آیه ۴۰ - سوره شوری

آیه وَ جَزاءُ سَيِّئَةٍ سَيِّئَةٌ مِثْلُها فَمَنْ عَفا وَ أَصْلَحَ فَأَجْرُهُ عَلَى اللهِ إِنَّهُ لا يُحِبُّ الظَّالِمينَ [40]

كيفر بدى، مجازاتى است همانند آن ولى هركس عفو و اصلاح كند، پاداش او با خداست، به يقين او ستمكاران را دوست ندارد.

۱
(شوری/ ۴۰)

أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- وَ أَمَّا الرُّخْصَهًُْ الَّتِی صَاحِبُهَا فِیهَا بِالْخِیَارِ فَإِنَّ اللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی رَخَّصَ أَنْ یُعَاقَبَ الْعَبْدُ عَلَی ظُلْمِهِ فَقَالَ اللَّهُ تَعَالَی جَزاءُ سَیِّئَةٍ سَیِّئَةٌ مِثْلُها فَمَنْ عَفا وَ أَصْلَحَ فَأَجْرُهُ عَلَی اللهِ وَ هَذَا هُوَ فِیهِ بِالْخِیَارِ إِنْ شَاءَ عَفَا وَ إِنْ شَاءَ عَاقَبَ.

امام علی (علیه السلام)- یکی از جاهایی که بندگان اجازه دارند که انجام بدهند عقوبت ظالم می‌باشد مظلوم می‌تواند ظالم را مجازات کند و یا از وی درگذرد. خداوند متعال در قرآن مجید می‌فرماید: جَزاءُ سَیِّئَةٍ سَیِّئَةٌ مِثْلُها فَمَنْ عَفا وَ أَصْلَحَ فَأَجْرُهُ عَلَی اللهِ؛ پاداش هر گناهی مانند خودش می‌باشد، ولی اگر کسی عفو کرد و اصلاح نمود؛ اجرش با خداوند است و مظلوم در اینجا مختار می‌باشد.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۳، ص۶۴۸
بحارالأنوار، ج۶۸، ص۴۲۵/ القمی، ج۱، ص۱۵/ وسایل الشیعهًْ، ج۲۸، ص۳۷۳/ القمی، ج۲، ص۲۷۷؛ «بتفاوت لفظی»
۲
(شوری/ ۴۰)

الرّسول (صلی الله علیه و آله)- إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ أَنْ یُؤْخَذَ بِرُخَصِهِ کَمَا یُحِبُّ أَنْ یُؤْخَذَ بِعَزَائِمِهِ وَ أَمَّا الرُّخْصَهًُْ الَّتِی صَاحِبُهَا فِیهَا بِالْخِیَارِ فَإِنَّ اللَّهَ تَعَالَی رَخَّصَ أَنْ یُعَاقَبَ الْعَبْدُ عَلَی ظُلْمِهِ فَقَالَ اللَّهُ تَعَالَی جَزاءُ سَیِّئَةٍ سَیِّئَةٌ مِثْلُها فَمَنْ عَفا وَ أَصْلَحَ فَأَجْرُهُ عَلَی اللهِ وَ هَذَا هُوَ فِیهِ بِالْخِیَارِ إِنْ شَاءَ عَفَا وَ إِنْ شَاءَ عَاقَب.

پیامبر (صلی الله علیه و آله)- خداوند دوست دارد امور مباح او نیز انجام شود، همان‌طور که دوست دارد امور الزامی او انجام گیرد. و امّا آن رخصت و اجازه‌ای که صاحبش اختیار دارد، این است که خداوند متعال اجازه و اذن داده است که انسان در مقابل ظلم انتقام گرفته و ظالم را کیفر کند، که فرموده است: جَزاءُ سَیِّئَةٍ سَیِّئَةٌ مِثْلُها فَمَنْ عَفا وَ أَصْلَحَ فَأَجْرُهُ عَلَی اللهِ که این موردی است که انسان اختیار دارد، اگر خواست عفو می‌کند و اگر هم خواست کیفر می‌دهد.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۳، ص۶۴۸
بحارالأنوار، ج۹۰، ص۲۹
۳
(شوری/ ۴۰)

الرّسول (صلی الله علیه و آله)- عَلَیْکُمْ بِالْعَفْوِ فَإِنَ الْعَفْوَ لَا یَزِیدُ الْعَبْدَ إِلَّا عِزّاً فَتَعَافَوْا یُعِزَّکُمُ اللَّه.

