سوره اعلی

فضیلت سوره

۱
(اعلی/ مقدمه)

أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- عَنِ الْأَصْبَغِ‌بْنِ‌نُبَاتَهًَْ قَالَ: لَمَّا قَدِمَ عَلِیٌّ الْکُوفَهًَْ صَلَّی بِهِمْ أَرْبَعِینَ صَبَاحاً فَقَرَأَ بِهِمْ سَبِّحِ اسْمَ رَبِّکَ الْأَعْلَی.

امام علی (علیه السلام)- اصبغ‌بن‌نباته گوید: هنگامی‌که امیرمؤمنان (علیه السلام) به کوفه آمد، چهل صبح با آن‌ها نماز جماعت خواند که [در همه چهل صبح] برایشان سَبِّحِ اسْمَ رَبِّکَ الْأَعْلَی را می‌خواند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۸، ص۴۴
بصایر الدرجات، ج۱، ص۱۳۵/ نورالثقلین
۲
(اعلی/ مقدمه)

الرّسول (صلی الله علیه و آله)- عَنْ عَلِیٍّ (علیه السلام) قَالَ: کَانَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) یُحِبُ هَذِهِ السُّورَهًَْ سَبِّحِ اسْمَ رَبِّکَ الْأَعْلَی.

پیامبر (صلی الله علیه و آله)- امام علی (علیه السلام) فرمود: رسول خدا (صلی الله علیه و آله) سوره‌ی سَبِّحِ اسْمَ رَبِّکَ الْأَعْلَی را دوست می‌داشت.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۸، ص۴۴
بحارالأنوار، ج۸۹، ص۳۲۲/ نورالثقلین
۳
(اعلی/ مقدمه)

الصّادق (علیه السلام)- الْوَاجِبُ عَلَی کُلِّ مُؤْمِنٍ إِذَا کَانَ لَنَا شِیعَهًًْ أَنْ یَقْرَأَ فِی لَیْلَهًِْ الْجُمُعَهًِْ بِالْجُمُعَهًِْ وَ سَبِّحِ اسْمَ رَبِّکَ الْأَعْلَی.

امام صادق (علیه السلام)- از کارهای واجبی که بر عهده‌ی شیعه‌ی معتقد ماست، این است که هنگام شب جمعه سوره‌ی جمعه و سَبِّحِ اسْمَ رَبِّکَ الْأَعْلَی را تلاوت می‌کند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۸، ص۴۴
ثواب الأعمال، ص۱۱۸/ نورالثقلین
۴
(اعلی/ مقدمه)

أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- عَنْ أَبِی حُمَیْصَهًَْ عَنْ عَلِیٍّ (علیه السلام) قَالَ: صَلَّیْتُ خَلْفَهُ عِشْرِینَ لَیْلَهًًْ فَلَیْسَ یَقْرَأُ إِلَّا سَبِّحِ اسْمَ رَبِّکَ الْأَعْلَی وَ قَالَ لَوْ یَعْلَمُونَ مَا فِیهَا لَقَرَأَهَا الرَّجُلُ کُلَّ یَوْمٍ عِشْرِینَ مَرَّهًًْ وَ أَنَّ مَنْ قَرَأَهَا فَکَأَنَّمَا قَرَأَ صُحُفَ مُوسَی وَ إِبْرَاهِیمَ الَّذِی وَفَّی.

امام علی (علیه السلام)- ابو حمیصه از علی (علیه السلام) نقل می‌کند: بیست شب، پشت سر او نماز خواندم و او تنها این سوره را می‌خواند: سَبِّحِ اسْمَ رَبِّکَ الْأَعْلَی، و می‌فرمود: اگر می‌دانستید که چه چیزی در این سوره است، هرکدام از شما، هر روز، ده بار این سوره را می‌خواندید، و هرکس این سوره را بخواند مانند این است که صحیفه‌های موسی (علیه السلام) و ابراهیم (علیه السلام) را که به‌جای آورد، خوانده است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۸، ص۴۴
مستدرک الوسایل، ج۴، ص۲۱۷/ نورالثقلین/ البرهان

ثواب قرائت

۱
(اعلی/ مقدمه)

الصّادق (علیه السلام)- مَنْ قَرَأَ سَبِّحِ اسْمَ رَبِّکَ الْأَعْلَی فِی فَرِیضَهًٍْ أَوْ نَافِلَهًٍْ قِیلَ لَهُ یَوْمَ الْقِیَامَهًِْ ادْخُلِ الْجَنَّهًَْ مِنْ أَیِ أَبْوَابِ الْجَنَّهًِْ شِئْتَ إِنْ شَاءَ اللَّهُ.

