سوره رعد

ثواب قرائت

۱
(رعد/ مقدمه)

الصّادق (علیه السلام)- مَنْ أَکْثَرَ قِرَاءَهًَْ سُورَهًِْ الرَّعْدِ لَمْ یُصِبْهُ اللَّهُ بِصَاعِقَهًٍْ أَبَداً وَ لَوْ کَانَ نَاصِباً وَ إِذَا کَانَ مُؤْمِناً أُدْخِلَ الْجَنَّهًَْ بِلَا حِسَابٍ وَ یُشَفَّعُ فِی جَمِیعِ مَنْ یَعْرِفُ مِنْ أَهْلِ بَیْتِهِ وَ إِخْوَانِهِ.

امام صادق (علیه السلام)- هرکس سوره‌ی رعد را زیاد بخواند، هرگز دچار صاعقه‌زدگی نخواهد شد، هرچند که ناصبی باشد و اگر مؤمن باشد خداوند، بدون آنکه وی را محاسبه‎ کند، او را وارد بهشت می‌کند و شفاعت او در حقّ تمامی خویشاوندان و دوستان و کسانی که او را می‌شناسند، پذیرفته می‌شود.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۷، ص۲۰۴
وسایل الشیعهًْ، ج۱، ص۲۵۱/ نورالثقلین/ البرهان
۲
(رعد/ مقدمه)

الرّسول (صلی الله علیه و آله)- مَنْ قَرَأَ هَذِهِ السُّورَهًَْ کَانَ لَهُ مِنَ الْأَجْرِ عَشْرُ حَسَنَاتٍ بِوَزْنِ کُلِّ سَحَابٍ مَضَی وَ کُلِّ سَحَابٍ یَکُونُ وَ یُبْعَثُ یَوْمَ الْقِیَامَهًِْ مِنَ الْمُوفِینَ بِعَهْدِ اللَّهِ، وَ مَنْ کَتَبَهَا وَ عَلَّقَهَا فِی لَیْلَهًٍْ مُظْلِمَهًٍْ بَعْدَ صَلَاهًِْ الْعِشَاءِ الْآخِرَهًِْ عَلَی ضَوْءِ نَارٍ، وَ جَعَلَهَا مِنْ سَاعَتِهِ عَلَی بَابِ سُلْطَانٍ جَائِرٍ وَ ظَالِمٍ، هَلَکَ وَ زَالَ مُلْکُهُ.

پیامبر (صلی الله علیه و آله)- هرکس این سوره را بخواند، ده برابر آن پاداش ببیند؛ پاداشی به سنگینی ابرهایی که رفته‌اند و آن‌ها که می‌آیند و در روز قیامت در زمره‌ی مردمانی که به عهدوپیمان الهی وفادار بوده‌اند، محشور خواهد شد. هرکس این سوره را بنویسد و آن را درشبی تاریک بعد از نماز عشاء در زیر تابش نور قرار دهد و بلافاصله آن را به در منزل حاکم ستمگر و جائری بیاویزد، آن حاکم بمیرد و حکومت او از بین رفته و زائل گردد.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۷، ص۲۰۴
البرهان/ نورالثقلین
۳
(رعد/ مقدمه)

الصّادق (علیه السلام)- مَنْ کَتَبَهَا فِی لَیْلَهًٍْ مُظْلِمَهًٍْ بَعْدَ صَلَاهًِْ الْعَتَمَهًِْ، وَ جَعَلَهَا مِنْ سَاعَتِهِ عَلَی بَابِ السُّلْطَانِ الْجَائِرِ الظَّالِمِ، قَامَ عَلَیْهِ عَسْکَرُهُ وَ رَعِیَّتُهُ، فَلَا یُسْمَعُ کَلَامُهُ، وَ یَقْصُرُ عُمُرُهُ وَ قَوْلُهُ، وَ یَضِیقُ صَدْرُهُ، وَ إِنْ جُعِلَتْ عَلَی بَابِ ظَالِمٍ أَوْ کَافِرٍ أَوْ زِنْدِیقٍ فَهِیَ تُهْلِکُهُ بِإِذْنِ اللَّهِ تَعَالَی.

امام صادق (علیه السلام)- هرکس این سوره را در شبی ظلمانی بعد از نماز عشاء بنویسد و بلافاصله آن را بر در سلطان ستمگر و جائری آویزان کند، سربازان و مردم او علیه او شورش و قیام کنند و کسی سخن او را نمی‌شنود و عمرش کوتاه گردد و سینه‌اش تنگ شود. اگر بر در خانه‌ی ستمگر یا کافری یا زندیقی گذاشته شود، این سوره، با فرمان و اذن الهی، موجب هلاک و مرگش می‌شود.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۷، ص۲۰۴
البرهان/ نورالثقلین

آیه المر تِلْکَ آیَاتُ الْکِتَابِ وَ الَّذِی أُنزِلَ إِلَیْکَ مِنْ رَبِّکَ الْحَقُّ وَ لَکِنَّ أَکْثَرَ النَّاسِ لا یُؤْمِنُونَ [1]

المر، این‌ها آیات کتاب الهى است؛ و آنچه از طرف پروردگارت بر تو نازل شده، حق است؛ هرچند بیشتر مردم ایمان ‌نمى‌آورند.

المر

۱ -۱
(رعد/ ۱)

الباقر (علیه السلام)- عَنْ مُحَمَّدِ‌بْنِ‌قَیْسٍ عَنْ أَبِی‌جَعْفَرٍ (علیه السلام) قَال إِنَّ حُیَیَّ‌بْنَ‌أَخْطَبَ وَ أَبَا یَاسِرِ‌بْنَ‌أَخْطَبَ وَ نَفَراً مِنَ الْیَهُودِ مِنْ أَهْلِ نَجْرَانَ أَتَوْا رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) فَقَالُوا لَهُ أَ لَیْسَ فِیمَا تَذْکُرُ فِیمَا أُنْزِلَ إِلَیْکَ الم قَالَ بَلَی قَالُوا أَتَاکَ بِهَا جَبْرَئِیلُ (علیه السلام) مِنْ عِنْدِ اللَّهِ قَالَ نَعَمْ قَالُوا لَقَدْ بُعِثَ أَنْبِیَاءُ (قَبْلَکَ مَا نَعْلَمُ نَبِیّاً مِنْهُمْ أَخْبَرَ مَا مُدَّهًُْ مُلْکِهِ وَ مَا أَکَلَ أُمَّتُهُ غَیْرَکَ قَالَ فَأَقْبَلَ حُیَیُّ‌بْنُ‌أَخْطَبَ عَلَی أَصْحَابِهِ فَقَالَ لَهُمْ الْأَلِفُ وَاحِدٌ وَ اللَّامُ ثَلَاثُونَ وَ الْمِیمُ أَرْبَعُونَ فَهَذِهِ إِحْدَی وَ سَبْعُونَ سَنَهًًْ فَعَجَبٌ مِمَّنْ یَدْخُلُ فِی دِینٍ مُدَّهًُْ مُلْکِهِ وَ أَکْلِ أُمَّتِهِ إِحْدَی وَ سَبْعُونَ سَنَهًًْ قَالَ ثُمَّ أَقْبَلَ عَلَی رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) فَقَالَ لَهُ یَا مُحَمَّدُ (صلی الله علیه و آله) هَلْ مَعَ هَذَا غَیْرُهُ قَالَ نَعَمْ قَالَ فَهَاتِهِ قَالَ المص قَالَ هَذَا أَثْقَلُ وَ أَطْوَلُ الْأَلِفُ وَاحِدٌ وَ اللَّامُ ثَلَاثُونَ وَ الْمِیمُ أَرْبَعُونَ وَ الصَّادُ تِسْعُونَ وَ هَذِهِ مِائَهًٌْ وَ إِحْدَی وَ سِتُّونَ سَنَهًًْ ثُمَّ قَالَ لِرَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) هَلْ مَعَ هَذَا غَیْرُهُ قَالَ نَعَمْ قَالَ هَاتِ قَالَ الر قَالَ هَذَا أَثْقَلُ وَ أَطْوَلُ الْأَلِفُ وَاحِدٌ وَ اللَّامُ ثَلَاثُونَ وَ الرَّاءُ مِائَتَانِ ثُمَّ قَالَ لِرَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) فَهَلْ مَعَ هَذَا غَیْرُهُ قَالَ نَعَمْ قَالَ هَاتِ قَالَ المر قَالَ هَذَا أَثْقَلُ وَ أَطْوَلُ الْأَلِفُ وَاحِدٌ وَ اللَّامُ ثَلَاثُونَ وَ الْمِیمُ أَرْبَعُونَ وَ الرَّاءُ مِائَتَانِ ثُمَّ قَالَ فَهَلْ مَعَ هَذَا غَیْرُهُ قَالَ نَعَمْ قَالَ لَقَدِ الْتَبَسَ عَلَیْنَا أَمْرُکَ فَمَا نَدْرِی مَا أُعْطِیتَ ثُمَّ قَامُوا عَنْهُ ثُمَّ قَالَ أَبُویَاسِرٍ لِحُیَیٍّ أَخِیهِ وَ مَا یُدْرِیکَ لَعَلَّ مُحَمَّداً (صلی الله علیه و آله) قَدْ جَمَعَ هَذَا کُلَّهُ وَ أَکْثَرَ مِنْهُ فَقَالَ أَبُوجَعْفَرٍ (علیه السلام) إِنَّ هَذِهِ الْآیَاتِ أُنْزِلَتْ فِیهِمْ مِنْهُ آیاتٌ مُحْکَماتٌ هُنَّ أُمُّ الْکِتابِ وَ أُخَرُ مُتَشابِهاتٌ وَ هِیَ تَجْرِی فِی وُجُوهٍ أُخَرَ عَلَی غَیْرِ مَا تَأَوَّلَ بِهِ حُیَیُّ‌بْنُ‌أَخْطَبَ وَ أَخُوهُ أَبُویَاسِرٍ وَ أَصْحَابُهُ ثُمَّ خَاطَبَ اللَّهُ الْخَلْقَ فَقَالَ: اتَّبِعُوا ما أُنْزِلَ إِلَیْکُمْ مِنْ رَبِّکُمْ وَ لا تَتَّبِعُوا مِنْ دُونِهِ أَوْلِیاءَ غَیْرَ مُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) قَلِیلًا ما تَذَکَّرُونَ.

