سوره دخان

ثواب قرائت

۱
(دخان/ مقدمه)

الرّّسول (صلی الله علیه و آله)- مَنْ قَرَأَ سُورَهًْ‌َ الدُّخَانِ فِی لَیْلَهًٍْ أَصْبَحَ یَسْتَغْفِرُ لَهُ سَبْعُونَ أَلْفَ مَلَکٍ.

پیامبر (صلی الله علیه و آله)- کسی‌که سوره‌ی دخان را در شبی بخواند در حالی صبح می‌کند که هفتادهزار فرشته برای او طلب آمرزش می‌کنند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۴، ص۱۴۶
نورالثقلین
۲
(دخان/ مقدمه)

الرسول (صلی الله علیه و آله)- مَنْ قَرَأَ سُورَهًْ‌َ الدُّخَانِ لَیْلَهًَْ الْجُمُعَهًِْ أَوْ یَوْمَ الْجُمُعَهًِْ بَنَی اللَّهُ لَهُ بَیْتاً فِی الْجَنَّهًِْ.

پیامبر (صلی الله علیه و آله)- کسی‌که سوره‌ی دخان را شب یا روز جمعه بخواند خداوند خانه‌ای در بهشت برای او بنا می‌کند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۴، ص۱۴۶
نورالثقلین
۳
(دخان/ مقدمه)

الرّّسول (صلی الله علیه و آله)- وَ مَنْ قَرَأَهَا فِی لَیْلَهًِْ الْجُمُعَهًِْ أَصْبَحَ مَغْفُوراً لَهُ.

پیامبر (صلی الله علیه و آله)- کسی‌که سوره‌ی دخان را در شب جمعه بخواند در حالی صبح می‌کند که بخشیده شده است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۴، ص۱۴۶
نورالثقلین
۴
(دخان/ مقدمه)

الرّّسول (صلی الله علیه و آله)- مَنْ قَرَأَ هَذِهِ السُّورَهًَْ کَانَ لَهُ مِنَ الْأَجْرِ بِعَدَدِ کُلِّ حَرْفٍ مِنْهَا مِائَهًُْ أَلْفِ رَقَبَهًٍْ عَتِیقٍ وَ مَنْ قَرَأَهَا لَیْلَهًَْ الْجُمُعَهًِْ غَفَرَ اللَّهُ لَهُ جَمِیعَ ذُنُوبِهِ وَ مَنْ کَتَبَهَا وَ عَلَّقَهَا عَلَیْهِ أَمِنَ مِنْ کَیْدِ الشَّیَاطِینِ وَ مَنْ جَعَلَهَا تَحْتَ رَأْسِهِ رَأَی فِی مَنَامِهِ کُلَّ خَیْرٍ وَ أَمِنَ مِنْ قَلَقِهِ فِی اللَّیْلِ وَ إِذَا شَرِبَ مَاءَهَا صَاحِبُ الشَّقِیقَهًِْ بَرِئَ وَ إِذَا کُتِبَتْ وَ وَ جُعِلَتْ فِی مَوْضِعٍ فِیهِ تِجَارَهًٌْ، رَبِحَ صَاحِبُ الْمَوْضِعِ وَ کَثُرَ مَالُهُ سَرِیعاً.

پیامبر (صلی الله علیه و آله)- کسی‌که این سوره را بخواند، در مقابل هر حرف از آن پاداشی معادل با آزادی صدهزار برده به او داده خواهد شد و کسی‌که این سوره را در شب جمعه بخواند، خداوند همه‌ی گناهانش را خواهد آمرزید و کسی‌که آن را بنویسد و به خودش آویزان کند، از نیرنگ شیاطین در امان خواهد بود و کسی‌که آن را زیر سرش بگذارد، جز خوبی در خوابش نبیند و در طول شب از اضطراب و بی‌تابی در امان خواهد بود و اگر فردی‌که مبتلا به سردرد است آب متبرّک‌شده با [خواندن] این سوره را بنوشد شفا خواهد یافت و اگر این سوره نوشته شده و در محلّ داد و ستد قرار داده شود صاحبش سود خواهد برد و دارایی‌اش به‌سرعت فزونی یابد.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۴، ص۱۴۶
البرهان
۵
(دخان/ مقدمه)

الصّادق (علیه السلام)- مَنْ کَتَبَهَا وَ عَلَّقَهَا عَلَیْهِ أَمِنَ مِنْ شَرِّ کُلِّ مَلِکٍ وَ کَانَ مُهَاباً فِی وَجْهِ کُلِّ مَنْ یَلْقَاهُ وَ مَحْبُوباً عِنْدَ النَّاسِ وَ إِذَا شَرِبَ مَائَهَا نَفَعَ مِنِ انْعِصَارِ الْبَطْنِ وَ سَهَّلَ الْمَخْرَجَ بِإِذْنِ اللَّهِ.

