سوره شرح

ثواب قرائت

۱
(شرح/ مقدمه)

أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- إِذَا وَسْوَسَ الشَّیْطَانُ لِأَحَدِکُمْ فَلْیَتَعَوَّذْ بِاللَّهِ وَ لْیَقُلْ بِلِسَانِهِ وَ قَلْبِهِ آمَنْتُ بِاللَّهِ وَ رُسُلِهِ مُخْلِصاً لَهُ الدِّینَ لِضِیقِ الْقَلْبِ یَقْرَأُ سَبْعَهًَْ عَشَرَ یَوْماً أَ لَمْ نَشْرَحْ إِلَی آخِرِهِ کُلَّ یَوْمٍ مَرَّتَیْنِ مَرَّهًًْ بِالْغَدَاهًِْ وَ مَرَّهًًْ بِالْعِشَاءِ.

امام علی (علیه السلام)- چون شیطان تو را وسوسه کند، به خدا پناه ببر و با قلب و زبان بگو: «به خدا و پیغمبر (صلی الله علیه و آله) ایمان دارم درحالی‌که به او اخلاص دارم و دین فقط مال اوست». هفده روز الم نشرح را تا آخرش بخوان، روزی دو بار یک‌بار صبح یک‌بار شب.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۸، ص۱۹۲
بحارالأنوار، ج۹۲، ص۱۳۶/ مکارم الأخلاق، ص۳۷۸، فیه: «إذا وسوس الشیطان ... سبعه عشر یوماً» محذوف
۲
(شرح/ مقدمه)

الصّادق (علیه السلام)- عَنْ مُعَاوِیَهًَْ‌بْنِ‌عَمَّارٍ عَنْ أَبِی‌عَبْدِ‌اللَّهِ (علیه السلام) قَالَ مَنْ أَکْثَرَ قِرَاءَهًَْ وَ الشَّمْسِ وَ وَ اللَّیْلِ إِذا یَغْشی وَ وَ الضُّحی وَ أَ لَمْ نَشْرَحْ فِی یَوْمٍ أَوْ لَیْلَهًٍْ لَمْ یَبْقَ شَیْءٌ بِحَضْرَتِهِ إِلَّا شَهِدَ لَهُ یَوْمَ الْقِیَامَهًِْ حَتَّی شَعْرُهُ وَ بَشَرُهُ وَ لَحْمُهُ وَ دَمُهُ وَ عُرُوقُهُ وَ عَصَبُهُ وَ عِظَامُهُ وَ جَمِیعُ مَا أَقَلَّتِ الْأَرْضُ مِنْهُ وَ یَقُولُ الرَّبُّ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی قَبِلْتُ شَهَادَتَکُمْ لِعَبْدِی وَ أَجَزْتُهَا لَهُ انْطَلِقُوا بِهِ إِلَی جِنَانِی حَتَّی یَتَخَیَّرَ مِنْهَا حَیْثُ مَا أَحَبَّ فَأَعْطُوهُ إِیَّاهَا مِنْ غَیْرِ مَنٍّ وَ لَکِنْ رَحْمَهًًْ مِنِّی وَ فَضْلًا عَلَیْهِ وَ هَنِیئاً لِعَبْدِی.

امام صادق (علیه السلام)- هرکه سوره‌ی شمس، لیل، ضحی و انشراح را در روز یا شب بسیار تلاوت کند، چیزی پیرامون او نباشد جز آنکه در روز رستاخیز بر او گواهی دهد. حتّی مو، پوست، گوشت، خون، رگ‌ها، اعصاب، استخوان‌ها و همه‌ی اعضا و جوارح او که زمین بر روی خود می‌گیرد بر او گواهی دهند. و پروردگار متعال می‌فرماید: «گواهی شما بر بنده‌ام را پذیرفتم و آن را روا دانستم. او را به بهشتم ببرید تا هرکجا را که دوست دارد برگزیند و آنجا را بدون منّتی از من و تنها به‌سبب رحمت و لطف من به او ارزانی نمایید. گوارای بنده‌ام باشد»!

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۸، ص۱۹۲
ثواب الأعمال، ص۱۲۳
۳
(شرح/ مقدمه)

الرّسول (صلی الله علیه و آله)- مَنْ قَرَأَ سُورَهًَْ أَ لَمْ نَشْرَحْ أُعْطِیَ مِنَ الْأَجْرِ کَمَنْ لَقِیَ مُحَمَّداً (صلی الله علیه و آله) مُغْتَمّاً فَفَرَّجَ عَنْه.

