آیه ۱۶ - سوره نحل

آیه وَ عَلاماتٍ وَ بِالنَّجْمِ هُمْ يَهْتَدُونَ [16]

و [نیز] علاماتى قرار داد؛ و [شب هنگام] به‌وسیله‌ي ستارگان راه [خود را] می‌یابند.

۱
(نحل/ ۱۶)

الصّادق (علیه السلام)- النَّجْمُ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) وَ الْعَلَامَاتُ هُمُ الْأَئِمَّهًُْ (علیهم السلام).

امام صادق (علیه السلام)- منظور از نجم، رسولخدا (صلی الله علیه و آله) و مقصود از عَلاماتٍ، ائمّه‌ی معصومین (علیهم السلام) هستند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۷، ص۶۰۸
الکافی، ج۱، ص۲۰۶/ بحارالأنوار، ج۱۶، ص۹۱/ تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص۲۵۷/ العیاشی، ج۲، ص۲۵۵؛ «الاوصیاء بهم یهتدون» بدل «هم الأیمه»/ فرات الکوفی، ص۲۳۳
۲
(نحل/ ۱۶)

الرِّضا (علیه السلام)- عَنِ الْوَشَّاءِ قَالَ سَأَلْتُ الرِّضَا (علیه السلام) عَنْ قَوْلِ اللَّهِ تَعَالَی وَ عَلاماتٍ وَ بِالنَّجْمِ هُمْ یَهْتَدُونَ قَالَ نَحْنُ الْعَلَامَاتُ وَ النَّجْمُ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله).

امامرضا (علیه السلام)- وشّاء گوید: از امامرضا (علیه السلام) درباره‌ی آیه: وَعَلامَاتٍ وَبِالنَّجْمِ هُمْ یَهْتَدُونَ پرسیدم، فرمود: «ما همان عَلامات هستیم و رسول‌خدا (صلی الله علیه و آله) نَجْم است».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۷، ص۶۰۸
الکافی، ج۱، ص۲۰۷/ بحارالأنوار، ج۱۶، ص۹۱/ تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص۲۵۷/ العیاشی، ج۲، ص۲۵۶/ القمی، ج۲، ص۳۴۳
۳
(نحل/ ۱۶)

الباقر (علیه السلام)- أَبِی‌مَخْلَدٍالْحَنَّاطِ قَال قُلْتُ لِأَبِی‌جَعْفَرٍ (علیه السلام)وَ عَلاماتٍ وَ بِالنَّجْمِ هُمْ یَهْتَدُونَ قَالَ النَّجْمُ مُحَمَّدٌ (صلی الله علیه و آله) وَ الْعَلَامَاتُ الْأَوْصِیَاءُ.

امام باقر (علیه السلام)- ِابومخلد حنّاط گوید: به امام باقر (علیه السلام) عرض کردم: «منظور از آیه: وَعَلامَاتٍ وَبِالنَّجْمِ هُمْ یَهْتَدُونَ چیست»؟ فرمود: «نَجم، محمّد (صلی الله علیه و آله) و عَلاماتٍ، اوصیا و جانشینان او هستند».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۷، ص۶۱۰
بحارالأنوار، ج۲۴، ص۸۱/ العیاشی، ج۲، ص۲۵۶/ فرات الکوفی، ص۲۳۳/ شواهدالتنزیل، ج۱، ص۴۲۵/ البرهان
۴
(نحل/ ۱۶)

الرِّضا (علیه السلام)- فِی قَوْلِهِ وَ النَّجْمُ وَ الشَّجَرُ یَسْجُدانِ قَالَ النَّجْمُ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) وَ قَدْ سَمَّاهُ اللَّهُ فِی غَیْرِ مَوْضِعٍ فَقَالَ وَ النَّجْمِ إِذا هَوی وَ قَالَ وَ عَلاماتٍ وَ بِالنَّجْمِ هُمْ یَهْتَدُونَ فَالْعَلَامَاتُ الْأَوْصِیَاءُ وَ النَّجْمُ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله).