امام صادق (علیه السلام)- کسی‌که این سوره را بنویسد و به خودش آویزان کند، از شرّ هر پادشاهی در امان است و در نگاه هرکه با او روبرو شود دارای ابهت و بزرگی خواهد بود و در میان مردم محبوب گردد؛ و اگر آب متبرّک‌شده با [خواندن] این سوره را بنوشد، به اذن خداوند از [بیماری] یبوست رهایی یابد و دفع او آسان خواهد شد.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۴، ص۱۴۶
البرهان
۶
(دخان/ مقدمه)

الباقر (علیه السلام)- مَنْ أَدْمَنَ قِرَاءَهًَْ سُورَهًِْ الدُّخَانِ فِی فَرَائِضِهِ وَ نَوَافِلِهِ بَعَثَهُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ مِنَ الْآمِنِینَ یَوْمَ الْقِیَامَهًِْ وَ ظَلَّلَهُ تَحْتَ عَرْشِهِ وَ حَاسَبَهُ حِسَاباً یَسِیراً وَ أَعْطَاهُ کِتَابَهُ بِیَمِینِهِ.

امام باقر (علیه السلام)- کسی‌که سوره‌ی دخان را در نمازهای واجب و مستحبّش بخواند، خداوند او را در زمره‌ی کسانی‌که روز قیامت در امنیّت به‌سر می‌برند برخواهد انگیخت و او را در سایه‌ی عرش خویش قرار دهد و حساب را بر او آسان گیرد و نامه‌ی اعمالش را به دست راستش دهد.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۴، ص۱۴۸
نورالثقلین/ البرهان
۷
(دخان/ مقدمه)

الباقر (علیه السلام)- قَالَ رَجُلٌ لِأَبِی‌جَعْفَرٍ (علیه السلام) یَا ابْنَ رَسُولِ‌اللَّه (صلی الله علیه و آله)! ...کَیْفَ أَعْرِفُ أَنَّ لَیْلَهًَْ الْقَدْرِ تَکُونُ فِی کُلِّ سَنَهًٍْ؟ قَالَ: إِذَا أَتَی شَهْرُ رَمَضَانَ فَاقْرَأْ سُورَهًَْ الدُّخَانِ فِی کُلِ لَیْلَهًٍْ مِائَهًَْ مَرَّهًٍْ فَإِذَا أَتَتْ لَیْلَهًُْ ثَلَاثٍ وَ عِشْرِینَ فَإِنَّکَ نَاظِرٌ إِلَی تَصْدِیقِ الَّذِی سَأَلْتَ عَنْه.

امام باقر (علیه السلام)- شخصی به امام باقر (علیه السلام) عرض‌کرد: «ای فرزند رسول‌خدا (صلی الله علیه و آله)! ... از کجا بدانم در هر سال شب قدر وجود دارد»؟ حضرت فرمود: «چون ماه رمضان فرا رسد در هر شب صد مرتبه سوره‌ی دخان را بخوان؛ هنگامی‌که شب بیست و سوّم رسید پاسخ آنچه پرسیدی را به چشم خویش خواهی دید».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۴، ص۱۴۸
الکافی، ج۱، ص۲۵۲/ نورالثقلین

آیه حم [1]

حم

۱
(دخان/ ۱)

الکاظم (علیه السلام)- أَمَّا حم فَهُوَ مُحَمَّدٌ (صلی الله علیه و آله) وَ هُوَ فِی کِتَابِ هُودٍ (علیه السلام) الَّذِی أُنْزِلَ عَلَیْهِ وَ هُوَ مَنْقُوصُ الْحُرُوف.

