارتی است که خدا می‌دهد به کسانی که ایمان به کلمه آورده‌اند. وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ، و آنچه دستور دادند عمل کرده‌اند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۳، ص۶۰۰
بحارالأنوار، ج۲۴، ص۱۷۴/ بحارالأنوار، ج۳۱، ص۵۷۹

بگو: «من هیچ‌گونه اجر و پاداشی از شما بر این دعوت درخواست نمی‌کنم جز دوست داشتن نزدیکانم اهل بیتم)»

۲ -۱
(شوری/ ۲۳)

الحسن (علیه السلام)- أَنَا مِنْ أَهْلِ بَیْتٍ افْتَرَضَ اللَّهُ مَوَدَّتَهُمْ عَلَی کُلِّ مُسْلِمٍ حَیْثُ یَقُولُ قُلْ لا أَسْئَلُکُمْ عَلَیْهِ أَجْراً إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِی الْقُرْبی وَ مَنْ یَقْتَرِفْ حَسَنَةً نَزِدْ لَهُ فِیها حُسْناً فَاقْتِرَافُ الْحَسَنَهًِْ مَوَدَّتُنَا أَهْلَ الْبَیْتِ.

امام حسن (علیه السلام)- ما از همان خانواده‌ای هستیم که محبّت و مودّت آن‌ها بر هر مسلمانی به صریح این آیه واجب شده: قُلْ لا أَسْئَلُکُمْ عَلَیْهِ أَجْراً إِلَّا الْموَدَّةَ فِی الْقُرْبی وَ مَنْ یَقْتَرِفْ حَسَنَةً نَزِدْ لَهُ فِیها حُسْناً. اقتراف حسنهًْ؛ مودّت ما اهل بیت است».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۳، ص۶۰۰
بحارالأنوار، ج۲۳، ص۲۵۱/ بحارالأنوار، ج۴۳، ص۳۶۲/ الإرشاد، ج۲، ص۷/ المناقب، ج۴، ص۳/ نورالثقلین
۲ -۲
(شوری/ ۲۳)

الباقر (علیه السلام)- عَنْ مُحَمَّدِ‌بْنِ‌مُسْلِمٍ عَنْ أَبِی‌جَعْفَرٍ (علیه السلام) قَال مَا بَعَثَ اللَّهُ نَبِیّاً (صلی الله علیه و آله) قَطُّ إِلَّا قَالَ لِقَوْمِهِ قُلْ لا أَسْئَلُکُمْ عَلَیْهِ أَجْراً إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِی الْقُرْبی قَالَ ثُمَّ قَالَ أَ مَا رَأَیْتَ الرَّجُلَ یَوَدُّ الرَّجُلَ ثُمَّ لَا یَوَدُّ قَرَابَتَهُ فَیَکُونُ فِی نَفْسِهِ عَلَیْهِ شَیْءٌ فَأَحَبَّ اللَّهُ أَنْ لَا یَکُونَ فِی نَفْسِ رسول الله (صلی الله علیه و آله) شَیْءٌ عَلَی أُمَّتِهِ فَإِنْ أَخَذُوهُ أَخَذُوهُ مَفْرُوضاً وَ إِنْ تَرَکُوهُ تَرَکُوهُ مَفْرُوضاً قَالَ قُلْتُ قَوْلُهُ وَ مَنْ یَقْتَرِفْ حَسَنَةً نَزِدْ لَهُ فِیها حُسْناً قَالَ هُوَ التَّسْلِیمُ لَنَا وَ الصِّدْقُ فِینَا وَ أَنْ لَا یَکْذِبَ عَلَیْنَا.

امام باقر (علیه السلام)- محمّدبن‌مسلم از امام باقر (علیه السلام) نقل کرد که فرمود: «خداوند هرگز هیچ پیامبری را مبعوث نکرد، مگر اینکه به قومش گفت: قُلْ لا أَسْئَلُکُمْ عَلَیْهِ أَجْراً إِلَّا الْموَدَّةَ فِی الْقُرْبی». سپس فرمود: «آیا ندیدهای شخص را که مردی دوست دارد، ولی خویشاوندانش را دوست ندارد و در دلش بر ضد او چیزی است. خداوند دوست داشت که در دل پیامبر چیزی ضد امّتش نباشد، اگر انجام دادند که واجبی را انجام دادند و اگر ترک کردند، واجبی را ترک کردند». درباره‌ی آیه: وَ مَنْ یَقْتَرِفْ حَسَنَةً نَزِدْ لَهُ فِیها حُسْناً پرسیدم. فرمود: «آن تسلیم در برابر ما و راستگویی درباره‌ی ما است و اینکه بر ما دروغ نبندد».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۳، ص۶۰۰
بحارالأنوار، ج۲۳، ص۲۴۸/ فرات الکوفی، ص۳۹۷؛ «بتفاوت لفظی»
۲ -۳
(شوری/ ۲۳)

الرّسول (صلی الله علیه و آله)- عن إبن‌عبّاس (رحمة الله علیه) لَمَّا (سلام الله علیها) نَزَلَتْ قُلْ لا أَسْئَلُکُمْ عَلَیْهِ أَجْراً الْآیَهًَْ قَالُوا یَا رسول الله (صلی الله علیه و آله) مَنْ هَؤُلَاءِ الَّذِینَ أُمِرْنَا بِمَوَدَّتِهِمْ قَالَ علِیٌّ (علیه السلام) وَ فَاطِمَهًُْ (سلام الله علیها) وَ وُلْدُهُمَا.

پیامبر (صلی الله علیه و آله)- ابن‌عبّاس (گوید: وقتی آیه: قُلْ لا أَسْئَلُکُمْ عَلَیْهِ أَجْراً نازل شد، گفتند: «ای رسول خدا (صلی الله علیه و آله)! این خویشاوندان چه کسانی هستند که ما مأمور به محبّت آن‌ها هستیم». فرمود: «علی (علیه السلام) و فاطمه (سلام الله علیها) و فرزندانش (علیهم السلام)».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۳، ص۶۰۲
بحارالأنوار، ج۲۳، ص۲۲۹/ فرات الکوفی، ص۳۸۹
۲ -۴
(شوری/ ۲۳)

الباقر (علیه السلام)- قُلْ لا أَسْئَلُکُمْ عَلَیْهِ أَجْراً إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِی الْقُرْبی قَالَ هُمُ الْأَئِمَّهًُْ (علیهم السلام).