امام باقر (علیه السلام)- محمدبن قیس از امام باقر (علیه السلام) نقی می‌کند: حییّ‌بن‌اخطب و ابویاسربن‌اخطب و چند نفر از یهودیان نجران خدمت پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) رسیدند و گفتند: «مگر در کتابی که بر شما نازل شده نمی‌گویی، الم»، فرمود: «چرا»، گفتند: «جبرئیل آن را از جانب خدا برایت آورده است»؟ فرمود: «بلی»! گفتند: «در میان انبیاء گذشته (سراغ نداریم کسی مدّت حکومت و قدرت ملّت و امّت خود را بیان کرده باشد جز تو». دراین‌موقع حییّ‌بن‌اخطب رو به جانب یاران خود نموده گفت: «الف، یک است و لام، سی است و میم، چهل و مجموع آن‌ها هفتادویک می‌شود تعجّب می‌کنم از مردمی که این دین را برگزیدند با اینکه تمام مدّت عمرش هفتادویک سال است و رو به جانب پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) نموده، گفت: «جز این است که من گفتم»؟. فرمود: «بلی» گفت: «بگو چیست»؟ فرمود: «المص؛ (اعراف/۱)». گفت: «این سنگین‌تر و طولانی‌تر است الف، یک و لام، سی‌و میم، چهل و صاد، نود و مجموع آن صدوشصت‌ویک می‌شود». باز گفت: «دیگر چیزی هست»؟ فرمود: «آری»! گفت: «بگو». فرمود: «المر». گفت: «این سنگین‌تر و طولانی‌تر است الف یک، لام سی، میم چهل، راء دویست». گفت: «آیا چیز دیگری هست». فرمود: «آری»! گفتند: «ما دیگر از کار تو سر در نمی‌آوریم و نمی‌دانیم به تو چه داده‌اند حرکت کردند و رفتند». ابویاسر به برادر خود گفت: «تو نمی‌دانی شاید برای محمّد (صلی الله علیه و آله) تمام این ارقام و بیشتر از آن‌ها جمع شده است». امام باقر (علیه السلام) فرمود: «این آیات درباره‌ی آن‌ها نازل شد: که قسمتی از آن، آیات «محکم» [صریح و روشن] است که اساس این کتاب می‌باشد [و هرگونه پیچیدگی در آیات دیگر، با مراجعه به این‌ها، برطرف می‌گردد]. و قسمتی از آن، «متشابه» است. (آل عمران/۷) این آیات دارای وجوهی دیگر است بر خلاف آنچه حیّ‌بن‌اخطب و برادر و یارانش تفسیر نمودند. بعد خداوند مردم را مخاطب قرار می‌دهد و می‌فرماید: از چیزی که از طرف پروردگارتان بر شما نازل‌شده، پیروی کنید! و از اولیا و معبودهای دیگر جز او، یعنی محمّد (صلی الله علیه و آله) پیروی نکنید! امّا کمتر متذکّر می‌شوید!. (اعراف/۳)».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۷، ص۲۰۴
بحارالأنوار؛ ج۸۹، ص۳۷۴/ معانی الأخبار؛ ص۲۳
۱ -۲
(رعد/ ۱)