امام کاظم (علیه السلام)- منظور از حم؛ حضرت محمّد (صلی الله علیه و آله) است که در کتابی که بر هود (علیه السلام) نازل شده بود، نام او چنین آمده که از حروفش [میم و دال] کاسته شده است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۴، ص۱۴۸
الکافی، ج۱، ص۴۷۹/ بحارالأنوار، ج۱۶، ص۸۷/ تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص۵۵۵/ نورالثقلین/ البرهان
۲
(دخان/ ۱)

السّجاد (علیه السلام)- عَنْ جَابِرِبْنِ‌عَبْدِ اللَّهِ‌الْأَنْصَارِیِّ قَال ... أَتَیْتُ الْمَسْجِدَ فَدَخَلْتُهُ فَمَا وَجَدْتُ فِیهِ إِلَّا سَیِّدِی عَلِیَّ‌بْنَ‌الْحُسَیْنِ (علیها السلام) قَائِماً یُصَلِّی صَلَاهًَْ الْفَجْرِ وَحْدَه ... ثُمَّ إِنَّهُ رَفَعَ یَدَیْهِ حَتَّی صَارَتَا بِإِزَاءِ وَجْهِهِ وَ قَالَ ... قُلْتَ تَبَارَکْتَ وَ تَعَالَیْتَ فِی عَامَّهًِْ ابْتِدَائِهِ: الر تِلْکَ آیاتُ الْکِتابِ الْحَکِیمِ... الر تِلْکَ آیاتُ الْکِتابِ وَ الم ذلِکَ الْکِتابُ لا رَیْبَ فِیهِ وَ فِی أَمْثَالِهَا مِنَ السُّوَرِ وَ الطَّوَاسِینِ وَ الْحَوَامِیمِ فِی کُلِّ ذَلِکَ ثَنَّیْتَ بِالْکِتَابِ مَعَ الْقَسَمِ الَّذِی هُوَ اسْمُ مَنِ اخْتَصَصْتَهُ لِوَحْیِکَ وَ اسْتَوْدَعْتَهُ سِرَّ غَیْبِکَ فَأَوْضَحَ لَنَا مِنْهُ شُرُوطَ فَرَائِضِک.

امام سجّاد (علیه السلام)- جابربن‌عبدالله‌انصاری (رحمة الله علیه) گوید: «... وارد مسجد النبی (صلی الله علیه و آله) شدم؛ در آنجا فقط آقایم امام سجاد (علیه السلام) را دیدم که ایستاده و به تنهایی مشغول خواندن نماز صبح است ... آنگاه دو دست خویش را تا مقابل صورتش بالا آورد و [خطاب به خداوند] عرضه داشت: «... و تو که خجسته‌ای و برتری، در ابتدای برخی از سوره‌ها فرمودی: الر، این آیات کتاب استوار و حکمت آمیز است. (یونس/۱)، الر، این کتابی است که آیاتش استحکام یافته سپس تشریح شده است. (هود/۱)، الر، آن آیات کتاب آشکار است. (یوسف/۱) ... و الم* آن کتاب با عظمتی‌است که شک در آن راه ندارد. (بقره/۲۱) و [همچنین] در مواردی همانند این‌ها از سوره‌های «طَواسین» (سوره‌های شعراء، نمل و قصص که با طس شروع می‌شوند) و «حَوامیم» (سوره‌های غافر، فصلت، شوری، زخرف، دخان، جاثیه و احقاف که با حم شروع می‌شوند)؛ در تمامی این موارد، قرآن را با سوگندی همراه نمودی که [پیش از] آن سوگند، نام کسی است که او را مخصوص وحی خویش کرده و سرّ نهانِ خود را نزد او به امانت گذاشتی ... .

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۴، ص۱۴۸
بحارالأنوار، ج۸۸، ص۸

آیه وَ الْكِتابِ الْمُبينِ [2]

سوگند به اين كتاب روشنگر.

۱
(دخان/ ۲)

الکاظم (علیه السلام)- وَ أَمَّا الْکِتابِ الْمُبِینِ فَهُوَ أَمِیرُالْمُؤْمِنِینَ عَلِیٌّ (علیه السلام).

