آیه فيها يُفْرَقُ كُلُّ أَمْرٍ حَكيمٍ [4]
در آن شب هر امرى بر اساس حكمت، [الهى] تدبير مى‌گردد.
الباقر (علیه السلام)- یُقَدَّرُ فِی لَیْلَهًِْ الْقَدْرِ کُلُّ شَیْءٍ یَکُونُ فِی تِلْکَ السَّنَهًِْ إِلَی مِثْلِهَا مِنْ قَابِلٍ خَیْرٍ وَ شَرٍّ وَ طَاعَهًٍْ وَ مَعْصِیَهًٍْ وَ مَوْلُودٍ وَ أَجَلٍ أَوْ رِزْقٍ فَمَا قُدِّرَ فِی تِلْکَ السَّنَهًِْ وَ قُضِیَ فَهُوَ الْمَحْتُومُ وَ لِلَّهِ عَزَّوَجَلَّ فِیهِ الْمَشِیئَهًْ.
امام باقر (علیه السلام)- در شب‌قدر همه‌ی آنچه در طول سال پیش رو تا سال آینده اتّفاق خواهد افتاد اعمّ از کار نیک و بد، اطاعت و معصیت، تولّد و مرگ و رزق و روزی همگی تعیین می‌گردد؛ بنابراین هر آنچه برای آن سال تعیین شده و قطعی گردد حتماً اتّفاق خواهد افتاد؛ ولی این تعیین و قطعیت نمی‌تواند جلوی خواست و اراده‌ی خداوند عزّوجلّ را بگیرد [به‌عبارت دیگر هیچ چیز حتّی قطعی‌شدن مقدّرات در شب قدر نمی‌تواند جلوی خواست خدا را بگیرد].
أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- جَاءَ بَعْضُ الزَّنَادِقَهًِْ إِلَی أَمِیرِ‌الْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) وَ قَالَ لَوْ لَا مَا فِی الْقُرْآنِ مِنَ الِاخْتِلَافِ وَ التَّنَاقُضِ لَدَخَلْتُ فِی دِینِکُمْ فَقَالَ لَهُ عَلِیٌّ (علیه السلام) وَ مَا هُوَ قَالَ قَوْلُهُ تَعَالَی ... وَ لَوْ رَدُّوهُ إِلَی الرَّسُولِ وَ إِلی أُولِی الْأَمْرِ مِنْهُمْ لَعَلِمَهُ الَّذِینَ یَسْتَنْبِطُونَهُ مِنْهُمْ قَالَ السَّائِلُ مَا ذَاکَ الْأَمْرُ؟ قَالَ عَلِیٌّ (علیه السلام): الَّذِی بِهِ تَنْزِلُ الْمَلَائِکَهًُْ فِی اللَّیْلَهًِْ الَّتِی یُفْرَقُ فِیهَا کُلُّ أَمْرٍ حَکِیمٍ مِنْ خَلْقٍ وَ رِزْقٍ وَ أَجَلٍ وَ عَمَلٍ وَ عُمُرٍ وَ حَیَاهًٍْ وَ مَوْتٍ وَ عِلْمِ غَیْبِ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ وَ الْمُعْجِزَاتِ الَّتِی لَا تَنْبَغِی إِلَّا لِلَّهِ وَ أَصْفِیَائِهِ وَ السَّفَرَهًِْ بَیْنَهُ وَ بَیْنَ خَلْقِهِ وَ هُمْ وَجْهُ اللَّهِ الَّذِی قَالَ: فَأَیْنَما تُوَلُّوا فَثَمَّ وَجْهُ اللهِ هُمْ بَقِیَّهًُْ اللَّهِ یَعْنِی الْمَهْدِیَّ (عجل الله تعالی فرجه الشریف) یَأْتِی عِنْدَ انْقِضَاءِ هَذِهِ النَّظِرَهًِْ فَیَمْلَأُ الْأَرْضَ قِسْطاً وَ عَدْلًا کَمَا مُلِئَتْ ظُلْماً وَ جَوْراً وَ مِنْ آیَاتِهِ الْغِیبَهًُْ وَ الِاکْتِتَامُ عِنْدَ عُمُومِ الطُّغْیَانِ وَ حُلُولِ الِانْتِقَامِ وَ لَوْ کَانَ هَذَا الْأَمْرُ الَّذِی عَرَّفْتُکَ نَبَأَهُ لِلنَّبِیِّ دُونَ غَیْرِهِ لَکَانَ الْخِطَابُ یَدُلُّ عَلَی فِعْلٍ مَاضٍ غَیْرِ دَائِمٍ وَ لَا مُسْتَقْبَلٍ وَ لَقَالَ نَزَلَتِ الْمَلَائِکَهًُْ وَ فُرِقَ کُلُّ أَمْرٍ حَکِیمٍ وَ لَمْ یَقُل تَنَزَّلُ الْمَلَائِکَةُ وَ یُفْرَقُ کُلُّ أَمْرٍ حَکِیمٍ.
