سوره نحل

ثواب قرائت

۱
(نحل/ مقدمه)

الباقر (علیه السلام)- مَنْ قَرَأَ سُورَهًَْ النَّحْلِ فِی کُلِ شَهْرٍ کُفِیَ الْمَغْرَمَ فِی الدُّنْیَا وَ سَبْعِینَ نَوْعاً مِنْ أَنْوَاعِ الْبَلَایَا أَهْوَنُهُ الْجُنُونُ وَ الْجُذَامُ وَ الْبَرَصُ وَ کَانَ مَسْکَنُهُ فِی جَنَّهًِْ عَدْنٍ وَ هِیَ وَسَطُ الْجِنَان.

امام باقر (علیه السلام)- هرکس در هر ماه، سوره‌ی نحل را بخواند، از ضرر و زیان‌های مالی در دنیا [مثل قرض‌دار شدن] مصون می‌ماند، همچنین هفتاد نوع از بلاها و مصیبت‌ها از او دور می‌شود که ساده‌ترین آن‌ها جنون، جذام و بَرَص است. مسکن و مأوایش در بهشت عَدن که در وسط بهشت‌ها قرار دارد خواهد بود.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۷، ص۵۹۰
ثواب الأعمال، ص۱۰۷/ نورالثقلین/ البرهان
۲
(نحل/ مقدمه)

الرّسول (صلی الله علیه و آله)- مَنْ قَرَأَهَا لَمْ یُحَاسِبْهُ اللَّهُ بِمَا أَنْعَمَ عَلَیْهِ فِی دَارِ الدُّنْیَا وَ إِنْ مَاتَ فِی یَوْمِهِ أَوْ لَیْلَتِهِ أُعْطِیَ مِنَ الْأَجْرِ کَالَّذِی مَاتَ فَأَحْسَنَ الْوَصِیَّهًَْ.

پیامبر (صلی الله علیه و آله)- هرکس این سوره را تلاوت کند، خداوند [در قیامت] درباره‌ی نعمت‌هایی که در دنیا به او عطا کرده؛ از او بازخواست نمی‌کند و اگر در آن شب و یا روزی که این سوره را تلاوت کرده بمیرد، ثواب کسی به او داده می‌شود که بهترین وصیّت را کرده و مرده باشد.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۷، ص۵۹۰
المصباح للکفعمی، ص۴۴۱/ نورالثقلین

آیه أَتى أَمْرُاللهِ فَلاتَسْتَعْجِلُوهُ سُبْحانَهُ وَتَعالى عَمّا يُشْرِكُونَ [1]

فرمان خدا [براى مجازات مشرکان]، فرا رسیده است؛ براى آن عجله نکنید! او منزّه و برتر است از آنچه همتاى او قرار می‌دهند!

سبب نزول

۱
(نحل/ ۱)

علی‌ّبن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- أَتی أَمْرُ اللهِ فَلا تَسْتَعْجِلُوهُ قَالَ نَزَلَتْ لَمَّا سَأَلَتْ قُرَیْشٌ رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) أَنْ یُنَزِّلَ عَلَیْهِمُ الْعَذَاب.

علی‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- این آیه وقتی نازل شد که قریش [برای تمسخر پیامبر (صلی الله علیه و آله) و اثبات دروغگوبودن او] از پیامبراکرم (صلی الله علیه و آله) درخواست عذاب نمود.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۷، ص۵۹۰
بحارالأنوار، ج۹، ص۲۲۰/ القمی، ج۱، ص۳۸۲/ نورالثقلین؛ فیه: «العذاب» محذوف

ولایت

۱
(نحل/ ۱)

الصّادق (علیه السلام)- عَنْ عَبْدِالرَّحْمَنِ‌بْنِ‌کَثِیر عَنْ أَبِی‌عَبْدِ‌اللَّهِ (علیه السلام) فِی قَوْلِ اللَّهِ أَتی أَمْرُ اللهِ فَلا تَسْتَعْجِلُوهُ قَالَ هُوَ أَمْرُنَا أَمَرَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ أَلَّا نَسْتَعْجِلَ بِهِ یُؤَیِّدُهُ بِثَلَاثَهًِْ أَجْنَادٍ بِالْمَلَائِکَهًِْ وَ الْمُؤْمِنِینَ وَ الرُّعْبِ وَ خُرُوجُهُ کَخُرُوجِ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) وَ ذَلِکَ قَوْلُهُ عَزَّوَجَلَّ کَما أَخْرَجَکَ رَبُّکَ مِنْ بَیْتِکَ بِالْحَقِّ وَ إِنَّ فَرِیقاً مِنَ الْمُؤْمِنِینَ لَکارِهُونَ.