امام کاظم (علیه السلام)- منظور از «کتاب مبین» [بنابر باطن قرآن] امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۴، ص۱۴۸
الکافی، ج۱، ص۴۷۹/ بحارالأنوار، ج۱۶، ص۸۷/ تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص۵۵۵/ نورالثقلین/ البرهان

آیه إِنَّا أَنْزَلْناهُ في لَيْلَةٍ مُبارَكَةٍ إِنَّا كُنَّا مُنْذِرينَ [3]

كه ما آن را در شبى پر بركت نازل كرديم؛ ما همواره انذاركننده بوده‌ايم.

که ما آن را در شبی پر برکت نازل کردیم؛ ما همواره انذارکننده بوده‌ایم

۱ -۱
(دخان/ ۳)

الباقر (علیه السلام)- عَنْ حُمْرَانَ أَنَّهُ سَأَلَ أَبَاجَعْفَر (علیه السلام) عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ إِنَّا أَنْزَلْناهُ فِی لَیْلَةٍ مُبارَکَةٍ قَالَ نَعَمْ لَیْلَةُ الْقَدْرِ وَ هِیَ فِی کُلِّ سَنَهًٍْ فِی شَهْرِ رَمَضَانَ فِی الْعَشْرِ الْأَوَاخِرِ فَلَمْ یُنْزَلِ الْقُرْآنُ إِلَّا فِی لَیْلَهًِْ الْقَدْر.

امام باقر (علیه السلام)- از حُمران نقل شده است که از امام باقر (علیه السلام) درباره‌ی این‌سخن خداوند عزّوجلّ [که فرموده است]: إِنَّا أَنزَلنَاهُ فِی لیْلةٍ مُّبَارَکَةٍ؛ سؤال کرد. حضرت فرمود: «آری! منظور شب قدر است که در هر سال در ده شب پایانی ماه رمضان است و قرآن در آن شب نازل شده است».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۴، ص۱۵۰
الکافی، ج۴، ص۱۵۷/ من لایحضره الفقیه، ج۲، ص۱۵۸/ وسایل الشیعهًْ، ج۱۰، ص۳۵۱/ بحارالأنوار، ج۹۴، ص۱۹/ نورالثقلین/ البرهان
۱ -۲
(دخان/ ۳)

الصّادقین (علیها السلام)- فِی مَجمَعِ البَیَان: وَ هُوَ المَروِیُّ عَن أَبِی‌جَعفَر (علیه السلام) وَ أَبِی‌عَبدِ‌الله (علیه السلام) أَنَا أَنْزَلْنَاهُ فِی لَیْلَةٍ مُبارَکَةٍ أَی أَنْزَلْنا الْقُرْآنِ وَ اللَّیْلَةِ الْمُبَارَکَةُ هِیَ لَیْلَهًُْ الْقَدْرِ.

امام باقر و امام صادق ( منظور از «شب پر برکت» شب قدر است و این سخن از امام باقر و امام صادق (نقل شده است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۴، ص۱۵۰
نورالثقلین/ بحارالأنوار، ج۹، ص۲۳۷
۱ -۳
(دخان/ ۳)

علیّ‌بن‌إبراهیم (رحمة الله علیه)- إِنَّا أَنْزَلْناهُ یَعْنِی الْقُرْآنَ فِی لَیْلَةٍ مُبارَکَةٍ إِنَّا کُنَّا مُنْذِرِینَ وَ هِیَ لَیْلَهًُْ الْقَدْرِ أَنْزَلَ اللَّهُ الْقُرْآنَ فِیهَا إِلَی الْبَیْتِ الْمَعْمُورِ جُمْلَهًًْ وَاحِدَهًًْ ثُمَّ نَزَلَ مِنَ الْبَیْتِ الْمَعْمُورِ عَلَی رَسُولِ‌اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) فِی طُولِ عِشْرِینَ سَنَهًْ.