امام علی (علیه السلام)- مردی زندیق (بی‌دین) نزد امیرالمؤمنین‌علی (علیه السلام) آمد و به ایشان عرض‌کرد: «اگر در بین [آیاتِ] قرآن، اختلاف و تناقض وجود نداشت من حتماً به دین شما می‌گرویدم»! ... زندیق پرسید: «این حجّت‌های الهی [بر روی زمین] چه کسانی هستند»؟ امام (علیه السلام) فرمود: «... ایشان صاحبان امری هستند که خداوند در موردشان فرموده است: اطاعت کنید خدا را! و اطاعت کنید پیامبر [خدا] و صاحبان امر خود را. (نساء/۵۹) ...». زندیق پرسید: «منظور از آن امر چیست»؟ امام (علیه السلام) فرمود: «همان چیزی است که فرشتگان به همراهش فرود می‌آیند در آن شبی‌که هر امری بر اساس حکمت، تدبیر و جدا می‌گردد و شامل آفرینش، رزق و روزی، مرگ‌ها، کردارها، زندگی و مرگ، آگاهی از نهانِ آسمان‌ها و زمین و مُعجزات میشود، همان معجزاتی که شایسته‌ی خداوند، جانشینانِ او [در زمین] و سفیران که [واسطه‌ی] میان خدا و آفریده‌شدگانش هستند، می‌باشد و این جانشینان و سفیران، همان رویِ خداوند هستند که [دربارهاش] فرموده: پس به هر کجا رو کنید آنجا روی‌خداست. (بقره/۱۱۵) ایشان همان ذخیره‌های الهی هستند. یعنی همان مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) ... و اگر این امری‌که [در شب قدر نازل میشود و من] برایت بیان‌کردم [چنین بود که] خداوند فقط به اطّلاع پیامبرش (صلی الله علیه و آله) می‌رساند و شامل دیگران (یعنی جانشینان حقیقی او) نمی‌شد، باید خطاب آیه (در آن شب فرشتگان و روح به فرمان پروردگارشان برای انجام دادن کارها نازل میشوند. (قدر/۴)) دلالت بر فعل ماضی (گذشته) می‌کرد نه فعلی‌که دلالت بر پیوستگیِ این کار و آینده (یعنی فعل مضارع) بکند و باید خداوند می‌فرمود: «نَزَلَتِ الْمَلَائِکَهًْ؛ فرشتگان نازل شدند» و «فُرِقَ کُلُّ أَمْرٍ حَکِیمٍ؛ هر امری بر اساس حکمت[الهی] تدبیر و جدا شد» و نمی‌فرمود: فرشتگان نازل‌می‌شوند. (قدر/۴) و [نمی‌فرمود:] یُفْرَقُ کُلُّ أَمْرٍ حَکِیمٍ.
الصّادق (علیه السلام)- عَنِ الْحَارْثِ‌بْنِ‌الْمُغِیرَهًِْ الْبَصْرِیِّ وَ عَن ... هِشَامٍ قَالَ قُلْتُ لِأَبِی‌عَبْدِ‌اللَّهِ (علیه السلام) قَوْلُ اللَّهِ تَعَالَی فِی کِتَابِهِ فِیها یُفْرَقُ کُلُّ أَمْرٍ حَکِیمٍ قَالَ تِلْکَ لَیْلَهًُْ الْقَدْرِ یُکْتَبُ فِیهَا وَفْدُ الْحَاجِّ وَ مَا یَکُونُ فِیهَا مِنْ طَاعَهًٍْ أَوْ مَعْصِیَهًٍْ أَوْ مَوْتٍ أَوْ حَیَاهًٍْ وَ یُحْدِثُ اللَّهُ فِی اللَّیْلِ وَ النَّهَارِ مَا یَشَاءُ ثُمَّ یُلْقِیهِ إِلَی صَاحِبِ الْأَرْضِ قَالَ الْحَارِثُ‌بْنُ‌الْمُغِیرَهًِْ الْبَصْرِیُّ فَقُلْتُ وَ مَنْ صَاحِبُ الْأَرْضِ قَالَ صَاحِبُکُمْ.
امام صادق (علیه السلام)- از حارث‌بن‌مُغیره بصری و ... از هشام[بن حکَم] نقل‌شده: به امام صادق (علیه السلام) عرض‌کردم: «[منظور از] این سخن خداوند متعال [که] در کتابش [فرموده:] فِیها یُفْرَقُ کُلُّ أَمْرٍ حَکِیمٍ؛ [چیست]»؟ حضرت فرمود: «منظور شب قدر است که در آن، سفر حاجیان [به مکّه] و هر آنچه در سال آینده اتّفاق خواهد افتاد از اطاعت، نافرمانی، مرگ و زندگی نوشته میشود و خداوند در شب و روز قدر هرچه اراده کند را پدید آورده، سپس آن را به صاحب زمین می‌سپارد». حارث‌بن‌مُغیره‌بصری گوید: من عرض‌کردم: «صاحب زمین کیست»؟ فرمود: «صاحب شما (امام معصوم (علیه السلام))».