الصّادق (علیه السلام)- أَنَّ اللَّه ... لَمَّا بَعَث مُحَمَّداً (صلی الله علیه و آله) وَ أَظْهَرَهُ بِمَکَّهًَْ ثُمَّ سَیَّرَهُ مِنْهَا إِلَی الْمَدِینَهًْ وَ أَظْهَرَهُ بِهَا ثُمَّ أَنْزَلَ عَلَیْهِ الْکِتَابَ وَ جَعَلَ افْتِتَاحَ سُورَتِهِ الْکُبْرَی {بِ} الم یَعْنِی: الم* ذلِکَ الْکِتابُ وَ هُوَ ذَلِکَ الْکِتَابُ الَّذِی أَخْبَرْتُ أَنْبِیَائِیَ السَّالِفِینَ أَنِّی سَأُنْزِلُهُ عَلَیْکَ یَا مُحَمَّدُ (صلی الله علیه و آله) لارَیْبَ فِیهِ فَقَدْ ظَهَرَ کَمَا أَخْبَرَهُمْ بِهِ أَنْبِیَاؤُهُمْ (أَنَّ مُحَمَّداً (صلی الله علیه و آله) یُنْزَلُ عَلَیْهِ کِتَابٌ مُبَارَکٌ لَا یَمْحُوهُ الْبَاطِلُ یَقْرَؤُهُ هُوَ وَ أُمَّتُهُ عَلَی سَائِرِ أَحْوَالِهِمْ ثُمَّ الْیَهُودُ یُحَرِّفُونَهُ عَنْ جِهَتِهِ وَ یَتَأَوَّلُونَهُ عَلَی غَیْرِ وَجْهِهِ وَ یَتَعَاطَوْنَ التَّوَصُّلَ إِلَی عِلْمِ مَا قَدْ طَوَاهُ اللَّهُ عَنْهُمْ مِنْ حَالِ أَجَلِ {آجَالِ} هَذِهِ الْأُمَّهًِْ وَ کَمْ مُدَّهًُْ مُلْکِهِ جَاءَ إِلَی رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) مِنْهُمْ جَمَاعَهًٌْ فَوَلَّی رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) عَلِیّاً (علیه السلام) مُخَاطَبَتَهُمْ فَقَالَ قَائِلُهُمْ إِنْ کَانَ مَا یَقُولُ مُحَمَّدٌ (صلی الله علیه و آله) حَقّاً لَقَدْ عَلَّمْنَاکُمْ قَدْرَ مُلْکِ أُمَّتِهِ هُوَ إِحْدَی وَ سَبْعُونَ سَنَهًًْ الْأَلِفُ وَاحِدٌ وَ اللَّامُ ثَلَاثُونَ وَ الْمِیمُ أَرْبَعُونَ فَقَالَ عَلِیٌّ (علیه السلام) فَمَا تَصْنَعُونَ {ب} المص وَ قَدْ أُنْزِلَتْ عَلَیْهِ قَالُوا هَذِهِ إِحْدَی وَ سِتُّونَ وَ مِائَهًُْ سَنَهًٍْ قَالَ فَمَا ذَا تَصْنَعُونَ {ب} الر وَ قَدْ أُنْزِلَتْ عَلَیْهِ فَقَالُوا هَذِهِ أَکْثَرُ هَذِهِ مِائَتَانِ وَ إِحْدَی وَ ثَلَاثُونَ سَنَهًًْ فَقَالَ عَلِیٌّ (علیه السلام) فَمَا تَصْنَعُونَ بِمَا أُنْزِلَ إِلَیْهِ المر قَالُوا هَذِهِ مِائَتَانِ وَ إِحْدَی وَ سَبْعُونَ سَنَهًًْ فَقَالَ عَلِیٌّ (علیه السلام) فَوَاحِدَهًٌْ مِنْ هَذِهِ لَهُ أَوْ جَمِیعُهَا لَهُ فَاخْتَلَطَ کَلَامُهُمْ فَبَعْضُهُمْ قَالَ لَهُ وَاحِدَهًٌْ مِنْهَا وَ بَعْضُهُمْ قَالَ بَلْ یُجْمَعُ لَهُ کُلُّهَا وَ ذَلِکَ سَبْعُمِائَهًٍْ وَ أَرْبَعٌ وَ ثَلَاثُونَ سَنَهًًْ ثُمَّ یَرْجِعُ الْمُلْکُ إِلَیْنَا یَعْنِی إِلَی الْیَهُودِ فَقَالَ عَلِیٌّ (علیه السلام) أَکِتَابٌ مِنْ کُتُبِ اللَّهِ نَطَقَ بِهَذَا أَمْ آرَاؤُکُمْ دَلَّتْکُمْ عَلَیْهِ فَقَالَ بَعْضُهُمْ کِتَابُ اللَّهِ نَطَقَ بِهِ وَ قَالَ آخَرُونَ مِنْهُمْ بَلْ آرَاؤُنَا دَلَّتْ عَلَیْهِ فَقَالَ عَلِیٌّ (علیه السلام) فَأْتُوا بِالْکِتَابِ مِنْ عِنْدِ اللَّهِ یَنْطِقُ بِمَا تَقُولُونَ فَعَجَزُوا عَنْ إِیرَادِ ذَلِکَ وَ قَالَ لِلْآخَرِینَ فَدُلُّونَا عَلَی صَوَابِ هَذَا الرَّأْیِ فَقَالُوا صَوَابُ رَأْیِنَا دَلِیلُهُ أَنَّ هَذَا حِسَابُ الْجُمَّلِ فَقَالَ عَلِیٌّ (علیه السلام) کَیْفَ دَلَّ عَلَی مَا تَقُولُونَ وَ لَیْسَ فِی هَذِهِ الْحُرُوفِ مَا اقْتَرَحْتُمْ بِلَا بَیَانٍ أَرَأَیْتُمْ إِنْ قِیلَ لَکُمْ إِنَّ هَذِهِ الْحُرُوفَ لَیْسَتْ دَالَّهًًْ عَلَی هَذِهِ الْمُدَّهًِْ لِمُلْکِ أُمَّهًِْ مُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) وَ لَکِنَّهَا دَالَّهًٌْ عَلَی أَنَّ کُلَّ وَاحِدٍ مِنْکُمْ قَدْ لُعِنَ بِعَدَدِ هَذَا الْحِسَابِ أَوْ أَنَّ عِنْدَ کُلِّ وَاحِدٍ مِنْکُمْ دَیْناً بِعَدَدِ هَذَا الْحِسَابِ دَرَاهِمَ أَوْ دَنَانِیرَ أَوْ أَنَّ لَعَلَی کُلِّ وَاحِدٍ مِنْکُمْ دَیْناً عَدَدُ مَالِهِ مِثْلُ عَدَدِ هَذَا الْحِسَابِ قَالُوا یَا أَبَاالْحَسَنِ (علیه السلام) لَیْسَ شَیْءٌ مِمَّا ذَکَرْتَهُ مَنْصُوصاً عَلَیْهِ فِی الم وَ المص وَ الر وَ المر فَقَالَ عَلِیٌّ (علیه السلام) وَ لَا شَیْءٌ مِمَّا ذَکَرْتُمُوهُ مَنْصُوصٌ عَلَیْهِ فِی الم وَ المص وَ الر وَ المر فَإِنْ بَطَلَ قَوْلُنَا لِمَا قُلْتُمْ بَطَلَ قَوْلُکُمْ لِمَا قُلْنَا فَقَالَ خَطِیبُهُمْ وَ مِنْطِیقُهُمْ لَا تَفْرَحْ یَا عَلِیُّ (علیه السلام) بِأَنْ عَجَزْنَا عَنْ إِقَامَهًِْ حُجَّهًٍْ فِیمَا نَقُولُهُ عَلَی دَعْوَانَا فَأَیُّ حُجَّهًٍْ لَکَ فِی دَعْوَاکَ إِلَّا أَنْ تَجْعَلَ عَجْزَنَا حُجَّتَکَ فَإِذاً مَا لَنَا حُجَّهًٌْ فِیمَا نَقُولُ وَ لَا لَکُمْ حُجَّهًٌْ فِیمَا تَقُولُونَ قَالَ عَلِیٌّ (علیه السلام) لَا سَوَاءٌ {سَوَاءَ} إِنَّ لَنَا حُجَّهًًْ هِیَ الْمُعْجِزَهًُْ الْبَاهِرَهًُْ ثُمَّ نَادَی جِمَالَ الْیَهُودِ یَا أَیَّتُهَا الْجِمَالُ اشْهَدِی لِمُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) وَ لِوَصِیِّهِ فَتَبَادَرَ الْجِمَالُ صَدَقْتَ صَدَقْتَ یَا وَصِیَّ مُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) وَ کَذَبَ هَؤُلَاءِ الْیَهُود.

