آیه ۴۳ - سوره نحل

آیه وَ ما أَرْسَلْنا مِنْ قَبْلِكَ إِلاَّ رِجالاً نُوحي إِلَيْهِمْ فَسْئَلُوا أَهْلَ الذِّكْرِ إِنْ كُنْتُمْ لا تَعْلَمُونَ [43]

و پیش از تو، جز مردانى که به آن‌ها وحى مىکردیم، نفرستادیم. اگر نمي‌دانید، از آگاهان بپرسید.

سبب نزول

۱
(نحل/ ۴۳)

أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- السُّدِّیِّ قَالَ کُنْتُ عِنْدَ عُمَرَبْنِ‌الْخَطَّابِ إِذْ أَقْبَلَ کَعْبُ‌بْنُ‌الْأَشْرَفِ وَ مَالِکُ‌بْنُ الصَّیْفِیِّ وَ حُیَیُّ‌بْنُ‌أَخْطَبَ فَقَالُوا إِنَّ فِی کِتَابِکُمْ وَ جَنَّةٍ عَرْضُهَا السَّماواتُ وَ الْأَرْضُ إِذَا کَانَ سَعَهًُْ جَنَّهًٍْ وَاحِدَهًٍْ کَسَبْعِ سَمَاوَاتٍ وَ سَبْعِ أَرَضِینَ فَالْجِنَانُ کُلُّهَا یَوْمَ الْقِیَامَهًِْ أَیْنَ یَکُونُ فَقَالَ عُمَرُ لَا أَعْلَمُ فَبَیْنَمَا هُمْ فِی ذَلِکَ إِذْ دَخَلَ عَلِیٌّ (علیه السلام) فَقَالَ فِی أَیِّ شَیْءٍ أَنْتُمْ فَالْتَفَتَ الْیَهُودِیُّ وَ ذَکَرَ الْمَسْأَلَهًَْ فَقَالَ (علیه السلام) لَهُمْ خَبِّرُونِی مِنَ النَّهَارِ إِذَا أَقْبَلَ اللَّیْلُ أَیْنَ یَکُونُ وَ اللَّیْلُ إِذَا أَقْبَلَ النَّهَارُ أَیْنَ یَکُونُ فَقَالَ لَهُ فِی عِلْمِ اللَّهِ یَکُونُ قَالَ عَلِیٌّ (علیه السلام)کَذَلِکَ الْجِنَانُ تَکُونُ فِی عِلْمِ اللَّهِ فَجَاءَ عَلِیٌّ (علیه السلام) إِلَی النَّبِیِّ (صلی الله علیه و آله) وَ أَخْبَرَهُ بِذَلِکَ فَنَزَلَ فَسْئَلُوا أَهْلَ الذِّکْرِ إِنْ کُنْتُمْ لا تَعْلَمُونَ.

امام علی (علیه السلام)- سُدی گوید: نزد عمربنخطّاب بودم، در آن هنگام کعب‌بن‌الاشرف، مالک‌بن‌صیفی و حین‌بن‌اخطب پیش آمده و گفتند: «در کتاب شما (قرآن) آمده است آن بهشت که پهنایش به قدر همه‌ی آسمان‌ها و زمین است (آل‌عمران/۱۳۳). اگر وسعت یک بهشت به اندازه‌ی هفت آسمان و هفت زمین است، پس همه‌ی بهشت در روز قیامت کجا جای می‌گیرند»؟ عمر گفت: «نمی‌دانم»! در همان حال که آن‌ها به بیان این سخنان مشغول بودند، علی (علیه السلام) وارد شد و فرمود: «شما درباره‌ی چه موضوعی سخن میگفتید»؟ فرد یهودی روی کرده و مسئله را بیان نمود. علی (علیه السلام) فرمود: «به من بگویید هنگامی که شب فرا میرسد، روز کجا میرود؟ و هنگامی که روز فرا میرسد شب کجا میرود»؟ پس [یهودی] به او گفت: «در علم خدا میرود». علی (علیه السلام) فرمود: «بهشت نیز اینچنین در علم خدا میرود». پس علی (علیه السلام) نزد پیامبر (صلی الله علیه و آله) آمده و او را از این ماجرا مطّلع کرد. پس این آیه نازل شد: فَسْئَلُوا أَهْلَ الذِّکْرِ إِنْ کُنْتُمْ لا تَعْلَمُون.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۷، ص۶۴۰
بحارالأنوار، ج۴۰، ص۱۷۴/ المناقب، ج۲، ص۳۵۲/ البرهان؛ «فألقی» بدل «فالتفت»