الصّادق (علیه السلام)- اللَّیْلَهًُْ الَّتِی یُفْرَقُ فِیهَا کُلُّ أَمْرٍ حَکِیمٍ یَنْزِلُ فِیهَا مَا یَکُونُ فِی السَّنَهًِْ إِلَی مِثْلِهَا مِنْ خَیْرٍ أَوْ شَرٍّ وَ رِزْقٍ أَوْ أَمْرٍ أَوْ مَوْتٍ أَوْ حَیَاهًٍْ وَ یُکْتَبُ فِیهَا وَفْدُ مَکَّهًَْ فَمَنْ کَانَ فِی تِلْکَ السَّنَهًِْ مَکْتُوباً لَمْ یَسْتَطِعْ أَنْ یَحْبِسَ وَ إِنْ کَانَ فَقِیراً مَرِیضاً وَ مَنْ لَمْ یَکُنْ فِیهَا مَکْتُوباً لَمْ یَسْتَطِعْ أَنْ یَحُجَّ وَ إِنْ کَانَ غَنِیّاً صَحِیحاً.
امام صادق (علیه السلام)- در شبی‌که هر امری بر اساس حکمت تدبیر می‌گردد، همه‌ی آنچه در طول سال پیش‌رو تا سال آینده اتّفاق خواهد افتاد اعم از خوبی یا بدی، رزق و روزی، حادثه یا مرگ و تولّد همگی نازل میشود و در آن‌شب سفر حاجیان به مکّه نوشته میشود؛ بنابراین هرکس نامش در آن‌سال جزو حاجیان نوشته شود نمی‌تواند از [رفتن به] این‌سفر خودداری کند اگرچه فقیر و بیمار باشد و هرکس نامش در آن‌سال جزو حاجیان نوشته نشود نمی‌تواند حجّ به‌جا آورد اگرچه بی‌نیاز و سالم باشد.
علیّ‌بن‌إبراهیم (رحمة الله علیه)- وَ ما أَدْراکَ ما لَیْلَةُ الْقَدْرِ إِنَّ اللَّهَ یُقَدِّرُ فِیهَا الْآجَالَ وَ الْأَرْزَاقَ وَ کُلَّ أَمْرٍ یَحْدُثُ مِنْ مَوْتٍ أَوْ حَیَاهًٍْ أَوْ خِصْبٍ أَوْ جَدْبٍ أَوْ خَیْرٍ أَوْ شَرٍّ کَمَا قَالَ اللَّهُ فِیها یُفْرَقُ کُلُّ أَمْرٍ حَکِیمٍ إِلَی سَنَهًٍْ.
علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- معنای شب قدر این‌است که خداوند در آن شب، مرگ‌ها، روزیها و هرچه از مرگ یا زندگی، حاصلخیزی یا خشکسالی، و خوبی یا بدی تا یکسال اتّفاق می‌افتد را تعیین می‌نماید، چنانکه خداوند فرموده است: فِیها یُفْرَقُ کُلُّ أَمْرٍ حَکِیمٍ.
الصّادق (علیه السلام)- فِی هَذِهِ الْآیَهًْ فِیها یُفْرَقُ کُلُّ أَمْرٍ حَکِیمٍ قَالَ هِیَ لَیْلَهًُْ الْقَدْرِ یُقْضَی فِیهِ أَمْرُ السَّنَهًِْ مِنْ حَجٍّ وَ عُمْرَهًٍْ أَوْ رِزْقٍ أَوْ أَمْرٍ أَوْ أَجَلٍ أَوْ سَفَرٍ أَوْ نِکَاحٍ أَوْ وَلَدٍ إِلَی سَائِرِ مَا یُلَاقِی ابْنُ‌آدَمَ (علیه السلام) مِمَّا یُکْتَبُ لَهُ أَوْ عَلَیْهِ فِی بَقِیَّهًِْ ذَلِکَ الْحَوْلِ مِنْ تِلْکَ اللَّیْلَهًِْ إِلَی مِثْلِهَا مِنْ عَامٍ قَابِلٍ وَ هِیَ فِی الْعَشْرِ الْأَوَاخِرِ مِنْ شَهْرِ رَمَضَان.
امام صادق (علیه السلام)- از امام صادق (علیه السلام) نقل شده که در مورد آیه: فِیها یُفْرَقُ کُلُّ أَمْرٍ حَکِیمٍ؛ فرمود: «منظور از آن‌شب، شب قدر است که اتّفاقات یکسال پس از آن‌شب تا سال آینده اعمّ از [سفر به] حجّ و عمره، روزی، حادثه یا مرگ، سفر، ازدواج یا بچّه‌دار شدن و سایر چیزهایی‌که فرزند آدم با آن‌ها مواجه میشود چه چیزهایی‌که به نفع او باشد یا به ضررش در آن تعیین می‌گردد؛ و آن شب در میان دهه‌ی آخر ماه رمضان است؛ پس هرکس این‌شب را در کنار قبر امام حسین (علیه السلام) درک کند [در اینجا راوی نسبت به تعبیر امام (علیه السلام) شک داشته و می‌گوید:] یا فرمود [نزد قبر امام‌حسین (علیه السلام)] حاضر باشد، در آنجا دو رکعت یا هر مقدار که می‌تواند نماز بخواند و از خداوند بهشت را درخواست کرده و از آتش دوزخ به او پناه ببرد، خداوند خواسته‌اش را به او عنایت کند و او را از [شرّ] آنچه از آن پناه‌برده، حفظ فرماید ...».