امام صادق (علیه السلام)- موقعی که خداوند پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله) را در مکّه مبعوث نمود و به مدینه رهسپارش کرد و قرآن را بر او نازل نمود در افتتاح سوره‌ی بزرگ آن: الم. ذلِکَ الْکِتابُ (بقره/۲۱) را قرار داد. یعنی این همان کتابی است که پیامبرانم (خبر داده‌اند بر تو نازل خواهم کرد. همان‌طور که گفته‌اند نازل شده است که باطل در آن راه ندارد او و امّتش قرآن را در حالات مختلف خود می‌خوانند سپس یهودیان برخلاف واقع آن را تحریف می‌کنند و برخلاف توجیه می‌نمایند و پیوسته می‌خواهند از مقدار زیست این امّت که خداوند آن‌ها را از چنین اطلاعی محروم نموده، اطّلاع حاصل کنند. یکی از یهودیان گفت: «اگر آنچه محمّد (صلی الله علیه و آله) می‌گوید واقعیّت داشته باشد مقدار حکومت او و زیست امّتش هفتادویک سال است الف یک، لام سی و میم چهل است». علی (علیه السلام) فرمود: «پس المص را چه می‌کنید که بر پیغمبر (صلی الله علیه و آله) نازل شده»؟ گفتند: «این هم صدوشصت‌ویک سال می‌شود». فرمود: «الر را چه می‌کنید که بر پیغمبر (صلی الله علیه و آله) نازل شده»؟ گفتند: «حالا می‌شود دویست‌وسی‌ویک سال». باز علی (علیه السلام) فرمود: «درباره‌ی المر چه می‌گویید»؟ گفتند: «حالا دویست‌وهفتادویک سال». علی (علیه السلام) فرمود: «یکی از این حروف مقطّعه شاهد مدّت زیست این امّت است یا همه‌ی آن‌ها»؟ به اختلاف جواب دادند. بعضی گفتند: «یکی» و برخی گفتند: «همه‌ی آن‌ها». و بالأخره هفتصدوسی‌وچهار سال می‌شود و بعد قدرت به دست یهودیان خواهد افتاد. علی (علیه السلام) فرمود: «آیا کتاب خدا این مطلب را گفته یا از خود توجیه می‌نمایید»؟! بعضی گفتند: «کتاب خدا ناطق بر این گفته است و برخی مدّعی شدند که این ادّعای خود ما است». فرمود: «آن کتابی را که چنین مطلبی را بیان کرده، بیاورید». نتوانستند بیاورند. به دیگران نیز فرمود: «دلیل بر ادّعای خود بیاورید». گفتند: «دلیل گفتار ما حساب جمل است». فرمود: «به چه دلیل چنین حرفی را می‌زنید در این حروف چیزی نیست که شاهد گفتار شما باشد. اگر کسی مدّعی شود که این حروف شاهد مقدار زیست و عمر امّت حضرت محمّد (صلی الله علیه و آله) نیست ولی این حروف گواه است که هر کدام از شما به تعداد حساب این حروف مورد لعنت خدا هستید یا به مقدار این حروف شما از درهم و دینار به مردم مقروض می‌باشید یا بگوید این حروف گواه است که هرکدام از شما به من مقروض هستید». به مقدار جمع اعداد این حروف. گفتند: «هرگز آنچه تو می‌گویی از الم و المص و الر و المر فهمیده نمی‌شود». فرمود: «آنچه شما نیز ادّعا می‌کنید از الم و المص و الر و المر فهمیده نمی‌شود؛ اگر گفتار من با دلیل شما رد شود گفتار شما نیز با دلیل من رد می‌شود». یکی از سخنوران آن‌ها گفت: «ای علی (علیه السلام)! خوشت نیاید از اینکه گفتار ما را به‌واسطه‌ی نداشتن دلیل رد کردی، ادّعای شما نیز دلیلی ندارد چه دلیلی بر ادّعای خود داری». امیرالمؤمنین (علیه السلام) فرمود: «نه این هر دو مساوی نیست ما دلیل داریم دلیل ما معجزه است بعد رو به شتران یهود نموده فرمود: «ای شتران! گواهی دهید برای محمّد (صلی الله علیه و آله) و وصیّ او (علیه السلام)». شتران با عجله صدا زدند: «راست می‌گویی! راست می‌گویی! ای وصیّ محمّد (صلی الله علیه و آله)! این یهودیان دروغ می‌گویند».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۷، ص۲۰۶
بحارالأنوار؛ ج۱۰، ص۱۵/ الإمام العسکری؛ ص۶۳
۱ -۳
(رعد/ ۱)

الصّادق (علیه السلام)- عَنْ سُفْیَانَ‌بْنِ‌السَّعِیدِ الثَّوْرِیِّ قَالَ: قُلْتُ لِلصَّادِقِ (علیه السلام) یَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ (علیه السلام) مَا مَعْنَی قَوْلِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ: الم وَ المص وَ الر وَ المر وَ کهیعص وَ طه وَ طس وَ طسم وَ یس وَ ص وَ حم وَ حم عسق وَ ق وَ ن قَالَ (علیه السلام) أَمَّا ... المر مَعْنَاهُ أَنَا اللَّهُ الْمُحْیِی الْمُمِیتُ الرَّازِق.

امام صادق (علیه السلام)- سفیان‌بن‌سعید ثوری گوید: به امام صادق (علیه السلام) عرض کردم:»ای پسر رسول‌خدا (صلی الله علیه و آله)! معنی این کلام خداوند تبارک‌وتعالی: الم (بقره/۱) و المص (اعراف/۱) و الر (یونس/۱) و المر و کهیعص (مریم/۱) و طه. (طه/۱) و طس (نمل/۱) و طسم (شعراء/۱) و یس (یس/۱) و ص (ص/۱) و حم (غافر/۱) و حم عسق (شوری/۲۱) و ق (ق/۱) و ن (قلم/۱) چیست؟ گفت: «[المر یعنی] منم خدای زنده‌کننده و میراننده و بسیار روزی دهنده».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۷، ص۲۰۸
نورالثقلین/ البرهان/ بحارالأنوار؛ ج۸۹، ص۳۷۳/ معانی الأخبار؛ ص۲۲
۱ -۴
(رعد/ ۱)

الباقر (علیه السلام)- أَبُو لَبِیدٍ الْمَخْزُومِیُّ قَالَ قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ (علیه السلام) یَا بَا لَبِیدٍ إِنَّهُ یَمْلِکُ مِنْ وُلْدِ الْعَبَّاسِ اثْنَا عَشَرَ تُقْتَلُ بَعْدَ الثَّامِنِ مِنْهُمْ أَرْبَعَهًٌْ تُصِیبُ أَحَدَهُمُ الذُّبَحَهًُْ فَیَذْبَحُهُ هُمْ فِئَهًٌْ قَصِیرَهًٌْ أَعْمَارُهُمْ قَلِیلَهًٌْ مُدَّتُهُمْ خَبِیثَهًٌْ سِیرَتُهُمْ مِنْهُمُ الْفُوَیْسِقُ الْمُلَقَّبُ بِالْهَادِی وَ النَّاطِقِ وَ الْغَاوِی یَا بَا لَبِیدٍ إِنَّ فِی حُرُوفِ الْقُرْآنِ الْمُقَطَّعَهًِْ لَعِلْماً جَمّاً إِنَّ اللَّهَ تَعَالَی أَنْزَلَ الم ذلِکَ الْکِتابُ فَقَامَ مُحَمَّدٌ (صلی الله علیه و آله) حَتَّی ظَهَرَ نُورُهُ وَ ثَبَتَتْ کَلِمَتُهُ وَ وُلِدَ یَوْمَ وُلِدَ وَ قَدْ مَضَی مِنَ الْأَلْفِ السَّابِعِ مِائَهًُْ سَنَهًٍْ وَ ثَلَاثُ سِنِینَ ثُمَّ قَالَ وَ تِبْیَانُهُ فِی کِتَابِ اللَّهِ فِی الْحُرُوفِ الْمُقَطَّعَهًِْ إِذَا عَدَدْتَهَا مِنْ غَیْرِ تَکْرَارٍ وَ لَیْسَ مِنْ حُرُوفٍ مُقَطَّعَهًٍْ حَرْفٌ یَنْقَضِی إِلَّا وَ قِیَامُ قَائِمٍ مِنْ بَنِی هَاشِمٍ عِنْدَ انْقِضَائِهِ ثُمَّ قَالَ الْأَلِفُ وَاحِدٌ وَ اللَّامُ ثَلَاثُونَ وَ الْمِیمُ أَرْبَعُونَ وَ الصَّادُ تِسْعُونَ فَذَلِکَ مِائَهًٌْ وَ إِحْدَی وَ سِتُّونَ ثُمَّ کَانَ بَدْوُ خُرُوجِ الْحُسَیْنِ بْنِ عَلِیٍّ (علیه السلام) الم اللَّهُ فَلَمَّا بَلَغَتْ مُدَّتُهُ قَامَ قَائِمُ وُلْدِ الْعَبَّاسِ عِنْدَ المص وَ یَقُومُ قَائِمُنَا عِنْدَ انْقِضَائِهَا {بِ} الر فَافْهَمْ ذَلِکَ وَ عِهِ وَ اکْتُمْهُ.