امام صادق (علیه السلام)- هرکس سوره: سَبِّحِ اسْمَ رَبِّکَ الْأَعْلَی را در نماز واجب یا مستحبّی بخواند، در روز قیامت به وی گفته می‌شود: «از هر دری که مایل هستی، وارد بهشت شو».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۸، ص۴۴
ثواب الأعمال، ص۱۲۲/ نورالثقلین/ البرهان، فیه: «ان شاءالله» محذوف
۲
(اعلی/ مقدمه)

الرّسول (صلی الله علیه و آله)- مَنْ قَرَأَ هَذِهِ السُّورَهًَْ أَعْطَاهُ اللَّهُ مِنَ الْأَجْرِ بِعَدَدِ کُلِّ حَرْفٍ أُنْزِلَ عَلَی إِبْرَاهِیمَ (علیه السلام) وَ مُوسَی (علیه السلام) وَ مُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) وَ إِذَا قُرِئَتْ عَلَی الْأُذُنِ الْوَجِعَهًِْ زَالَ ذَلِکَ عَنْهَا وَ إِنْ قُرِئَتْ عَلَی الْبَوَاسِیرِ قَلَعَتْهُنَّ وَ بَرِئَ صَاحِبُهُنَّ سَرِیعاً.

پیامبر (صلی الله علیه و آله)- هرکس این سوره را بخواند، خداوند پاداشی معادل تمامی حروفی که بر ابراهیم و موسی و محمّد (صلی الله علیه و آله) نازل کرده است، عطا می‌کند، و هرکس این سوره را بر کسی که به درد گوش مبتلا گشته است، بخواند، درد وی بهبود می‌یابد، و اگر این سوره را بر کسی که به بیماری بواسیر مبتلا شده است، خوانده شود، آن بیماری را ریشه کن می‌کند، و خیلی زود آن شخص بهبود می‌یابد.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۸، ص۴۴
البرهان
۳
(اعلی/ مقدمه)

الرّسول (صلی الله علیه و آله)- مَنْ قَرَأَهَا أُعْطِیَ مِنَ الْأَجْرِ عَشْرَ حَسَنَاتٍ بِعَدَدِ کُلِ حَرْفٍ أُنْزِلَ عَلَی إِبْرَاهِیمَ (علیه السلام) وَ مُوسَی (علیه السلام) وَ عِیسَی (علیه السلام) وَ مُحَمَّد (صلی الله علیه و آله).

پیامبر (صلی الله علیه و آله)- هرکس این سوره را بخواند، خداوند ده‌ها حسنات معادل تمامی حروفی که بر ابراهیم (علیه السلام) و موسی (علیه السلام) و محمّد (صلی الله علیه و آله) نازل کرده است، عطا می‌کند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۸، ص۴۶
المصباح للکفعمی، ص۴۵۰/ نورالثقلین/ نورالثقلین

آیه سَبِّحِ اسْمَ رَبِّكَ الْأَعْلَى [1]

منزّه شمار نام پروردگار بلند مرتبه ات را!

۱
(اعلی/ ۱)

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- قِیلَ مَعنَاهُ قِیلَ بِاسمِ رَبِّکَ الأعلَی.

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- رَبِّکَ الْأَعْلَی گفته شده معنایش یعنی به‌نام خداوند بلند مرتبه.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۸، ص۴۶
بحرالعرفان، ج۱۷، ص۲
۲
(اعلی/ ۱)

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- کَانَ النَّبِیُّ (صلی الله علیه و آله) إِذَا قَرَأَ سَبِّحِ اسْمَ رَبِّکَ الْأَعْلَی قَالَ سُبْحَانَ رَبِّیَ الْأَعْلَی.

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- پیامبر (صلی الله علیه و آله) هرگاه آیه: سَبِّحِ اسْمَ رَبِّکَ الْأَعْلَی می‌خواند. می‌فرمود: سُبْحَانَ رَبِّیَ الْأَعْلَی منزّه است پروردگار بزرگ من.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۸، ص۴۶
مستدرک الوسایل، ج۴، ص۱۸۲/ نورالثقلین
۳
(اعلی/ ۱)

الباقر (علیه السلام)- إِذَا قَرَأْتَ سَبِّحِ اسْمَ رَبِّکَ الْأَعْلَی فَقُلْ: سُبْحَانَ رَبِّیَ الْأَعْلَی، وَ إِنْ کُنْتَ فِی الصَّلَاهًِْ فَقُلْ فِیمَا بَیْنَکَ وَ بَیْنَ نَفْسِکَ.

