سوره شعراء

فضیلت

۱
(شعراء/ مقدمه)

الرّسول ( وَ اُعطِیَت طه و الطَّوَاسِینَ مِن اَلوَاحِ مُوسَی (.

پیامبر ( سوره‌ی طه و طواسین (سوره‌های شعراء، نمل و قصص که با طس شروع می‌شوند) از الواح موسی (هستند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۰، ص۵۱۲
نورالثقلین

ثواب قرائت

۱
(شعراء/ مقدمه)

الصّادق ( مَنْ قَرَأَ سُورَهًَْ الطَّوَاسِینَ الثَّلَاثَهًِْ فِی لَیْلَهًِْ الْجُمُعَهًِْ کَانَ مِنْ أَوْلِیَاءِ اللَّهِ وَ فِی جِوَارِ اللَّهِ وَ کَنَفِهِ وَ لَمْ یُصِبْهُ فِی الدُّنْیَا بُؤْسٌ أَبَداً وَ أُعْطِیَ فِی الْآخِرَهًِْ مِنَ الْجَنَّهًِْ حَتَّی یَرْضَی وَ فَوْقَ رِضَاهُ وَ زَوَّجَهُ اللَّهُ مِائَهًَْ زَوْجَهًٍْ مِنْ حُورِ الْعِینِ.

امام صادق ( هرکس که سه سوره‌ای را که با طسم شروع شده است، در شب جمعه بخواند، از اولیاء خدا می‌گردد و در جوار و در پناه او قرار می‌گیرد و هیچ‌گاه در دنیا دچار اندوه نمی‌گردد و در آخرت از مساحت بهشت آنقدر به او داده می‌شود که به‌طور کامل راضی گردد و خداوند صد همسر از حوریان درشت چشم را به ازدواج او در می‌آورد.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۰، ص۵۱۲
ثواب الأعمال، ص۱۰۹
۲
(شعراء/ مقدمه)

الرّسول ( مَنْ قرا سورهًْ الشُّعَرَاءِ کَانَ لَهُ مِنَ الاجر عَشْرَ حَسَنَاتٍ بِعَدَدِ کُلِّ مَنْ صَدَقَ بنوح (و کَذَّبَ بِهِ وَ هُودٍ وَ شُعَیْبٍ وَ صَالِحٍ وَ ابراهیم (وَ بِعَدَدِ کُلِّ مَنْ کَذَبَ بعیسی (وَ صَدَّقَ بِمُحَمَّدٍ (.

پیامبر ( کسی که سوره‌ی شعراء را بخواند به تعداد تمام کسانی که نوح، هود، شعیب، صالح و ابراهیم (را تصدیق و یا تکذیب کرده‌اند ده حسنه برای او خواهد بود، و همچنین به تعداد تمام کسانی که عیسی (را تکذیب و محمّد (را تصدیق کرده‌اند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۰، ص۵۱۲
نورالثقلین
۳
(شعراء/ مقدمه)

الرّسول ( مَنْ أَدْمَنَ قرائتها لَمْ یَدْخُلْ بَیْتَهُ سَارِقٌ وَ لَا حَرِیقٌ وَ لَا غَرِیقٌ وَ مَنْ کَتَبَهَا وَ شَرِبَهَا شَفَاهُ اللَّهُ مِنْ کُلِّ دَاءٍ.

پیامبر ( هرکس به تلاوت آن عادت کند، هیچ دزدی به خانه‌اش نمی‌آید و خانه‌اش دچار آتش‌سوزی نمی‌گردد و کسی از اهالی آن غرق نمی‌شود و هرکس که آن را بنویسد و با آب بنوشد، خداوند او را از هر بیماری شفا دهد.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۰، ص۵۱۲
البرهان

آیه طسم [1]

طسم

۱
(شعراء/ ۱)

الصّادق ( وَ أَمَّا طسم فَمَعْنَاهُ أَنَا الطَّالِبُ السَّمِیعُ الْمُبْدِئُ الْمُعِید.

امام صادق ( و امّا طسم به این معنا هست که من طالب (خواهنده) و سمیع (شنوا) و مُبدئ (آغازگر) و معید (بازگرداننده) هستم.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۰، ص۵۱۲
بحارالأنوار، ج۸۹، ص۳۷۳/ معانی الأخبار، ص۲۲/ نورالثقلین/ البرهان
۲
(شعراء/ ۱)

علی‌بن‌ابراهیم ( طسم هُوَ حَرْفٌ مِنْ حُرُوفِ اسْمِ اللَّهِ الْأَعْظَمِ الْمَرْمُوزِ فِی الْقُرْآنِ.