بپرسید

۱ -۱
(نحل/ ۴۳)

أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- وَ أَصْلُ الْإِیمَانِ الْعِلْمُ وَ قَدْ جَعَلَ اللَّهُ تَعَالَی لَهُ أَهْلًا نَدَبَ إِلَی طَاعَتِهِمْ وَ مَسْأَلَتِهِمْ فَقَالَ فَسْئَلُوا أَهْلَ الذِّکْرِ إِنْ کُنْتُمْ لا تَعْلَمُون.

امام علی (علیه السلام)- اصل ایمان علم است و خداوند برای علم، اهلی معیّن کرده و مردم را به اطاعت و سؤال از آن‌ها دعوت کرده و فرموده است: فَسْئَلُوا أَهْلَ الذِّکْرِ إِنْ کُنْتُمْ لا تَعْلَمُونَ.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۷، ص۶۴۲
بحارالأنوار، ج۶۶، ص۸۰/ بحارالأنوار، ج۹۰، ص۵۷

ذکر، همان قرآن است

۱
(نحل/ ۴۳)

الباقر (علیه السلام)- الذِّکْرُ الْقُرْآنُ وَ نَحْنُ الْمَسْئُولُونَ.

امام باقر (علیه السلام)- ذکر یعنی قرآن و [ما اهل آن هستیم و] از ما باید سؤال شود.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۷، ص۶۴۲
بحارالأنوار، ج۲۳، ص۱۸۰/ بصایرالدرجات، ص۴۱/ مستدرک الوسایل، ج۱۷، ص۲۷۹/ نورالثقلین
۲
(نحل/ ۴۳)

الصّادق (علیه السلام)- الْکِتَابُ هُوَ الذِّکْرُ وَ أَهْلُهُ آلُ مُحَمَّدٍ (علیهم السلام) أَمَرَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ بِسُؤَالِهِمْ وَ لَمْ یُؤْمَرُوا بِسُؤَالِ الْجُهَّالِ وَ سَمَّی اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ الْقُرْآنَ ذِکْراً فَقَالَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی وَ أَنْزَلْنا إِلَیْکَ الذِّکْرَ لِتُبَیِّنَ لِلنَّاسِ ما نُزِّلَ إِلَیْهِمْ وَ لَعَلَّهُمْ یَتَفَکَّرُونَ.

امام صادق (علیه السلام)- قرآن، ذکر است و خاندان محمّد (علیهم السلام) اهل آن ذکر هستند که خداوند عزّوجلّ امر کرده از آن‌ها سؤال شود و نه از جاهلان. خداوند خود، قرآن را ذکر نامیده و فرموده است: تا آنچه را برای مردم نازل شده است برایشان بیان کنی و باشد که بیندیشند. (نحل/۴۴)

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۷، ص۶۴۲
الکافی، ج۱، ص۲۹۵/ بحارالأنوار، ج۲۳، ص۱۸۱/ بصایرالدرجات، ص۴۱/ وسایل الشیعهًْ، ج۲۷، ص۶۶/ مستدرک الوسایل، ج۱۷، ص۲۸۰
۳
(نحل/ ۴۳)

الصّادق (علیه السلام)- إِیَّاکُمْ وَ تَقَحُّمَ الْمَهَالِکِ بِاتِّبَاعِ الْهَوَی وَ الْمَقَایِیسِ قَدْ جَعَلَ اللَّهُ لِلْقُرْآنِ أَهْلًا أَغْنَاکُمْ بِهِمْ عَنْ جَمِیعِ الْخَلَائِقِ لَا عِلْمَ إِلَّا مَا أُمِرُوا بِهِ قَالَ اللَّهُ تَعَالَی فَسْئَلُوا أَهْلَ الذِّکْرِ إِنْ کُنْتُمْ لا تَعْلَمُونَ إِیَّانَا عَنِّی.