امامرضا (علیه السلام)- وَ النَّجْمُ وَ الشَّجَرُ یَسْجُدانِ (الرحمن/۶)؛ نَجْم، رسولخدا (صلی الله علیه و آله) است و خداوند در مواضع دیگری نیز او را چنین نامیده و فرموده است: قسم به آن ستاره چون پنهان شد. (نجم/۱) و در جای دیگر نیز: وَ عَلاماتٍ وَ بِالنَّجْمِ هُمْ یَهْتَدُونَ؛ پس منظور از عَلاماتٍ، اوصیاء و نَجم، رسول خدا (صلی الله علیه و آله) میباشد».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۷، ص۶۱۰
بحارالأنوار، ج۲۴، ص۶۷/ بحارالأنوار، ج۱۶، ص۸۸/ نورالثقلین
۵
(نحل/ ۱۶)

الصّادق (علیه السلام)- عَنِ الْمُفَضَّلِ‌بْنِ‌صَالِحٍ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِهِ عَنْ أَحَدِهِمَا (علیه السلام) فِی قَوْلِهِ وَ عَلاماتٍ وَ بِالنَّجْمِ هُمْ یَهْتَدُونَ قَالَ هُوَ أَمِیرُالْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام).

امام صادق (علیه السلام)- وَعَلامَاتٍ وَبِالنَّجْمِ هُمْ یَهْتَدُونَ؛ منظور، امیرالمؤمنین (علیه السلام) است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۷، ص۶۱۰
بحارالأنوار، ج۲۴، ص۸۱/ العیاشی، ج۲، ص۲۵۵/ شواهدالتنزیل، ج۱، ص۴۲۵/ نورالثقلین/ البرهان
۶
(نحل/ ۱۶)

الرّسول (صلی الله علیه و آله)- قَالَ النَّبِیُّ (صلی الله علیه و آله) لِعَلِیٍّ (علیه السلام) أَنْتَ نَجْمُ بَنِی هَاشِم.

پیامبر (صلی الله علیه و آله)- رسولاکرم (صلی الله علیه و آله) به علی (علیه السلام) فرمود: تو، نجم (ستاره‌ی) بنی هاشمی.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۷، ص۶۱۰
بحارالأنوار، ج۲۴، ص۸۲/ نورالثقلین
۷
(نحل/ ۱۶)

الرّسول (صلی الله علیه و آله)- {قَالَ النَّبِیُّ (صلی الله علیه و آله) لِعَلِیٍّ (علیه السلام)} أَنْتَ أَحَدُ الْعَلَامَات.

پیامبر (صلی الله علیه و آله)- رسول اکرم (صلی الله علیه و آله) به علی (علیه السلام) فرمود: تو، یکی از علامات هستی.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۷، ص۶۱۰
بحارالأنوار، ج۲۴، ص۸۲/ نورالثقلین
۸
(نحل/ ۱۶)

الصّادق (علیه السلام)- وَ عَلاماتٍ وَ بِالنَّجْمِ هُمْ یَهْتَدُونَ قال هم الأئمهًْ (علیهم السلام).

امام صادق (علیه السلام)- وَعَلامَاتٍ وَبِالنَّجْمِ هُمْ یَهْتَدُونَ منظور [از عَلامَاتٍ] ائمّه (علیهم السلام) هستند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۷، ص۶۱۰
العیاشی، ج۲، ص۲۵۶/ البرهان
۹
(نحل/ ۱۶)

الباقر (علیه السلام)- نَحْنُ النَّجْمُ.

امام باقر (علیه السلام)- ما (اهل بیت (علیهم السلام)) نجم هستیم.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۷، ص۶۱۰
بحارالأنوار، ج۲۴، ص۸۲/ المناقب، ج۴، ص۱۷۸/ نورالثقلین
۱۰
(نحل/ ۱۶)

الرّسول (صلی الله علیه و آله)- إِنَّ اللَّهَ جَعَلَ النُّجُومَ أَمَاناً لِأَهْلِ السَّمَاءِ وَ جَعَلَ أَهْلَ بَیْتِی أَمَاناً لِأَهْلِ الْأَرْضِ.

پیامبر (صلی الله علیه و آله)- خداوند ستارگان را مایه‌ی امنیّت و پناه اهل آسمان و اهل بیت (علیهم السلام) را مایه‌ی امنیّت و حفاظت و پناه اهل زمین قرار داده است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۷، ص۶۱۰
بحارالأنوار، ج۲۴، ص۶۷/ نورالثقلین/ البرهان
۱۱
(نحل/ ۱۶)

أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- مَثَلُ أَهْلِ بَیْتِی مَثَلُ النُّجُومِ کُلَّمَا أَفَلَ نَجْمٌ طَلَعَ نَجْم.