امام باقر (علیه السلام)- قُلْ لا أَسْئَلُکُمْ عَلَیْهِ أَجْراً إِلَّا الْموَدَّةَ فِی الْقُرْبی؛ خویشاوندان ائمّه (علیهم السلام) هستند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۳، ص۶۰۲
الکافی، ج۱، ص۴۱۳/ بحارالأنوار، ج۲۳، ص۲۴۰/ المحاسن، ج۱، ص۱۴۵/ نورالثقلین/ البرهان
۲ -۵
(شوری/ ۲۳)

الصّادق (علیه السلام)- عَنْ عَبْدِ الْحَمِیدِ‌بْنِ‌أَبِی‌الدَّیْلَمِ عَنْ أَبِی‌عَبْدِاللَّهِ (علیه السلام) قَال و قال إِنِّی تَارِکٌ فِیکُمْ أَمْرَیْنِ إِنْ أَخَذْتُمْ بِهِمَا لَنْ تَضِلُّوا کِتَابَ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ وَ أَهْلَ بَیْتِی عِتْرَتِی أَیُّهَا النَّاسُ اسْمَعُوا وَ قَدْ بَلَّغْتُ إِنَّکُمْ سَتَرِدُونَ عَلَیَّ الْحَوْضَ فَأَسْأَلُکُمْ عَمَّا فَعَلْتُمْ فِی الثَّقَلَیْنِ وَ الثَّقَلَانِ کِتَابُ اللَّهِ جَلَّ ذِکْرُهُ وَ أَهْلُ بَیْتِی (علیهم السلام) فَلَا تَسْبِقُوهُمْ فَتَهْلِکُوا وَ لَا تُعَلِّمُوهُمْ فَإِنَّهُمْ أَعْلَمُ مِنْکُمْ فَوَقَعَتِ الْحُجَّهًُْ بِقَوْلِ النَّبِیِّ (صلی الله علیه و آله) وَ بِالْکِتَابِ الَّذِی یَقْرَأُهُ النَّاسُ فَلَمْ یَزَلْ یُلْقِی فَضْلَ أَهْلِ بَیْتِهِ (علیهم السلام) بِالْکَلَامِ وَ یُبَیِّنُ لَهُمْ بِالْقُرْآنِ إِنَّما یُرِیدُ اللهُ لِیُذْهِبَ عَنْکُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَیْتِ وَ یُطَهِّرَکُمْ تَطْهِیراً وَ قَالَ عزَّ ذِکْرُهُ وَ اعْلَمُوا أَنَّما غَنِمْتُمْ مِنْ شَیْءٍ فَأَنَّ لِلَّهِ خُمُسَهُ وَ لِلرَّسُولِ وَ لِذِی الْقُرْبی ثُمَّ قَالَ وَ آتِ ذَا الْقُرْبی حَقَّهُ فَکَانَ عَلِیٌّ (علیه السلام) وَ کَانَ حَقُّهُ الْوَصِیَّهًَْ الَّتِی جُعِلَتْ لَهُ وَ الِاسْمَ الْأَکْبَرَ وَ مِیرَاثَ الْعِلْمِ وَ آثَارَ عِلْمِ النُّبُوَّهًِْ فَقَالَ قُلْ لا أَسْئَلُکُمْ عَلَیْهِ أَجْراً إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِی الْقُرْبی ثُمَّ قَالَ وَ إِذَا الْمَوْؤُدَةُ سُئِلَتْ بِأَیِّ ذَنْبٍ قُتِلَتْ یَقُولُ أَسْأَلُکُمْ عَنِ الْمَوَدَّهًِْ الَّتِی أَنْزَلْتُ عَلَیْکُمْ فَضْلَهَا مَوَدَّهًِْ الْقُرْبَی بِأَیِّ ذَنْبٍ قَتَلْتُمُوهُمْ.

امام صادق (علیه السلام)- عبدالحمیدبن‌ابی‌دیلم از امام صادق (علیه السلام) نقل کرد که فرمود: رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: «همانا من دو امر در میان شما می‌گذارم، اگر آن‌ها را بپذیرید، هرگز گمراه نشوید؛ ۱ کتاب خدای عزّوجلّ (قرآن) ۲ اهل بیت و عترت من. ای مردم! گوش کنید که من ابلاغ کردم، شما در قیامت سر حوض بر من وارد می‌شوید و من از آنچه نسبت به ثقلین انجام داده‌اید از شما بازخواست می‌کنم. و ثقلین؛ کتاب خدا و اهل بیت من هستند، بر ایشان پیشی نگیرید که هلاک می‌شوید و به ایشان چیزی نیاموزید که آن‌ها از شما داناترند». بنابراین حجّت [خدا برای مردم] با قول پیغمبر (صلی الله علیه و آله) و قرآنی که خود مردم آن را می‌خوانند ثابت شد، زیرا پیغمبر (صلی الله علیه و آله) همواره فضیلت اهل بیتش را به‌وسیله‌ی بیان القا می‌فرمود و به‌وسیله‌ی قرآن برای مردم روشن می‌ساخت. آیاتی که متضمّن فضیلت اهل بیت است از این قرار است: خداوند فقط می‌خواهد پلیدی و گناه را از شما اهل بیت دور کند و کاملًا شما را پاک سازد. (احزاب/۳۳). خداوند متعال فرمود: بدانید هرگونه غنیمتی به دست آورید، خمس آن برای خدا، و برای پیامبر، و برای ذی القربی. (انفال/۴۱). و سپس فرمود: حقّ خویشاوندان را بده. (اسراء/۲۶). مقصود از خویشاوندان علی (علیه السلام) است و حقّ او وصیّتی است که برای او قرار داده و اسم اکبر و میراث علم و آثار علم نبوّت است و فرمود: قُلْ لا أَسْئَلُکُمْ عَلَیْهِ أَجْراً إِلَّا المَوَدَّةَ فِی الْقُرْبی سپس فرمود: و در آن هنگام‌که از دختران زنده به گور شده سؤال شود: به کدامین گناه کشته شدند؟!. (تکویر/۹-۸)».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۳، ص۶۰۲
الکافی، ج۱، ص۲۹۴
۲ -۶
(شوری/ ۲۳)

الصّادق (علیه السلام)- عَن أَبِی‌مَسْرُوقٍ عَنْ أَبِی‌عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) قَالَ قُلْتُ إِنَّا نُکَلِّمُ النَّاسَ فَنَحْتَجُّ عَلَیْهِمْ بِقَوْلِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ أَطِیعُوا اللهَ وَ أَطِیعُوا الرَّسُولَ وَ أُولِی الْأَمْرِ مِنْکُمْ فَیَقُولُونَ نَزَلَتْ فِی أُمَرَاءِ السَّرَایَا فَنَحْتَجُّ عَلَیْهِمْ بِقَوْلِهِ عَزَّوَجَلَّ إِنَّما وَلِیُّکُمُ اللهُ وَ رَسُولُهُ إِلَی آخِرِ الْآیَهًِْ فَیَقُولُونَ نَزَلَتْ فِی الْمُؤْمِنِینَ وَ نَحْتَجُّ عَلَیْهِمْ بِقَوْلِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ قُلْ لا أَسْئَلُکُمْ عَلَیْهِ أَجْراً إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِی الْقُرْبی فَیَقُولُونَ نَزَلَتْ فِی قُرْبَی الْمُسْلِمِینَ قَالَ فَلَمْ أَدَعْ شَیْئاً مِمَّا حَضَرَنِی ذِکْرُهُ مِنْ هَذِهِ وَ شِبْهِهِ إِلَّا ذَکَرْتُهُ فَقَالَ لِی إِذَا کَانَ ذَلِکَ فَادْعُهُمْ إِلَی الْمُبَاهَلَهًِْ.