امام صادق (علیه السلام)- از افتادن در مهلکه‌ها به‌سبب پیروی از هوی و هوس و قیاسها بپرهیزید. خداوند برای قرآن اهل و دانشمند مقرر کرده و شما را [به‌واسطه‌ی آنان] از همه‌ی مردم بی‌نیاز کرده است. و علم همان است که آنان بدان فرمان دهند. خداوند فرموده: فَسْئَلُوا أَهْلَ الذِّکْرِ إِنْ کُنْتُمْ لا تَعْلَمُونَ و مقصود از أَهْلَ الذِّکْرِ، ما هستیم.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۷، ص۶۴۲
بحارالأنوار، ج۲، ص۳۱۲/ کنزالفواید، ج۲، ص۲۰۹/ مستدرک الوسایل، ج۱۷، ص۲۵۷

ذکر رسول خدا و اهل بیت اهل ذکر هستند

۱
(نحل/ ۴۳)

الرّسول (صلی الله علیه و آله)- قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) الذِّکْرُ أَنَا وَ الْأَئِمَّهًُْ (علیهم السلام) أَهْلُ الذِّکْرِ.

پیامبر (صلی الله علیه و آله)- من، ذکر هستم و ائمّه‌ی معصومین (علیهم السلام)، أَهْلُ الذِّکْرِ هستند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۷، ص۶۴۲
الکافی، ج۱، ص۲۱۰/ بحارالأنوار، ج۱۶، ص۳۵۹/ تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص۲۵۹/ وسایل الشیعهًْ، ج۲۷، ص۶۳/ نورالثقلین
۲
(نحل/ ۴۳)

الصّادق (علیه السلام)- الذِّکْرُ مُحَمَّدٌ (صلی الله علیه و آله) وَ نَحْنُ أَهْلُهُ الْمَسْئُولُون.

امام صادق (علیه السلام)- ذکر، محمّد (صلی الله علیه و آله) است و ما اهل بیت او، همان کسانی هستیم که باید از آن‌ها [مشکلات و سؤال] پرسیده شود.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۷، ص۶۴۲
الکافی، ج۱، ص۲۱۰/ تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص۲۵۹/ وسایل الشیعهًْ، ج۲۷، ص۶۴/ البرهان/ نورالثقلین

اهل ذکر همان ائمّه هستند

۱
(نحل/ ۴۳)

أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- نَحْنُ أَهْلُ الذِّکْرِ.

امام علی (علیه السلام)- ما، اهل ذکر هستیم.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۷، ص۶۴۲
بحارالأنوار، ج۲۳، ص۱۸۶/ مستدرک الوسایل، ج۱۷، ص۲۶۹/ العمدهًْ، ص۲۸۸/ الکافی، ج۱، ص۲۱۱
۲
(نحل/ ۴۳)

الباقر (علیه السلام)- نَحْنُ أَهْلُ الذِّکْرِ وَ نَحْنُ الْمَسْئُولُونَ.

امام باقر (علیه السلام)- ما، اهل ذکر و مسئول (کسی که مشکلات و سؤالات از او پرسیده می‌شود) هستیم.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۷، ص۶۴۲
بحارالأنوار، ج۲۳، ص۱۷۹/ مستدرک الوسایل، ج۱۷، ص۲۷۰/ بصایرالدرجات، ص۴۰/ فرات الکوفی، ص۲۳۵؛ «و نحن المسیولون» محذوف
۳
(نحل/ ۴۳)

الکاظم (علیه السلام)- ٍعَنْ سُلَیْمَانَ‌بْنِ‌جَعْفَرٍ الْجَعْفَرِیِّ قَال سَمِعْتُ أَبَاالْحَسَنِ (علیه السلام) یَقُولُ فِی قَوْلِ اللَّهِ تَعَالَی فَسْئَلُوا أَهْلَ الذِّکْرِ إِنْ کُنْتُمْ لا تَعْلَمُونَ قَالَ نَحْنُ هُمْ.