علیّ‌بن‌ابراهیم ( طسم یکی از حروف اعظم و رمزهای خداوند در قرآن می‌باشد.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۰، ص۵۱۴
القمی، ج۲، ص۱۱۸/ نورالثقلین، فیه: «المرموز فی القرآن» محذوف/ البرهان
۳
(شعراء/ ۱)

الرّسول ( عَنْ عَلِیٍّ (عَنِ النَّبِیِّ (لَمَّا نَزَلَتْ طسم قَالَ: الطَّاءُ طُورُ سَیْنَاءَ وَ السِّینُ الْإِسْکَنْدَرِیَّهًُْ وَ الْمِیمُ مَکَّهًُْ. وَ قِیلَ: الطَّاءُ شَجَرَهًُْ طُوبَی وَ السِّینُ سِدْرَهًُْ الْمُنْتَهَی وَ الْمِیمُ مُحَمَّدٌ الْمُصْطَفَی (.

پیامبر ( محمّدبن‌حنفیّه از علی (نقل‌کرده که پیامبر اکرم (هنگام نزول طسم فرمود: «مراد ازطاء؛ طور سیناء، سین؛ اسکندریه و میم؛ مکّه است». و نیز گفته شده: مراد از طاء؛ درخت طوبی، سین؛ سدرهًْ المنتهی (درخت پر برگ و پر سایه‌ای است که در اوج آسمان‌ها، در منتهی‌الیه عروج فرشتگان و ارواح شهداء و علوم انبیاء (و اعمال انسان‌ها قرارگرفته است، جایی که فرشتگان از آن فراتر نمی‌روند، و جبرئیل نیز در سفر معراج به هنگامی‌که به آن رسید متوقّف شد. البتّه منظور درختی شبیه آنچه در زمین می‌بینیم نیست، بلکه اشاره به سایبان عظیمی است در جوار قرب رحمت حق که فرشتگان بر برگ‌های آن تسبیح می‌کنند و امّت‌هایی از نیکان و پاکان در سایه‌ی آن قرار دارند) و میم؛ محمّد مصطفی (است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۰، ص۵۱۴
نورالثقلین

آیه تِلْكَ آياتُ الْكِتابِ الْمُبِينِ [2]

اين آيات كتاب روشنگر است.

آیه لَعَلَّكَ باخِعٌ نَفْسَكَ أَلّا يَكُونُوا مُؤْمِنِينَ [3]

گويى مى‌خواهى جان خود را از شدّت اندوه از دست دهى به خاطر اينكه آن‌ها ايمان نمى‌آورند!

۱
(شعراء/ ۳)

علی‌بن‌ابراهیم ( قَوْلُهُ لَعَلَّکَ باخِعٌ نَفْسَکَ أَیْ خَادِع.

علیّ‌بن‌ابراهیم ( لَعَلَّکَ باخِعٌ نَفْسَکَ؛ یعنی شاید تو خود را به کشتن دهی.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۰، ص۵۱۴
بحارالأنوار، ج۹، ص۲۲۸/ القمی، ج۲، ص۱۱۸
۲
(شعراء/ ۳)

الرّسول ( عَنْ عَمَّارِ‌بْنِ‌سُوَیْدٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَاعَبْدِ‌اللَّهِ (یَقُول ... إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ (لَمَّا نَزَلَ قُدَیْدَ قَالَ لِعَلِیٍّ (یَا عَلِیُّ (إِنِّی سَأَلْتُ رَبِّی أَنْ یُوَالِیَ بَیْنِی وَ بَیْنَکَ فَفَعَلَ وَ سَأَلْتُ رَبِّی أَنْ یُوَاخِیَ بَیْنِی وَ بَیْنَکَ فَفَعَلَ وَ سَأَلْتُ رَبِّی أَنْ یَجْعَلَکَ وَصِیِّی فَفَعَلَ فَقَالَ رَجُلَانِ مِنْ قُرَیْشٍ وَ اللَّهِ لَصَاعٌ مِنْ تَمْرٍ فِی شَنٍّ بَالٍ أَحَبُّ إِلَیْنَا مِمَّا سَأَلَ مُحَمَّدٌ (رَبَّهُ فَهَلَّا سَأَلَ رَبَّهُ مَلَکاً یَعْضُدُهُ عَلَی عَدُوِّهِ أَوْ کَنْزاً یَسْتَغْنِی بِهِ عَنْ فَاقَتِهِ وَ اللَّهِ مَا دَعَاه إِلَی حَقٍّ وَ لَا بَاطِلٍ إِلَّا أَجَابَهُ إِلَیْهِ فَأَنْزَلَ اللَّهُ سُبْحَانَهُ وَ تَعَالَی فَلَعَلَّکَ تارِکٌ بَعْضَ ما یُوحی إِلَیْکَ وَ ضائِقٌ بِهِ صَدْرُکَ إِلَی آخِرِ الْآیَهًْ.