امام صادق (علیه السلام)- عبدالرّحمن‌بن‌کثیر گوید: امام صادق (علیه السلام) درباره‌ی آیه: أَتَی أَمْرُ اللهِ فَلاَ تَسْتَعْجِلُوهُ فرمود: «منظور، امر (امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف)) ماست؛ خداوند حکم کرده است که درباره‌ی آن عجله نکنیم تا او را با سه لشکر یاری رساند: با ملائکه، مؤمنان و ترس [در دل دشمنان]. خروج قائم (عجل الله تعالی فرجه الشریف) همانند ظهور پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله) است. همان‌گونه که خداوند فرموده است: آن‌چنان بود که پروردگارت تو را از خآن‌هات به حق بیرون آورد، حال آنکه گروهی از مؤمنان ناخشنود بودند. (انفال/۵)

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۷، ص۵۹۰
بحارالأنوار، ج۵۲، ص۳۵۶/ البرهان؛ فیهم: «و ان فریقا ... لکارهون» محذوفٌ
۲
(نحل/ ۱)

المهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف)- عَلِیَّ‌بْنَ‌مَهْزِیَارَ یَقُول ... ثُمَّ تَلَا بِسمِ اللهِ الرَّحمنِ الرَّحیم اَتاها اَمرُنا لَیلا اَو نَهاراً فَجَعَلناها حَصیداً کان لم تُغنِ بِالاَمس فَقُلْتُ سَیِّدِی یَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ مَا الْأَمْرُ قَالَ نَحْنُ أَمْرُ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ وَ جُنُودُه.

امام مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف)- علیّ‌بن‌مهزِیار گوید: [آن حضرت] این آیه‌ی شریفه را قرائت فرمود: «بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ* فرمان ما شب هنگام یا به روز در رسد و چنان از بیخش برکنیم که گویی دیروز در آن مکان هیچ چیز نبوده است. (یونس/۲۴)». عرضکردم: «سرور من! مقصود از أَمْرُ اللهِ در این آیه چیست»؟ فرمود: «امر خداوند عزّوجلّ و لشکر او، ما هستیم».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۷، ص۵۹۲
بحارالأنوار، ج۵۲، ص۴۶/ نورالثقلین

خروج قائم

۱
(نحل/ ۱)

الصّادق (علیه السلام)- إِنَّ أَوَّلَ مَنْ یُبَایِعُ الْقَائِمَ (عجل الله تعالی فرجه الشریف) جَبْرَئِیلُ (علیه السلام) یَنْزِلُ فِی صُورَهًِْ طَیْرٍ أَبْیَضَ فَیُبَایِعُهُ ثُمَّ یَضَعُ رِجْلًا عَلَی بَیْتِ اللَّهِ الْحَرَامِ وَ رِجْلًا عَلَی بَیْتِ الْمَقْدِسِ ثُمَّ یُنَادِی بِصَوْتٍ طَلْقٍ ذَلْقٍ تَسْمَعُهُ الْخَلَائِقُ أَتی أَمْرُ اللهِ فَلا تَسْتَعْجِلُوه.