امام کاظم (علیه السلام)- سلیمان‌بن‌جعفر جعفری گوید: از امام کاظم (علیه السلام) شنیدم که درباره‌ی این سخن خدا: فَاسْأَلُواْ أَهْلَ الذِّکْرِ إِنْ کُنْتُمْ لا تَعْلَمُونَ فرمود: ما (اهل بیت () آنان هستیم.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۷، ص۶۴۲
بحارالأنوار، ج۲۳، ص۱۷۹/ بصایرالدرجات، ص۴۰/ مستدرک الوسایل، ج۱۷، ص۲۸۱
۴
(نحل/ ۴۳)

الباقر (علیه السلام)- رَسُولُ اللَّهِ (علیه السلام) وَ أَهْلُ بَیْتِهِ هُمْ أَهْلُ الذِّکْرِ وَ هُمُ الْأَئِمَّهًُْ (علیهم السلام).

امام باقر (علیه السلام)- رسول خدا (صلی الله علیه و آله) و اهل بیت او اهل ذکر هستند و آنان امامان (می‌باشند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۷، ص۶۴۴
بحارالأنوار، ج۲۳، ص۱۷۹/ بصایرالدرجات، ص۴۰/ شواهدالتنزیل، ج۱، ص۴۳۷/ فرات الکوفی، ص۲۳۵
۵
(نحل/ ۴۳)

الصّادق (علیه السلام)- عَنِ الْمُعَلَّی‌بْنِ‌خُنَیْس عَنْ أَبِی‌عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) فِی قَوْلِ اللَّهِ فَسْئَلُوا أَهْلَ الذِّکْرِ إِنْ کُنْتُمْ لا تَعْلَمُونَ قَالَ هُمْ آلُ مُحَمَّدٍ (علیهم السلام) فَذَکَرْنَا لَهُ حَدِیثَ الْکَلْبِیِّ أَنَّهُ قَالَ هِیَ فِی أَهْلِ الْکِتَابِ قَالَ فَلَعَنَهُ وَ کَذَّبَهُ.

امام صادق (علیه السلام)- معلی‌بن‌خنیس گوید: امام صادق (علیه السلام) در مورد آیه: فَسْئَلُوا أَهْلَ الذِّکْرِ إِنْ کُنْتُمْ لا تَعْلَمُونَ فرمود: «اهل ذکر، آل محمّد (هستند». [معلی گوید:] ما گفتار کلبی که می‌گوید: «اهل ذکر، اهل کتاب (یهود و نصاری) هستند» را به عرض امام (علیه السلام) رساندیم؛ امام (علیه السلام) او را لعنت کرده و تکذیبش نمود.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۷، ص۶۴۴
بحارالأنوار، ج۲۳، ص۱۸۰/ بصایرالدرجات، ص۴۱؛ فیه: «فذکر ناله حدیث ... کذبه» محذوف/ مستدرک الوسایل، ج۱۷، ص۲۸۰
۶
(نحل/ ۴۳)

الباقر (علیه السلام)- عَنِ الْفُضَیْلِ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ (علیه السلام) قَالَ رَسُولُ اللهِ (صلی الله علیه و آله): وَ أَهْلُ بَیْتِهِ مِنَ الْأَئِمَّهًِْ (علیهم السلام) هُمْ أَهْلُ الذِّکْرِ. وَ إِنَّهُ لَذِکْرٌ لَکَ وَ لِقَوْمِکَ وَ سَوْفَ تُسْئَلُونَ قَالَ: نَحْنُ قَوْمُهُ وَ نَحْنُ الْمَسْئُولُونَ.

امام باقر (علیه السلام)- فضیل گوید: امام باقر (علیه السلام) فرمود: «رسول خدا (صلی الله علیه و آله) و امامان (از اهل بیت او اهل ذکر هستند. و قرآن سبب بلندآوازه گشتن تو و قوم توست، و بزودی بازخواست خواهید شد. (زخرف/۴۴) ما قوم او هستیم و ما کسانی هستیم که درباره‌ی ما [از مردم] سؤال خواهد شد.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۷، ص۶۴۴
بصایرالدرجات، ص۴۰
۷
(نحل/ ۴۳)