الباقر (علیه السلام)- عَنْ سَمَاعَهًَْ قَالَ: قَالَ لِی صَلِّ فِی لَیْلَهًِْ إِحْدَی‌وَ‌عِشْرِینَ وَ لَیْلَهًِْ ثَلَاثٍ‌وَ‌عِشْرِینَ مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ فِی کُلِّ وَاحِدَهًٍْ مِنْهُمَا إِنْ قَوِیتَ عَلَی ذَلِکَ مِائَهًَْ رَکْعَهًٍْ سِوَی الثَّلَاثَ عَشْرَهًَْ وَ اسْهَرْ فِیهِمَا حَتَّی تُصْبِحَ فَإِنَّهُ یُسْتَحَبُّ أَنْ تَکُونَ فِی صَلَاهًٍْ وَ دُعَاءٍ وَ تَضَرُّعٍ فَإِنَّهُ یُرْجَی أَنْ تَکُونَ لَیْلَهًُْ الْقَدْرِ فِی إِحْدَاهُمَا وَ لَیْلَةُ الْقَدْرِ خَیْرٌ مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ فَقُلْتُ لَهُ کَیْفَ هِیَ خَیْرٌ مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ قَالَ الْعَمَلُ فِیهَا خَیْرٌ مِنَ الْعَمَلِ فِی أَلْفِ شَهْرٍ وَ لَیْسَ فِی هَذِهِ الْأَشْهُرِ لَیْلَهًُْ الْقَدْرِ وَ هِیَ تَکُونُ فِی شَهْرِ رَمَضَانَ وَ فِیها یُفْرَقُ کُلُّ أَمْرٍ حَکِیمٍ فَقُلْتُ وَ کَیْفَ ذَاکَ فَقَالَ مَا یَکُونُ فِی السَّنَهًِْ وَ فِیهَا یُکْتَبُ الْوَفْدُ إِلَی مَکَّهًْ.
امام صادق (علیه السلام)- سماعهًْ‌بن‌مهران گوید: امام صادق (علیه السلام) به من فرمود: «اگر توانایی داشتی در هر یک از دو شب بیست‌ویکم و بیست‌وسوّم ماه رمضان، غیر از سیزده رکعت (یازده رکعت نماز شب و دو رکعت نافله‌ی نماز صبح) صد رکعت نماز به‌جای آور و آن دو شب را تا صبح بیدار بمان، زیرا مستحبّ است که [در آن دو شب] درحال نماز، دعا و تضرّع و زاری‌کردن باشی، چراکه انتظار می‌رود شب قدر، یکی از آن دو شب باشد و شب قدر بهتر از هزارماه است. (قدر/۳) به حضرت عرض‌کردم: «چگونه شب قدر بهتر از هزار ماه است»؟ حضرت فرمود: «[انجامِ] کار نیک در آن شب بهتر از [انجامِ] کار نیک در هزار ماهی است که در آن‌ها شب قدر وجود نداشته باشد؛ و آن شب در ماه رمضان است و هر امری بر اساس حکمت [الهی] تدبیر و جدا می‌گردد. عرض‌کردم: «چه چیزهایی در آن شب تدبیر می‌گردد»؟ حضرت فرمود: «هر آنچه در طول سال اتّفاق خواهد افتاد [در آن تعیین می‌گردد] و در چنین شبی سفر حاجیان به مکّه نوشته میشود».
الصّادق (علیه السلام)- عَنْ زَیْدٍ‌أَبِی‌أُسَامَهًَْ عَنْ أَبِی‌عَبْدِ‌اللَّهِ (علیه السلام) قَالَ: فِی هَذِهِ الْآیَهًِْ هِیَ لَیْلَهًُْ الْقَدْرِ یُقْضَی فِیهَا أَمْرُ السَّنَهًِْ إِلَی أَنْ قَالَ وَ هِیَ فِی الْعَشْرِ الْأَوَاخِرِ مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ فَمَنْ أَدْرَکَهَا أَوْ قَالَ شَهِدَهَا عِنْدَ قَبْرِ الْحُسَیْنِ (علیه السلام) یُصَلِّی عِنْدَهُ رَکْعَتَیْنِ أَوْ مَا تَیَسَّرَ لَهُ وَ سَأَلَ اللَّهَ الْجَنَّهًَْ وَ اسْتَعَاذَ بِهِ مِنَ النَّارِ آتَاهُ اللَّهُ مَا سَأَلَ وَ أَعَاذَهُ مِمَّا اسْتَعَاذَ مِنْهُ الْحَدِیثَ وَ فِیهِ ثَوَابٌ عَظِیمٌ.
امام صادق (علیه السلام)- زیدبن‌اسامه از امام صادق (علیه السلام) نقل کرده است که در مورد این آیه فرمود: این شب قدر است که در آن امور سال مقدّر میشود ... و این در دهه‌ی آخر رمضان است و هر که آن را درک نماید، یا فرمود: حضور یابد در کنار مزار حسین (علیه السلام) و دو رکعت یا هر چه توانست نزد او نماز گزارد و از خدا بهشت را درخواست کند و از آتش به خدا پناه جوید، آنچه درخواست کرده به وی عطا کند و از آنچه از آن پناه جسته، در امانش نگاه دارد. و در آن ثوابی بزرگ است.