امام صادق (علیه السلام)- اوّلین کسی که با قائم (عجل الله تعالی فرجه الشریف) بیعت می‌کند، جبرئیل (علیه السلام) است که به صورت پرنده‌ای سفید نزد حضرت آمده با او بیعت می‌کند، سپس یک پایش را بر بیت‌اللهالحرام و دیگری را بر بیتالمقدّس می‌گذارد؛ سپس با صدای بلندی که همگان آن را می‌شنوند ندا می‌دهد: أَتَی أَمْرُ اللهِ فَلاَ تَسْتَعْجِلُوهُ.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۷، ص۵۹۲
بحارالأنوار، ج۵۲، ص۲۸۵/ العیاشی، ج۲، ص۲۵۴؛ «رفیع» محذوف و فی موضعه: «طلق ذلق»/ نورالثقلین؛ فیه: «طلق» محذوف/ کمال الدین، ج۲، ص۶۷۱/ البرهان
۲
(نحل/ ۱)

الصّادق (علیه السلام)- إِذَا أَرَادَ اللَّهُ قِیَامَ الْقَائِمِ بَعَثَ جَبْرَئِیلَ فِی صُورَهًِْ طَائِرٍ أَبْیَضَ، فَیَضَعُ إِحْدَی رِجْلَیْهِ عَلَی الْکَعْبَهًِْ، وَ الْأُخْرَی عَلَی بَیْتِ الْمَقْدِسِ، ثُمَ یُنَادِی بِأَعْلَی صَوْتِهِ: أَتی أَمْرُ اللهِ فَلا تَسْتَعْجِلُوه قَالَ: فَیَحْضُرُ الْقَائِمُ فَیُصَلِّی عِنْدَ مَقَامِ إِبْرَاهِیمَ (علیه السلام) رَکْعَتَیْنِ، ثُمَّ یَنْصَرِفُ، وَ حَوَالَیْهِ أَصْحَابُهُ، وَ هُمْ ثَلَاثُمِائَهًٍْ وَ ثَلَاثَهًَْ عَشَرَ رَجُلًا، إِنَّ فِیهِمْ لَمَنْ یَسْرِی مِنْ فِرَاشِهِ لَیْلًا، فَیَخْرُجُ وَ مَعَهُ الْحَجَرُ، فَیُلْقِیهِ فَتَعْشُبُ الْأَرْض.

امام صادق (علیه السلام)- وقتی خداوند ظهور قائم (عجل الله تعالی فرجه الشریف) را اراده کند، جبرئیل (علیه السلام) به صورت پرنده‌ای سفید رنگ می‌آید و یک پایش را بر کعبه و دیگری را در بیتالمقدّس قرار می‌دهد و با بلندترین صوت ندا می‌دهد: أَتَی أَمْرُ اللهِ فَلاَ تَسْتَعْجِلُوهُ. سپس قائم (عجل الله تعالی فرجه الشریف) [در کعبه] حاضر می‌شود و کنار مقام ابراهیم (علیه السلام) دو رکعت نماز به‌جا می‌آورد و آنگاه به راه می‌افتد. سیصدوسیزده نفر از اصحاب حضرت، اطراف او را گرفته‌اند، در میان آن‌ها کسانی هستند که [در شب منتهی به روز ظهور، از وطن خود و به صورتی شگفت‌انگیز] شبانه بستر خود را ترک کرده و به‌سوی او روان می‌شوند. حضرت قائم (عجل الله تعالی فرجه الشریف) خروج می‌کند، درحالی‌که در دست خویش، سنگی دارد که آن را بر زمین می‌افکند و همه جا را سرسبز می‌کند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۷، ص۵۹۲
دلایل الإمامهًْ، ص۴۷۲/ البرهان

فرمان خدا [برای مجازات مشرکان]، فرا رسیده است؛ برای آن عجله نکنید! او منزّه و برتر است از آنچه همتای او قرار می‌دهند

۱ -۱
(نحل/ ۱)

الصّادق (علیه السلام)- عَنْ هِشَامِ‌بْنِ‌سَالِمٍ عَن أبِی‌عَبدالله (علیه السلام) قَال سَأَلْتُهُ عَنْ قَوْلِ اللَّهِ أَتی أَمْرُ اللهِ فَلا تَسْتَعْجِلُوهُ قَالَ إِذَا أَخْبَرَ اللَّهُ النَّبِیَّ بِشَیْءٍ إِلَی وَقْتٍ فَهُوَ قَوْلُهُ أَتی أَمْرُ اللهِ فَلا تَسْتَعْجِلُوهُ حَتَّی یَأْتِیَ ذَلِکَ الْوَقْتُ وَ قَالَ إِنَّ اللَّهَ إِذَا أَخْبَرَ أَنَّ شَیْئاً کَائِنٌ فَکَأَنَّهُ قَدْ کَانَ.