السَّجاد (علیه السلام)- عَلَیْکُمْ بِطَاعَهًِْ مَنْ لَا تَعْذِرُونَ فِی تَرْکِ طَاعَتِهِ طَاعَتِنَا أَهْلَ الْبَیْتِ فَقَدْ قَرَنَ اللَّهُ طَاعَتَنَا بِطَاعَتِهِ وَ طَاعَهًِْ رَسُولِهِ وَ نَظَمَ ذَلِکَ فِی آیَهًٍْ مِنْ کِتَابِهِ مَنّاً مِنَ اللَّهِ عَلَیْنَا وَ عَلَیْکُمْ فَأَوْجَبَ طَاعَتَهُ وَ طَاعَهًَْ رَسُولِهِ وَ طَاعَهًَْ وُلَاهًِْ الْأَمْرِ مِنْ آلِ رَسُولِهِ (علیهم السلام) وَ أَمَرَکُمْ أَنْ تَسْأَلُوا أَهْلَ الذِّکْرِ وَ نَحْنُ وَ اللَّهِ أَهْلُ الذِّکْرِ لَا یَدَّعِی ذَلِکَ غَیْرُنَا إِلَّا کَاذِبٌ تَصْدِیقُ ذَلِکَ فِی قَوْلِهِ تَعَالَی قَدْ أَنْزَلَ اللهُ إِلَیْکُمْ ذِکْراً رَسُولًا یَتْلُوا عَلَیْکُمْ آیاتِ اللهِ مُبَیِّناتٍ لِیُخْرِجَ الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ مِنَ الظُّلُماتِ إِلَی النُّورِ ثُمَّ قَالَ فَسْئَلُوا أَهْلَ الذِّکْرِ إِنْ کُنْتُمْ لا تَعْلَمُونَ فَنَحْنُ أَهْلُ الذِّکْرِ فَاقْبَلُوا أَمْرَنَا وَ انْتَهُوا إِلَی نَهْیِنَا فَإِنَّا نَحْنُ الْأَبْوَابُ الَّتِی أُمِرْتُمْ أَنْ تَأْتُوا الْبُیُوتَ مِنْهَا فَنَحْنُ وَ اللَّهِ أَبْوَابُ تِلْکَ الْبُیُوتِ لَیْسَ ذَلِکَ لِغَیْرِنَا وَ لَا یَقُولُهُ أَحَدٌ سِوَانَا.

امام سجاد (علیه السلام)- اطاعت از کسی که هیچ بهانه‌ای برای ترک اطاعت او ندارید، بر شما واجب است و این همان اطاعت ما اهل بیت (است، خداوند اطاعت از ما را همردیف اطاعت از خود و اطاعت از رسول خود (صلی الله علیه و آله) گردانید. و این منّت بزرگ الهی بر ما و بر شما را در آیه‌ای از قرآن قرار داد. آنجا که اطاعت از خود و اطاعت از رسول خود و اطاعت از اولی‌الامر که از خاندان رسول خود است را واجب کرد؛ شما را امر نمود که [مشکلات و سؤالات خود را] از اهل ذکر سؤال کنید؛ به خدا قسم! ما اهل ذکر هستیم و هرکس غیر از ما چنین ادّعایی کند؛ قطعاً دروغگوست، تصدیق و تأیید این گفتار در این بیان خداوند است که می‌فرماید: قَدْ أَنْزَلَ اللهُ إِلَیْکُمْ ذِکْراً رَسُولًا یَتْلُوا عَلَیْکُمْ آیاتِ اللهِ مُبَیِّناتٍ لِیُخْرِجَ الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ مِنَ الظُّلُماتِ إِلَی النُّورِ؛ و پس از آن می‌فرماید: فَسْئَلُوا أَهْلَ الذِّکْرِ إِنْ کُنْتُمْ لا تَعْلَمُونَ. ما اهل ذکر هستیم و به فرمان ما روی می‌شود [و کار آغاز می‌شود] و با نهی ما، کاری پایان می‌پذیرد؛ ما همان درب‌هایی هستیم که شما امر شده‌اید تا از آن درب‌ها وارد خانه شوید؛ به خدا قسم! درب‌های آن خانه‌ها ما هستیم و هیچ کس غیر از ما نه چنین است و نه چنین ادّعایی می‌کند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۷، ص۶۴۴
مستدرک الوسایل، ج۱۷، ص۲۸۳/ دعایم الإسلام، ج۲، ص۳۵۳؛ «فإنّا نحن الابواب ... احد سوانا» و «علیکم بطاعهًْ من ... من آل رسوله» محذوفتان
۸
(نحل/ ۴۳)