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- إِنَّا أَنزَلنَاهُ؛ یعنی قرآن را [نازل کردیم]. فِی لیْلةٍ مُّبَارَکَةٍ إِنَّا کُنَّا مُنذِرِینَ؛ که منظور از «شب پر برکت» شب قدر است که خداوند در آن، قرآن را یک‌جا به‌سوی بیت‌المعمور فرو فرستاد؛ سپس در طول بیست سال از بیت‌المعمور بر رسول‌خدا (صلی الله علیه و آله) نازل گردید.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۴، ص۱۵۰
بحارالأنوار، ج۹۴، ص۱۲/ القمی، ج۲، ص۲۹۰/ نورالثقلین/ البرهان
۱ -۴
(دخان/ ۳)

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- کَلَّمَ اللَّهُ تَعَالَی جَبْرَئِیلَ فِی لَیْلِهًٍْ وَاحِدَهًٍْ وَ هِیَ لَیْلَهًُْ الْقَدْرِ فَسَمِعَهُ جَبْرَئِیلُ وَ حَفِظَهُ بِقَلْبِهِ وَ جَاءَ بِهِ إِلَی السَّمَاءِ الدُّنْیَا إِلَی الْکَتَبَهًِْ وَ کَتَبُوهُ ثُمَّ أَنْزَلَ عَلَی مُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) بِالنُّجُومِ فِی ثَلَاثٍ وَ عِشْرِینَ سَنَهًًْ.

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- خداوند با جبرئیل در یک شب که همان‌شب قدر باشد سخن گفت؛ جبرئیل نیز آن سخن را شنیده و حفظ نمود و آن را به آسمان دنیا برای نویسندگان آورد و آن‌ها آن را نوشتند. سپس این سخن اندک اندک در طول بیست‌وسه سال بر حضرت محّمد (صلی الله علیه و آله) نازل گردید.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۴، ص۱۵۰
بحرالعرفان، ج۱۴، ص۱۹۶
۱ -۵
(دخان/ ۳)

الصّادق (علیه السلام)- یَا مُفَضَّلُ إِنَّ الْقُرْآنَ نَزَلَ فِی ثَلَاثٍ وَ عِشْرِینَ سَنَهًًْ وَ اللَّهُ یَقُولُ شَهْرُ رَمَضانَ الَّذِی أُنْزِلَ فِیهِ الْقُرْآنُ وَ قَالَ إِنَّا أَنْزَلْناهُ فِی لَیْلَةٍ مُبارَکَةٍ إِنَّا کُنَّا مُنْذِرِینَ* فِیها یُفْرَقُ کُلُّ أَمْرٍ حَکِیمٍ* أَمْراً مِنْ عِنْدِنا إِنَّا کُنَّا مُرْسِلِینَ وَ قَالَ لَوْ لا نُزِّلَ عَلَیْهِ الْقُرْآنُ جُمْلَةً واحِدَةً کَذلِکَ لِنُثَبِّتَ بِهِ فُؤادَکَ قَالَ الْمُفَضَّلُ یَا مَوْلَایَ فَهَذَا تَنْزِیلُهُ الَّذِی ذَکَرَهُ اللَّهُ فِی کِتَابِهِ وَ کَیْفَ ظَهَرَ الْوَحْیُ فِی ثَلَاثٍ‌وَ‌عِشْرِینَ سَنَهًًْ قَالَ نَعَمْ یَا مُفَضَّلُ أَعْطَاهُ اللَّهُ الْقُرْآنَ فِی شَهْرِ رَمَضَانَ وَ کَانَ لَا یُبَلِّغُهُ إِلَّا فِی وَقْتِ اسْتِحْقَاقِ الْخِطَابِ وَ لَا یُؤَدِّیهِ إِلَّا فِی وَقْتٍ أَمَرَ وَ نَهَی فَهَبَطَ جَبْرَئِیلُ بِالْوَحْیِ فَبَلَّغَ مَا یُؤْمَرُ بِهِ وَ قَوْلُهُ لا تُحَرِّکْ بِهِ لِسانَکَ لِتَعْجَلَ بِهِ فَقَالَ الْمُفَضَّلُ أَشْهَدُ أَنَّکُمْ مِنْ عِلْمِ اللَّهِ عَلِمْتُمْ وَ بِقُدْرَتِهِ قَدَرْتُمْ وَ بِحُکْمِهِ نَطَقْتُمْ وَ بِأَمْرِهِ تَعْمَلُونَ.