امام صادق (علیه السلام)- هشامِ‌بنِ‌سالمٍ گوید: «از امام صادق (علیه السلام) تفسیر آیه: أَتی أَمْرُ اللهِ فَلا تَسْتَعْجِلُوهُ را پرسیدم». فرمود: «وقتی خداوند در مورد زمان وقوع یک اتفاق به پیامبر (صلی الله علیه و آله) خبر می‌دهد که زمان آن رسیده است، مانند این آیه که می‌فرماید: أَتی أَمْرُ اللهِ فَلا تَسْتَعْجِلُوهُ؛ به این معناست که زمان آن خواهد رسید». و [در جایی دیگر] فرمود: «وقتی خداوند خبر می‌دهد که کاری انجام شد مثل این است که انجام شده است [و اراده‌ی او، فعل اوست]»».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۷، ص۵۹۲
بحارالأنوار، ج۵۲، ص۱۰۹/ العیاشی، ج۲، ص۲۵۴/ نورالثقلین

آیه يُنَزِّلُ الْمَلائِكَةَ بِالرُّوحِ مِنْ أَمْرِهِ عَلى مَنْ يَشاءُ مِنْ عِبادِهِ أَنْ أَنْذِرُوا أَنَّهُ لا إِلهَ إِلاَّ أَنَا فَاتَّقُونِ [2]

فرشتگان را با روح [و وحى الهى] به فرمانش بر هرکس از بندگانش بخواهد نازل می‌کند [و به آنها دستور می‌دهد] که [مردم را] انذار کنید [و بگویید:] معبودى جز من نیست؛ از [مخالفت دستور] من، بپرهیزید!

فرشتگان را با روح [و وحی الهی] به فرمانش بر هرکس از بندگانش بخواهد نازل می‌کند [و به آنها دستور می‌دهد]

۱ -۱
(نحل/ ۲)

أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- عَنْ سَعْدٍ الْإِسْکَافِ قَالَ أَتَی رَجُلٌ أَمِیرَالْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) یَسْأَلُهُ عَنِ الرُّوحِ أَ لَیْسَ هُوَ جَبْرَئِیلُ (علیه السلام) فَقَالَ لَهُ أَمِیرُالْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) جَبْرَئِیلُ (علیه السلام) مِنَ الْمَلَائِکَهًِْ وَ الرُّوحُ غَیْرُ جَبْرَئِیلُ (علیه السلام) فَکَرَّرَ ذَلِکَ عَلَی الرَّجُلِ فَقَالَ لَهُ لَقَدْ قُلْتَ عَظِیماً مِنَ الْقَوْلِ مَا أَحَدٌ یَزْعُمُ أَنَّ الرُّوحَ غَیْرُ جَبْرَئِیلُ (علیه السلام) فَقَالَ لَهُ أَمِیرُالْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) إِنَّکَ ضَالٌّ تَرْوِی عَنْ أَهْلِ الضَّلَالِ یَقُولُ اللَّهُ تَعَالَی لِنَبِیِّهِ (صلی الله علیه و آله) أَتی أَمْرُ اللهِ فَلا تَسْتَعْجِلُوهُ سُبْحانَهُ وَ تَعالی عَمَّا یُشْرِکُونَ یُنَزِّلُ الْمَلائِکَةَ بِالرُّوحِ وَ الرُّوحُ غَیْرُ الْمَلَائِکَهًِْ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَیْهِمْ.