الباقر (علیه السلام)- ٍ عَنْ مُحَمَّدِ‌بْنِ‌مُسْلِمٍ عَنْ أَبِی‌جَعْفَرٍ (علیه السلام) قَال إِنَّ مَنْ عِنْدَنَا یَزْعُمُونَ أَنَّ قَوْلَ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ فَسْئَلُوا أَهْلَ الذِّکْرِ إِنْ کُنْتُمْ لا تَعْلَمُونَ أَنَّهُمُ الْیَهُودُ وَ النَّصَارَی قَالَ إِذاً یَدْعُونَکُمْ إِلَی دِینِهِمْ قَالَ قَالَ بِیَدِهِ إِلَی صَدْرِهِ نَحْنُ أَهْلُ الذِّکْرِ وَ نَحْنُ الْمَسْئُولُونَ.

امام باقر (علیه السلام)- محمّدبن‌مسلم گوید: امام باقر (علیه السلام) فرمود: «برخی گمان می‌کنند منظور از فَاسْأَلُواْ أَهْلَ الذِّکْرِ إِن کُنتُمْ لاَ تَعْلَمُونَ یعنی یهود و نصاری». فرمود: «آن‌ها، شما را به دین خود فرا می‌خوانند». سپس با دست به سینه‌اش اشاره کرد و فرمود: «ما، اهل ذکر هستیم و از ما باید بپرسید».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۷، ص۶۴۴
الکافی، ج۱، ص۲۱۱/ وسایل الشیعهًْ، ج۲۷، ص۶۳/ مستدرک الوسایل، ج۱۷، ص۲۶۸
۹
(نحل/ ۴۳)

الرِّضا (علیه السلام)- لَمَّا حَضَرَ عَلِیُّ بْنُ مُوسَی (علیه السلام) مَجْلِسَ الْمَأْمُون ... قَالَ الرِّضَا (علیه السلام) وَ نَحْنُ أَهْلُ الذِّکْرِ الَّذِینَ قَالَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ فَسْئَلُوا أَهْلَ الذِّکْرِ إِنْ کُنْتُمْ لا تَعْلَمُونَ فَقَالَتِ الْعُلَمَاءُ إِنَّمَا عَنَی بِذَلِکَ الْیَهُودَ وَ النَّصَارَی فَقَالَ أَبُوالْحَسَنِ (علیه السلام) سُبْحَانَ اللَّهِ وَ یَجُوزُ ذَلِکَ إِذَنْ یَدْعُونَا إِلَی دِینِهِمْ وَ یَقُولُونَ إِنَّهُ أَفْضَلُ مِنْ دِینِ الْإِسْلَامِ فَقَالَ الْمَأْمُونُ فَهَلْ عِنْدَکَ فِی ذَلِکَ شَرْحٌ بِخِلَافِ مَا قَالُوا یَا أَبَاالْحَسَنِ (علیه السلام) قَالَ نَعَمْ الذِّکْرُ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) وَ نَحْنُ أَهْلُهُ وَ ذَلِکَ بَیِّنٌ فِی کِتَابِ اللَّهِ حَیْثُ یَقُولُ فِی سُورَهًِْ الطَّلَاقِ فَاتَّقُوا اللهَ یا أُولِی الْأَلْبابِ الَّذِینَ آمَنُوا قَدْ أَنْزَلَ اللهُ إِلَیْکُمْ ذِکْراً رَسُولًا یَتْلُوا عَلَیْکُمْ آیاتِ اللهِ مُبَیِّناتٍ. فَالذِّکْرُ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) وَ نَحْنُ أَهْلُهُ.