پیامبر ( عمّاربن‌سوید گوید: شنیدم امام صادق (از پیامبر (روایت فرمود: «ای علی (! من از خداوند خواستم که بین من و تو پیوند دوستی ایجاد کند و او اجابت کرد. سپس درخواست کردم که بین من و تو پیوند برادری ایجاد کند و او درخواستم را پاسخ گفت و از او خواستم که تو را وصیّ من قرار دهد و این کار را انجام داد». مردی گفت: «به خدا قسم، یک پیمانه خرما در درون مشکی کهنه بهتر از چیزی است که محمّد (از پروردگارش خواست، چرا از فرشته‌ای نخواست تا در برابر دشمنانش او را یاری کند، یا گنجی درخواست نکرد که در برابر فقر از آن کمک بگیرد»! سپس خداوند نازل کرد: لَعَلَّکَ باخِعٌ نَفْسَکَ أَلّا یَکُونُوا مُؤْمِنِینَ.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۰، ص۵۱۴
الکافی، ج۸، ص۳۷۸

آیه إِنْ نَشَأْ نُنَزِّلْ عَلَيْهِمْ مِنَ السَّماءِ آيَةً فَظَلَّتْ أَعْناقُهُمْ لَها خاضِعِينَ [4]

اگر ما اراده‌ كنيم، از آسمان بر آنان آيه‌اى نازل ‌مى‌كنيم كه گردن‌هايشان در برابر آن [بى‌اختيار] خاضع ‌گردد.

آیه وَ ما يَأْتِيهِمْ مِنْ ذِكْرٍ مِنَ الرَّحْمانِ مُحْدَثٍ إِلّا كانُوا عَنْهُ مُعْرِضِينَ [5]

و هيچ يادآورى تازه‌اى از سوى خداوند رحمان براى آن‌ها نمى‌آيد مگر اينكه از آن رويگردان مى‌شوند.

آیه فَقَدْ كَذَّبُوا فَسَيَأْتِيهِمْ أَنْبؤُا ما كانُوا بِهِ يَسْتَهْزِؤُنَ [6]

آنان تكذيب‌ كردند؛ امّا به‌زودى اخبار [كيفر] آنچه را استهزا مى‌كردند به آنان مى‌رسد!

آیه أَ وَ لَمْ يَرَوْا إِلَى الْأَرْضِ كَمْ أَنْبَتْنا فِيها مِنْ كُلِّ زَوْجٍ كَرِيمٍ [7]

آيا آنان به زمين نگاه ‌نكردند كه چه قدر از انواع گياهان پرارزش در آن رويانديم؟!

آیه إِنَّ فِي ذالِكَ لَآيَةً وَ ما كانَ أَكْثَرُهُمْ مُؤْمِنِينَ [8]

در اين، نشانه‌ی روشنى است [بر وجود خدا]؛ ولى بيشترشان هرگز مؤمن نبوده‌اند.

آیه وَ إِنَّ رَبَّكَ لَهُوَ الْعَزِيزُ الرَّحِيمُ [9]

و پروردگار تو توانا و مهربان است.

آیه وَ إِذْ نادى رَبُّكَ مُوسى أَنِ ائْتِ الْقَوْمَ الظّالِمِينَ [10]

[به خاطر بياور] هنگامى را كه پروردگارت موسى را ندا داد كه به سراغ قوم ستمكار برو.

آیه قَوْمَ فِرْعَوْنَ أَ لا يَتَّقُونَ [11]

[همان] قوم فرعون، آيا آنان [از مخالفت فرمان پروردگار] پرهيز نمى‌كنند؟!