امام صادق (علیه السلام)- ابومسروق گوید: به امام صادق (علیه السلام) عرض کردم: «ما با مردم صحبت می‌کنیم و در هنگام بحث و مجادله به آیه: اطاعت کنید خدا را! و اطاعت کنید پیامبر خدا و اولو الأمر [اوصیای پیامبر] را!. (نساء/۵۹)، استناد می‌کنیم. آن‌ها می‌گویند: «این آیه درباره‌ی فرماندهان سریه‌ها [جنگ‌هایی که پیامبر (صلی الله علیه و آله) در آن‌ها حضور نداشت] نازل شده است. ما در مقابل آن‌ها به آیه: سرپرست و ولیّ شما، تنها خداست و پیامبر او. (مائده/۵۵). استناد می‌کنیم. امّا آن‌ها ادّعا می‌کنند که درباره‌ی عموم مؤمنین نازل شده است. ما در مجادله به آیه: قُل لا أَسْأَلکُمْ عَلیهِ أَجْرًا إِلا المَودَّةَ فِی القُرْبَی، استناد می‌کنیم. آن‌ها می‌گویند: «این آیه درباره‌ی خویشاوندان مسلمانان نازل شده است». ابومسروق می‌گوید، «امثال چنین مطالبی را که محلّ بحث و مجادله بود، به‌طور کامل برای ایشان ذکر کردم». آن حضرت (علیه السلام) به من فرمود: «حال که چنین است، پس آن‌ها را به مباهله دعوت کن».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۳، ص۶۰۲
الکافی، ج۲، ص۵۱۳/ بحارالأنوار، ج۹۲، ص۳۴۹/ عدهًْ الداعی، ص۲۱۴؛ «بتفاوت لفظی»/ البرهان
۲ -۷
(شوری/ ۲۳)

الحسین (علیه السلام)- إِنَّ الْقَرَابَهًَْ الَّتِی أَمَرَ اللَّهُ بِصِلَتِهَا وَ عَظَّمَ حَقَّهَا وَ جَعَلَ الْخَیْرَ فِیهَا قَرَابَتُنَا أَهْلَ الْبَیْتِ (علیهم السلام) الَّذِینَ أَوْجَبَ حَقَّنَا عَلَی کُلِّ مُسْلِمٍ.

امام حسین (علیه السلام)- آن خویشاوندانی که خداوند دستور داده است تا نسبت به آن‌ها صله‌ی رحم شود و حقّ آن‌ها را بزرگ داشته و خیر و نیکی را در آن قرار داده است، خویشاوندی ما اهل بیت است که خداوند حقّ ما را بر هر مسلمانی واجب گردانده است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۳، ص۶۰۴
بحارالأنوار، ج۲۳، ص۲۵۱/ تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص۵۳۱/ البرهان
۲ -۸
(شوری/ ۲۳)

السّجّاد (علیه السلام)- عَنْ حَکِیمِ‌بْنِ‌جُبَیْرٍ أَنَّهُ قَال: سَأَلْتُ عَلِیَّ‌بْنَ‌الْحُسَیْنِ‌بْنِ‌عَلِیٍّ عَن هَذِهِ الْآیَهًِْ قُلْ لا أَسْئَلُکُمْ عَلَیْهِ أَجْراً إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِی الْقُرْبی قَالَ هِیَ قَرَابَتُنَا أَهْلَ الْبَیْتِ مِنْ مُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله).

امام سجاد (علیه السلام)- حکیم‌بن‌جبیر گفت: از امام زین العابدین (علیه السلام) درباره آیه قُلْ لا أَسْئَلُکُمْ عَلَیْهِ أَجْراً إِلَّا المَوَدَّةَ فِی الْقُرْبی پرسیدم. فرمود: «آن خویشاوندانی ما اهل بیت نسبت به محمّد (صلی الله علیه و آله) است».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۳، ص۶۰۴
بحارالأنوار، ج۲۳، ص۲۴۷/ فرات الکوفی، ص۳۹۱
۲ -۹
(شوری/ ۲۳)

الصّادق (علیه السلام)- عَنْ عَبَّادِ‌بْنِ‌عَبْدِ اللَّهِ‌بْنِ‌حَکِیمٍ قَال کُنْتُ عِنْدَ جَعْفَرِ‌بْنِ‌مُحَمَّدٍ (علیه السلام) فَسَأَلَهُ رَجُلٌ عَنْ قَوْلِ اللَّهِ قُلْ لا أَسْئَلُکُمْ عَلَیْهِ أَجْراً إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِی الْقُرْبی قَالَ نَزْعُمُ أَنَّهَا قَرَابَهًُْ مَا بَیْنَنَا وَ بَیْنَهُ وَ تَزْعُمُ قُرَیْشٌ أَنَّهَا قَرَابَهًُْ مَا بَیْنَهُ وَ بَیْنَهُمْ وَ کَیْفَ یَکُونُ هَذَا وَ قَدْ أَنْبَأَ اللَّهُ أَنَّهُ مَعْصُومٌ.

امام صادق (علیه السلام)- عبّادبن‌عبدالله‌بن‌حکیم گوید، خدمت امام صادق (علیه السلام) بودم، مردی از این آیه: قُلْ لا أَسْئَلُکُمْ عَلَیْهِ أَجْراً إِلَّا الْموَدَّةَ فِی الْقُرْبی سؤال کرد. فرمود: «ما عقیده داریم که همان خویشاوندی بین ما و آن‌ها است و قریش مدّعی هستند که خویشاوندی آن‌ها با پیغمبر (صلی الله علیه و آله) است؛ مگر حرف قریش می‌تواند صحیح باشد با اینکه خداوند وعده داده به او که تو را از شرّ قریش نگه می‌دارم».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۳، ص۶۰۴
بحارالأنوار، ج۲۳، ص۲۴۱/ فرات الکوفی، ص۳۹۱
۲ -۱۰
(شوری/ ۲۳)

الصّادق (علیه السلام)- عن إسماعیل ابن‌عبدالخالق مَا یَقُولُ أَهْلُ الْبَصْرَهًِْ فِی هَذِهِ الْآیَهًِْ قُلْ لا أَسْئَلُکُمْ عَلَیْهِ أَجْراً إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِی الْقُرْبی قُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاکَ إِنَّهُمْ یَقُولُونَ إِنَّهَا لِأَقَارِبِ رسول الله (صلی الله علیه و آله) فَقَالَ کَذَبُوا إِنَّمَا نَزَلَتْ فِینَا خَاصَّهًًْ فِی أَهْلِ الْبَیْتِ فِی عَلِیٍّ (علیه السلام) وَ فَاطِمَهًَْ (سلام الله علیها) وَ الْحَسَنِ (علیه السلام) وَ الْحُسَیْنِ (علیه السلام) أَصْحَابِ الْکِسَاءِ (علیهم السلام).