امام باقر (علیه السلام)- هرگاه آیه: سَبِّحِ اسْمَ رَبِّکَ الْأَعْلَی را خواندی. پس بگو: سُبْحَانَ رَبِّیَ الْأَعْلَی و اگر در نماز بودی در دلت بگو.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۸، ص۴۶
نورالثقلین
۴
(اعلی/ ۱)

الرّضا (علیه السلام)- وَ إِذَا قَرَأَ سَبِّحِ اسْمَ رَبِّکَ الْأَعْلَی قَالَ سِرّاً سُبْحَانَ رَبِّیَ الْأَعْلَی.

امام رضا (علیه السلام)- هرگاه سَبِّحِ اسْمَ رَبِّکَ الْأَعْلَی را می‌خواند، آهسته می‌گفت: سُبْحَانَ رَبِّیَ الْأَعْلَی.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۸، ص۴۶
عیون أخبارالرضا، ج۲، ص۱۸۳/ نورالثقلین
۵
(اعلی/ ۱)

أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- إِذَا قَرَأْتُمْ مِنَ الْمُسَبِّحَاتِ الْأَخِیرَهًِْ فَقُولُوا سُبْحَانَ اللَّهِ الْأَعْلَی.

امام علی (علیه السلام)- وقتی سوره‌های مسبّحات را خواندید، بگویید: سُبْحَانَ رَبِّیَ الْأَعْلَی.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۸، ص۴۶
الخصال، ج۲، ص۶۲۹/ نورالثقلین
۶
(اعلی/ ۱)

الباقر (علیه السلام)- إِذَا قَرَأْتَ سَبِّحِ اسْمَ رَبِّکَ الْأَعْلَی فَقُلْ فِی نَفْسِکَ سُبْحَانَ رَبِّیَ الْأَعْلَی.

امام باقر (علیه السلام)- هرگاه سَبِّحِ اسْمَ رَبِّکَ الْأَعْلَی را خواندی در دلت بگو: سبحان رَبِّیَ الْأَعْلَی.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۸، ص۴۶
مستدرک الوسایل، ج۴، ص۱۸۰/ بحارالأنوار، ج۹، ص۲۴۹/ القمی، ج۲، ص۴۱۶/ عیون أخبارالرضا (ج۲، ص۱۸۲
۷
(اعلی/ ۱)

الرّسول (صلی الله علیه و آله)- قَالَ ابْنُ مَسْعُودٍ قَالَ عَلِیٌّ (علیه السلام) یَا رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) مَا أَقُولُ فِی السُّجُودِ فِی الصَّلَاهًِْ فَنَزَلَ سَبِّحِ اسْمَ رَبِّکَ الْأَعْلَی قَالَ فَمَا أَقُولُ فِی الرُّکُوعِ فَنَزَلَ فَسَبِّحْ بِاسْمِ رَبِّکَ الْعَظِیمِ فَکَانَ أَوَّلَ مَنْ قَالَ ذَلِکَ وَ أَنَّهُ صَلَّی قَبْلَ النَّاسِ کُلِّهِمْ سَبْعَ سِنِینَ وَ أَشْهُراً مَعَ النَّبِیِّ (صلی الله علیه و آله) وَ صَلَّی مَعَ الْمُسْلِمِینَ أَرْبَعَ عَشْرَهًَْ سَنَهًًْ وَ بَعْدَ النَّبِیِّ ثَلَاثِینَ سَنَهًًْ.

پیامبر (صلی الله علیه و آله)- ابن‌مسعود گوید: امام علی (علیه السلام) عرض کرد: «ای رسول خدا (صلی الله علیه و آله)! در رکوع چه بگویم»؟ نازل شد: فَسَبِّحْ بِاسْمِ رَبِّکَ الْعَظِیمِ. عرض کرد: «در سجود چه بگویم»؟ نازل شد: سَبِّحِ اسْمَ رَبِّکَ الْأَعْلَی. او اوِلین کسی بود که گفت. هفت سال و چندی با پیامبر (صلی الله علیه و آله) پیش از خواندن مردم و چهارده سال با مسلمانان و سی سال بعد از پیامبر (صلی الله علیه و آله).