الجواد (علیه السلام)- مَنْ زَارَ الْحُسَیْنَ (علیه السلام) لَیْلَهًَْ ثَلَاثٍ وَ عِشْرِینَ مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ وَ هِیَ اللَّیْلَهًُْ الَّتِی یُرْجَی أَنْ تَکُونَ لَیْلَهًَْ الْقَدْرِ وَ فِیها یُفْرَقُ کُلُّ أَمْرٍ حَکِیمٍ صَافَحَهُ رُوحُ أَرْبَعَهًٍْ وَ عِشْرِینَ أَلْفَ مَلَکٍ وَ نَبِیٍّ کُلُّهُمْ یَسْتَأْذِنُ اللَّهَ فِی زِیَارَهًِْ الْحُسَیْنِ (علیه السلام) فِی تِلْکَ اللَّیْلَهًِْ.
امام جواد (علیه السلام)- هرکس درشب بیست‌وسوّم ماه رمضان که همان شبی است‌که انتظار می‌رود شب قدر باشد و هر امری بر اساس حکمت [الهی] تدبیر و جدا می‌گردد. امام‌حسین (علیه السلام) را زیارت کند، روح بیست‌وچهار هزار فرشته و پیامبر (علیهم السلام) با او مصافحه میکند که همگی در آن شب از خداوند برای زیارت امام حسین (علیه السلام) اجازه می‌خواهند.
أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- سَلُوا اللَّهَ الْحَجَّ فِی لَیْلَهًِْ سَبْعَ عَشْرَهًَْ مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ وَ فِی تِسْعَ عَشْرَهًَْ وَ فِی إِحْدَی وَ عِشْرِینَ وَ فِی ثَلَاثٍ‌وَ‌عِشْرِینَ فَإِنَّهُ یُکْتَبُ الْوَفْدُ فِی کُلِّ عَامٍ لَیْلَهًَْ الْقَدْرِ وَ فِیها یُفْرَقُ کُلُّ أَمْرٍ حَکِیمٍ.
امام علی (علیه السلام)- در شب‌های هفدهم، نوزدهم، بیست‌ویکم و بیست‌وسوّم ماه رمضان از خداوند [توفیق انجام] حج را بخواهید؛ چراکه سفر به حج در هر سال، در شب قدر نوشته میشود و چنان که خداوند عزّوجلّ فرموده: در آن شب هر ا مری براساس حکمت [الهی] تدبیر و جدا می‌گردد.
الصادقین (علیها السلام)- فِی لَیْلَهًِْ تِسْعَ عَشْرَهًَْ یُکْتَبُ وَفْدُ الْحَاجِ وَ فِیهَا یُفْرَقُ کُلُّ أَمْرٍ حَکِیم.
امام باقر یا امام صادق ( در شب نوزدهم، سفر حاجیان [به مکّه] نوشته میشود و در آن شب هر ا مری براساس حکمت [الهی] تدبیر و جدا می‌گردد.
الصّادق (علیه السلام)- اغْتَسِلْ لَیْلَهًَْ تِسْعَ عَشْرَهًَْ مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ وَ إِحْدَی‌وَ‌عِشْرِینَ وَ ثَلَاثٍ‌وَ‌عِشْرِینَ وَ اجْهَدْ أَنْ تُحْیِیَهُمَا وَ ذَکَرَ أَنَّ لَیْلَهًَْ الْقَدْرِ یُرْجَی فِی لَیْلَهًِْ إِحْدَی‌وَ‌عِشْرِینَ وَ ثَلَاثٍ‌وَ‌عِشْرِینَ وَ قَالَ (علیه السلام) لَیْلَهًُْ ثَلَاثٍ‌وَ‌عِشْرِینَ اللَّیْلَهًُْ الَّتِی فِیها یُفْرَقُ کُلُّ أَمْرٍ حَکِیمٍ وَ فِیهَا یُکْتَبُ وَفْدُ الْحَاجِّ وَ مَا یَکُونُ مِنَ السَّنَهًِْ إِلَی السَّنَهًْ.
امام صادق (علیه السلام)- در شب‌های نوزدهم، بیست‌ویکم و بیست‌وسوّم ماه رمضان غسل نما و سعی کن شب‌های بیست‌ویکم و بیست‌وسوّم را شب‌زنده‌داری کنی. و امام (علیه السلام) بیان فرمود که انتظار می‌رود شب قدر یکی از دو شب بیست‌ویکم و بیست‌وسوّم باشد. و فرمود: «شب بیست‌وسوّم که در آن شب هر امری براساس حکمت [الهی] تدبیر و جدا می‌گردد. و در این شب، سفر حاجیان [به مکّه] و هر آنچه از امسال تا سال بعد اتّفاق می‌افتد، نوشته میشود.
ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- فِیها یُفْرَقُ کُلُّ أَمْرٍ حَکِیمٍ أَیْ فِی هَذِهِ اللَّیْلَهًِْ یُفَصَّلُ وَ یُبَیَّنُ وَ الْمَعْنَی: یُقْضَی کُلُّ أَمْرٍ مُحْکَمٍ، لَا تَلْحَقُهُ الزِّیَادَهًُْ وَ النُّقْصَانُ وَ هُوَ أَنَّهُ یُقَسَّمُ فِیهَا الْآجَالُ وَ الْأَرْزَاقُ وَ غَیْرُهَا مِنَ أُمُورِ السَّنَهًِْ إِلَی مِثْلِهَا مِنَ الْعَامِ الْقَابِلِ.