امام رضا (علیه السلام)- زمانی‌که امام رضا (علیه السلام) در مجلس هارون حاضر شد ... فرمود: «ما، اهل ذکر هستیم؛ همان کسانی که خدا در کتاب خود فرمود: فَاسْأَلُواْ أَهْلَ الذِّکْرِ إِن کُنتُمْ لاَ تَعْلَمُونَ. ما، اهل ذکر هستیم، اگر نمی‌دانید از ما بپرسید». علما گفتند: «منظور خداوند از آیه، یهود و نصاری بوده است». امام (علیه السلام) فرمود: «سبحان الله، آیا چنین چیزی جایز است؟! در آن صورت آن‌ها ما را به دین خود دعوت خواهند کرد و خواهند گفت: این دین ما، از اسلام بهتر است». مأمون پرسید: «ای اباالحسن (علیه السلام)! آیا تو برای آیه شرحی جز آنچه علما گفتند، می‌دانی»؟ فرمود: «آری. ذکر، رسولخدا (صلی الله علیه و آله) است و ما اهل او هستیم و خداوند در سوره‌ی طلاق این مسئله را بیان کرده و فرموده است: پس ای خردمندانی که ایمان آورده‌اید، از خدا بترسید. خدا بر شما قرآن را نازل کرده است* و پیامبری که آیات روشن خدا را برایتان می‌خواند تا کسانی را که ایمان آورده‌اند (طلاق/۱۱۱۰) پس ذکر، رسولخدا (صلی الله علیه و آله) و ما، اهل او هستیم».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۷، ص۶۴۴
وسایل الشیعهًْ، ج۲۷، ص۷۲/ بشارهًْ المصطفی، ص۲۳/ تحف العقول، ص۴۳۴/ عیون أخبارالرضا (ج۱، ص۲۳۹/ نورالثقلین/ البرهان
۱۰
(نحل/ ۴۳)

الصّادق (علیه السلام)- عَنْ یُونُسَ‌بْنِ‌ظَبْیَانَ عَنِ الصَّادِقِ (علیه السلام) فِی حَدِیثٍ قَالَ: یَا یُونس إِنْ أَرَدْتَ الْعِلْمَ الصَّحِیحَ فَعِنْدَنَا أَهْلَ الْبَیْتِ فَنَحْنُ أَهْلُ الذِّکْرِ الَّذِینَ قَالَ اللَّهُ فَسْئَلُوا أَهْلَ الذِّکْرِ إِنْ کُنْتُمْ لا تَعْلَمُونَ.

امام صادق (علیه السلام)- یونس‌بن‌ظبیان گوید: امام صادق (علیه السلام) فرمود: «ای یونس، اگر متقاضی علم درست هستی، آن نزد ما اهل بیت است. ما، اهل ذکری هستیم که خداوند فرموده است: فَسْئَلُوا أَهْلَ الذِّکْرِ إِنْ کُنْتُمْ لا تَعْلَمُون».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۷، ص۶۴۶
وسایل الشیعهًْ، ج۲۷، ص۷۲/ بحارالأنوار، ج۳۶، ص۴۰۵/ کفایهًْ الأثر، ص۲۵۵
۱۱
(نحل/ ۴۳)

الباقر (علیه السلام)- إِنَّمَا شِیعَتُنَا مَنْ تَابَعَنَا وَ لَمْ یُخَالِفْنَا وَ مَنْ إِذَا خِفْنَا خَافَ وَ إِذَا أَمِنَّا أَمِنَ فَأُولَئِکَ شِیعَتُنَا وَ قَالَ اللَّهُ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی فَسْئَلُوا أَهْلَ الذِّکْرِ إِنْ کُنْتُمْ لا تَعْلَمُونَ.

امام باقر (علیه السلام)- شیعیان ما تنها کسانی هستند که تابع ما باشند و با ما مخالفت نکنند، کسانی‌که چون ما خائف باشیم آن‌ها نیز در خوف و به هنگام امن ما در امان باشند؛ آن‌ها شیعیان ما هستند؛ و خداوند تبارکوتعالی فرمود: فَسْئَلُوا أَهْلَ الذِّکْرِ إِنْ کُنْتُمْ لا تَعْلَمُونَ.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۷، ص۶۴۶
بحارالأنوار، ج۴۹، ص۲۶۵/ قرب الإسناد، ص۱۵۲
۱۲
(نحل/ ۴۳)