آیه قالَ رَبِّ إِنِّي أَخافُ أَنْ يُكَذِّبُونِ [12]

[موسى] گفت: «پرورگارا! از آن بيم دارم كه مرا تكذيب‌ كنند»!

آیه وَ يَضِيقُ صَدْرِي وَ لا يَنْطَلِقُ لِسانِي فَأَرْسِلْ إِلى هارُونَ [13]

و سينه‌ام تنگ مى‌شود، و زبانم [به‌قدر كافى] گويا نيست؛ [برادرم] هارون را نيز رسالت ‌ده [تا مرا يارى كند].

آیه وَ لَهُمْ عَلَيَّ ذَنْبٌ فَأَخافُ أَنْ يَقْتُلُونِ [14]

و آنان [به اعتقاد خودشان] برگردن من گناهى دارند؛ مى‌ترسم مرا بكشند [و اين رسالت به پايان نرسد]!»

آیه قالَ كَلّا فَاذْهَبا بِآياتِنا إِنّا مَعَكُمْ مُسْتَمِعُونَ [15]

فرمود: «چنين نيست، [آنان كارى نمى‌توانند انجام‌ دهند]، شما هر دو با آيات ما [براى هدايتشان] برويد؛ ما با شما هستيم و [سخنانتان را] مى‌شنويم.

اگر ما اراده کنیم، از آسمان بر آنان آیه‌ای نازل می‌کنیم که گردن‌هایشان در برابر آن [بی‌اختیار] خاضع گردد

۱ -۱
(شعراء/ ۱۵)

الصّادق ( عَن أَبِی‌بَصِیرٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَاجَعْفَرٍ (یَقُولُ فِی قَوْلِهِ تَعَالَی إِنْ نَشَأْ نُنَزِّلْ عَلَیْهِمْ مِنَ السَّماءِ آیَةً فَظَلَّتْ أَعْناقُهُمْ لَها خاضِعِینَ قَالَ سَیَفْعَلُ اللَّهُ ذَلِکَ بِهِمْ قُلْتُ مَنْ هُمْ قَالَ بَنُوأُمَیَّهًَْ وَ شِیعَتُهُمْ قَالَ قُلْتُ وَ مَا الْآیَهًُْ قَالَ رُکُودُ الشَّمْسِ مِنْ بَیْنِ زَوَالِ الشَّمْسِ إِلَی وَقْتِ الْعَصْرِ وَ خُرُوجُ صَدْرِ رَجُلٍ وَ وَجْهٍ فِی عَیْنِ الشَّمْسِ یُعْرَفُ بِحَسَبِهِ وَ نَسَبِهِ وَ ذَلِکَ فِی زَمَانِ السُّفْیَانِیِّ وَ عِنْدَهَا یَکُونُ بَوَارُهُ وَ بَوَارُ قَوْمِهِ.

امام صادق ( ابوبصیر گوید: «شنیدم از امام باقر (که در گفتار خدای تعالی: إِنْ نَشَأْ نُنَزِّلْ عَلَیْهِمْ مِنَ السَّماءِ آیَةً فَظَلَّتْ أَعْناقُهُمْ لَها خاضِعِینَ فرمود: «به‌زودی خداوند این نشانه را برای آن‌ها می‌فرستد». عرض کردم: «برای چه کسانی»؟ فرمود: «برای بنی‌امیّه و پیروانشان»! عرض کردم: «نشانه چیست»؟ فرمود: «توقّف خورشید از ظهر تا وقت عصر، و بیرون‌آمدن سینه و صورت مردی که حسب و نسبش معروف باشد، در چشمه خورشید، و این‌ها در زمان سفیانی است، و آن هنگام نابودی سفیانی و قوم اوست».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۰، ص۵۱۶
بحارالأنوار، ج۵۲، ص۲۲۱/ الإرشاد، ج۲، ص۳۷۳/ إعلام الوری، ص۴۵۷/ الصراط المستقیم، ج۲، ص۲۴۹/ کشف الغمهًْ، ج۲، ص۴۶۰/ منتخب الأنوارالمضییهًْ، ص۱۷۴/ نورالثقلین
۱ -۲
(شعراء/ ۱۵)