إبن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- معنای آیه: فِیها یُفْرَقُ کُلُّ أَمْرٍ حَکِیمٍ؛ این است که [در آن‌شب] هر کار محکم و استواری که کم و زیاد نخواهد شد، تعیین می‌گردد؛ به این ترتیب که در آن شب، مرگ‌ها، روزیها و کارهای دیگر یک سال تا شب قدر سال آینده قسمت میشود.
الباقر (علیه السلام)- إِسْحَاقَ‌بْنِ‌عَمَّارٍ‌قَالَ سَمِعْتُهُ یَقُولُ وَ نَاسٌ یَسْأَلُونَهُ یَقُولُونَ الْأَرْزَاقُ تُقَسَّمُ لَیْلَهًَْ النِّصْفِ مِنْ شَعْبَانَ قَالَ فَقَالَ لَا وَ اللَّهِ مَا ذَلِکَ إِلَّا فِی لَیْلَهًِْ تِسْعَ عَشْرَهًَْ مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ وَ إِحْدَی‌وَ‌عِشْرِینَ وَ ثَلَاثٍ‌وَ‌عِشْرِینَ فَإِنَّ فِی لَیْلَهًِْ تِسْعَ عَشْرَهًَْ یَلْتَقِی الْجَمْعَانِ وَ فِی لَیْلَهًِْ إِحْدَی‌وَ‌عِشْرِینَ یُفْرَقُ کُلُّ أَمْرٍ حَکِیمٍ وَ فِی لَیْلَهًِْ ثَلَاثٍ‌وَ‌عِشْرِینَ یُمْضَی مَا أَرَادَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ مِنْ ذَلِکَ وَ هِیَ لَیْلَهًُْ الْقَدْرِ الَّتِی قَالَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ خَیْرٌ مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ قَالَ قُلْتُ مَا مَعْنَی قَوْلِهِ یَلْتَقِی الْجَمْعَانِ قَالَ یَجْمَعُ اللَّهُ فِیهَا مَا أَرَادَ مِنْ تَقْدِیمِهِ وَ تَأْخِیرِهِ وَ إِرَادَتِهِ وَ قَضَائِهِ قَالَ قُلْتُ فَمَا مَعْنَی یُمْضِیهِ فِی ثَلَاثٍ‌وَ‌عِشْرِینَ قَالَ إِنَّهُ یَفْرُقُهُ فِی لَیْلَهًِْ إِحْدَی‌وَ‌عِشْرِینَ إِمْضَاؤُهُ وَ یَکُونُ لَهُ فِیهِ الْبَدَاءُ فَإِذَا کَانَتْ لَیْلَهًُْ ثَلَاثٍ‌وَ‌عِشْرِینَ أَمْضَاهُ فَیَکُونُ مِنَ الْمَحْتُومِ الَّذِی لَا یَبْدُو لَهُ فِیهِ تَبَارَکَ‌وَ‌تَعَالَی.
امام باقر (علیه السلام)- اسحاق‌بن‌عمّار گوید: شنیدم که مردم از امام صادق (علیه السلام) پرسیدند: «آیا روزی ها در شب نیمه ماه شعبان تقسیم می شود»؟ ایشان فرمود: «به خدا سوگند نه، این امر تنها در شب نوزدهم از ماه رمضان و شب بیست‌ویکم و شب بیست‌وسوّم صورت می پذیرد، به این ترتیب که در شب نوزدهم دو امر جمع می شوند و در شب بیست‌ویکم هر امر استواری جدا میشود و در شب بیست‌وسوّم آنچه خداوند عزّوجلّ در این‌باره می خواهد، تحقّق می یابد و آن شب، شب قدر است که خداوند عزّوجلّ درباره اش فرمود: «خَیْرٌ مِّنْ أَلْفِ شَهْرٍ». عرض کردم: «معنای این سخن که دو امر جمع می شوند، چیست»؟ فرمود: «در آن شب خداوند آنچه از تقدیم و تأخیر و اراده و قضای خود می خواهد جمع می کند». عرض کردم: «و معنای این سخن که در شب بیست‌وسوّم تحقّق می یابد، چیست»؟ فرمود: «آن [امر جمع شده] در شب بیست‌ویکم [گونه] تحقّق بخشیدنش جدا می شود و برای خداوند متعال در آن بداء هست، پس چون شب بیست‌وسوّم فرا رسد، خداوند آن را تحقّق می بخشد و این گونه حتمی می شود و در آن از سوی خداوند تبارک‌وتعالی بداء صورت نمی پذیرد.