امام علی (علیه السلام)- سعد اسکاف گوید: «شخصی نزد امیرالمؤمنین (علیه السلام) آمد و از او درباره‌ی روح پرسید: «آیا روح همان جبرئیل (علیه السلام) نیست»؟ امام (علیه السلام) فرمود: «جبرئیل (علیه السلام) از ملائکه است، روح غیر از جبرئیل (علیه السلام) است». و این جمله را برای او تکرار کرد. آن مرد عرض کرد: «کلام بزرگی می‌گویی، هیچ‌کس نمیگوید روح، مخلوقی غیر از جبرئیل (علیه السلام) است». امیرالمؤمنین (علیه السلام) به او فرمود: «تو گمراهی و از گمراهان روایت میکنی؛ خداوند به پیامبرش فرمود: أَتَی أَمْرُ اللهِ فَلاَ تَسْتَعْجِلُوهُ سُبْحَانَهُ وَتَعَالَی عَمَّا یُشْرِکُونَ* یُنَزِّلُ الْمَلآئِکَةَ بِالْرُّوحِ پس روح، مخلوقی غیر از ملائکه است که درود خدا بر آن‌ها باد».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۷، ص۵۹۴
الکافی، ج۱، ص۲۷۴/ بحارالأنوار، ج۲۵، ص۶۴/ الغارات، ج۱، ص۱۰۷/ مستدرک الوسایل، ج۷، ص۴۶۳/ نورالثقلین/ البرهان
۱ -۲
(نحل/ ۲)

الباقر (علیه السلام)- جَبْرَئِیلُ (علیه السلام) الَّذِی نُزِّلَ عَلَی الْأَنْبِیَاءِ (علیهم السلام) وَ الرُّوحُ تَکُونُ مَعَهُمْ وَ مَعَ الْأَوْصِیَاءِ لَا تُفَارِقُهُمْ.

امام باقر (علیه السلام)- جبرئیل (علیه السلام)، کسی است که بر پیامبران نازل می‌شود؛ امّا روح همیشه همراه پیامبران و اوصیاء (علیهم السلام) است و از آن‌ها جدا نمی‌شود.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۷، ص۵۹۴
بحارالأنوار، ج۲۵، ص۶۳/ البرهان
۱ -۳
(نحل/ ۲)

الرّضا (علیه السلام)- إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ قَدْ أَیَّدَنَا بِرُوحٍ مِنْهُ مُقَدَّسَهًٍْ مُطَهَّرَهًٍْ لَیْسَتْ بِمَلَکٍ لَمْ تَکُنْ مَعَ أَحَدٍ مِمَّنْ مَضَی إِلَّا مَعَ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) وَ هِیَ مَعَ الْأَئِمَّهًِْ مِنَّا تُسَدِّدُهُمْ وَ تُوَفِّقُهُمْ وَ هُوَ عَمُودٌ مِنْ نُورٍ بَیْنَنَا وَ بَیْنَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَل.

امام رضا (علیه السلام)- خداوند ما را با روحی از جانب خود تأیید کرده؛ روحی مقدّس و پاک که از ملائکه نیست و با هیچیک از پیامبران گذشته جز پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله) نبوده است. آن روح با امامانِ از ما اهل‌بیت است که آن‌ها را تقویت و توفیق میدهد. او استوانه‌ای از نور بین ما و خداست.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۷، ص۵۹۴
عیون اخبار الرضا (ج۲، ص۲۰۰
۱ -۴
(نحل/ ۲)

الصّادق (علیه السلام)- إِنَّهُ کَانَ مَعَ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) خَلَقَ أَعْظَمُ مِنْ جَبْرَئِیلَ وَ مِیکَائِیلَ کَانَ یوفقه وَ یُسَدِّدُهُ وَ هُوَ مَعَ الْأَئِمَّهًِْ مِنْ بَعْدَهُ.

امام صادق (علیه السلام)- روح، مخلوقی با عظمت‌تر از جبرئیل و میکائیل است که همراه رسول خدا (صلی الله علیه و آله) بوده و او را تقویت می‌کرده و پس از پیامبر (صلی الله علیه و آله)، روح همراه امامان (است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۷، ص۵۹۴
بحارالأنوار، ج۲۵، ص۶۱
۱ -۵
(نحل/ ۲)

علی‌ّبن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- قَوْلُهُ یُنَزِّلُ الْمَلائِکَةَ بِالرُّوحِ مِنْ أَمْرِهِ یَعْنِی بِالْقُوَّهًِْ الَّتِی جَعَلَهَا اللَّهُ فِیهِم.