امام باقر (علیه السلام)- ابولبید مخزومی گوید: امام باقر (علیه السلام) فرمود: «ای ابولبید! در حروف قرآن دانشی بس فراوان هست، خداوند تبارک‌وتعالی آیه: الم. آن کتاب با عظمتی است. (بقره/۲۱). را نازل فرمود. پس محمّد (صلی الله علیه و آله) برخاست و نورش آشکار شد و سخنش ثابت گشت و آن روز که بایستی به دنیا می‌آمد، به دنیا آمد. روز تولّد محمّد (صلی الله علیه و آله) از هزاره هفتم، صدوسه سال گذشته بود». سپس امام (علیه السلام) فرمود: «تبیان و روشنی آن در قرآن در حروف مقطّعه، پدیدار می‌گردد؛ البتّه اگر آن‌ها را بدون درنظرگرفتن حروف تکراری آن شمارش کنی. هر حرفی از آن حروف روزگارش منقضی شود، حتماً به وقت منقضی‌شدن دوران آن حرف، کسی از بنی‌هاشم قیام می‌نماید». سپس فرمود: «الف؛ یعنی یک، لام؛ یعنی سی، میم؛ معادل چهل است و حرف صاد؛ برابر نود است. بنابراین مجموعاً می‌شود صدوشصت‌ویک. سپس، آغاز قیام امام حسین‌بن‌علی (علیه السلام) المر، اللهُ بود و وقتی مدّت آن سپری شد، یکی از فرزندان عبّاس قیام می‌کند و آن آیه: المص (اعراف/۱) است. و قائم ما به وقت انقضای آن، قیام می‌نماید. المر پس آن را خوب بفهم و به یاد داشته باش و آن را کتمان کن».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۷، ص۲۱۰
البرهان

آیه أَللهُ الَّذِی رَفَعَ السَّمَاوَاتِ بِغَیْرِ عَمَدٍ تَرَوْنَهَا ثُمَّ اسْتَوَى عَلَى الْعَرْشِ وَ سَخَّرَ الشَّمْسَ وَ الْقَمَرَ کُلٌّ یَجْرِی لِأَجَلٍ مُسَمّىً یُدَبِّرُ الْأَمْرَ یُفَصِّلُ الْآیَاتِ لَعَلَّکُمْ بِلِقَاءِ رَبِّکُمْ تُوقِنُونَ [2]

خدا همان کسى است که آسمان‌ها را، بدون ستون‌هایى که بتوانید آن‌ها را ببینید، برافراشت، سپس بر عرش [قدرت] قرارگرفت؛ [و به تدبیر جهان پرداخت] و خورشید و ماه را مسخّر ساخت، که هرکدام تا زمان معیّنى حرکت دارند. کارها را او تدبیر مى‌کند؛ آیات را [براى شما] تشریح مى‌نماید؛ شاید به لقاى پروردگارتان یقین پیدا کنید.

خدا همان کسی است که آسمان‌ها را، بدون ستون‌هایی که بتوانید آن‌ها را ببینید، برافراشت

۱ -۱
(رعد/ ۲)

الرّضا (علیه السلام)- عَنِ الْحُسَیْنِ‌بْنِ‌خَالِدٍ عَنْ أَبِی‌الْحَسَنِ الرِّضَا (علیه السلام) قَالَ قُلْتُ أَخْبِرْنِی عَنْ قَوْلِ اللَّهِ وَ السَّماءِ ذاتِ الْحُبُکِ فَقَالَ هِیَ مَحْبُوکَهًٌْ إِلَی الْأَرْضِ وَ شَبَّکَ بَیْنَ أَصَابِعِهِ فَقُلْتُ کَیْفَ تَکُونُ مَحْبُوکَهًًْ إِلَی الْأَرْضِ وَ اللَّهُ یَقُولُ: رَفَعَ السَّماواتِ بِغَیْرِ عَمَدٍ تَرَوْنَها فَقَالَ سُبْحَانَ اللَّهِ أَلَیْسَ یَقُولُ: بِغَیْرِ عَمَدٍ تَرَوْنَها قُلْتُ بَلَی فَقَالَ فَثَمَّ عَمَدٌ وَ لَکِنْ لَا تَرَوْنَهَا قُلْتُ کَیْفَ ذَلِکَ جَعَلَنِیَ اللَّهُ فِدَاکَ قَالَ فَبَسَطَ کَفَّهُ الْیُسْرَی ثُمَّ وَضَعَ الْیُمْنَی عَلَیْهَا فَقَالَ هَذِهِ أَرْضُ الدُّنْیَا وَ السَّمَاءُ الدُّنْیَا عَلَیْهَا فَوْقَهَا قُبَّهًٌْ وَ الْأَرْضُ الثَّانِیَهًُْ فَوْقَ السَّمَاءِ الدُّنْیَا وَ السَّمَاءُ الثَّانِیَهًُْ فَوْقَهَا قُبَّهًٌْ ... وَ الْأَرْضُ السَّابِعَهًُْ فَوْقَ السَّمَاءِ السَّادِسَهًِْ وَ السَّمَاءُ السَّابِعَهًُْ فَوْقَهَا قُبَّهًٌْ.

امام رضا (علیه السلام)- حسین‌بن‌خالد گوید: به امام رضا (علیه السلام) عرض کردم: در مورد این کلام خداوند: قسم به آسمان که دارای چین و شکن‌های زیباست. (ذاریات/۷) توضیح دهید. امام رضا (علیه السلام) فرمود: «ستون‌های آن به‌سوی زمین است و سپس انگشتانش را در یکدیگر فروبرد». پرسیدم: «چطور ممکن است که ستون‌های آسمان به زمین فرورفته باشند، درحالی‌که خداوند می‌فرماید: رَفَعَ السَّمَاوَاتِ بِغَیْرِ عَمَدٍ تَرَوْنَهَا»؟ امام (علیه السلام) فرمود: «سبحان الله! مگر خداوند نمی‌فرماید: بِغَیْرِ عَمَدٍ تَرَوْنَهَا»؟ عرض کردم: «چرا»! فرمود: «معنایش آن است که عمودهایی هست، امّا شما آن‌ها را نمی‌بینید». پرسیدم: «فدایت شوم، چگونه»؟! امام (علیه السلام) دست چپش را باز کرد و سپس دست راستش را روی آن‌ها نهاده و فرمود: «این زمین دنیا است که آسمان بر روی آن چونان گنبدی قرارگرفته است و زمین دوّم بر روی آسمان دنیا واقع‌شده و آسمان دوّم بالای زمین دوّم چونان گنبدی قرار گرفته است ... و زمین هفتم بر فراز آسمان ششم و آسمان هفتم مانند گنبدی روی زمین هفتم قراردارد».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۷، ص۲۱۰
بحارالأنوار؛ ج۵۷، ص۷۹/ القمی؛ ج۲، ص۳۲۸/ نورالثقلین/ البرهان
۱ -۲
(رعد/ ۲)

أمیرالمومنین (علیه السلام)- فِی تَفْسِیرِ نُورِالثِّقْلَیْنِ: فَمِنْ شَوَاهِدِ خَلْقِهِ خَلْقُ السَّمَاوَاتِ مُوَطَّدَاتٍ بِلَا عَمَدٍ قَائِمَاتٍ بِلَا سَنَدٍ. وَ فِیهِ کَلَامٌ لَهُ (علیه السلام) یَذْکُرُ فِیهِ خَلْقَ السَّمَاواتِ: جَعَلَ سُفْلَاهُنَّ مَوْجاً مَکْفُوفاً وَ عُلْیَاهُنَّ سَقْفاً مَحْفُوظاً وَ سَمْکاً مَرْفُوعاً بِغَیْرِ عَمَدٍ یَدْعَمُهَا وَ لَا دِسَارٍ یَنْتَظِمُهَا.