پیامبر (صلی الله علیه و آله)- هرکس سوره: أَ لَمْ نَشْرَحْ را بخواند. ثواب کسی را خواهد داشت که پیامبر (صلی الله علیه و آله) را اندوهگین ملاقات کرده، و گره از کار پیامبر (صلی الله علیه و آله) گشوده است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۸، ص۱۹۲
مستدرک الوسایل، ج۴، ص۳۵۹/ نورالثقلین؛ فیه: «ففرّح منه بدلٌ ففرّج منه»
۴
(شرح/ مقدمه)

الرّسول (صلی الله علیه و آله)- مَنْ قَرَأَهَا أَعْطَاهُ اللَّهُ الْیَقِینَ وَ الْعَافِیَهًَْ، وَ مَنْ قَرَأَهَا عَلَی أَلَمٍ فِی الصَّدْرِ وَ کَتَبَهَا لَهُ، شَفَاهُ اللَّهُ.

پیامبر (صلی الله علیه و آله)- هرکه این سوره را بخواند، خداوند یقین و تندرستی به او عطا میکند و هرکه آن را بر دردی در سینه بخواند و آن را برای این درد بنویسد، خداوند شفایش میدهد.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۸، ص۱۹۲
البرهان
۵
(شرح/ مقدمه)

الرّسول (صلی الله علیه و آله)- مَنْ کَتَبَهَا فِی إِنَاءٍ وَ شَرِبَهَا -وَ کَانَ حَصْرَ الْبَوْلِ- شَفَاهُ اللَّهُ وَ سَهَّلَ اللَّهُ إِخْرَاجَهُ.

پیامبر (صلی الله علیه و آله)- هرکه این سوره را بر ظرفی بنویسد و از آب آن بخورد، چون ادرارش بند آمده باشد، خداوند شفایش میدهد و ادرار کردن را بر او آسان میگرداند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۸، ص۱۹۲
البرهان
۶
(شرح/ مقدمه)

الصّادق (علیه السلام)- مَنْ قَرَأَهَا عَلَی الصَّدْرِ یَنْفَعْ مِنْ ضُرِّهِ وَ عَلَی الْفُؤَادِ یَسْکُنْهُ بِإِذْنِ اللَّهِ، وَ مَاءُهَا یَنْفَعُ لِمَنْ بِهِ الْبَرْدُ بِإِذْنِ اللَّهِ تَعَالَی.

امام صادق (علیه السلام)- هرکه این سوره را بر سینه‌ی کسی بخواند، این سوره درد سینهاش را فرو نشاند و هرکه آن را بر دل کسی بخواند، این سوره به‌خواست خدا درد دلش را آرام بخشد. آب این سوره برای کسی که مبتلا به سردی است، به‌خواست خدا مفید است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۸، ص۱۹۲
البرهان

آیه أَ لَمْ نَشْرَحْ لَكَ صَدْرَكَ [1]

آيا ما سينه‌ی تو را گشاده نساختيم؟

۱
(شرح/ ۱)

الرّسول (صلی الله علیه و آله)- رُوِیَ أَنَّ النَّبِیَّ (صلی الله علیه و آله) قَرَأَ أَ فَمَنْ شَرَحَ اللهُ صَدْرَهُ لِلْإِسْلامِ فَهُوَ عَلی نُورٍ مِنْ رَبِّهِ فَقَالَ إِنَّ النُّورَ إِذَا وَقَعَ فِی الْقَلْبِ انْفَسَحَ لَهُ وَ انْشَرَحَ قَالُوا یَا رَسُولَ اللَّهِ فَهَلْ لِذَلِکَ عَلَامَهًٌْ یُعْرَفُ بِهَا قَالَ التَّجَافِی عَنْ دَارِ الْغُرُورِ وَ الْإِنَابَهًُْ إِلَی دَارِ الْخُلُودِ وَ الِاسْتِعْدَادُ لِلْمَوْتِ قَبْلَ نُزُولِ الْمَوْتِ.