علی‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- سخن خداوند: یُنَزِّلُ الْمَلآئِکَةَ بِالْرُّوحِ مِنْ أَمْرِهِ یعنی ملائکه با نیرویی که خدا در آن‌ها قرار داده است نازل می‌شوند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۷، ص۵۹۴
بحارالأنوار، ج۹، ص۲۲۰/ القمی، ج۱، ص۳۸۲/ البرهان
۱ -۶
(نحل/ ۲)

الباقر (علیه السلام)- عَنْ أَبِی‌جَعْفَرٍ (علیه السلام) فِی قَوْلِهِ عَلی مَنْ یَشاءُ مِنْ عِبادِهِ أَنْ أَنْذِرُوا أَنَّهُ لا إِلهَ إِلَّا أَنَا فَاتَّقُونِ یَقُولُ بِالْکِتَابِ وَ النُّبُوَّهًِْ.

امام باقر (علیه السلام)- امام باقر (علیه السلام) درباره‌ی آیه: عَلَی مَن یَشَاءُ مِنْ عِبَادِهِ أَنْ أَنذِرُواْ أَنَّهُ لاَ إِلَهَ إِلاَّ أَنَاْ فَاتَّقُونِ فرمود: «یعنی ملائکه با کتاب و [ابلاغ منصب] پیامبری [نازل می‌شوند تا کتاب آسمانی و مقام نبوّت را به کسی بدهند تا به‌واسطه‌ی آن مردم را انذار کند».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۷، ص۵۹۴
بحارالأنوار، ج۹، ص۲۲۰/ القمی، ج۱، ص۳۸۲/ البرهان

که [مردم را] انذار کنید؛ [و بگویید:] معبودی جز من نیست؛ از [مخالفت دستور] من، بپرهیزید

۲ -۱
(نحل/ ۲)

الباقر (علیه السلام)- تُفَقِّهُهُمْ وَ تُسَدِّدُهُمْ مِنْ عِنْدِ اللَّهِ وَ إِنَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) وَ بِهِمَا عُبِدَ اللَّهُ وَ اسْتَعْبَدَ اللَّهُ عَلَی هَذَا الْجِنَّ وَ الْإِنْسَ وَ الْمَلَائِکَهًَْ وَ لَمْ یَعْبُدِ اللَّهَ مَلَکٌ وَ لَا نَبِیٌّ وَ لَا إِنْسَانٌ وَ لَا جَانٌّ إِلَّا بِشَهَادَهًِْ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَ أَنَّ مُحَمَّداً رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) وَ مَا خَلَقَ اللَّهُ خَلْقاً إِلَّا لِلْعِبَادَهًِْ.

امام باقر (علیه السلام)- ملائکه، امامان و پیامبران (را از جانب خدا تقویت و توفیق می‌دهند؛ [آنچه ملائکه نازل می‌کنند این است که] خدایی جز الله نیست و محمّد (صلی الله علیه و آله) فرستاده‌ی خداست، به‌واسطه‌ی این دو شهادت است که پرستش خدا انجام می‌شود و خداوند از جنّیان و انسان‌ها و ملائکه خواسته که به‌واسطه‌ی این دو شهادت خدا را عبادت کنند؛ هیچ فرشته و پیامبر و انسان و جنّی خدا را عبادت نمی‌کند مگر به‌واسطه‌ی شهادت به لا اله اله الله و محمداً رسول الله؛ و خداوند مخلوقات را فقط برای عبادت خلق کرده است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۷، ص۵۹۴
بحارالأنوار، ج۲۵، ص۶۳/ البرهان

آیه خَلَقَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ بِالْحَقِّ تَعالى‌ عَمَّا يُشْرِكُون [3]

آسمان‌ها و زمين را به حق آفريد؛ او برتر است از اينكه همتايى براى او قرار مى‌دهند!

آیه خَلَقَ الْإِنْسانَ مِنْ نُطْفَةٍ فَإِذا هُوَ خَصيمٌ مُبينٌ [4]

انسان را از نطفه‌ي بى‌ارزشى آفرید؛ و [این موجود ضعیف] سرانجام [موجودى فصیح و] مدافع گویا و آشکار خویش گردید.