امام علی (علیه السلام)- در کتاب نورالثقلین آمده است: از نشانه‌های آفرینش او، خلقت آسمان‌ها است که بدون ستون استوار و بدون تکیه‌گاه پابرجا است و در این خطبه کلامی دارد که در آن آفرینش آسمان‌ها را بیان می‌کند؛ پایین‌ترین آن آسمان‌ها را موج مهارشده، و بالاترین آن‌ها را، بدون ستونی که به آن‌ها کمک کند [و آن‌ها را نگه‌دارد] و نه میخ‌هایی که آن‌ها را منظّم سازد، سقفی محافظت‌شده و بلند قرارداد.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۷، ص۲۱۲
بحارالأنوار؛ ج۵۲، ص۵۶/ نورالثقلین
۱ -۳
(رعد/ ۲)

علی‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- یَعْنِی بِغَیْرِ أُسْطُوَانَهًٍْ.

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- یعنی آسمان‌ها را بدون اسطوانه (ستون) آفرید.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۷، ص۲۱۲
البرهان

سپس بر عرش [قدرت] قرار گرفت؛ [و به تدبیر جهان پرداخت]

۲ -۱
(رعد/ ۲)

الرّضا (علیه السلام)- وَ عَرْشُ الرَّحْمَنِ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی فَوْقَ السَّمَاءِ السَّابِعَهًْ.

امام رضا (علیه السلام)- عرش پروردگار رحمان بر روی آسمان هفتم است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۷، ص۲۱۲
بحارالأنوار؛ ج۵۷، ص۷۹/ العیاشی؛ ج۲، ص۲۰۳؛ «بتفاوتٍ»/ نورالثقلین/ البرهان

و خورشید و ماه را مسخّر ساخت، که هرکدام تا زمان معیّنی حرکت دارند

۳ -۱
(رعد/ ۲)

أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- عَنِ ابْنِ‌عَبَّاسٍ (رحمة الله علیه) مِمَّا اسْتَفَادَ عَنْ أَمِیرِالْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) فِی تَفْسِیرِ قَوْلِهِ تَعَالَی:کُلٌّ یَجْرِی لِأَجَلٍ مُسَمًّی إِنَّ لِلشَّمْسِ مِائَهًًْ وَ ثَمَانِینَ مَنْزِلًا فِی مِائَهًٍْ وَ ثَمَانِینَ یَوْماً ثُمَّ إِنَّهَا تَعُودُ مَرَّهًًْ أُخْرَی إِلَی وَاحِدٍ وَاحِدٍ مِنْهَا فِی أَمْثَالِ تِلْکَ الْأَیَّامِ وَ مَجْمُوعُ تِلْکَ الْأَیَّامِ سَنَهًٌْ.

امام علی (علیه السلام)- از ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه) روایت است: آنچه از امیرالمؤمنین (علیه السلام) در تفسیر کُلٌّ یَجْرِی لِأَجَلٍ مُسَمًّی استفاده می‌شود این است که فرمود: «خورشید را صدوهشتاد منزل است در صدوهشتاد روز که می‌رود و باز می‌گردد به هرکدام در روزهایی مانند آن‌ها و روی هم یک سال می‌شوند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۷، ص۲۱۲
بحارالأنوار؛ ج۵۵، ص۱۴۴

آیه وَ هُوَ الَّذِی مَدَّ الْأَرْضَ وَ جَعَلَ فِیهَا رَوَاسِىَ وَ أَنْهَاراً وَ مِنْ کُلِّ الثَّمَرَاتِ جَعَلَ فِیهَا زَوْجَیْنِ اثْنَیْنِ یُغْشِی الَّیْلَ النَّهَارَ إِنَّ فِی ذالِکَ لَآیَاتٍ لِقَوْمٍ یَتَفَکَّرُونَ [3]

و او کسى است که زمین را گسترد؛ و در آن کوه‌هاى استوار و نهرهایى قرارداد؛ و در آن از انواع میوه‌ها یک جفت آفرید؛ [پرده‌ی سیاه] شب را بر روز مى‌پوشاند؛ در این‌ها نشانه‌هایى است براى گروهى که تفکّر مى‌کنند.

۱
(رعد/ ۳)

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- وَ مِنْ کُلِّ الثَّمَراتِ جَعَلَ فِیهَا زَوْجَیْنِ اثْنَیْنِ أَیْ وَ جَعَلَ فِی الْأَرْضِ مِنْ کُلِّ الثَّمَراتِ وَ مطعومهم صِنْفَیْنِ: أَسْوَدَ وَ أَبْیَضَ وَ حُلْواً وَ حَامِضاً وَ صَیْفِیّاً وَ شَتْوِیّاً وَ رَطْباً وَ یَابِساً.

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- وَ مِنْ کُلِّ الثَّمَراتِ جَعَلَ فیها زَوْجَیْنِ اثْنَیْنِ؛ یعنی در زمین از تمام میوه‌ها قرارداد و خوردنی‌های آن‌ها دو گروه هستند: سیاه‌وسفید، شیرین‌وترش، تابستانی و زمستانی و تر و خشک.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۷، ص۲۱۲
بحرالعرفان؛ ج۹، ص۸۲

آیه وَ فِی الْأَرْضِ قِطَعٌ مُتَجَاوِرَاتٌ وَ جَنَّاتٌ مِنْ أَعْنَابٍ وَ زَرْعٌ وَ نَخِیلٌ صِنْوَانٌ وَ غَیْرُ صِنْوَانٍ یُسْقَي بِمَاءٍ وَاحِدٍ وَ نُفَضِّلُ بَعْضَهَا عَلَى بَعْضٍ فِي الْأُکُلِ إِنَّ فِي ذالِکَ لَأَیَاتٍ لِقَوْمٍ یَعْقِلُونَ [4]

و در روى زمین، قطعات متفاوتى در کنار هم وجود دارد؛ و باغ‌هایى از انگور و زراعت و نخل‌ها، [و درختان میوه‌ی گوناگون] که گاه بر یک پایه مى‌رویند و گاه بر دو پایه؛ [و عجب آنکه] همه‌ی آن‌ها از یک آب سیراب مى‌شوند! و با این حال، بعضى از آن‌ها را از جهت میوه بر دیگرى برترى مى‎دهیم؛ در این‌ها نشانه‌هایى است براى گروهى که مى‌اندیشند.

و در روی زمین، قطعات متفاوتی در کنار هم وجود دارد

۱ -۱
(رعد/ ۴)

علی‌بن‌إبراهیم (رحمة الله علیه)- وَ فِی الْأَرْضِ قِطَعٌ مُتَجاوِراتٌ أَیْ مُتَّصِلَهًٌْ بَعْضُهَا إِلَی بَعْضٍ وَ جَنَّاتٌ مِنْ أَعْنابٍ أَیْ بَسَاتِینُ وَ زَرْعٌ وَ نَخِیلٌ صِنْوانٌ وَ الصِّنْوَانُ الْفَتَالَهًُْ الَّتِی نَبَتَ مِنْ أَصْلِ الشَّجَرَهًِْ وَ غَیْرُ صِنْوانٍ یُسْقی بِماءٍ واحِدٍ وَ نُفَضِّلُ بَعْضَها عَلی بَعْضٍ فِی الْأُکُلِ فَمِنْهُ حُلْوٌ وَ مِنْهُ حَامِضٌ وَ مِنْهُ مُرٌّ یُسْقَی بِماءٍ وَاحِدٍ إِنَّ فِی ذلِکَ لَآیاتٍ لِقَوْمٍ یَعْقِلُونَ.