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۸، ص۴۶
بحارالأنوار، ج۳۸، ص۲۰۳
۸
(اعلی/ ۱)

السجّاد (علیه السلام)- إِنَّ لِلَّهِ تَعَالَی مَلَکاً یُقَالُ لَهُ خرقائیل لَهُ ثَمَانِیَهًَْ عَشَرَ أَلْفَ جَنَاحٍ مَا بَیْنَ الْجَنَاحِ إِلَی الْجَنَاحِ خَمْسُمِائَهًِْ عَامٍ فَخَطَر لَهُ خَاطِرٌ هَلْ فَوْقَ الْعَرْشِ شَیْءٌ فَزَادَهُ اللَّهُ تَعَالَی مِثْلَهَا أَجْنِحَهًًْ أُخْرَی فَکَانَ لَهُ سِتٌّ وَ ثَلَاثُونَ أَلْفَ جَنَاحٍ مَا بَیْنَ الْجَنَاحِ إِلَی الْجَنَاحِ خَمْسُمِائَهًِْ عَامٍ ثُمَّ أَوْحَی اللَّهُ إِلَیْهِ أَیُّهَا الْمَلَکُ طِرْ فَطَارَ مِقْدَارَ عِشْرِینَ أَلْفَ عَامٍ لَمْ یَنَلْ رَأْسَ قَائِمَهًٍْ مِنْ قَوَائِمِ الْعَرْشِ ثُمَّ ضَاعَفَ اللَّهُ لَهُ فِی الْجَنَاحِ وَ الْقُوَّهًِْ وَ أَمَرَهُ أَنْ یَطِیرَ فَطَارَ مِقْدَارَ ثَلَاثِینَ أَلْفَ عَامٍ لَمْ یَنَلْ أَیْضاً فَأَوْحَی اللَّهُ إِلَیْهِ أَیُّهَا الْمَلَکُ لَوْ طِرْتَ إِلَی نَفْخِ الصُّورِ مَعَ أَجْنِحَتِکَ وَ قُوَّتِکَ لَمْ تَبْلُغْ إِلَی سَاقِ عَرْشِی فَقَالَ الْمَلَکُ سُبْحَانَ رَبِّیَ الْأَعْلَی فَأَنْزَلَ اللَّهُ عَزَّ‌وَ‌جَلَّ سَبِّحِ اسْمَ رَبِّکَ الْأَعْلَی فَقَالَ النَّبِیُّ (صلی الله علیه و آله) اجْعَلُوهَا فِی سُجُودِکُمْ.

امام سجاد (علیه السلام)- خدا را فرشته‌ایست بنام «خرقائیل» هجده هزار بال دارد که میان هر دو بالش پانصد سال راه است به خاطرش رسید که آیا بالای عرش چیزیست؟ خدا بال‌هایش را دو برابر کرد و دارای سی‌وشش هزار بال شد که میان هر دو بال پانصد سال راه بود و خدا به او وحی کرد بپر ای فرشته، بیست هزار سال پرید و بر سر یک ستون عرش نرسید، و خدا بال و نیرویش را دو چندان کرد و سی هزار سال دیگر پرید و باز هم نرسید، و خدا به او وحی کرد ای فرشته اگر تا دمیدن صور با بال‌هایت بپری به ساق عرشم نرسی. آن فرشته گفت: سَبِّحِ اسْمَ رَبِّکَ الْأَعْلَی. و خدا فرو فرستاد سَبِّحِ اسْمَ رَبِّکَ الْأَعْلَی و پیغمبر (صلی الله علیه و آله) فرمود: «آن را ذکر سجده کنید».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۸، ص۴۶
بحارالأنوار، ج۵۵، ص۳۴/ روضهًْ الواعظین، ج۱، ص۴۷/ البرهان؛ بتفاوت لفظی
۹
(اعلی/ ۱)

أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- الأَصْبَغِ أَنَّهُ سَأَلَ أَمِیرَ‌الْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ‌وَ‌جَلَّ سَبِّحِ اسْمَ رَبِّکَ الْأَعْلَی فَقَالَ مَکْتُوبٌ عَلَی قَائِمَهًِْ الْعَرْشِ قَبْلَ أَنْ یَخْلُقَ اللَّهُ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرَضِینَ بِأَلْفَیْ عَامٍ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ لَا شَرِیکَ لَهُ وَ أَنَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَ رَسُولُهُ فَاشْهَدُوا بِهِمَا وَ أَنَّ عَلِیّاً وَصِیُّ مُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله).