الباقر ( عن أَبِی‌بَصِیرٍ عَنْ أَبِی‌جَعْفَرٍ (قَالَ سَأَلْتُهُ عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ إِنْ نَشَأْ نُنَزِّلْ عَلَیْهِمْ مِنَ السَّماءِ آیَةً فَظَلَّتْ أَعْناقُهُمْ لَها خاضِعِینَ قَالَ تَخْضَعُ لَهَا رِقَابُ بَنِی‌أُمَیَّهًَْ قَالَ ذَلِکَ بَارِزٌ عِنْدَ زَوَالِ الشَّمْسِ قَالَ وَ ذَلِکَ عَلِیُّ‌بْنُ‌أَبِی‌طَالِبٍ (یَبْرُزُ عِنْدَ زَوَالِ الشَّمْسِ عَلَی رُءُوسِ النَّاسِ سَاعَهًًْ حَتَّی یَبْرُزَ وَجْهُهُ یَعْرِفُ النَّاسُ حَسَبَهُ وَ نَسَبَهُ ثُمَّ قَالَ أَمَا إِنَّ بَنِی‌أُمَیَّهًَْ لَیَخْبِیَنَّ الرَّجُلُ مِنْهُمْ إِلَی جَنْبِ شَجَرَهًٍْ فَتَقُولُ هَذَا رَجُلٌ مِنْ بَنِی‌أُمَیَّهًَْ فَاقْتُلُوهُ.

امام باقر ( ابوبصیر گوید: از امام باقر (در مورد آیه: إِن نَّشَأْ نُنَزِّلْ عَلَیْهِم مِّن السَّمَاء آیَةً فَظَلَّتْ أَعْنَاقُهُمْ لَهَا خَاضِعِینَ سؤال‌کردم. فرمود: «گردن‌های بنی‌امیّه در برابر آن صدا خم می‌شود و این در هنگام غروب خورشید است و علیّ‌بن‌ابی‌طالب (هنگام غروب خورشید آشکار می‌گردد و ساعتی خورشید بر سر مردم می‌تابد تا اینکه کاملاً چهره‌اش دیده می‌شود و مردم، اصل و نسب و افتخاراتش را می‌شناسند». سپس فرمود: «در آن زمان، حال بنی‌امیّه چنان است که فردی از آنان در پشت درختی پنهان می‌شود و درخت می‌گوید: مردی از بنی‌امیّه در پشت من پنهان شده است، او را بکشید».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۰، ص۵۱۶
بحارالأنوار، ج۵۳، ص۱۰۹/ تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص۳۸۴/ البرهان
۱ -۳
(شعراء/ ۱۵)

ابن‌عبّاس ( هَذِهِ نَزَلَتْ فِینَا وَ فِی بَنِی‌أُمَیَّهًَْ تَکُونُ لَنَا دَوْلَهًٌْ تَذِلُّ أَعْنَاقُهُمْ لَنَا بَعْدَ صُعُوبَهًٍْ وَ هَوَانٍ بَعْدَ عِزٍّ.

ابن‌عبّاس ( این آیه در مورد ما و بنی‌امیّه نازل شده است. بعد از سختی‌های فراوان، حکومتی نصیب ما می‌شود که گردن‌هایشان را در برابر ما خم می‌کند و آنان را بعد از عزّت، خوار می‌گرداند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۰، ص۵۱۸
بحارالأنوار، ج۵۲، ص۲۸۴/ تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص۳۸۳/ شواهدالتنزیل، ج۱، ص۵۴۰/ البرهان
۱ -۴
(شعراء/ ۱۵)

أمیرالمؤمنین ( وَ لَوْ أَرَادَ اللَّهُ جَلَّ ثَنَاؤُهُ بِأَنْبِیَائِهِ حَیْثُ بَعَثَهُمْ أَنْ یَفْتَحَ لَهُمْ کُنُوزَ الذِّهْبَانِ وَ مَعَادِنَ الْعِقْیَانِ وَ مَغَارِسَ الْجِنَانِ وَ أَنْ یَحْشُرَ طَیْرَ السَّمَاءِ وَ وَحْشَ الْأَرْضِ مَعَهُمْ لَفَعَلَ وَ لَوْ فَعَلَ لَسَقَطَ الْبَلَاءُ وَ بَطَلَ الْجَزَاءُ وَ اضْمَحَلَّتِ الْأَنْبَاءُ وَ لَمَا وَجَبَ لِلْقَائِلِینَ أُجُورُ الْمُبْتَلَیْنَ وَ لَا لَحِقَ الْمُؤْمِنِینَ ثَوَابُ الْمُحْسِنِینَ وَ لَا لَزِمَتِ الْأَسْمَاءُ أَهَالِیَهَا عَلَی مَعْنًی مُبِینٍ وَ لِذَلِکَ لَوْ أَنْزَلَ اللَّهُ مِنَ السَّماءِ آیَهًًْ فَظَلَّتْ أَعْناقُهُمْ لَها خاضِعِینَ وَ لَوْ فَعَلَ لَسَقَطَ الْبَلْوَی عَنِ النَّاسِ أَجْمَعِینَ.