امام صادق (علیه السلام)- اسماعیل‌بن‌عبدالخالق گوید: امام صادق (علیه السلام) فرمود: «اهل بصره درباره‌ی آیه: قُل لا أَسْأَلکُمْ عَلیهِ أَجْرًا إِلا المَودَّةَ فِی القُرْبَی، چه می‌گویند»؟ گفتم: «فدایت شوم! آن‌ها می‌گویند: این آیه درباره‌ی خویشاوندان پیامبر (صلی الله علیه و آله) نازل شده است». امام صادق (علیه السلام) فرمود: «دروغ می‌گویند. این آیه فقط درباره‌ی اهل بیت یعنی اصحاب کساء امام علی (علیه السلام)، حضرت فاطمه (سلام الله علیها)، امام حسن و امام حسین (علیها السلام) نازل شده است».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۳، ص۶۰۴
الکافی، ج۸، ص۹۳/ بحارالأنوار، ج۲۳، ص۲۳۷/ البرهان؛ «بتفاوت لفظی»
۲ -۱۱
(شوری/ ۲۳)

الصّادق (علیه السلام)- الرّسول (صلی الله علیه و آله) عَنِ ابْنِ صَدَقَهًَْ قَالَ حَدَّثَنَا جَعْفَرٌ عَنْ آبَائِه (علیهم السلام) لَمَّا نَزَلَتْ هَذِهِ الْآیَهًُْ عَلَی رسول الله (صلی الله علیه و آله) قُلْ لا أَسْئَلُکُمْ عَلَیْهِ أَجْراً إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِی الْقُرْبی قَامَ رسول الله (صلی الله علیه و آله) فَقَالَ أَیُّهَا النَّاسُ إِنَّ اللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی قَدْ فَرَضَ لِی عَلَیْکُمْ فَرْضاً فَهَلْ أَنْتُمْ مُؤَدُّوهُ قَالَ فَلَمْ یُجِبْهُ أَحَدٌ مِنْهُمْ فَانْصَرَفَ فَلَمَّا کَانَ مِنَ الْغَدِ قَامَ فِیهِمْ فَقَالَ مِثْلَ ذَلِکَ ثُمَّ قَامَ فِیهِمْ فَقَالَ مِثْلَ ذَلِکَ فِی الْیَوْمِ الثَّالِثِ فَلَمْ یَتَکَلَّمْ أَحَدٌ فَقَالَ یَا أَیُّهَا النَّاسُ إِنَّهُ لَیْسَ مِنْ ذَهَبٍ وَ لَا فِضَّهًٍْ وَ لَا مَطْعَمٍ وَ لَا مَشْرَبٍ قَالُوا فَأَلْقِهِ إِذَنْ قَالَ إِنَّ اللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی أَنْزَلَ عَلَیَّ قُلْ لا أَسْئَلُکُمْ عَلَیْهِ أَجْراً إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِی الْقُرْبی فَقَالُوا أَمَّا هَذِهِ فَنَعَمْ فَقَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ فَوَ اللَّهِ مَا وَفَی بِهَا إِلَّا سَبْعَهًُْ نَفَرٍ سَلْمَانُ (رحمة الله علیه) وَ أَبُوذَرٍّ (رحمة الله علیه) وَ عَمَّارٌ (رحمة الله علیه) وَ الْمِقْدَادُ‌بْنُ‌الْأَسْوَدِ الْکِنْدِیُّ (رحمة الله علیه) وَ جَابِرُ‌بْنُ‌عَبْدِ اللَّهِ الْأَنْصَارِیُّ (رحمة الله علیه) وَ مَوْلًی لِرسول الله (صلی الله علیه و آله) یُقَالُ لَهُ الثُّبَیْتُ وَ زَیْدُ‌بْنُ‌أَرْقَمَ.

امام صادق (علیه السلام)- ابن‌صدقه گوید، امام صادق (علیه السلام) از پدرانش بر ما حدیث کرد؛ زمانی‌که آیه: قُل لا أَسْأَلکُمْ عَلیهِ أَجْرًا إِلا المَودَّةَ فِی القُرْبَی، بر پیامبر (صلی الله علیه و آله) نازل شد، در میان مردم برخاست و فرمود: «ای مردم! خداوند برای من بر شما حقّی را واجب گردانده است. آیا بدان عمل می‌کنید»؟ احدی به ایشان پاسخ مثبت نداد. آن حضرت (صلی الله علیه و آله) از میان ایشان رفت. فردای همان‌روز آن حضرت (صلی الله علیه و آله) دوباره در میان آن‌ها برخاست و سؤال خویش را تکرار کرد. هیچ‌کس به ایشان پاسخی نداد. روز سوّم نیز درخواست خویش را تکرار نمود. امّا احدی سخنی نگفت. آن حضرت (صلی الله علیه و آله) فرمود: «ای مردم! این امر، پرداخت طلا، نقره، غذا یا نوشیدنی نیست». آن‌ها گفتند: «حال که چنین است بگو». رسول اکرم (صلی الله علیه و آله) فرمود: «خداوند آیه: قُل لا أَسْأَلکُمْ عَلیهِ أَجْرًا إِلا المَودَّةَ فِی القُرْبَی را بر من نازل کرده است». آن‌ها گفتند: «آری! بدان عمل می‌کنیم». امام صادق (علیه السلام) فرمود: «به خدا قسم! از میان آن‌ها جز هفت نفر کسی بدان عمل نکرد. آن هفت نفر عبارت بودند از؛ سلمان فارسی، ابوذر، عمّار، مقدادبن‌اسود کندی، جابربن‌عبدالله انصاری (یکی از غلامان رسول خدا (صلی الله علیه و آله) به نام ثبیت و زیدبن‌ارقم».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۳، ص۶۰۴
بحارالأنوار، ج۲۲، ص۳۲۱/ بحارالأنوار، ج۲۳، ص۲۳۷/ نورالثقلین/ البرهان
۲ -۱۲
(شوری/ ۲۳)

الحسن (علیه السلام)- فَلَمَّا مَنَّ اللَّهُ عَلَیْکُمْ بِإِقَامَهًِْ الْأَوْلِیَاءِ بَعْدَ نَبِیِّکُمْ قَالَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ الْیَوْمَ أَکْمَلْتُ لَکُمْ دِینَکُمْ وَ أَتْمَمْتُ عَلَیْکُمْ نِعْمَتِی وَ رَضِیتُ لَکُمُ الْإِسْلامَ دِیناً وَ فَرَضَ عَلَیْکُمْ لِأَوْلِیَائِهِ حُقُوقاً أَمَرَکُمْ بِأَدَائِهَا لِیَحِلَّ لَکُمْ مَا وَرَاءَ ظُهُورِکُمْ مِنْ أَزْوَاجِکُمْ وَ أَمْوَالِکُمْ وَ مَأْکَلِکُمْ وَ مَشْرَبِکُمْ وَ یُعَرِّفَکُمْ بِذَلِکَ الْبَرَکَهًَْ وَ النَّمَاءَ وَ الثَّرْوَهًَْ وَ لِیَعْلَمَ مَنْ یُطِیعُهُ مِنْکُمْ بِالْغَیْبِ وَ قَالَ اللَّهُ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی قُلْ لا أَسْئَلُکُمْ عَلَیْهِ أَجْراً إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِی الْقُرْبی فَاعْلَمُوا أَنَّ مَنْ بَخِلَ فَإِنَّمَا یَبْخَلُ عَنْ نَفْسِهِ إِنَّ اللهَ هُوَ الْغَنِیُّ وَ أَنْتُمُ الْفُقَراءُ إِلَیْهِ.