الصّادق (علیه السلام)- عَنْ مُحَمَّدِ‌بْنِ‌حُمْرَان عَنْ أَبِی‌عَبْدِ‌اللَّهِ (علیه السلام) قَالَ قُلْتُ لَهُ إِنَّ النَّاسَ یَقُولُونَ إِنَّ لَیْلَهًَْ النِّصْفِ مِنْ شَعْبَانَ تُکْتَبُ فِیهَا الْآجَالُ وَ تُقَسَّمُ فِیهَا الْأَرْزَاقُ وَ تَخْرُجُ صِکَاکُ الْحَاجِّ فَقَالَ مَا عِنْدَنَا فِی هَذَا شَیْءٌ وَ لَکِنْ إِذَا کَانَتْ لَیْلَهًُْ تِسْعَ عَشْرَهًَْ مِنْ رَمَضَانَ یُکْتَبُ فِیهَا الْآجَالُ وَ یُقَسَّمُ فِیهَا الْأَرْزَاقُ وَ یُخْرَجُ صِکَاکُ الْحَاجِّ وَ یَطَّلِعُ اللَّهُ عَلَی خَلْقِهِ فَلَا یَبْقَی مُؤْمِنٌ إِلَّا غَفَرَ لَهُ إِلَّا شَارِبُ مُسْکِرٍ فَإِذَا کَانَتْ لَیْلَهًُْ ثَلَاثٍ‌وَ‌عِشْرِینَ فِیها یُفْرَقُ کُلُّ أَمْرٍ حَکِیمٍ أَمْضَاهُ ثُمَّ أَنْهَاهُ قَالَ قُلْتُ إِلَی مَنْ جُعِلْتُ فِدَاکَ فَقَالَ إِلَی صَاحِبِکُمْ وَ لَوْ لَا ذَلِکَ لَمْ یَعْلَمْ مَا یَکُونُ فِی تِلْکَ السَّنَهًِْ.
امام صادق (علیه السلام)- محمدبن‌حمران گوید: «به امام صادق (علیه السلام) عرض کردم: اهل‌سنّت معتقدند در شب نیمه‌ی شعبان، مرگ‌ها نوشته و روزیها تقسیم میشود و بَرات [سفرِ] حاجیان صادر می‌گردد [آیا چنین است]»؟ حضرت فرمود: «چنین مطلبی نزد ما صحّت ندارد؛ بلکه چون شب نوزدهم از ماه رمضان فرا رسد مرگ‌ها نوشته و روزیها تقسیم میشود و بَرات [سفرِ] حاجیان صادر می‌گردد و خداوند بر بندگانش نظر می‌افکند و هیچ مؤمنی باقی نمی‌ماند مگر اینکه خداوند او را خواهد بخشید مگر کسی‌که شراب‌خوار باشد؛ چون شب بیست‌وسوّم فرا رسد در آن شب هر امری براساس حکمت [الهی] تدبیر و جدا می‌گردد. و خداوند آن را امضاء نموده و آنگاه ابلاغ نماید». عرض‌کردم: «فدایت شوم! به چه‌کسی [ابلاغ نماید]»؟ حضرت فرمود: «به صاحب شما (یعنی امام‌معصوم (علیه السلام)) و اگر چنین ابلاغی صورت نگیرد اتّفاقات آن سال معیّن نخواهد شد».
أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- قَالَ کُمَیْلُ‌بْنُ‌زِیَادٍ کُنْتُ جَالِساً مَعَ مَوْلَایَ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) فِی مَسْجِدِ الْبَصْرَهًِْ وَ مَعَهُ جَمَاعَهًٌْ مِنْ أَصْحَابِه فَقَالَ بَعْضُهُمْ مَا مَعْنَی قَوْلِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ: فِیها یُفْرَقُ کُلُّ أَمْرٍ حَکِیمٍ قَالَ (علیه السلام): لَیْلَهًُْ النِّصْفِ مِنْ شَعْبَانَ وَ الَّذِی نَفْسُ عَلِیٍّ (علیه السلام) بِیَدِهِ إِنَّهُ مَا مِنْ عَبْدٍ إِلَّا وَ جَمِیعُ مَا یَجْرِی عَلَیْهِ مِنْ خَیْرٍ وَ شَرٍّ مَقْسُومٍ لَهُ فِی لَیْلَهًِْ النِّصْفِ مِنْ شَعْبَانَ إِلَی آخِرِ السَّنَهًِْ فِی مِثْلِ تِلْکَ اللَّیْلَهًِْ الْمُقْبِلَهًِْ وَ مَا مِنْ عَبْدٍ یُحْیِیهَا وَ یَدْعُو بِدُعَاءِ الْخَضِرِ (علیه السلام) إِلَّا أُجِیبَ {لَهُ}.
امام علی (علیه السلام)- کمیل‌بن‌زیاد گوید: با مولایم امیرالمؤمنین (علیه السلام) در مسجد بصره به همراه گروهی از یاران آن حضرت نشسته بودم که یکی از آن‌ها پرسید: «معنای این سخن خداوند عزّوجلّ [که می‌فرماید]: فِیها یُفْرَقُ کُلُّ أَمْرٍ حَکِیمٍ؛ چیست»؟ حضرت فرمود: «منظور شب نیمه‌ی شعبان است؛ سوگند به آنکه جان علی (علیه السلام) در دست اوست! هیچ بنده‌ای نیست مگر اینکه تمامی آنچه از خیر و شرّ تا شب نیمه‌ی شعبان سال آینده برای او اتّفاق می‌افتد در شب نیمه‌ی شعبان برایش قسمت میشود و هر بنده‌ای که در چنین شبی، شب‌زنده‌داری کرده و دعای حضرت خضر (علیه السلام) [معروف به دعای‌کمیل] را بخواند مورد اجابت قرار گیرد».