۱
(نحل/ ۴)

علی‌ّبن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- خَلَقَ الْإِنْسانَ مِنْ نُطْفَةٍ فَإِذا هُوَ خَصِیمٌ مُبِینٌ قَالَ خَلَقَهُ مِنْ قَطْرَهًٍْ مِنْ مَاءٍ مُنْتِنٍ فَیَکُونُ خَصِیماً مُتَکَلِّماً بَلِیغاً.

علی‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- خَلَقَ الإِنسَانَ مِن نُّطْفَةٍ فَإِذَا هُوَ خَصِیمٌ مُّبِینٌ؛ یعنی او را از یک قطره آب پَست آفرید. پس انسان، دشمنی متکلّم و بلیغ شد.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۷، ص۵۹۶
بحارالأنوار، ج۵۷، ص۳۷۵/ القمی، ج۱، ص۳۸۲/ البرهان/ نورالثقلین

آیه وَ الْأَنْعامَ خَلَقَها لَكُمْ فيها دِفْ‌ءٌ وَ مَنافِعُ وَ مِنْها تَأْكُلُونَ [5]

و چهارپایان را براى شما آفرید؛ درحالى‌که در آن‌ها وسیله‌ي پوشش و منافع دیگرى است؛ و از [گوشت و شیر] آن‌ها مىخورید.

۱
(نحل/ ۵)

أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- أَفْضَلُ مَا یَتَّخِذُهُ الرَّجُلُ فِی مَنْزِلِهِ لِعِیَالِهِ الشَّاهًُْ فَمَنْ کَانَ فِی مَنْزِلِهِ شَاهًٌْ قَدَّسَتْ عَلَیْهِ الْمَلَائِکَهًُْ مَرَّتَیْنِ فِی کُلِّ یَوْمٍ وَ کَذَلِکَ فِی الثَّلَاثِ یَقُولُ بُورِکَ فِیکُم.

امام علی (علیه السلام)- بهترین چیزی که مرد در خانه برای خانواده‌ی خود تهیه می‌کند، گوسفند است؛ هرکه یک گوسفند در منزل دارد ملائکه روزی یک بار او را تقدیس می‌کنند. و اگر دو گوسفند دارد روزی دو بار او را تقدیس می‌کنند. و در سه گوسفند سه بار به او می‌گویند: «مبارک باشید».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۷، ص۵۹۶
نورالثقلین
۲
(نحل/ ۵)

الرّسول (صلی الله علیه و آله)- عَنِ الصَّادِقِ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ (علیه السلام) عَنْ أَبِیهِ عَنْ آبَائِهِ (علیه السلام) قَالَ: سُئِلَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) أَیُّ الْمَالِ خَیْرٌ قَالَ زَرْعٌ زَرَعَهُ صَاحِبُهُ وَ أَصْلَحَهُ وَ أَدَّی حَقَّهُ یَوْمَ حَصادِهِ قِیلَ یَا رَسُولَ اللَّهِ فَأَیُّ الْمَالِ بَعْدَ الزَّرْعِ خَیْرٌ قَالَ رَجُلٌ فِی غَنَمِهِ قَدْ تَبِعَ بِهَا مَوَاضِعَ الْقَطْرِ یُقِیمُ الصَّلَاهًَْ وَ یُؤْتِی الزَّکَاهًَْ قِیلَ یَا رَسُولَ اللَّهِ فَأَیُّ الْمَالِ بَعْدَ الْغَنَمِ خَیْرٌ قَالَ الْبَقَرُ تَغْدُو بِخَیْرٍ وَ تَرُوحُ بِخَیْرٍ قِیلَ یَا رَسُولَ اللَّهِ فَأَیُّ الْمَالِ بَعْدَ الْبَقَرِ خَیْرٌ قَالَ الرَّاسِیَاتُ فِی الْوَحَلِ وَ الْمُطْعِمَاتُ فِی الْمَحْلِ نِعْمَ الشَّیْءُ النَّخْلُ مَنْ بَاعَهُ فَإِنَّمَا ثَمَنُهُ بِمَنْزِلَهًِْ رَمَادٍ عَلَی رَأْسِ شَاهِقَهًٍْ اشْتَدَّتْ بِهِ الرِّیحُ فِی یَوْمٍ عاصِفٍ إِلَّا أَنْ یُخْلِفَ مَکَانَهَا قِیلَ یَا رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) فَأَیُ الْمَالِ بَعْدَ النَّخْلِ خَیْرٌ فَسَکَتَ فَقَالَ لَهُ رَجُلٌ فَأَیْنَ الْإِبِلُ قَالَ فِیهَا الشَّقَاءُ وَ الْجَفَاءُ وَ الْعَنَاءُ وَ بُعْدُ الدَّارِ تَغْدُو مُدْبِرَهًًْ وَ تَرُوحُ مُدْبِرَهًًْ لَا یَأْتِی خَیْرُهَا إِلَّا مِنْ جَانِبِهَا الْأَشْأَمِ.