الصّادق (علیه السلام)- عَنْ حَمْزَهًَْ‌بْنِ‌الطَّیَّارِ أَنَّهُ عَرَضَ عَلَی أَبِی‌عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) بَعْضَ خُطَبِ أَبِیهِ حَتَّی إِذَا بَلَغَ مَوْضِعاً مِنْهَا قَالَ لَه‌کُفَّ وَ اسْکُتْ ثُمَّ قَالَ أَبُوعَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) لَا یَسَعُکُمْ فِیمَا یَنْزِلُ بِکُمْ مِمَّا لَا تَعْلَمُونَ إِلَّا الْکَفُّ عَنْهُ وَ التَّثَبُّتُ وَ الرَّدُّ إِلَی أَئِمَّهًِْ الْهُدَی (علیهم السلام) حَتَّی یَحْمِلُوکُمْ فِیهِ عَلَی الْقَصْدِ وَ یَجْلُوا عَنْکُمْ فِیهِ الْعَمَی وَ یُعَرِّفُوکُمْ فِیهِ الْحَقَّ قَالَ اللَّهُ تَعَالَی فَسْئَلُوا أَهْلَ الذِّکْرِ إِنْ کُنْتُمْ لا تَعْلَمُونَ.

امام صادق (علیه السلام)- حمزهًْ‌بن‌طیّارِ، در محضر امام صادق (علیه السلام) بعضی از خطبه‌های پدرش را نقل کرد تا اینکه حضرت فرمود: «کافی است، چیزی نگو». سپس امامصادق (علیه السلام) فرمود: «وقتی به مسئله‌ای برخوردید که حکم آن را ندانستید، باید که سکوت کنید و تحقیق کنید و جواب را به ائمّه‌ی معصومین (علیهم السلام) بسپارید تا آن‌ها شما را به مقصد برسانند و جهل شما را برطرف کنند و حقیقت را به شما بنمایانند که خداوند می‌فرماید: فَاسْئَلُواْ أَهْلَ الذِّکْرِ إِن کُنتُمْ لاَ تَعْلَمُونَ».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۷، ص۶۴۶
الکافی، ج۱، ص۵۰/ وسایل الشیعهًْ، ج۲۷، ص۲۵/ وسایل الشیعهًْ، ج۲۷، ص۱۵۵/ العیاشی، ج۲، ص۲۶۰/ نورالثقلین/ البرهان
۱۳
(نحل/ ۴۳)

الرِّضا (علیه السلام)- کَیْفَ یُوصَفُ بِکُنْهِهِ مَنْ قَرَنَ الْجَلِیلُ طَاعَتَهُمْ بِطَاعَهًِْ رَسُولِهِ حَیْثُ قَالَ أَطِیعُوا اللهَ وَ أَطِیعُوا الرَّسُولَ وَ أُولِی الْأَمْرِ مِنْکُمْ وَ قَالَ ََوَ لَوْ رَدُّوهُ إِلَی الرَّسُولِ وَ إِلی أُولِی الْأَمْرِ مِنْهُمْ وَ قَالَ إِنَّ اللهَ یَأْمُرُکُمْ أَنْ تُؤَدُّوا الْأَماناتِ إِلی أَهْلِها وَ قَالَ فَسْئَلُوا أَهْلَ الذِّکْرِ إِنْ کُنْتُمْ لا تَعْلَمُونَ.

امام رضا (علیه السلام)- چگونه میتوان کُنه کسی را که خداوند اطاعت و فرمانبرداری او را قرین اطاعت و فرمانبرداری از پیامبر (صلی الله علیه و آله) در این آیه: ای کسانی که ایمان آورده‌اید، از خدا اطاعت کنید و از رسول و اولو الامر خویش فرمان برید (نساء/۵۹) قرار داده، توصیف نمود؟! و در آیه‌ی دیگر می‌فرماید: و حال آنکه اگر در آن به پیامبر و اولو الامرشان رجوع می‌کردند، حقیقت امر را از آنان درمی‌یافتند (نساء/۸۳) در این آیه نیز میفرماید: خدا به شما فرمان می‌دهد که امانت‌ها را به صاحبانشان بازگردانید (نساء/۵۸) در آیه‌ی دیگر میفرماید: فَسْئَلُوا أَهْلَ الذِّکْرِ إِنْ کُنْتُمْ لا تَعْلَمُونَ.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۷، ص۶۴۶
بحارالأنوار، ج۵۰، ص۱۷۷/ کشف الغمهًْ، ج۲، ص۳۸۶
بیشتر