امام صادق (علیه السلام)- امام‌صادق (علیه السلام) [خطاب به مفضّل] فرمود: «ای مفضّل! قرآن در طول بیست‌وسه سال نازل شد و خداوند می‌فرماید: ماهِ رمضان [ماهی است] که قرآن در آن نازل شده است. (بقره/۱۸۵) و فرموده است: و فرموده است: چرا قرآن یکجا بر او نازل نشده است؟ این [نزول تدریجی] برای این‌است که قلب تو را به‌وسیله‌ی آن محکم داریم. (فرقان/۳۲)». مفضّل عرض‌کرد: «مولای من! [آیا] این همان نزول تدریجی قرآن است که خداوند در کتابش (و قرآن را به تفاریق نازل کردیم تا تو آن را با تأنی بر مردم بخوانی و نازلش کردیم، نازل کردنی به کمال. (اسراء/۱۰۶)) بیان فرموده است و چگونه وحی در طول بیست‌وسه سال آشکار شد»؟ امام (علیه السلام) فرمود: «آری ای مفضّل! خداوند قرآن را در ماه رمضان [به‌صورت یک‌جا] به پیامبر (صلی الله علیه و آله) عنایت فرمود و [در نزول تدریجی] چنین بود که در هنگام شایستگی [و نیاز به] خطاب، خداوند [آیات] قرآن را به پیامبر (صلی الله علیه و آله) ابلاغ می‌نمود و در هنگام [نیاز به] امر و نهی، آن‌ها را به او می‌رساند؛ [بر این اساس] جبرئیل (علیه السلام) وحی را فرو آورده و آنچه را که به آن فرمان می‌یافت، ابلاغ می‌کرد؛ و [همچنین] این‌سخن خداوند [که فرموده است]: [هنگام نزول وحی] زبانت را به خاطر عجله برای خواندن آن حرکت مده. (قیامت/۱۶) [را ابلاغ نمود]». مفضّل عرض‌کرد: «گواهی می‌دهم که شما از [گنجینه‌ی] علم خدا دانا گشته‌اید و به قدرت او توانا شده‌اید و سخن به حکم او می‌گویید و به فرمان او عمل می‌کنید».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۴، ص۱۵۰
بحارالأنوار، ج۸۹، ص۳۸
۱ -۶
(دخان/ ۳)

الباقر (علیه السلام)- عَنْ إِسْحَاقَ‌بْنِ‌عَمَّارٍ قَالَ سَمِعْتُهُ یَقُولُ: وَ نَاسٌ یَسْأَلُونَهُ یَقُولُونَ الْأَرْزَاقُ تُقَسَّمُ لَیْلَهًَْ النِّصْفِ مِنْ شَعْبَانَ. قَالَ فَقَالَ: لَا وَ اللَّهِ مَا ذَلِکَ إِلَّا فِی لَیْلَهًِْ تِسْعَ عَشْرَهًَْ مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ، وَ إِحْدَی وَ عِشْرِینَ وَ ثَلَاثٍ وَ عِشْرِینَ. فَإِنَّ فِی لَیْلَهًِْ تِسْعَ عَشْرَهًَْ یَلْتَقِی الْجَمْعَانِ وَ فِی لَیْلَهًِْ إِحْدَی وَ عِشْرِینَ یُفْرَقُ کُلُّ أَمْرٍ حَکِیمٍ وَ فِی لَیْلَهًِْ ثَلَاثٍ وَ عِشْرِینَ یُمْضَی مَا أَرَادَ اللَّهُ عَزَّ‌وَ‌جَلَّ مِنْ ذَلِکَ وَ هِیَ لَیْلَهًُْ الْقَدْرِ الَّتِی قَالَ اللَّهُ عَزَّ‌وَ‌جَلَّ: خَیْرٌ مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ قَالَ قُلْتُ: مَا مَعْنَی قَوْلِهِ یَلْتَقِی الْجَمْعَانِ؟ قَالَ: یَجْمَعُ اللَّهُ فِیهَا مَا أَرَادَ مِنْ تَقْدِیمِهِ وَ تَأْخِیرِهِ وَ إِرَادَتِهِ وَ قَضَائِهِ قَالَ قُلْتُ: فَمَا مَعْنَی یُمْضِیهِ فِی ثَلَاثٍ وَ عِشْرِینَ قَالَ إِنَّهُ یَفْرُقُهُ فِی لَیْلَهًِْ إِحْدَی وَ عِشْرِینَ إِمْضَاؤُهُ وَ یَکُونُ لَهُ فِیهِ الْبَدَاءُ فَإِذَا کَانَتْ لَیْلَهًُْ ثَلَاثٍ وَ عِشْرِینَ أَمْضَاهُ فَیَکُونُ مِنَ الْمَحْتُومِ الَّذِی لَا یَبْدُو لَهُ فِیهِ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی.