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- وَ فِی الأَرْضِ قِطَعٌ مُّتَجَاوِرَاتٌ؛ یعنی به همدیگر وصل هستند. و منظور از وَ جَنَّاتٌ مِّنْ أَعْنَابٍ؛ یعنی باغ‌ها. وَ زَرْعٌ وَ نَخِیلٌ صِنْوَانٌ؛ مقصود از صِنْوَانٌ؛ نهال درخت خرما و درختان کوچک خرما می‌باشند که از ریشه درخت خرما سر برمی‌آورند و می‌رویند. وَ غَیْرُ صِنْوَانٍ یُسْقَی بِمَاء وَاحِدٍ وَ نُفَضِّلُ بَعْضَهَا عَلَی بَعْضٍ فِی الأُکُلِ؛ برخی از این میوه‌ها شیرین هستند و برخی ترش و برخی تلخ که همگی با یک آب سیراب شده و آبیاری می‌شود. در این‌ها نشانه‌هایی است برای گروهی که می‌اندیشند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۷، ص۲۱۴
القمی؛ ج۱، ص۳۵۹/ البرهان
۱ -۲
(رعد/ ۴)

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- جَنَّاتٌ أَیْ بَسَاتِینُ مِنْ أَعْنابٍ وَ زَرْعٌ وَ نَخِیلٌ صِنْوانٌ أَیْ نَخَلَاتٌ مِنْ أَصْلٍ وَاحِدٍ وَ غَیْرُ صِنْوانٍ أَیْ نَخَلَاتٌ مِنْ أُصُولٍ شَتَّی.

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- جَنَّاتٌ؛ یعنی بوستان‌هایی از انگور و زراعت [در روی زمین قراردارد]. وَ نَخِیلٌ صِنْوَانٌ؛ یعنی نخل‌های خرما که از یک ریشه هستند. وَ غَیْرُ صِنْوَانٍ؛ یعنی نخل‌های خرما که ریشه‌های مختلف دارند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۷، ص۲۱۴
بحرالعرفان؛ ج۹، ص۸۳
۱ -۳
(رعد/ ۴)

الصّادق (علیه السلام)- عَن صَفْوَانَ قَال اسْتَأْذَنْتُ الصَّادِقَ (علیه السلام)ل ِزِیَارَهًِْ مَوْلَایَ الْحُسَیْنِ (علیه السلام) وَ سَأَلْتُهُ أَنْ یُعَرِّفَنِی مَا أَعْمَلُ عَلَیْهِ فَقَالَ یَا صَفْوَان ... فَإِذَا اغْتَسَلْتَ فَقُلْ فِی غُسْلِکَ بِسْمِ اللَّهِ وَ بِاللَّهِ اللَّهُمَّ اجْعَلْهُ نُوراً وَ طَهُوراً وَ حِرْزاً وَ شِفَاءً مِنْ کُلِّ دَاءٍ وَ آفَهًٍْ وَ سُقْمٍ وَ عَاهَهًٍْ اللَّهُمَّ طَهِّرْ بِهِ قَلْبِی وَ اشْرَحْ بِهِ صَدْرِی وَ سَهِّلْ بِهِ أَمْرِی فَإِذَا فَرَغْتَ مِنْ غُسْلِکَ فَالْبَسْ ثَوْبَیْنِ طَاهِرَیْنِ وَ صَلِّ رَکْعَتَیْنِ خَارِجَ الْمَشْرَعَهًِْ وَ هُوَ الْمَکَانُ الَّذِی قَالَ اللَّهُ تَعَالَی: وَ فِی الْأَرْضِ قِطَعٌ مُتَجاوِراتٌ وَ جَنَّاتٌ مِنْ أَعْنابٍ وَ زَرْعٌ وَ نَخِیلٌ صِنْوانٌ وَ غَیْرُ صِنْوانٍ یُسْقی بِماءٍ واحِدٍ وَ نُفَضِّلُ بَعْضَها عَلی بَعْضٍ فِی الْأُکُلِ فَإِذَا فَرَغْتَ مِنْ صَلَاتِکَ فَتَوَجَّهْ نَحْوَ الْحَائِرِ.

امام صادق (علیه السلام)- صفوان گوید: از امام صادق (علیه السلام) برای زیارت مولایم امام حسین (علیه السلام) اجازه خواستم و از او خواستم که اعمال [زیارت] را به من بشناساند. فرمود: «ای صفوان! وقتی غسل می‌کنی، موقع غسل‌کردن بگو: به نام خدا و به یاری او. خدایا آن را نور، پاکی، نگهداری‌کننده و شفای از هر بیماری، آسیب و آفتی قرار بده. خدایا! به‌وسیله‌ی آن قلب مرا پاک و به‌وسیله‌ی آن سینه‌ام را گشاده و به‌وسیله‎ی آن کارم را آسان‌گردان. و وقتی از غسل فارغ شدی، دو لباس پاکیزه بپوش و دو رکعت نماز بخوان و آن مکانی است که خدای تعالی [درباره‌ی آن] فرموده: وَ فِی الْأَرْضِ قِطَعٌ مُتَجاوِراتٌ وَ جَنَّاتٌ مِنْ أَعْنابٍ وَ زَرْعٌ وَ نَخِیلٌ صِنْوانٌ وَ غَیْرُ صِنْوانٍ یُسْقی بِماءٍ واحِدٍ وَ نُفَضِّلُ بَعْضَها عَلی بَعْضٍ فِی الْأُکُلِ؛ و وقتی از نماز فارغ‌شدی، به طرف قتلگاه حرکت کن».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۷، ص۲۱۴
بحارالأنوار؛ ج۹۸، ص۱۹۷/ بحارالأنوار؛ ج۹۸، ص۲۵۷/ مستدرک الوسایل؛ ج۱۰، ص۳۳۶
۱ -۴
(رعد/ ۴)

الرّسول (صلی الله علیه و آله)- قَوْلُهُ تَعَالَی: وَ جَنَّاتٌ مِنْ أَعْنابٍ وَ زَرْعٌ وَ نَخِیلٌ صِنْوانٌ وَ غَیْرُ صِنْوانٍ یُسْقی بِماءٍ واحِدٍ عَنْ جَابِرِبْنِ‌عَبْدِاللَّهِ أَنَّهُ سَمِعَ النَّبِیَّ (صلی الله علیه و آله) یَقُولُ النَّاسُ مِنْ شَجَرٍ شَتَّی وَ أَنَا وَ أَنْتَ یَا عَلِیُّ (علیه السلام) مِنْ شَجَرَهًٍْ وَاحِدَهًٍْ ثُمَّ قَرَأَ النَّبِیُّ (صلی الله علیه و آله) الْآیَهًَْ.

پیامبر (صلی الله علیه و آله)- در کتاب کشف‌الغمه آمده است: وَ جَنَّاتٌ مِنْ أَعْنابٍ وَ زَرْعٌ وَ نَخِیلٌ صِنْوانٌ وَ غَیْرُ صِنْوانٍ یُسْقی بِماءٍ واحِدٍ، از جابربن‌عبداللَّه (رحمة الله علیه) روایت شده که از پیامبر (صلی الله علیه و آله) شنیده است که فرمود: «مردم از درختان گوناگونند و من و تو ای علی! از یک درختیم». و سپس این آیه را تلاوت فرمود.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۷، ص۲۱۴
بحارالأنوار؛ ج۳۶، ص۱۸۰/ تأویل الآیات الظاهرهًْ؛ ص۲۳۵/ کشف الیقین؛ ص۳۶۹/ نورالثقلین/ البرهان
۱ -۵
(رعد/ ۴)