پیامبر (صلی الله علیه و آله)- روایت شده است: حضرت رسول (صلی الله علیه و آله) آیه‌ی أَ فَمَنْ شَرَحَ اللهُ صَدْرَهُ لِلْإِسْلامِ فَهُوَ عَلی نُورٍ مِنْ رَبِّهِ، (زمر/۲۲) را قرائت نمود، فرمود: «این نوری است که خداوند در دل مؤمن می‌افکند، پس سینه‌اش گشاده گردد». عرض کردند: «آیا این نشانه‌ای هم دارد تا به آن شناخته گردد»؟ فرمود: «آری! بازگشت به خانه‌ی جاوید و دوری از خانه‌ی فریب و آمادگی برای مرگ قبل از آمدنش».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۸، ص۱۹۴
روضه الواعظین، ج۲، ص۴۴۸
۲
(شرح/ ۱)

الصّادق (علیه السلام)- عَنْ جَمِیلٍ وَ الْحَسَنِ‌بْنِ‌رَاشِدٍ عَن أَبِی‌عَبْدِ‌اللَّهِ (علیه السلام) فِی قَوْلِ اللَّهِ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی أَ لَمْ نَشْرَحْ لَکَ صَدْرَکَ قَالَ فَقَالَ بِوَلَایَهًِْ أَمِیرِ‌الْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام).

امام صادق (علیه السلام)- جمیل و حسن‌بن‌راشد از امام صادق (علیه السلام) درباره‌ی کلام خداوند عزّوجلّ: أَلَمْ نَشْرَحْ لَکَ صَدْرَکَ نقل کرده‌اند که فرمود: «با ولایت امیرمؤمنان حضرت علی (علیه السلام)».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۸، ص۱۹۴
بحارالأنوار، ج۳۶، ص۹۵/ بصایرالدرجات، ص۷۲/ البرهان/ نورالثقلین/ تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص۷۸۵/ بحارالأنوار، ج۳۶، ص۱۳۵/ فرات الکوفی، ص۵۷۳
۳
(شرح/ ۱)

الصّادقین (علیها السلام)- أَ لَمْ نُعْلِمْکَ مَنْ وَصِیُّکَ فَجَعَلْنَاهُ نَاصِرَکَ یُذِلُّ عَدُوَّک.

امام باقر و امام صادق (علیها السلام)- أَلَمْ نَشْرَحْ لَکَ صَدْرَکَ؛ آیا تو را آگاه نکردیم که وصیّ تو کیست؟ پس او را یاریگر تو و خوارکننده‌ی دشمنت قرار دادیم.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۸، ص۱۹۴
بحارالأنوار، ج۳۶، ص۱۳۴/ بحارالأنوار، ج۳۶، ص۱۳۴/ المناقب، ج۳، ص۲۳، فیه: «کذلّ» بدل «یذلّ»/ فرات الکوفی، ص۵۷۴/ البرهان
۴
(شرح/ ۱)

الرّضا (علیه السلام)- أَ لَمْ نَشْرَحْ لَکَ صَدْرَکَ یَا مُحَمَّدُ (صلی الله علیه و آله) أَ لَمْ نَجْعَلْ عَلِیّاً (علیه السلام) وَصِیَّک.

امام رضا (علیه السلام)- أَ لَمْ نَشْرَحْ لَکَ صَدْرَک؛ ای محمّد (صلی الله علیه و آله)! آیا علی (علیه السلام) را وصیّ تو قرار ندادم؟

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۸، ص۱۹۴
بحارالأنوار، ج۳۶، ص۱۳۴/ المناقب، ج۳، ص۲۳/ البرهان
۵
(شرح/ ۱)

الصّادق (علیه السلام)- عَنْ سُلَیْمَانَ قَالَ قُلْتُ لِأَبِی‌عَبْدِ‌اللَّهِ (علیه السلام) قَوْلُهُ تَعَالَی أَ لَمْ نَشْرَحْ لَکَ صَدْرَکَ قَالَ بِعَلِیٍّ (علیه السلام) فَاجْعَلْهُ وَصِیّا.

امام صادق (علیه السلام)- سلیمان گوید: از امام صادق درباره کلام خداوند متعال: أَلَمْ نَشْرَحْ لَکَ صَدْرَکَ پرسیدم. ایشان فرمود: «با حضرت علی (علیه السلام)، پس او را وصیّ خود قرار داده است».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۸، ص۱۹۴
بحارالأنوار، ج۳۶، ص۱۳۵/ تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص۷۸۶/ البرهان
۶
(شرح/ ۱)

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- أَ لَمْ نَشْرَحْ لَکَ صَدْرَکَ قَالَ بِعَلِیٍّ (علیه السلام) فَجَعَلْنَاهُ وَصِیَّکَ قَالَ وَ حِینَ فَتَحَ مَکَّهًَْ وَ دَخَلَتْ قُرَیْشٌ فِی الْإِسْلَامِ شَرَحَ اللَّهُ صَدْرَهُ وَ سِرَّه.