پیامبر (صلی الله علیه و آله)- گذشت و عفو را فراموش نکنید، زیرا که گذشت به بندگان عزّت می‌دهد، اینک عفو داشته باشید تا خداوند به شما عزّت و آبرو عطا فرماید.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۳، ص۶۴۸
الکافی، ج۲، ص۱۰۸/ نورالثقلین
۴
(شوری/ ۴۰)

الرّسول (صلی الله علیه و آله)- إِذَا کَانَ یَوْمُ الْقِیَامَهًِْ یُنَادِی مُنَادٍ مَنْ کَانَ لَهُ عَلَی اللَّهِ أَجْرٌ فَلْیَقُمْ فَیَقُومُ عِنْدَ ذَلِکَ أَهْلُ الْعَفْوِ فَیَدْخُلُونَ الْجَنَّهًَْ بِغَیْرِ حِسَابٍ.

پیامبر (صلی الله علیه و آله)- روز رستاخیز نداکننده‌ای فریاد می‌زند: «هان! هرکس که او را بر خدا اجر و پاداشی است برخیزد»، پس آن کس که عفو نموده است برخیزد و بدون حساب و کتاب، وارد بهشت می‌شوند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۳، ص۶۵۰
مستدرک الوسایل، ج۹، ص۷/ نورالثقلین
۵
(شوری/ ۴۰)

السّجّاد (علیه السلام)- عَنْ أَبِی‌حَمْزَهًَْ الثُّمَالِیِّ عَنْ عَلِیِّ‌بْنِ‌الْحُسَیْنِ (علیه السلام) قَالَ سَمِعْتُهُ یَقُولُ: إِذَا کَانَ یَوْمُ الْقِیَامَهًِْ جَمَعَ اللَّهُ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی الْأَوَّلِینَ وَ الْآخِرِین‌فِی صَعِیدٍ وَاحِدٍ ثُمَ یُنَادِی مُنَادٍ أَیْنَ أَهْلُ الْفَضْلِ؟ قَالَ: فَیَقُومُ عُنُقٌ مِنَ النَّاسِ فَتَلَقَّاهُمُ الْمَلَائِکَهًُْ فَیَقُولُونَ: وَ مَا کَانَ فَضْلُکُمْ؟ فَیَقُولُونَ: کُنَّا نَصِلُ مَنْ قَطَعَنَا وَ نُعْطِی مَنْ حَرَمَنَا وَ نَعْفُو عَمَّنْ ظَلَمَنَا قَالَ فَیُقَالُ لَهُمْ صَدَقْتُمُ ادْخُلُوا الْجَنَّهًْ.

امام سجّاد (علیه السلام)- ابوحمزه‌ی ثمالی گوید: از امام سجّاد (علیه السلام) شنیدم که می‌فرمود: «هنگامی‌که روز قیامت فرارسد، خداوند متعال همه‌ی گذشتگان و آیندگان را در یک سرزمین وسیع و همواری جمع می‌کند و بعد از آن فرمان می‌دهد منادی در میان آن‌ها فریاد می‌زند، اهل فضیلت و نیکی کجا هستند». [امام (علیه السلام) در ادامه] فرمود: «دراین‌هنگام گروهی سر بلند می‌کنند فرشتگان به‌طرف آن‌ها می‌روند و می‌گویند: «شما چه فضیلتی داشتید»، آن‌ها می‌گویند: «ما با کسانی که با ما قطع رابطه می‌کردند ارتباط برقرار می‌کردیم و هرکس ما را محروم می‌کرد ما او را محروم نمی‌کردیم و هرکس به ما ظلم می‌کرد ما او را عفو می‌کردیم» فرشتگان به آن‌ها می‌گویند: «شما راست می‌گویید اکنون وارد بهشت گردید».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۳، ص۶۵۰
الکافی، ج۲، ص۱۰۷/ نورالثقلین
۶
(شوری/ ۴۰)