الصّادق (علیه السلام)- إِذَا کَانَ أَوَّلُ لَیْلَهًٍْ مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ فَقُلِ: اللَّهُمَّ ... وَ اجْعَلْ فِیمَا تَقْضِی وَ تُقَدِّرُ مِنَ الْأَمْرِ الْمَحْتُومِ فِیمَا یُفْرَقُ مِنَ الْأَمْرِ الْحَکِیمِ فِی لَیْلَهًِْ الْقَدْرِ مِنَ الْقَضَاءِ الَّذِی لَا یُرَدُّ وَ لَا یُبَدَّلُ أَنْ تَکْتُبَنِی مِنْ حُجَّاجِ بَیْتِکَ.
امام صادق (علیه السلام)- چون اوّلین شب ماه رمضان فرارسید بگو: «خدایا! ای پروردگار ماه‌رمضان! ... [از تو می‌خواهم] در شب قدر در میان آنچه حکم می‌کنی و تعیین می‌فرمایی، از آن کارهایی‌که بر اساس حکمت تدبیر میشود و قضایی که برگشت‌ناپذیر است و تغییر نمی‌یابد، نامِ مرا [نیز] از حج‌گزاران خانه‌ات قرار دهی ...».
الصّادق (علیه السلام)- عَنْ حُمْرَانَ قَال سَأَلْتُ أَبَاعَبْدِ‌اللَّهِ (علیه السلام) عَمَّا یُفْرَقُ فِی لَیْلَهًِْ الْقَدْرِ هَلْ هُوَ مَا یُقَدِّرُ اللَّهُ فِیهَا قَالَ لَا تُوصَفُ قُدْرَهًُْ اللَّهِ إِلَّا أَنَّهُ قَالَ فِیها یُفْرَقُ کُلُّ أَمْرٍ حَکِیمٍ فَکَیْفَ یَکُونُ حَکِیماً إِلَّا مَا فُرِقَ وَ لَا تُوصَفُ قُدْرَهًُْ اللَّهِ سُبْحَانَهُ لِأَنَّهُ یُحْدِثُ مَا یَشَاء.
امام صادق (علیه السلام)- حُمران گوید: «از امام صادق (علیه السلام) در مورد آنچه در شب قدر تدبیر میشود پرسیدم‌که آیا همان چیزهایی است‌که خداوند [به قدرت خویش] تقدیر می‌نماید»؟ حضرت فرمود: «قدرت خدا وصف‌شدنی نیست، فقط [آنچه در این مورد می‌توان گفت این است که از یک طرف] خود فرموده: فِیها یُفْرَقُ کُلُّ أَمْرٍ حَکِیمٍ؛ [و از طرف دیگر می‌دانیم] چیزی‌که تدبیر شده باشد فقط می‌تواند محکم و استوار باشد [ولی اینکه خداوند چه چیزهایی را تقدیر میکند برایمان مشخّص نیست چون] قدرت الهی وصف‌شدنی نیست [که بتوان با توصیف آن، به مقدّراتش آگاهی یافت] چراکه خداوند هرچه را اراده فرماید ایجاد میکند [و همه‌چیز در اختیار اوست]».
الصّادق (علیه السلام)- إِذَا کَانَ لَیْلَهًُْ الْقَدْرِ فِیها یُفْرَقُ کُلُّ أَمْرٍ حَکِیمٍ نَادَی مُنَادٍ تِلْکَ اللَّیْلَهًَْ مِنْ بُطْنَانِ الْعَرْشِ أَنَّ اللَّهَ قَدْ غَفَرَ لِمَنْ أَتَی قَبْرَ الْحُسَیْنِ (علیه السلام) فِی هَذِهِ اللَّیْلَهًِْ.
امام صادق (علیه السلام)- چون شب‌قدر فرا رسد [همان شبی‌که] در آن شب هر ا مری براساس حکمت [الهی] تدبیر و جدا می‌گردد. در آن‌شب ندادهنده‌ای از درون عرش فریاد زند: «خداوند در این شب هرکس که به زیارت قبر حسین (علیه السلام) برود را بیامرزد».
الصّادق (علیه السلام)- عَن مَسعَدَهًْ عَن أَبِی‌عَبدِ‌الله (علیه السلام) ... إِنَّمَا {هِیَ} شَیْءٌ یَحْکُمُ بِهِ اللَّهُ فِی کُلِّ عَامٍ، ثُمَّ قَرَأَ فِیهَا یُفْرَقُ کُلُّ أَمْرٍ حَکِیمٍ فَیَحْکُمُ اللَّهُ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی مَا یَکُونُ فِی تِلْکَ السَّنَهًِْ مِنْ شِدَّهًٍْ أَوْ رَخَاءٍ أَوْ مَطَرٍ أَوْ غَیْرِ ذَلِکَ.
امام صادق (علیه السلام)- مسعده، از امام صادق (علیه السلام) روایت میکند: ... آن، چیزی است که خداوند تبارک‌وتعالی هر سال به آن حکم میکند. سپس حضرت این آیه را قرائت نمود: «فِیها یفْرَقُ کُلُّ أَمْرٍ حَکِیمٍ، پس خداوند تبارک‌وتعالی به سختی، رفاه یا باران و غیر آن، که میخواهد در آن سال اتّفاق بیفتد، حکم میکند.