پیامبر (صلی الله علیه و آله)- امام علی (علیه السلام) می‌فرماید: از رسولخدا (صلی الله علیه و آله) سؤال شد: «کدام ثروت بهتر است»؟ فرمود: «زراعتی که صاحبش آن را به دست خود کاشته و به هنگام دِرو زکات آن را پرداخته است». عرض شد: «پس از کشاورزی کدام ثروت بهتر است»؟ فرمود: «گوسفندداری که خود گوسفندانش را در چراگاه‌های بارانگیر میچراند و نماز میخواند و زکات میدهد». عرض شد: «پس از گوسفند کدام ثروت بهتر است»؟ فرمود: «گاو که صبح و شام به صاحبش خیر میرساند [و شیر میدهد]». عرض شد: «پس از گاو کدام دارایی بهتر است»؟ فرمود: «درختانی که در گل استوار شده‌اند و در خشکسالی خوراک مردم را تأمین میکنند؛ چه خوب چیزی است درخت خرما؛ هرکس آن را بفروشد [ضرر کرده و] بهایش مانند خاکستری است که در قلّه‌ی بلندی باشد و در روز طوفانی تند بادی بر آن بوزد. مگر اینکه به‌جای آن درخت درخت دیگری بنشاند». عرض شد: «ای رسول خدا (صلی الله علیه و آله)! پس از درخت خرما چه مالی بهتر است»؟ حضرت سکوت نمود. مردی عرضکرد: «پس چرا درباره‌ی شتر چیزی نفرمودید»؟ فرمود: «بدبختی، بدخویی، رنج و دربه‌دری در شترداری است که صبح و شام قصد پشت کردن [و فرار] دارد و خیری ندهد مگر از آن سوی، که شوم‌تر است. (خیرش خود شر است)».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۷، ص۵۹۶
بحارالأنوار، ج۱۰۰، ص۶۴/ نورالثقلین
۳
(نحل/ ۵)

علی‌ّبن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- وَ الدِّفْءُ حَوَاشِی الْإِبِلِ وَ یُقَالُ بَلْ هِیَ الْأَدْفَاءُ مِنَ الْبُیُوتِ وَ الثِّیَابِ.

علی‌ابن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- دِفْء یعنی کرک و پشم شتر و یا گفته شده هر آنچه با آن گرم می‌شوند مثل خانه، لباس.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۷، ص۵۹۶
بحارالأنوار، ج۶۱، ص۱۱۹/ القمی، ج۱، ص۳۸۲/ البرهان/ نورالثقلین
۴
(نحل/ ۵)

علی‌ّبن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- دِفْءٌ أَیْ مَا یَسْتَدْفِئُونَ بِهِ مِمَّا یُتَّخَذُ مِنْ صُوفِهَا وَ وَبَرِهَا.

علی‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- دِفْء یعنی هرچه که خود را با آن گرم می‌کنند مثل پشم و موی چهارپایان.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۷، ص۵۹۸
بحارالأنوار، ج۶۱، ص۱۱۹/ القمی، ج۱، ص۳۸۲/ البرهان
بیشتر