امام علی ( درصورتی که اگر خداوند هنگام بعثت پیامبران (می‌خواست درِ گنج‌های طلا و معدن‌های شهرها و باغ‌های سرسبز را به روی آنان بگشاید و پرندگان آسمان و حیوانات وحشی زمین را همراه آنان نماید چنین می‌کرد، ولی دراین‌صورت جایی برای امتحان باقی نمی‌ماند و اجر و پاداش، بی‌مورد می‌شد؛ و اخبار آسمانی (بشارت‌ها و هشدارهای الهی) از میان می‌رفت و برای قبول‌کنندگانِ دعوت پیامبران، ثواب مبتلایان [به رنج و سختی] واجب نمی‌گشت و نه به اهل ایمان، ثواب نیکوکاران می‌رسید و نه نام‌ها [همچون متّقی، مؤمن، گناهکار و] معانی روشن خود را داشت. به همین خاطر اگر خداوند از آسمان آیه‌ای نازل می‌نمود فَظَلَّتْ أَعْناقُهُمْ لَها خاضِعین؛ و اگر چنین می‌کرد آزمایش و امتحان از همه‌ی مردم برداشته می‌شد.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۰، ص۵۱۸
الکافی، ج۴، ص۱۹۸/ نورالثقلین
۱ -۵
(شعراء/ ۱۵)

الباقر ( فِی قَوْلِهِ تَعَالَی إِنْ نَشَأْ نُنَزِّلْ عَلَیْهِمْ مِنَ السَّماءِ آیَةً قَالَ (: النِّدَاءُ مِنَ السَّمَاءِ بِاسْمِ رَجُلٍ وَ اسْمِ أَبِیهِ.

امام باقر ( إِنْ نَشَأْ نُنَزِّلْ عَلَیْهِمْ مِنَ السَّماءِ آیَةً فَظَلَّتْ أَعْناقُهُمْ لَها خاضِعین؛ ندایی از آسمان است با نام مردی و با نام پدرش».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۰، ص۵۱۸
مختصرالبصایر، ص۴۸۲/ البرهان
۱ -۶
(شعراء/ ۱۵)

ابن‌عبّاس ( عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ (فِی قَوْلِهِ تَعَالَی إِنْ نَشَأْ نُنَزِّلْ عَلَیْهِمْ مِنَ السَّماءِ آیَةً فَظَلَّتْ أَعْناقُهُمْ لَها خاضِعِینَ فَقِیلَ لِمُحَمَّدٍ (أَنْزِلْهَا عَلَیْنَا حَتَّی نُؤْمِنَ بِهَا فَقَالَ الْمُسْلِمُونَ فَأَنْزَلَهَا عَلَیْهِمْ حَتَّی یُؤْمِنُوا فَأَنْزَلَ اللَّهُ وَ أَقْسَمُوا بِاللهِ جَهْدَ أَیْمانِهِمْ إِلَی قَوْلِهِ یَعْمَهُونَ وَ نُقَلِّبُ أَفْئِدَتَهُمْ وَ أَبْصارَهُمْ عِنْدَ نُزُولِ هَذِهِ الْآیَهًِْ کَما لَمْ یُؤْمِنُوا بِهِ أَوَّلَ مَرَّةٍ الْآیَهًْ.