الصّادق (علیه السلام)- التَّقْوَی عَلَی ثَلَاثَهًِْ أَوْجُهٍ تَقْوَی بِاللَّهِ فِی اللَّهِ وَ هُوَ تَرْکُ الْحَلَالِ فَضْلًا عَنِ الشُّبْهَهًِْ وَ هُوَ تَقْوَی خَاصِّ الْخَاصِّ وَ تَقْوَی مِنَ اللَّهِ وَ هُوَ تَرْکُ الشُّبُهَاتِ فَضْلًا عَنْ حَرَامٍ وَ هُوَ تَقْوَی الْخَاصِّ وَ تَقْوَی مِنْ خَوْفِ النَّارِ وَ الْعِقَابِ وَ هُوَ تَرْکُ الْحَرَامِ وَ هُوَ تَقْوَی الْعَامِّ وَ مَثَلُ التَّقْوَی کَمَاءٍ یَجْرِی فِی نَهَرٍ وَ مَثَلُ هَذِهِ الطَّبَقَاتِ الثَّلَاثِ فِی مَعْنَی التَّقْوَی کَأَشْجَارٍ مَغْرُوسَهًٍْ عَلَی حَافَّهًِْ ذَلِکَ النَّهَرِ مِنْ کُلِّ لَوْنٍ وَ جِنْسٍ وَ کُلُّ شَجَرَهًٍْ مِنْهَا یَسْتَمِصُّ الْمَاءَ مِنْ ذَلِکَ النَّهَرِ عَلَی قَدْرِ جَوْهَرِهِ وَ طَعْمِهِ وَ لَطَافَتِهِ وَ کَثَافَتِهِ ثُمَّ مَنَافِعُ الْخَلْقِ مِنْ ذَلِکَ الْأَشْجَارِ وَ الثِّمَارِ عَلَی قَدْرِهَا وَ قِیمَتِهَا قَالَ اللَّهُ تَعَالَی: صِنْوانٌ وَ غَیْرُ صِنْوانٍ یُسْقی بِماءٍ واحِدٍ وَ نُفَضِّلُ بَعْضَها عَلی بَعْضٍ فِی الْأُکُلِ ... فَالتَّقْوَی لِلطَّاعَاتِ کَالْمَاءِ لِلْأَشْجَارِ وَ مَثَلُ طَبَائِعِ الْأَشْجَارِ وَ الثِّمَارِ فِی لَوْنِهَا وَ طَعْمِهَا مَثَلُ مَقَادِیرِ الْإِیمَانِ.

امام صادق (علیه السلام)- تقوی بر سه قسم است، تقوی به خاطر خدا و در راه خدا و آن ترک حلال است چه رسد به اینکه انسان دست از شبهه بردارد و این را تقوای ویژگان یا خاص‌الخاص گویند. دوّم، تقوی از خداوند و آن خودداری از شبهات می‌باشد چه رسد به دوری از حرام، این را تقوی خاص گویند، سوّم، تقوی از ترس دوزخ و عقاب که آن خودداری از حرام است و آن را تقوی عام و همگانی گویند. تقوی مانند آبی است که در نهر جاری می‌شود، و این سه طبقات که در معنی تقوی ذکر شد مانند درختانی هستند که در کنار آن نهر کاشته شده‌اند، آن درختان هر کدام رنگی و جنسی دارند و همه‌ی آن‌ها از آن آب استفاده می‌کنند. آن درختان هرکدام به اندازه‌ی جوهر و طعم و لطافت خود از آن بهره‌مند می‌گردند، و به‌اندازه‌ی جثه و بزرگی و کوچکی خود از آن آب بر می‌دارند، و بعد مردم به‌اندازه‌ی قدرت و توانایی خود از میوه‌ی آن درختان می‌خورند. خداوند متعال می‌فرماید: صِنْوانٌ وَ غَیْرُ صِنْوانٍ یُسْقی بِماءٍ واحِدٍ وَ نُفَضِّلُ بَعْضَها عَلی بَعْضٍ فِی الْأُکُلِ؛.. پس تقوی برای طاعات مانند آب برای درختان است، و طبیعت میوه‌های درختان در رنگ و طعم آن‌ها مانند اندازه‌ی ایمان در مردم می‌باشد.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۷، ص۲۱۴
بحارالأنوار؛ ج۶۷، ص۲۹۵/ مصباح الشریعهًْ؛ ص۳۸

آیه وَ إِنْ تَعْجَبْ فَعَجَبٌ قَوْلُهُمْ أَئِذَا کُنَّا تُرَاباً أَئِنَّا لَفِی خَلْقٍ جَدِیدٍ أُوْلَئِکَ الَّذِینَ کَفَرُوا بِرَبِّهِمْ وَ أُوْلَئِکَ الْأَغْلالُ فِی أَعْنَاقِهِمْ وَ أُوَلئِکَ أَصْحَابُ النَّارِ هُمْ فِیهَا خَالِدُونَ [5]

و اگر [از چیزى] در شگفتى فرو مى‌روى، عجیب گفتار آن‌هاست که مى‌گویند: «آیا هنگامى‌که ما خاک شدیم، [بار دیگر زنده مى‌شویم و] به خلقت جدیدى باز مى‌گردیم»؟! آن‌ها کسانى هستند که به پروردگارشان کافر شده‌اند؛ و غل و زنجیرها در گردنشان است؛ و آن‌ها اهل دوزخند، و جاودانه در آن خواهند ماند.

۱
(رعد/ ۵)

علی‌بن‌إبراهیم (رحمة الله علیه)- وَ نُفَضِّلُ بَعْضَها عَلی بَعْضٍ فِی الْأُکُلِ فَمِنْهُ حُلْوٌ وَ مِنْهُ حَامِضٌ وَ مِنْهُ مُرٌّ یُسْقَی بِماءٍ وَاحِدٍ إِنَّ فِی ذلِکَ لَآیاتٍ لِقَوْمٍ یَعْقِلُونَ ثُمَّ حَکَی عَزَّوَجَلَّ قَوْلَ الدَّهْرِیَّهًِْ مِنْ قُرَیْشٍ فَقَالَ وَ إِنْ تَعْجَبْ فَعَجَبٌ قَوْلُهُمْ أَ إِذا کُنَّا تُراباً أَ إِنَّا لَفِی خَلْقٍ جَدِیدٍ.

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- وَ نُفَضِّلُ بَعْضَهَا عَلَی بَعْضٍ فِی الأُکُلِ؛ برخی از این میوه‌ها شیرین هستند و برخی ترش و برخی تلخ که همگی با یک آب سیراب‌شده و آبیاری می‌شود. إِنَّ فِی ذَلِکَ لَآیَاتٍ لِّقَوْمٍ یَعْقِلُونَ؛ سپس پروردگار متعال سخنان قریشیان دهری را نقل کرده و فرموده است: وَ إِن تَعْجَبْ فَعَجَبٌ قَوْلُهُمْ أَئِذَا کُنَّا تُرَابًا أَئِنَّا لَفِی خَلْقٍ جَدِیدٍ.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۷، ص۲۱۶
القمی؛ ج۱، ص۳۵۹/ البرهان

آیه وَ یَسْتَعْجِلُونَکَ بِالسَّیِّئَةِ قَبْلَ الْحَسَنَةِ وَ قَدْ خَلَتْ مِنْ قَبْلِهِمُ الْمَثُلاتُ وَ إِنَّ رَبَّکَ لَذُو مَغْفِرَةٍ لِلنَّاسِ عَلَى ظُلْمِهِمْ وَ إِنَّ رَبَّکَ لَشَدِیدُ الْعِقَابِ [6]

آن‌ها پیش از تقاضاى حسنه [و رحمت]، از تو تقاضاى شتاب در سیّئه [و عذاب] مى‌کنند؛ با اینکه پیش از آن‌ها بلاهاى عبرت انگیز نازل شده‌ است. و پروردگار تو نسبت به مردم، با اینکه ظلم مى‌کنند، داراى آمرزش است؛ و [درعین حال] پروردگارت سخت کیفر است.

آن‌ها پیش از تقاضای حسنه [و رحمت]، از تو تقاضای شتاب در سیّئه [و عذاب] می‌کنند

۱ -۱
(رعد/ ۶)

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- یَسْتَعْجِلُونَکَ بِالسَّیِّئَةِ قَبْلَ الْحَسَنَةِ أَیْ بِالْعَذابِ قَبْلَ الرَّحْمَهًِْ.

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- یَسْتَعْجِلُونَکَ بِالسَّیِّئَةِ قَبْلَ الحَسَنَةِ؛ یعنی به عذاب قبل از رحمت شتاب دارند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۷، ص۲۱۶
بحارالأنوار؛ ج۹، ص۱۰۶
بیشتر