امام علی (علیه السلام)- مثَل اهل‌بیت (علیهم السلام) من مانند ستارگان است؛ چنانکه آنهنگام که ستاره‌ای زایل می‌شود، ستارهای دیگر طلوع می‌کند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۷، ص۶۱۰
بحارالأنوار، ج۲۴، ص۸۲
۱۲
(نحل/ ۱۶)

الصّادق (علیه السلام)- لَهُ ظَاهِرٌ وَ بَاطِنٌ فَالظَّاهِرُ الْجَدْیُ وَ عَلَیْهِ تُبْنَی الْقِبْلَهًُْ وَ بِهِ یَهْتَدِی أَهْلُ الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ لِأَنَّهُ لَا یَزُولُ.

امام صادق (علیه السلام)- [این آیه] ظاهر و باطنی دارد مقصود ظاهری آیه، ستاره جدی است، ستاره‌ای که جهت قبله را با آن می‌شناسند و مردم در دریا و خشکی، راه و جهت خود را از طریق آن پیدا می‌کنند؛ زیرا هیچ‌وقت ناپدید نمی‌شود.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۷، ص۶۱۰
بحارالأنوار، ج۲۴، ص۸۱/ العیاشی، ج۲، ص۲۵۶/ وسایل الشیعهًْ، ج۴، ص۳۰۷/ مستدرک الوسایل، ج۳، ص۱۸۲/ نورالثقلین
۱۳
(نحل/ ۱۶)

الرّسول (صلی الله علیه و آله)- عَنْ جَعْفَرِ‌بْنِ‌مُحَمَّدٍ (علیه السلام) عَنْ آبَائِهِ (علیهم السلام) قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) وَ بِالنَّجْمِ هُمْ یَهْتَدُونَ هُوَ الْجَدْیُ لِأَنَّهُ نَجْمٌ لَا یَزُولُ وَ عَلَیْهِ بِنَاءُ الْقِبْلَهًِْ وَ بِهِ یَهْتَدِی أَهْلُ الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ.

پیامبر (صلی الله علیه و آله)- امام صادق (علیه السلام) به نقل از پدرانش فرمود: رسول¬خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: «وَبِالنَّجْمِ هُمْ یَهْتَدُونَ؛ منظور [از نجم] ستاره جَدی (شمال) است که هیچ وقت ناپدید¬ نمی‌شود و قبله را با آن می‌شناسند و در خشکی و دریا با آن راه و جهت خود را پیدا¬ می‌کنند».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۷، ص۶۱۰
بحارالأنوار، ج۸۱، ص۶۶/ العیاشی، ج۲، ص۲۵۶/ وسایل الشیعهًْ، ج۴، ص۳۰۷/ مستدرک الوسایل، ج۳، ص۱۸۱/ نورالثقلین
۱۴
(نحل/ ۱۶)

الکاظم (علیه السلام)- وَ اللَّهُ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی قَدْ مَدَحَ النُّجُوم ... وَ بَعْدَ عِلْمِ الْقُرْآنِ مَا یَکُونُ أَشْرَفَ مِنْ عِلْمِ النُّجُومِ وَ هُوَ عِلْمُ الْأَنْبِیَاءِ وَ الْأَوْصِیَاءِ وَ وَرَثَهًِْ الْأَنْبِیَاءِ الَّذِینَ قَالَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ وَ عَلاماتٍ وَ بِالنَّجْمِ هُمْ یَهْتَدُونَ وَ نَحْنُ نَعْرِفُ هَذَا الْعِلْمَ وَ مَا نَذْکُرُهُ.

امام کاظم (علیه السلام)- خداوند بلند مرتبه ستارگان را ستوده است ... و بعد از علم قرآن شریف¬تر از علم ستار¬گان وجود ندارد که علم انبیاء و اوصیاء و وارثان انبیا (علیهم السلام) است. خداوند عزّوجلّ فرموده است: وَ عَلاماتٍ وَ بِالنَّجْمِ هُمْ یَهْتَدُونَ و ما [ائمّه] این علم و آنچه که آن را یاد می¬کنیم، می‌شناسیم.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۷، ص۶۱۲
بحارالأنوار، ج۴۸، ص۱۴۵/ فرج المهموم، ص۱۰۸؛ «ننکره» بدل «نذکره»/ مستدرک الوسایل، ج۱۳، ص۱۰۲
بیشتر