امام حسن (علیه السلام)- وقتی خداوند منّت نهاد بر شما به تعیین ائمّه (علیهم السلام) فرمود: امروز، دین شما را کامل کردم و نعمت خود را بر شما تمام نمودم و اسلام را به‌عنوان آیین [جاودان] شما پذیرفتم. (مائده/۳) برای امامان حقوقی بر شما لازم نموده و دستور داده است که آن حقوق را ادا کنید؛ تا زناشویی و اموال و خوردن و آشامیدن شما حلال باشد و وعده‌ی برکت و افزایش و ثروت به شما داده تا ببیند چه کسی در پنهانی مطیع اوست، در قرآن فرموده است: قُلْ لا أَسْئَلُکُمْ عَلَیْهِ أَجْراً إِلَّا المَوَدَّةَ فِی الْقُرْبی. توجّه داشته باشید هرکس بخل ورزد، نسبت به خود بخل کرده است و خداوند بی‌نیاز است و شما همه نیازمندید. (محمّد/۳۸)».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۳، ص۶۰۶
بحارالأنوار، ج۲۳، ص۹۹/ الأمالی للطوسی، ص۶۵۴ و۶۵۵/ نورالثقلین
۲ -۱۳
(شوری/ ۲۳)

الرّسول (صلی الله علیه و آله)- عن أَبِی‌أُمَامَهًَْ الْبَاهِلِیِّ قَالَ قَالَ رسول الله (صلی الله علیه و آله): إِنَّ اللَّهَ تَعَالَی خَلَقَ الْأَنْبِیَاءَ (علیهم السلام) مِنْ أَشْجَارٍ شَتَّی وَ خُلِقْتُ أَنَا وَ عَلِیٌّ مِنْ شَجَرَهًٍْ وَاحِدَهًٍْ فَأَنَا (صلی الله علیه و آله) أَصْلُهَا وَ عَلِیٌّ (علیه السلام) فَرْعُهَا وَ الْحَسَنُ (علیه السلام) وَ الْحُسَیْنُ (علیه السلام) ثِمَارُهَا وَ أَشْیَاعُنَا أَوْرَاقُنَا فَمَنْ تَعَلَّقَ بِغُصْنٍ مِنْ أَغْصَانِهَا نَجَا وَ مَنْ زَاغَ هَوَی وَ لَوْ أَنَّ عَبْداً عَبَدَ اللَّهَ بَیْنَ الصَّفَا وَ الْمَرْوَهًِْ أَلْفَ عَامٍ ثُمَّ أَلْفَ عَامٍ ثُمَّ أَلْفَ عَامٍ حَتَّی یَصِیرَ کَالشَّنِّ الْبَالِی ثُمَّ لَمْ یُدْرِکْ مَحَبَّتَنَا أَکَبَّهُ اللَّهُ عَلَی مَنْخِرَیْهِ فِی النَّارِ ثُمَّ تَلَا قُلْ لا أَسْئَلُکُمْ عَلَیْهِ أَجْراً إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِی الْقُرْبی.

پیامبر (صلی الله علیه و آله)- ابوامامه باهلی گوید: رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: «خداوند انبیاء (علیهم السلام) را از درخت‌های مختلف آفرید، من و علی (علیه السلام) را از یک درخت آفرید من ریشه‌ی آن درخت و علی (علیه السلام) شاخه‌ی آن است و حسن و حسین (علیها السلام) میوه‌ی آن و پیروان ما برگ‌های درختند هرکه چنگ به یک شاخه از آن درخت بزند نجات می‌یابد و هرکه توجّه ننماید گمراه است اگر بنده‌ای خدا را بین صفا و مروه سه هزار سال پرستش کند به‌طور کلّی همچون مشکی خالی شود امّا درک محبّت ما را ننماید خداوند او را به‌صورت در آتش می‌اندازد. بعد این آیه را تلاوت کرد: قُلْ لا أَسْئَلُکُمْ عَلَیْهِ أَجْراً إِلَّا المَوَدَّةَ فِی الْقُرْبی.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۳، ص۶۰۶
بحارالأنوار، ج۲۳، ص۲۳۰/ تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص۵۳۳؛ فیه: «الله علی منخریه فی النار» محذوف/ شواهدالتنزیل، ج۱، ص۵۵۳ و۵۵۴؛ «بتفاوت لفظی»/ نورالثقلین
۲ -۱۴
(شوری/ ۲۳)

الباقر (علیه السلام)- عَنْ مُحَمَّدِ‌بْنِ‌مُسْلِمٍ قَال: سَمِعْتُ أَبَاجَعْفَرٍ (علیه السلام) یَقُولُ فِی قَوْلِ اللَّهِ تَعَالَی قُلْ لا أَسْئَلُکُمْ عَلَیْهِ أَجْراً إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِی الْقُرْبی یَعْنِی فِی أَهْلِ بَیْتِهِ (علیهم السلام) قَالَ جَاءَتِ الْأَنْصَارُ إِلَی رسول الله (صلی الله علیه و آله) فَقَالُوا إِنَّا قَدْ آوَیْنَا وَ نَصَرْنَا فَخُذْ طَائِفَهًًْ مِنْ أَمْوَالِنَا فَاسْتَعِنْ بِهَا عَلَی مَا نَابَکَ فَأَنْزَلَ اللَّهُ قُلْ لا أَسْئَلُکُمْ عَلَیْهِ أَجْراً یَعْنِی عَلَی النُّبُوَّهًِْ إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِی الْقُرْبی یَعْنِی فِی أَهْلِ بَیْتِهِ (علیهم السلام).

امام باقر (علیه السلام)- محمّدبن‌مسلم گوید: از امام باقر (علیه السلام) شنیدم که درباره‌ی آیه: قُلْ لا أَسْئَلُکُمْ عَلَیْهِ أَجْراً إِلَّا الْموَدَّةَ فِی الْقُرْبی می‌فرمود: «یعنی درباره‌ی اهل بیت پیغمبر (صلی الله علیه و آله)». فرمود: «انصار خدمت پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) رسیده گفتند: «ما که خانه‌ی خود را پناه شما قرار دادیم و شما را یاری نمودیم، اینک مقداری از اموال ما را در راه احتیاج و هدف خود صرف کن». خداوند این آیه را نازل نمود: قُلْ لا أَسْئَلُکُمْ عَلَیْهِ أَجْراً إِلَّا الْموَدَّةَ فِی الْقُرْبی منظور اهل بیت آن سرور است».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۳، ص۶۰۶
بحارالأنوار، ج۲۳، ص۲۳۷ و۲۳۸/ بحارالأنوار، ج۹، ص۲۳۵/ القمی، ج۲، ص۲۷۵
۲ -۱۵
(شوری/ ۲۳)

علی‌بن‌إبراهیم (رحمة الله علیه)- قُلْ لَهُمْ یا محمد (صلی الله علیه و آله) لا أَسْئَلُکُمْ عَلَیْهِ أَجْراً یَعْنِی عَلَی النُّبُوَّهًِْ إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِی الْقُرْبی.