امام صادق (علیه السلام)- اسحاق‌بن‌عمّار گوید: از امام صادق (علیه السلام) شنیدم در پاسخ کسانی‌که از حضرت پرسیدند: «آیا روزی‌ها در شب نیمه‌ی شعبان تقسیم می‌شود»؟ فرمود: «نه به خدا سوگند! این تقسیم روزی فقط در شب نوزدهم، بیست‌ویکم و بیست‌وسوّم ماه رمضان می‌باشد؛ به این صورت که در شب نوزدهم، دو گروه با یکدیگر روبه‌رو می‌شوند و در شب بیست‌ویکم هر امری براساس حکمت [الهی] تدبیر و جدا می‌گردد. و در شب بیست‌وسوّم آنچه خداوند جلّ‌جلاله اراده فرموده، امضاء می‌شود که آن شب، همان شب قدری است که خداوند تعالی [درباره‌اش] فرموده: بهتر از هزار ماه است. (قدر/۳)». من عرض‌کردم: «معنای اینکه دو گروه با یکدیگر روبه‌رو می‌شوند، چیست»؟ حضرت‌فرمود: «خداوند در شب نوزدهم، هر آنچه را که اراده فرموده از جلوانداختن و عقب‌انداختن یک‌چیز و اراده‌کردن و حتمی‌شدن آن، همگی را با یکدیگر گرد خواهد آورد». عرض‌کردم: «معنای اینکه خداوند در شب بیست‌وسوّم آن را امضا می‌کند چیست»؟ فرمود: «در شب بیست‌ویکم، هر کاری تدبیر و جدا می‌گردد و امکان بداء و تغییر برای [اراده‌ی] خداوند وجود دارد؛ چون شب بیست‌وسوّم فرا رسد خداوند آن را امضاء می‌کند و تبدیل به امری حتمی و غیرقابل تغییری می‌شود که برای خداوند تبارک‌وتعالی در آن، بداء و تغییر اراده‌ای وجود ندارد».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۴، ص۱۵۰
وسایل الشیعهًْ، ج۱۰، ص۳۵۷/ نورالثقلین

ولایت

۱
(دخان/ ۳)

الکاظم (علیه السلام)- وَ أَمَّا اللَّیْلَهًُْ فَفَاطِمَهًُْ (سلام الله علیها).

امام کاظم (علیه السلام)- منظور از شب [بنابر باطن قرآن] حضرت فاطمه (سلام الله علیها) است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۴، ص۱۵۲
الکافی، ج۱، ص۴۷۹/ بحارالأنوار، ج۲۴، ص۳۱۹/ تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص۵۵۵/ نورالثقلین/ البرهان
۲
(دخان/ ۳)

الباقر (علیه السلام)- لَا تَخْفَی عَلَیْنَا لَیْلَهًُْ الْقَدْرِ إِنَّ الْمَلَائِکَهًَْ یَطُوفُونَ بِنَا فِیهَا.

امام باقر (علیه السلام)- از ابومُهاجر نقل شده که امام باقر (علیه السلام) [به او] فرمود: «ای ابامهاجر! شب قدر بر ما پوشیده و پنهان نمی‌ماند، چراکه در چنین شبی فرشتگان بر گرد ما طواف می‌کنند».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۴، ص۱۵۲
القمی، ج۲، ص۲۹۰/ نورالثقلین/ البرهان
۳
(دخان/ ۳)