ابن‌عبّاس ( إِنْ نَشَأْ نُنَزِّلْ عَلَیْهِمْ مِنَ السَّماءِ آیَةً فَظَلَّتْ أَعْناقُهُمْ لَها خاضِعِینَ؛ به حضرت محمّد (گفته شد: «این آیه و نشانه‌ای که خداوند در این آیه می‌گوید بر ما فرو فرست تا به آن ایمان بیاوریم». مسلمانان نیز گفتند: «ای پیامبر! این نشانه را بر ایشان فرو فرست تا ایمان بیاورند». دراین‌هنگام خداوند چنین نازل فرمود: «با نهایت اصرار، به خدا سوگند یاد کردند که اگر نشانه‌ای [معجزه‌ای] برای آنان بیاید، حتماً به آن ایمان می‌آورند بگو: «معجزات فقط از سوی خداست [و در اختیار من نیست که به میل شما معجزه‌ای بیاورم] و شما از کجا می‌دانید که هرگاه معجزه‌ای بیاید [ایمان می‌آورند؟ خیر]، ایمان نمی‌آورند»!. و ما دل‌ها و چشم‌های آن‌ها را واژگونه می‌سازیم [آری آن‌ها ایمان نمی‌آورند] همان‌گونه که در آغاز، به آن ایمان نیاوردند! و آنان را درحال طغیان و سرکشی، به خود وامی‌گذاریم تا سرگردان شوند!. (انعام/۱۱۰۱۰۹)».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۰، ص۵۱۸
فرات الکوفی، ص۲۹۷

قیام قائم

۱
(شعراء/ ۱۵)

الصّادق ( عَنْ عُمَرَ‌بْنِ‌حَنْظَلَهًَْ قَالَ سَمِعْتُ أَبَاعَبْدِاللَّهِ (یَقُولُ خَمْسُ عَلَامَاتٍ قَبْلَ قِیَامِ الْقَائِمِ (الصَّیْحَهًُْ وَ السُّفْیَانِیُّ وَ الْخَسْفُ وَ قَتْلُ النَّفْسِ الزَّکِیَّهًِْ وَ الْیَمَانِیُّ فَقُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاکَ إِنْ خَرَجَ أَحَدٌ مِنْ أَهْلِ بَیْتِکَ قَبْلَ هَذِهِ الْعَلَامَاتِ أَنَخْرُجُ مَعَهُ قَالَ لَا فَلَمَّا کَانَ مِنَ الْغَدِ تَلَوْتُ هَذِهِ الْآیَهًَْ إِنْ نَشَأْ نُنَزِّلْ عَلَیْهِمْ مِنَ السَّماءِ آیَةً فَظَلَّتْ أَعْناقُهُمْ لَها خاضِعِینَ فَقُلْتُ لَهُ أَهِیَ الصَّیْحَهًُْ فَقَالَ أَمَا لَوْ کَانَتْ خَضَعَتْ أَعْنَاقُ أَعْدَاءِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ.

امام صادق ( عمربن‌حنظله گوید: شنیدم امام صادق (فرمود: «قبل از قیام قائم (پنج نشانه وجود دارد: فریاد، سفیانی، فرو رفتن در زمین، کشته‌شدن نفس زکیّه، و یمانی». گفتم: «فدایت شوم، آیا اگر قبل از این نشانه‌ها کسی از خاندان تو قیام کند، او را همراهی کنم»؟ فرمود: «نه». فردای آن روز آیه: إِن نَّشَأْ نُنَزِّلْ عَلَیْهِم مِّن السَّمَاء آیَةً فَظَلَّتْ أَعْنَاقُهُمْ لَهَا خَاضِعِینَ را خواندم و به آن حضرت گفتم: «آیا این همان فریاد است»؟ ایشان فرمود: «اگر باشد، گردن دشمنان خداوند عزّوجلّ را خاضع می‌گرداند».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۰، ص۵۱۸
الکافی، ج۸، ص۳۱۰/ بحارالأنوار، ج۵۲، ص۳۰۴/ نورالثقلین/ البرهان
۲
(شعراء/ ۱۵)

الصّادق ( عَنْ هِشَامٍ عَن أَبِی‌عَبْدِاللَّهِ (قَالَ تُخْضِعُ رِقَابَهُمْ یَعْنِی بَنِی‌أُمَیَّهًَْ وَ هِیَ الصَّیْحَهًُْ مِنَ السَّمَاءِ بِاسْمِ صَاحِبِ الْأَمْرِ عَجَّلَ اللَّهُ فَرَجَه.