علیّ‌بن‌ابراهیم ( قُلْ لا أَسْئَلُکُمْ عَلَیْهِ أَجْراً، بگو ای محمّد (صلی الله علیه و آله) از شما تقاضای پاداشی ندارم در مقابل نبوّت، جز دوست داشتن نزدیکانم (اهل بیتم)».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۳، ص۶۰۶
بحارالأنوار، ج۹، ص۲۳۴/ القمی، ج۲، ص۲۷۵
۲ -۱۶
(شوری/ ۲۳)

أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- عن ابْنِ نُبَاتَهًَْ قَالَ کُنْتُ جَالِساً عِنْدَ أَمِیرِالْمُؤْمِنِینَ علِیِّ‌بْنِ‌أَبِی‌طَالِبٍ (علیه السلام) فِی مَسْجِدِ الْکُوفَهًِْ فَأَتَاهُ رَجُلٌ مِنْ بَجِیلَهًَْ یُکَنَّی أَبَا خَدِیجَهًَْ وَ مَعَهُ سِتُّونَ رَجُلًا مِنْ بَجِیلَهًَْ فَسَلَّمَ وَ سَلَّمُوا ثُمَّ جَلَسَ وَ جَلَسُوا ثُمَّ إِنَّ أَبَا خَدِیجَهًَْ قَالَ یَا أَمِیرَالْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) أَ عِنْدَکَ سِرٌّ مِنْ سِرِّ رسول الله (صلی الله علیه و آله) تُحَدِّثُنَا بِهِ قَالَ نَعَمْ یَا قَنْبَرُ ائْتِنِی بِالْکِتَابَهًِْ فَفَضَّهَا فَإِذَا هِیَ أَسْفَلُهَا سُلَیْفَهًٌْ مِثْلُ ذَنَبِ الْفَأْرَهًِْ مَکْتُوبَهًٌْ فِیهَا بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ إِنَّ لَعْنَهًَْ اللَّهِ وَ مَلَائِکَتِهِ وَ النَّاسِ أَجْمَعِینَ عَلَی مَنِ انْتَمَی إِلَی غَیْرِ مَوَالِیهِ وَ لَعْنَهًُْ اللَّهِ وَ الْمَلائِکَهًِْ وَ النَّاسِ أَجْمَعِینَ عَلَی مَنْ أَحْدَثَ فِی الْإِسْلَامِ حَدَثاً أَوْ آوَی مُحْدِثاً وَ لَعْنَهًُْ اللَّهِ وَ الْمَلائِکَهًِْ وَ النَّاسِ أَجْمَعِینَ عَلَی مَنْ ظَلَمَ أَجِیراً وَ لَعْنَهًُْ اللَّهِ عَلَی مَنْ سَرَقَ شِبْراً مِنَ الْأَرْضِ وَ حُدُودِهَا یُکَلَّفُ یَوْمَ الْقِیَامَهًِْ أَنْ یَجِیءَ بِذَلِکَ مِنْ سَبْعِ سَمَاوَاتٍ وَ سَبْعِ أَرَضِینَ ثُمَّ الْتَفَتَ إِلَی النَّاسِ فَقَالَ وَ اللَّهِ لَوْ کُلِّفَتْ هَذَا دَوَابُّ الْأَرْضِ مَا أَطَاقَتْهُ فَقَالَ لَهُ یَا أَبَا خَدِیجَهًَْ إِنَّا أَهْلَ الْبَیْتِ (علیهم السلام) مَوَالِی کُلِّ مُسْلِمٍ فَمَنْ تَوَلَّی غَیْرَنَا فَعَلَیْهِ مِثْلُ ذَلِکَ وَ الْأَجِیرُ لَیْسَ بِالدِّینَارِ وَ لَا بِالدِّینَارَیْنِ وَ لَا بِالدِّرْهَمِ وَ لَا بِالدِّرْهَمَیْنِ بَلْ مَنْ ظَلَمَ رسول الله (صلی الله علیه و آله) أَجْرَهُ فِی قَرَابَتِهِ قَالَ اللَّهُ تَعَالَی قُلْ لا أَسْئَلُکُمْ عَلَیْهِ أَجْراً إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِی الْقُرْبی فَمَنْ ظَلَمَ رسول الله (صلی الله علیه و آله) أَجْرَهُ فِی قَرَابَتِهِ فَعَلَیْهِ لَعْنَهًُْ اللَّهِ وَ الْمَلائِکَهًِْ وَ النَّاسِ أَجْمَعِینَ.

امام علی (علیه السلام)- ابن‌نباته گوید: در مسجد کوفه خدمت امیرالمؤمنین (علیه السلام) نشسته بودم مردی از بجیله به‌نام ابوخدیجه وارد شد عرض کرد: «یا امیرالمؤمنین (علیه السلام)! آیا سرّی از اسرار پیامبر (صلی الله علیه و آله) در خدمت شما است که ما را به شنیدن آن مفتخر فرمایی»؟ فرمود: «آری»! حضرت (علیه السلام) رو به قنبر نموده فرمود: «آن نوشته را بیاور». نوشته را گشود در پایین آن پوست نازک نوشته بود: بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ لعنت خدا و ملائکه و تمام مردم بر کسی که خود را به‌غیر موالیان خویش نسبت دهد و بر کسی که در اسلام از خود چیزی بیافزاید و یا افزاینده و بدعت‌گذار را پناه دهد و هرکسی که بر مزدور ستم روا دارد و لعنت خدا بر کسی که یک وجب زمین را بدزدد و از حدود زمین خود تجاوز کند در قیامت وادارش می‌کنند که آن را از هفت آسمان و هفت زمین بیاورد. به خدا قسم! اگر این تکلیف را بر چهار پایان زمین بکنند طاقت آن را نخواهند داشت». آنگاه فرمود: «ای اباخدیجه! ما اهل بیت پیامبر (صلی الله علیه و آله)، موالی هر مسلمانیم؛ هرکه غیر ما را دوست بدارد بر او لعنت خدا باد، منظور از مزدور کسی نیست که به یک یا دو دینار یا درهم اجیر باشد بلکه منظور کسی است که ظلم کند به پیامبر (صلی الله علیه و آله) در مورد اجر رسالتش راجع به خویشاوندانش خداوند فرموده است: قُلْ لا أَسْئَلُکُمْ عَلَیْهِ أَجْراً إِلَّا الْموَدَّةَ فِی الْقُرْبی؛ هرکس ستم به پیامبر (صلی الله علیه و آله) روا دارد در اجر رسالت، بر او باد لعنت خدا و ملائکه و تمام مردم».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۳، ص۶۰۶
بحارالأنوار، ج۲۳، ص۲۴۴
۲ -۱۷
(شوری/ ۲۳)