الباقر (علیه السلام)- عَنْ أَبِی‌حَمْزَهًَْ عَنْ أَبِی‌جَعْفَرٍ (علیه السلام) قَالَ: لَمَّا قُبِضَ أَمِیرُ‌الْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) قَامَ الْحَسَنُ‌بْنُ‌عَلِیٍّ (علیه السلام) فِی مَسْجِدِ الْکُوفَهًِْ فَحَمِدَ اللَّهَ وَ أَثْنَی عَلَیْهِ وَ صَلَّی عَلَی النَّبِیِّ (علیه السلام) ثُمَّ قَالَ: أَیُّهَا النَّاسُ إِنَّهُ قَدْ قُبِضَ فِی هَذِهِ اللَّیْلَهًِْ رَجُلٌ مَا سَبَقَهُ الْأَوَّلُونَ وَ لَا یُدْرِکُهُ الْآخِرُونَ ... وَ اللَّهِ لَقَدْ قُبِضَ فِی اللَّیْلَهًِْ الَّتِی فِیهَا قُبِضَ وَصِیُّ مُوسَی (علیه السلام) یُوشَعُ‌بْنُ‌نُونٍ (علیه السلام) وَ اللَّیْلَهًِْ الَّتِی عُرِجَ فِیهَا بِعِیسَی‌بْنِ‌مَرْیَمَ (علیه السلام) وَ اللَّیْلَهًِْ الَّتِی نُزِّلَ فِیهَا الْقُرْآنُ.

امام باقر (علیه السلام)- از ابوحمزه نقل‌شده که امام باقر (علیه السلام) فرمود: چون امیرالمؤمنین (علیه السلام) از دنیا رفت، امام حسن (علیه السلام) در مسجد کوفه به‌پا خاست و حمد و ثنای الهی به‌جا آورد و بر پیامبر (صلی الله علیه و آله) درود فرستاد؛ سپس فرمود: «ای مردم! در این شب مردی وفات کرد که پیشینیان بر او سبقت نگرفتند و آیندگان به او نرسند ... به‌خدا سوگند! او در شبی وفات کرد که وصیّ موسی (علیه السلام) [یعنی] یوشع‌بن‌نون (علیه السلام) در آن وفات کرد و همان شبی که عیسی‌بن‌مریم (علیه السلام) در آن به آسمان بُرده شد و همان شبی که قرآن در آن نازل گردید».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۴، ص۱۵۲
الکافی، ج۱، ص۴۷۵/ نورالثقلین

آیه فيها يُفْرَقُ كُلُّ أَمْرٍ حَكيمٍ [4]

در آن شب هر امرى بر اساس حكمت، [الهى] تدبير مى‌گردد.

در آن شب هر امری بر اساس حکمت [الهی] تدبیر می‌گردد

۱ -۱
(دخان/ ۴)

الباقر (علیه السلام)- یُقَدَّرُ فِی لَیْلَهًِْ الْقَدْرِ کُلُّ شَیْءٍ یَکُونُ فِی تِلْکَ السَّنَهًِْ إِلَی مِثْلِهَا مِنْ قَابِلٍ خَیْرٍ وَ شَرٍّ وَ طَاعَهًٍْ وَ مَعْصِیَهًٍْ وَ مَوْلُودٍ وَ أَجَلٍ أَوْ رِزْقٍ فَمَا قُدِّرَ فِی تِلْکَ السَّنَهًِْ وَ قُضِیَ فَهُوَ الْمَحْتُومُ وَ لِلَّهِ عَزَّوَجَلَّ فِیهِ الْمَشِیئَهًْ.

امام باقر (علیه السلام)- در شب‌قدر همه‌ی آنچه در طول سال پیش رو تا سال آینده اتّفاق خواهد افتاد اعمّ از کار نیک و بد، اطاعت و معصیت، تولّد و مرگ و رزق و روزی همگی تعیین می‌گردد؛ بنابراین هر آنچه برای آن سال تعیین شده و قطعی گردد حتماً اتّفاق خواهد افتاد؛ ولی این تعیین و قطعیت نمی‌تواند جلوی خواست و اراده‌ی خداوند عزّوجلّ را بگیرد [به‌عبارت دیگر هیچ چیز حتّی قطعی‌شدن مقدّرات در شب قدر نمی‌تواند جلوی خواست خدا را بگیرد].

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۴، ص۱۵۲
الکافی، ج۴، ص۱۵۷/ من لایحضره الفقیه، ج۲، ص۱۵۸/ وسایل الشیعهًْ، ج۱۰، ص۳۵۱/ بحارالأنوار، ج۹۴، ص۱۹/ ثواب الأعمال، ص۶۷/ نورالثقلین/ البرهان
بیشتر