امام علی (علیه السلام)- از اصبغ روایت شده است که وی از امیرمؤمنان علی (علیه السلام) درباره‌ی کلام خداوند عزّوجلّ: سَبِّحِ اسْمَ رَبِّکَ الْأَعْلَی پرسید. حضرت (علیه السلام) فرمود: «دو هزار سال پیش از آنکه خداوند آسمانها و زمینها را بیافریند، بر پایه‌ی عرش نوشته شده بود: لا إلهَ إلا اللهُ، وَحدَهُ لاَ شَرِیکَ لَهُ، وَ إنَّ مُحَمَّداً عَبدُهُ وَ رَسُولُهُ، فَاشهَدُوا بِهِمَا، وَ إنَّ عَلِیّاً وَصِیُّ مُحَمَّد».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۸، ص۴۸
بحارالأنوار، ج۱۶، ص۳۶۵/ القمی، ج۲، ص۴۱۷/ نورالثقلین/ البرهان/ بحارالأنوار، ج۲۷، ص۵

آیه الَّذي خَلَقَ فَسَوَّى [2]

همان خداوندي كه آفريد و موزون ساخت.

آیه وَ الَّذي قَدَّرَ فَهَدى [3]

و همان كس كه اندازه ‌گيري كرد و هدايت نمود.

۱
(اعلی/ ۳)

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- قَدَّرَ الْأَشْیَاءَ فِی التَّقْدِیرِ الْأَوَّلِ ثُمَّ هَدَی إِلَیْهَا مَنْ یَشَاءُ.

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- اشیاء را در اوّل تقدیر کرد؛ بعد هرکه را خواست به آن هدایت نمود.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۸، ص۴۸
بحارالأنوار، ج۵، ص۹۵/ بحارالأنوار، ج۹، ص۲۴۹/ القمی، ج۲، ص۴۱۶

آیه وَ الَّذي أَخْرَجَ الْمَرْعى [4]

و آن كس كه چراگاه را به وجود آورد

۱
(اعلی/ ۴)

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- وَ الَّذِی أَخْرَجَ الْمَرْعی قَالَ أَیِ النَّبَات.

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- منظور از وَالَّذِی أَخْرَجَ الْمرْعَی، یعنی گیاهان است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۸، ص۴۸
بحارالأنوار، ج۹، ص۲۴۹/ نورالثقلین

آیه فَجَعَلَهُ غُثاءً أَحْوى [5]

سپس آن را تيره و خشكيده ساخت.

۱
(اعلی/ ۵)

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- فَجَعَلَهُ بَعْدَ إِخْرَاجِهِ غُثاءً أَحْوی قَالَ یَصِیرُ هَشِیماً بَعْدَ بُلُوغِهِ وَ یَسْوَد.

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- فَجَعَلَهُ غُثاءً أَحْوی بعد آن را خشک کرد و سیاه کرد.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۸، ص۴۸
بحارالأنوار، ج۹، ص۲۴۹/ القمی، ج۲، ص۴۱۶

آیه سَنُقْرِئُكَ فَلا تَنْسى [6]

ما به‌زودي [قرآن را] بر تو مي‌خوانيم و هرگز فراموش نخواهي كرد.

۱
(اعلی/ ۶)

الرّضا (علیه السلام)- ما نَنْسَخْ مِنْ آیَة بِأَنْ نَرْفَعَ حُکْمَهَا أَوْ نُنْسِها بِأَنْ نَرْفَعَ رَسْمَهَا وَ قَدْ تُلِیَ وَ عَنِ الْقُلُوبِ حِفْظَهَا وَ عَنْ قَلْبِکَ یَا مُحَمَّدُ (صلی الله علیه و آله) کَمَا قَالَ سَنُقْرِئُکَ فَلا تَنْسی إِلَّا ما شاءَ اللَّهُ أَنْ یُنْسِیَکَ فَرَفَعَ عَنْ قَلْبِکَ ذِکْرَه.

امام رضا (علیه السلام)- ما نَنْسَخْ مِنْ آیَةٍ (بقره/۱۰۶) یعنی حکم آن را برمی‌داریم أَوْ نُنسِها یعنی نقش آن را محو می‌سازیم و آن را از ذهن‌ها، و ذهن تو ای محمّد (صلی الله علیه و آله)، پاک می‌سازیم؛ چنان‌که خداوند متعال فرمود: سَنُقْرِؤُکَ فَلَا تَنسَی* إِلَّا مَا شَاء اللَّه إِنَّه یعْلَمُ الْجَهرَ وَ مَا یخْفَی یعنی اینکه تو را به فراموشی می‌اندازد و یادش از دل تو محو می‌شود.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۸، ص۴۸
بحارالأنوار، ج۴، ص۱۰۴/ الإمام العسکری، ص۴۹۱
بیشتر