علی‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- أَلَمْ نَشْرَحْ لَکَ صَدْرَکَ؛ [یعنی خداوند فرمود:] «با حضرت علی (علیه السلام)، و او را وصیّ تو قرار دادیم». هنگامی‌که مکّه فتح شد و قریشیان به اسلام گرویدند، خداوند سینه‌ی پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) را گشود و کارها را برایش آسان نمود.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۸، ص۱۹۴
بحارالأنوار، ج۳۶، ص۱۳۳/ القمی، ج۲، ص۴۲۸، فیه: «سرّه» بدل «سیدّه»/ نورالثقلین/ البرهان، فیه: «سرّه» بدل «سیدّه»

آیه وَ وَضَعْنا عَنْكَ وِزْرَكَ [2]

و بار سنگين تو را از تو برنداشتيم؟!

۱
(شرح/ ۲)

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- وَ وَضَعْنا عَنْکَ وِزْرَکَ قَالَ بِعَلِیٍّ (علیه السلام) الْحَرْب.

علی‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- وَ وَضَعْنَا عَنکَ وِزْرَکَ یعنی بار سنگین جنگ را با شمشیر علی (علیه السلام) از دوشت برنداشتیم؟

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۸، ص۱۹۴
بحارالأنوار، ج۳۶، ص۱۳۳/ القمی، ج۲، ص۴۲۸
۲
(شرح/ ۲)

الرّضا (علیه السلام)- وَ وَضَعْنا عَنْکَ وِزْرَکَ تَقْتُلُ مُقَاتِلَهًَْ الْکُفَّارِ وَ أَهْلَ التَّأْوِیلِ بِعَلِی (علیه السلام).

امام رضا (علیه السلام)- وَ وَضَعْنَا عَنکَ وِزْرَکَ؛ سنگینی نبرد با کفّار و اهل تأویل را بهوسیله‌ی حضرت علیّ‌بن‌ابی‌طالب (علیه السلام) [از تو برداشتیم].

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۸، ص۱۹۴
بحارالأنوار، ج۳۶، ص۱۳۴/ المناقب، ج۳، ص۲۳

آیه الَّذي أَنْقَضَ ظَهْرَكَ [3]

همان باري كه سخت بر پشت تو سنگيني مي‌كرد!

۱
(شرح/ ۳)

الصّادقین (علیها السلام)- الَّذی أَنْقَضَ ظَهْرَکَ وَ أَخْرَجَ مِنْهُ سُلَالَهًَْ الْأَنْبِیَاءِ (علیهم السلام) الَّذِینَ یَهْتَدُونَ.

امام باقر و امام صادق (علیها السلام)- الَّذِی أَنقَضَ ظَهْرَکَ و از آن نسل، امامانی را بیرون آورد که هدایتگر مردم شدند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۸، ص۱۹۴
بحارالأنوار، ج۳۶، ص۱۳۴/ المناقب، ج۳، ص۲۳
۲
(شرح/ ۳)

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- الَّذی أَنْقَضَ ظَهْرَکَ أَیْ قَوَّی ظَهْرَکَ بِعَلِیٍّ‌بْنِ‌أَبِی‌طَالِب (علیه السلام).

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- الَّذِی أَنقَضَ ظَهْرَکَ؛ یعنی پشتت را به حضرت علیّ‌بن‌ابی‌طالب (علیه السلام) نیرومند ساخت.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۸، ص۱۹۶
بحارالأنوار، ج۴۱، ص۶۱/ المناقب، ج۲، ص۶۷/ البرهان

آیه وَ رَفَعْنا لَكَ ذِكْرَكَ [4]

و آوازه‌ی تو را بلند ساختيم!