الرّسول (صلی الله علیه و آله)- عن فاطمهًْ بنت ألحسین (علیه السلام): قَالَتْ أَخْبَرَنِی أَبِی أَنَّ النَّبِیَّ (صلی الله علیه و آله) کَانَ نَازِلًا بِالْمَدِینَهًِْ وَ أَنَّ مَنْ أَتَاهُ مِنَ الْمُهَاجِرِینَ کَانُوا یَنْزِلُونَ عَلَیْهِ فَأَرَادَتِ الْأَنْصَارُ أَنْ یَفْرِضُوا لِرسول الله (صلی الله علیه و آله) فَرِیضَهًًْ یَسْتَعِینُ بِهَا عَلَی مَنْ أَتَاهُ فَأَتَوْا رسول الله (صلی الله علیه و آله) وَ قَالُوا قَدْ رَأَیْنَا مَا یَنُوبُکَ مِنَ النَّوَائِبِ وَ إِنَّا أَتَیْنَاکَ لِنَفْرِضَ لَکَ مِنْ أَمْوَالِنَا فَرِیضَهًًْ تَسْتَعِینُ بِهَا عَلَی مَنْ أَتَاکَ قَالَ فَأَطْرَقَ النَّبِیُّ (صلی الله علیه و آله) طَوِیلًا ثُمَّ رَفَعَ رَأْسَهُ وَ قَالَ إِنِّی لَمْ أُؤْمَرْ أَنْ آخُذَ مِنْکُمْ عَلَی مَا جِئْتُمْ بِهِ شَیْئاً فَانْطَلِقُوا وَ إِنْ أُمِرْتُ بِهِ أَعْلَمْتُکُمْ قَالَ فَنَزَلَ جَبْرَئِیلُ فَقَالَ یا محمد (صلی الله علیه و آله) إِنَّ رَبَّکَ قَدْ سَمِعَ مَقَالَهًَْ قَوْمِکَ وَ مَا عَرَضُوا عَلَیْکَ وَ أَنْزَلَ اللَّهُ عَلَیْهِمْ فَرِیضَهًًْ قُلْ لا أَسْئَلُکُمْ عَلَیْهِ أَجْراً إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِی الْقُرْبی فَخَرَجُوا وَ هُمْ یَقُولُونَ مَا أَرَادَ رسول الله (صلی الله علیه و آله) إِلَّا أَنْ یَذِلَّ لَهُ النَّاسُ وَ تَخْضَعَ لَهُ الرِّقَابُ مَا دَامَتِ السَّمَاوَاتُ وَ الْأَرْضُ لِبَنِی عَبْدِ الْمُطَّلِبِ قَالَ فَبَعَثَ النَّبِیُّ (صلی الله علیه و آله) إِلَی علِیِّ‌بْنِ‌أَبِی‌طَالِبٍ (علیه السلام) أَنِ اصْعَدِ الْمِنْبَرَ وَ ادْعُ النَّاسَ إِلَیْکَ ثُمَّ قُلْ یَا أَیُّهَا النَّاسُ مَنِ انْتَقَصَ أَجِیراً أَجْرَهُ فَلْیَتَبَوَّأْ مَقْعَدَهُ مِنَ النَّارِ وَ مَنِ انْتَمَی إِلَی غَیْرِ مَوَالِیهِ فَلْیَتَبَوَّأْ مَقْعَدَهُ مِنَ النَّارِ فَمَنِ انْتَفَی مِنْ وَالِدَیْهِ فَلْیَتَبَوَّأْ مَقْعَدَهُ مِنَ النَّارِ قَالَ فَقَامَ رَجُلٌ وَ قَالَ یَا ابا الحسن (علیه السلام) مَا لَهُنَّ مِنْ تَأْوِیلٍ فَقَالَ اللَّهُ وَ رَسُولُهُ (صلی الله علیه و آله) أَعْلَمُ ثُمَّ أَتَی رسول الله (صلی الله علیه و آله) فَأَخْبَرَهُ فَقَالَ النَّبِیُّ (صلی الله علیه و آله) وَیْلٌ لِقُرَیْشٍ مِنْ تَأْوِیلِهِنَّ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ ثُمَّ قَالَ یَا عَلِیُّ (علیه السلام) انْطَلِقْ فَأَخْبِرْهُمْ أَنِّی أَنَا الْأَجِیرُ الَّذِی أَثْبَتَ اللَّهُ مَوَدَّتَهُ مِنَ السَّمَاءِ ثُمَّ قَالَ أَنَا وَ أَنْتَ مَوْلَی الْمُؤْمِنِینَ وَ أَنَا وَ أَنْتَ أَبَوَا الْمُؤْمِنِین ثم خرج رسول الله (صلی الله علیه و آله) فَقَالَ: یَا مَعْشَرَ قُرَیْشٍ وَ الْمُهَاجِرِینَ وَ الْأَنْصَارِ فَلَمَّا اجْتَمَعُوا قَالَ: یَا أَیُّهَا النَّاسُ إِنَ عَلِیّاً (علیه السلام) أَوَّلُکُمْ إِیمَاناً بِاللَّهِ وَ أَقْوَمُکُمْ بِأَمْرِ اللَّهِ وَ أَوْفَاکُمْ بِعَهْدِ اللَّهِ وَ أَعْلَمُکُمْ بِالْقَضِیَّهًِْ وَ أَقْسَمُکُمْ بِالسَّوِیَّهًِْ وَ أَرْحَمُکُمْ بِالرَّعِیَّهًِْ وَ أَفْضَلُکُمْ عِنْدَ اللَّهِ مَزِیَّهًًْ ثُمَّ قَالَ: إِنَّ اللَّهَ مَثَّلَ لِی أُمَّتِی فِی الطِّینِ وَ عَلَّمَنِی أَسْمَاءَهُمْ کَمَا عَلَّمَ آدَمَ الْأَسْماءَ کُلَّها ثُمَّ عَرَضَهُمْ عَلَیَّ فَمُرَّ بِی أَصْحَابُ الرَّایَاتِ فَاسْتَغْفَرْتُ لِعَلِیٍّ (علیه السلام) وَ شِیعَتِهِ وَ سَأَلْتُ رَبِّی أَنْ تَسْتَقِیمَ أُمَّتِی عَلَی عَلِیٍّ (علیه السلام) مِنْ بَعْدِی فَأَبَی إِلَّا أَنْ یُضِلَّ مَنْ یَشَاءُ وَ یَهْدِیَ مَنْ یَشَاءُ ثُمَّ ابْتَدَأَنِی رَبِّی فِی عَلِیٍّ (علیه السلام) بِسَبْعِ خِصَالٍ أَمَّا أَوَّلُهُنَّ فَإِنَّهُ أَوَّلُ مَنْ تَنْشَقُّ الْأَرْضُ عَنْهُ مَعِی وَ لَا فَخْرَ وَ أَمَّا الثَّانِیَهًُْ فَإِنَّهُ یَذُودُ أَعْدَاءَهُ عَنْ حَوْضِی کَمَا تَذُودُ الرُّعَاهًُْ غَرِیبَهًَْ الْإِبِلِ وَ أَمَّا الثَّالِثَهًُْ فَإِنَّ مِنْ فُقَرَاءِ شِیعَهًِْ عَلِیٍّ (علیه السلام) لَیُشَفَّعُ فِی مِثْلِ رَبِیعَهًَْ وَ مُضَرَ وَ أَمَّا الرَّابِعَهًُْ فَإِنَّهُ أَوَّلُ مَنْ یَقْرَعُ بَابَ الْجَنَّهًِْ مَعِی وَ لَا فَخْرَ وَ أَمَّا الْخَامِسَهًُْ فَإِنَّهُ أَوَّلُ مَنْ یُزَوَّجُ مِنَ الْحُورِ الْعِینِ مَعِی وَ لَا فَخْرَ وَ أَمَّا السَّادِسَهًُْ فَإِنَّهُ أَوَّلُ مَنْ یُسْقَی مِنَ الرَّحِیقِ الْمَخْتُومِ خِتامُهُ مِسْکٌ وَ فِی ذلِکَ فَلْیَتَنافَسِ الْمُتَنافِسُون.