الصّادق (علیه السلام)- عَنْ هِشَامِ‌بْنِ‌سَالِمٍ عَنْ أَبِی‌عَبْدِ‌اللَّهِ (علیه السلام) قَالَ: یُحْشَرُ النَّاسُ یَوْمَ الْقِیَامَهًِْ مُتَلَازِمِینَ فَیُنَادِی مُنَادٍ أَیُّهَا النَّاسُ إِنَّ اللَّهَ قَدْ عَفَا فَاعْفُوا قَالَ فَیَعْفُو قَوْمٌ وَ یَبْقَی قَوْمٌ مُتَلَازِمِینَ قَالَ فَتُرْفَعُ لَهُمْ قُصُورٌ بِیضٌ فَیُقَالُ هَذَا لِمَنْ عَفَا فَیَتَعَافَی النَّاس.

امام صادق (علیه السلام)- هشام از امام صادق (علیه السلام) نقل کرده است که فرمود: «مردم در روز قیامت همراه با هم محشور می‌شوند؛ پس منادی ندا می‌دهد: «ای مردم! خدا عفو کرده پس عفو کنید»؛ پس قومی عفو می‌کنند و قومی هنوز یکدیگر را رها ننموده‌اند؛ قصرهای سفیدی برایشان برافراشته می‌شود و گفته می‌شود: «این برای کسانی است که عفو کنند»! سپس مردم یکدیگر را عفو می‌کنند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۳، ص۶۵۰
بحارالأنوار، ج۷، ص۱۲۱
۷
(شوری/ ۴۰)

الصّادق (علیه السلام)- الالْحَسَنَاتُ فِی کِتَابِ اللَّهِ عَلَی وَجْهَیْنِ وَ کَذَا السَّیِّئَاتُ عَلَی وَجْهَیْنِ فَمِنَ السَّیِّئَاتِ الْخَوْفُ وَ الْجُوعُ وَ الشِدَّهًُْ وَ هُوَ مَا ذَکَرْنَاهُ فِی قَوْلِهِ وَ إِنْ تُصِبْهُمْ سَیِّئَهًٌْ یَطَّیَّرُوا بِمُوسی (علیه السلام) وَ مَنْ مَعَهُ وَ عُقُوبَاتِ الذُّنُوبِ قَدْ سَمَّاهَا اللَّهُ السَّیِّئَاتِ کَقَوْلِهِ تَعَالَی جَزاءُ سَیِّئَةٍ سَیِّئَةٌ مِثْلُها وَ الْوَجْهُ الثَّانِی مِنَ السَّیِّئَاتِ یَعْنِی بِهَا أَفْعَالَ الْعِبَادِ الَّذِینَ یُعَاقَبُونَ عَلَیْهَا.

امام صادق (علیه السلام)- در تفسیر قمی از امام صادق روایت شده است: حسنات در کتاب خداوند به دو معنا میباشند ... همچنین سیّئات نیز به دو معنا آمده است: ترس و گرسنگی و سختی از جمله معانی سیّئه هستند که گفتیم در این سخن خداوند: وولی موقعی که بدی [و بلا] به آن‌ها می‌رسید، می‌گفتند: «از شومی موسی و کسان اوست»!. (اعراف/۱۳۱)، به همین معنا میباشد. خداوند از کیفر گناهان نیز با نام سیّئات نام برده است؛ مانند این سخن خداوند متعال: جَزاءُ سَیِّئَةٍ سَیِّئَةٌ مِثْلُها، معنای دوّم سیئات نیز همان افعال بندگان است که بر آن کیفر میشوند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۳، ص۶۵۰
بحارالأنوار، ج۵، ص۲۰۱
بیشتر