۱
(شرح/ ۴)

أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- عَنِ الْحُسَیْنِ‌بْنِ‌عَلِی (علیه السلام) أَنَّ یَهُودِیّاً مِنْ یَهُودِ الشَّامِ وَ أَحْبَارِهِمْ کَانَ قَدْ قَرَأَ التَّوْرَاهًَْ وَ الْإِنْجِیلَ وَ الزَّبُورَ وَ صُحُفَ الْأَنْبِیَاءِ (علیه السلام) وَ عَرَفَ دَلَائِلَهُمْ جَاءَ إِلَی مَجْلِسٍ فِیهِ أَصْحَابُ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) وَ فِیهِمْ عَلِیُّ‌بْنُ‌أَبِی‌طَالِبٍ (علیه السلام) وَ ابْنُ‌عَبَّاسٍ (رحمة الله علیه) وَ أَبُومَعْبَدٍ الْجُهَنِیُّ فَقَالَ یَا أُمَّهًَْ مُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) مَا تَرَکْتُمْ لِنَبِیٍّ دَرَجَهًًْ وَ لَا لِمُرْسَلٍ فَضِیلَهًًْ إِلَّا نَحَلْتُمُوهَا نَبِیَّکُمْ فَهَلْ تُجِیبُونِّی عَمَّا أَسْأَلُکُمْ عَنْهُ فَکَاعَ الْقَوْمُ عَنْهُ فَقَالَ عَلِیُّ‌بْنُ‌أَبِی طَالِبٍ (علیه السلام) نَعَمْ ... قَالَ لَهُ الْیَهُودِیُّ فَإِنَّ هَذَا إِدْرِیسُ (علیه السلام) رَفَعَهُ اللَّهُ عَزَّ‌وَ‌جَلَّ مَکَاناً عَلِیّاً وَ أَطْعَمَهُ مِنْ تُحَفِ الْجَنَّهًِْ بَعْدَ وَفَاتِهِ قَالَ لَهُ عَلِیٌّ (علیه السلام) لَقَدْ کَانَ کَذَلِکَ وَ مُحَمَّدٌ (صلی الله علیه و آله) أُعْطِیَ مَا هُوَ أَفْضَلُ مِنْ هَذَا إِنَّ اللَّهَ جَلَّ ثَنَاؤُهُ قَالَ فِیهِ وَ رَفَعْنا لَکَ ذِکْرَکَ فَکَفَی بِهَذَا مِنَ اللَّهِ رِفْعَهًًْ.

امام علی (علیه السلام)- از امام حسین (علیه السلام) نقل شده است: مردی یهودی از شام که تورات و انجیل و زبور و صحف انبیاء (علیهم السلام) را خوانده بود و اطّلاعاتی از استدلاهای آن‌ها داشت وارد مجلسی شد که اصحاب پیامبر (صلی الله علیه و آله) در آن حضور داشتند. علیّ‌بن‌ابی‌طالب (علیه السلام) نیز بود و ابن‌عبّاس و ابومعبد جهنی. گفت: «ای امّت محمّد (صلی الله علیه و آله)! هیچ مقام و منزلتی را برای پیامبری وانگذاشتید جز اینکه تمام آن‌ها را برای پیامبر خود ادّعا کردید آیا پاسخ سؤال‌های مرا می‌دهید»؟ مردم از او روی برگردانیدند. امّا علی (علیه السلام) فرمود: «آری»! ... یهودی گفت: «ادریس را خداوند به مقام عالی رسانید و از تحفه‌های بهشت پس از مرگ به او خورانید». علی (علیه السلام) فرمود: «صحیح است! به حضرت محمّد (صلی الله علیه و آله) بهتر از او عنایت شده خداوند درباره‌ی آن‌جناب می‌فرماید: وَ رَفَعْنا لَکَ ذِکْرَکَ؛ همین مقام و رفعت کافی است».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۸، ص۱۹۶
بحارالأنوار، ج۱۰، ص۲۸/ بحارالأنوار، ج۱۷، ص۲۷۳/ الاحتجاج، ج۱، ص۲۱۰
۲
(شرح/ ۴)

أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- یَرْفَعُهُ إِلَی الْإِمَامِ مُوسَی‌بْنِ‌جَعْفَرٍ (علیه السلام) قَالَ حَدَّثَنِی أَبِی جَعْفَرٌ (علیه السلام) عَنْ أَبِیهِ الْبَاقِرِ (علیه السلام) قَالَ حَدَّثَنِی أَبِی عَلِیٌّ (علیه السلام) قَالَ حَدَّثَنِی أَبِی الْحُسَیْنُ‌بْنُ‌عَلِیِّ‌بْنِ‌أَبِی‌طَالِبٍ (علیه السلام) قَال بَیْنَمَا أَصْحَابُ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) جُلُوسٌ فِی مَسْجِدِهِ بَعْدَ وَفَاتِهِ (علیه السلام) یَتَذَاکَرُونَ فَضْلَ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) إِذْ دَخَلَ عَلَیْنَا حِبْرٌ مِنْ أَحْبَارِ یَهُودِ أَهْلِ الشَّامِ قَدْ قَرَأَ التَّوْرَاهًَْ وَ الْإِنْجِیلَ وَ الزَّبُورَ وَ صُحُفَ إِبْرَاهِیمَ وَ الْأَنْبِیَاءِ وَ عَرَفَ دَلَائِلَهُمْ فَسَلَّمَ عَلَیْنَا وَ جَلَسَ ثُمَّ لَبِثَ هُنَیْئَهًًْ{هُنَیْهَهًًْ} ثُمَّ قَالَ یَا أُمَّهًَْ مُحَمَّدٍ مَا تَرَکْتُمْ لِنَبِیٍّ دَرَجَهًًْ وَ لَا لِمُرْسَلٍ فَضِیلَهًًْ إِلَّا وَ قَدْ تَحَمَّلْتُمُوهَا لِنَبِیِّکُمْ فَهَلْ عِنْدَکُمْ جَوَابٌ إِنْ أَنَا سَأَلْتُکُمْ فَقَالَ لَهُ أَمِیرُ‌الْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) سَلْ یَا أَخَا الْیَهُودِ مَا أَحْبَبْتَ فَإِنِّی أُجِیبُکَ عَنْ کُلِّ مَا تَسْأَلُ بِعَوْنِ اللَّهِ تَعَالَی ... وَ قَالَ اللَّهُ تَعَالَی وَ رَفَعْنا لَکَ ذِکْرَکَ فَلَا یَرْفَعُ رَافِعٌ صَوْتَهُ بِکَلِمَهًِْ الْإِخْلَاصِ بِشَهَادَهًِْ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ حَتَّی یَرْفَعَ صَوْتَهُ مَعَهَا بِأَنَّ مُحَمَّداً رَسُولُ اللَّهِ فِی الْأَذَانِ وَ الْإِقَامَهًِْ وَ الصَّلَاهًِْ وَ الْأَعْیَادِ وَ الْجُمَعِ وَ مَوَاقِیتِ الْحَجِّ وَ فِی کُلِّ خُطْبَهًٍْ حَتَّی فِی خُطَبِ النِّکَاحِ وَ فِی الْأَدْعِیَهًِْ.

امام علی (علیه السلام)- امام موسی کاظم (علیه السلام) از امام صادق (علیه السلام) از پدر ارجمند (علیه السلام) خود از امام سجّاد (علیه السلام) از امام حسین (علیه السلام) نقل کرده که ایشان فرمود: پس از درگذشت رسول خدا (صلی الله علیه و آله) اصحاب در مسجد حضرت نشسته بودند و از فضایل پیامبر (صلی الله علیه و آله) یاد میکردند. ناگاه یکی از علمای یهود از اهالی شام بر ما وارد شد. او تورات و انجیل و زبور و صُحُف ابراهیم و پیامبران را خواند بود و نشانههای آنان را میشناخت. بر ما سلام کرد و نشست. کمی درنگ کرد و سپس گفت: «ای امت محمد! شما هیچ مقامی از هیچ پیامبری را و هیچ فضیلتی از هیچ رسولی را وانگذاشتهاید و همه را به پیامبر خود نسبت دادهاید، اگر من از شما سؤال کنم پاسخی دارید»؟ امیرمومنان (علیه السلام) به او فرمود: «ای برادر یهودی! هرچه دوست داری بپرس، من به یاری و منّت خداوند متعال از هر چیزی بپرسی پاسخت را میدهم ... وَ رَفَعْنا لَکَ ذِکْرَکَ؛ اینچنین هرکس به کلامِ اخلاص ندا برآورَد و گواهی دهد که هیچ خدایی جز خدای یگانه نیست، به همراهش ندا بر میآورَد که محمّد (صلی الله علیه و آله) فرستاده‌ی خداست، چه در اذان و اقامه و نماز و چه در اعیاد و نمازهای جمعه و مراسم حج و نیز در همه‌ی خطبهها حتّی در خطبههای نکاح و در دعاها».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۸، ص۱۹۶
بحارالأنوار، ج۱۶، ص۳۴۳/ إرشادالقلوب، ج۲، ص۴۰۸، فیه: «نحلتموها» بدل «تحمَّلْتُمُوها»
۳
(شرح/ ۴)

أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- وَ لَقَدْ کُنَّا فِی مَحْفِلٍ فِیهِ أَبُوسُفْیَانَ وَ قَدْ کُفَّ بَصَرُهُ وَ فِینَا عَلِیٌّ (علیه السلام) فَأَذَّنَ الْمُؤَذِّنُ فَلَمَّا قَالَ أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّداً رَسُولُ اللَّهِ قَالَ أَبُوسُفْیَانَ هَاهُنَا مَنْ یَحْتَشِمُ قَالَ وَاحِدٌ مِنَ الْقَوْمِ لَا فَقَالَ لِلَّهِ دَرُّ أَخِی بَنِی‌هَاشِمٍ انْظُرُوا أَیْنَ وَضَعَ اسْمَهُ فَقَالَ عَلِیٌّ (علیه السلام) أَسْخَنَ اللَّهُ عَیْنَکَ یَا بَاسُفْیَانَ اللَّهُ فَعَلَ ذَلِکَ بِقَوْلِهِ عَزَّ مِنْ قَائِلٍ وَ رَفَعْنا لَکَ ذِکْرَکَ.

امام علی (علیه السلام)- ابن‌عبّاس گوید: ما در مجلسی بودیم که ابوسفیان نیز حضور داشت درحالی‌که بینائیاش را از دست داده بود و علی (علیه السلام) نیز در میان ما بود. پس مؤذّن اذان گفت، هنگامی‌که موذّن گفت: «أشهد أن محمداً رسول الله»، ابوسفیان گفت: «در اینجا کسی هست که خشمگین باشد»؟ یکی از قوم گفت: «خیر»! ابوسفیان گفت: «چه خوب است! برادر بنیهاشم، بنگرید که اسمش را کجا قرار داده است»؟ علی (علیه السلام) فرمود: «خداوند چشمانت را به گریه بیندازد، ای اباسفیان! خداوند متعال اینگونه نامش را بزرگ گردانید آنجا که میفرماید: وَ رَفَعْنَا لَکَ ذِکْرَکَ».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۸، ص۱۹۶
بحارالأنوار، ج۱۸، ص۱۰۷/ بحارالأنوار، ج۳۱، ص۵۲۳/ قصص الأنبیاءللراوندی، ص۲۹۴
۴
(شرح/ ۴)

أَمیر الْمؤمنین (علیه السلام)- عَنِ الْعِلَلِ لِمُحَمَّدِ‌بْنِ‌عَلِیِّ‌بْنِ‌إِبْرَاهِیمَ‌بْنِ‌هَاشِمٍ قَالَ قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام): مَعْنَی قَوْلِهِ أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ إِقْرَارٌ بِالتَّوْحِیدِ وَ نَفْیُ الْأَنْدَادِ وَ خَلْعُهَا وَ کُلُّ مَا یُعْبَدُ مِنْ دُونِ اللَّهِ وَ مَعْنَی أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّداً رَسُولُ اللَّهِ إِقْرَارٌ بِالرِّسَالَهًِْ وَ النُّبُوَّهًِْ وَ تَعْظِیمٌ لِرَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) وَ ذَلِکَ قَوْلُ اللَّهِ عَزَّ‌وَ‌جَلَّ وَ رَفَعْنا لَکَ ذِکْرَکَ أَیْ تُذْکَرُ مَعِی إِذَا ذُکِرْت.

امام علی (علیه السلام)- معنای اشهد ان لا إله الا الله اقرار به توحید و نفی شریکان و دور کردن آنان و نفی هرچیزی غیر از اوست که عبادت میشود، معنای اشهد ان محمّداً رسول الله اقرار به رسالت و نبوّت و تعظیم رسول خدا (صلی الله علیه و آله) است و آن این سخن خداوند است: وَ رَفَعْنَا لَکَ ذِکْرَکَ یعنی هرگاه که یاد شدم همراه من یاد میشوی.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۸، ص۱۹۸
بحارالأنوار، ج۸۱، ص۱۶۹/ مستدرک الوسایل، ج۴، ص۷۳، فیه: «معنی قوله أشهدُ أنْ لا اله الا الله ... من دون الله» محذوف
بیشتر