پیامبر (صلی الله علیه و آله)- فاطمه دختر حسین (علیه السلام) گوید، پدرم به من خبر داد که پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) در مدینه زندگی می‌کرد هریک از مهاجرین که به مدینه مهاجرت می‌کردند بر پیغمبر (صلی الله علیه و آله) وارد می‌شدند. انصار تصمیم گرفتند برای پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) از اموال خود مقداری اختصاص دهند تا برای احتیاجات مالی خود صرف نماید برای پرداخت مخارج واردین خدمت پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) رسیده گفتند: «ما آمده‌ایم که از اموال خود مقداری را برای مخارج شما اختصاص دهیم». پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) سر به زیر انداخت سپس سر برداشته فرمود: «من دستور ندارم در مقابل نبوّت از شما چیزی بگیرم، حرکت کنید بروید». اگر چنان دستوری رسید به شما اطّلاع خواهم داد. جبرئیل نازل شده، گفت: «یا محمّد (صلی الله علیه و آله)! خداوند سخن قوم تو را شنید که چه پیشنهادی کردند. برای آن‌ها چیزی واجب نموده: قُلْ لا أَسْئَلُکُمْ عَلَیْهِ أَجْراً إِلَّا المَوَدَّةَ فِی الْقُرْبی». از خدمت پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) خارج شده گفتند: «پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) منظورش این است که مردم در مقابل فرزندان عبدالمطلّب خوار و ذلیل باشند و کوچکی نسبت به آن‌ها نمایند، تا دامنه‌ی قیامت». پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) از پی علیّ‌بن‌ابی‌طالب (علیه السلام) فرستاد، وقتی آمد فرمود: «برو منبر و مردم را جمع کن و به آن‌ها بگو: «مردم! هرکس اجرت اجیر و مزدور خود را کم بدهد در آتش خواهد سوخت و هرکه خود را نسبت به‌غیر موالی خویش دهد اهل آتش است و هرکه خویش را از پدر و مادر خود نفی نماید و جدا گرداند در آتش خواهد سوخت». امیرالمؤمنین (علیه السلام) مأموریت را انجام داد. مردی از جای حرکت کرده گفت: «یا اباالحسن (علیه السلام)! تأویل و تفسیر این جملات چیست»؟ فرمود: «خدا و پیامبرش داناترند». آنگاه خدمت پیغمبر (صلی الله علیه و آله) رسید و جریان را عرض کرد. پیغمبر اکرم (صلی الله علیه و آله) سه مرتبه فرمود: «وای بر قریش از تأویل جملات»! فرمود: «یا علی (علیه السلام)! برو به آن‌ها بگو من همان اجیر و مزدورم که خداوند مودّت او را از آسمان واجب نموده». سپس فرمود: «من و تو مولای مؤمنین هستیم من و تو پدر مؤمنانیم». نگاه پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) خارج شده فرمود: «گروه مهاجر و انصار، جمع شوید»! وقتی اجتماع کردند، فرمود: «ای مردم! علی (علیه السلام) اوّلین کسی بود که ایمان به خدا آورد و نسبت به دستورات خدا پایدارترین شما است و وفادارترین شما در مورد پیمان خدا است و داناترین شما در مورد حکومت و از همه بهتر مساوات را در تقسیم برقرار کرد و مهربان‌ترین شما به مردم و از همه مزیّتش در نزد خدا بیشتر است». آنگاه فرمود: «خداوند تمثال امّت مرا در سرشت گِل نشانم داد و اسماء آن‌ها را به من تعلیم نمود همان‌طور که به آدم (علیه السلام) تعلیم نمود. بعد آن‌ها را بر من عرضه نمود صاحبان پرچم‌ها از جلو من گذشتند برای علی (علیه السلام) و شیعیانش استغفار نمودم و از خدا درخواست کردم پس از من امّتم را در راه پیشوایی علی (علیه السلام) استوار بدارد. خدا قبول نکرد جز اینکه هرکه را خواست گمراه کند و هرکه را خواست هدایت فرماید آنگاه خداوند قبل از اینکه سخنی بگویم هفت امتیاز برای علی (علیه السلام) اعلام کرد؛ او اوّلین کسی است که با من از درون زمین برانگیخته می‌شود، فخر نمی‌کنم. دشمنان خود را از حوض کوثر دور می‌کند چنانچه شتربان شتر ناآشنا را دور می‌نماید. شیعیان فقیر و تنگدست علی (علیه السلام) در روز قیامت گروهی را که تعداد ایشان به‌اندازه‌ی قبیله‌ی ربیعه و مضر است شفاعت نمایند. اوّلین کسی است که در بهشت را با من می‌کوبد فخر نمی‌کنم. اوّلین کسی است که همسری با حوریّه را آغاز می‌کند با من و فخر نمی‌کنم. اوّلین کسی است که از رحیق مختوم می‌نوشد که؛ خِتامُهُ مِسْکٌ وَ فِی ذلِکَ فَلْیَتَنافَسِ الْمتَنافِسُون.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۳، ص۶۰۸
بحرالعرفان، ج۱۴، ص۱۳۸/ بحارالأنوار، ج۲۳، ص۲۴۲؛ «بتفاوت لفظی»/ فرات الکوفی، ص۳۹۲؛ «بتفاوت لفظی»
۲ -۱۸
(شوری/ ۲۳)

الباقر (علیه السلام)- عَنْ سَلَّامِ‌بْنِ‌الْمُسْتَنِیرِ قَالَ سَأَلْتُ أَبَاجَعْفَرٍ (علیه السلام) عَن قَوْلِ اللَّهِ قُلْ لا أَسْئَلُکُمْ عَلَیْهِ أَجْراً إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِی الْقُرْبی فَقَالَ هِیَ وَ اللَّهِ فَرِیضَهًٌْ مِنَ اللَّهِ عَلَی الْعِبَادِ لِمُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) فِی أَهْلِ بَیْتِهِ (علیهم السلام).

امام باقر (علیه السلام)- سلام‌بن‌مستنیر گوید: از امام باقر (علیه السلام) درباره‌ی این آیه: قُلْ لا أَسْئَلُکُمْ عَلَیْهِ أَجْراً إِلَّا المَوَدَّةَ فِی الْقُرْبی پرسیدم. فرمود: «به خدا قسم! واجب بر بندگان از جانب خدا این مودّت و محبّت نسبت به اهل بیت پیامبر (صلی الله علیه و آله) است».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۳، ص۶۱۰
بحارالأنوار، ج۲۳، ص۲۳۹/ المحاسن، ج۱، ص۱۴۴/ دعایم الإسلام، ج۱، ص۶۸/ نورالثقلین؛ «بتفاوت لفظی»
۲ -۱۹
(شوری/ ۲۳)

أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- عَنْ زَاذَانَ عَنْ عَلِیٍّ (علیه السلام) قَال إنَّهُ لا یَحْفَظُ مَوَدَّتَنَا إلّا کُلُّ مُؤْمِنٍ ثُمَّ قَرَأَ قُلْ لا أَسْئَلُکُمْ عَلَیْهِ أَجْراً إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِی الْقُرْبی.

پیامبر (صلی الله علیه و آله)- زاذان از علی (علیه السلام) نقل می‌کند که فرمود: «دوستی ما را حفظ نمی‌کند مگر هرکسی که مؤمن باشد، آنگاه این آیه را قرائت کرد: قُلْ لا أَسْئَلُکُمْ عَلَیْهِ أَجْراً إِلَّا الْموَدَّةَ فِی الْقُرْبی».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۳، ص۶۱۰
بناءالمقالهًْ الفاطمیهًْ، ص۳۹۱/ شواهدالتنزیل، ج۲، ص۲۰۵/ نورالثقلین؛ «بتفاوت لفظی»/ البرهان؛ «بتفاوت لفظی»
بیشتر