امام صادق ( هشام نقل می‌کند: امام صادق (فرمود: «گردن‌های ایشان (بنی‌امیّه) خاضع می‌گردد و این فریادی به نام صاحب امر (از آسمان است».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۰، ص۵۲۰
بحارالأنوار، ج۹، ص۲۲۸/ القمی، ج۲، ص۱۱۸/ نورالثقلین/ البرهان
۳
(شعراء/ ۱۵)

أمیرالمؤمنین ( عَنْ أَبِی‌جَعْفَرٍ (قَال: سُئِلَ أَمِیرُالْمُؤْمِنِینَ (عَنْ قَوْلِهِ تَعَالَی فَاخْتَلَفَ الْأَحْزابُ مِنْ بَیْنِهِمْ فَقَالَ انْتَظِرُوا الْفَرَجَ مِنْ ثَلَاثٍ فَقُلْتُ یَا أَمِیرَالْمُؤْمِنِینَ (وَ مَا هُنَّ فَقَالَ اخْتِلَافُ أَهْلِ الشَّامِ بَیْنَهُمْ وَ الرَّایَاتُ السُّودُ مِنْ خُرَاسَانَ وَ الْفَزْعَهًُْ فِی شَهْرِ رَمَضَانَ فَقِیلَ وَ مَا الْفَزْعَهًُْ فِی شَهْرِ رَمَضَانَ فَقَالَ أَمَا سَمِعْتُمْ قَوْلَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فِی الْقُرْآنِ إِنْ نَشَأْ نُنَزِّلْ عَلَیْهِمْ مِنَ السَّماءِ آیَةً فَظَلَّتْ أَعْناقُهُمْ لَها خاضِعِینَ آیَهًٌْ تُخْرِجُ الْفَتَاهًَْ مِنْ خِدْرِهَا وَ تُوقِظُ النَّائِمَ وَ تُفْزِعُ الْیَقْظَانَ.

امام علی ( از امام باقر (روایت است: از امام علی (در مورد: فَاخْتَلَفَ الْأَحْزَابُ مِن بَیْنِهِمْ سؤال شد، فرمود: «دسته‌های گوناگون از میان آن‌ها به اختلاف پرداختند سؤال شد». ایشان فرمود: «با سه نشانه انتظار فرج را بکشید». سؤال شد: «آن سه نشانه چیست ای امیرالمؤمنین (»؟ ایشان فرمود: «اختلاف اهالی شام در میان خود و پرچم‌های سیاه از خراسان و ترس و هول در ماه رمضان». سؤال شد: «ترس و هول ماه رمضان چیست»؟ ایشان فرمود: «آیا نشنیدید که خداوند عزّوجلّ در قرآن می‌فرماید: إِن نَّشَأْ نُنَزِّلْ عَلَیْهِم مِّن السَّمَاء آیَةً فَظَلَّتْ أَعْنَاقُهُمْ لَهَا خَاضِعِینَ؛ این آیه‌ایست که دختر نوجوان را از پس پرده خارج می‌کند و انسان خوابیده را بیدار می‌کند و هوشیار را به ترس وا می‌دارد».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۰، ص۵۲۰
بحارالأنوار، ج۵۲، ص۲۲۹/ تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص۳۸۴/ الغیبهًْ للنعمانی، ص۲۵۱/ البرهان
۴
(شعراء/ ۱۵)

الباقر ( عَن حَنَانِ‌بْنِ‌سَدِیرٍ عَنْ أَبِی‌جَعْفَرٍ (قَالَ سَأَلْتُهُ عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ إِنْ نَشَأْ نُنَزِّلْ الْآیَهًَْ قَالَ نَزَلَتْ فِی قَائِمِ آلِ مُحَمَّدٍ (یُنَادَی بِاسْمِهِ مِنَ السَّمَاءِ.

امام باقر ( حنان‌بن‌سدیر گوید: از امام باقر (در مورد آیه: إِنْ نَشَأْ نُنَزِّلْ عَلَیْهِمْ مِنَ السَّماءِ آیَةً سؤال کردم، فرمود: «این آیه درباره‌ی قائم آل‌محمّد (نازل شده است، که خداوند او را به نام از آسمان صدا می‌زند».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۰، ص۵۲۰
بحارالأنوار، ج۵۲، ص۲۸۴/ تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص۳۸۳/ البرهان
۵
(شعراء/ ۱۵)

الصّادق ( إِنَّ الْقَائِمَ (لَا یَقُومُ حَتَّی یُنَادِیَ مُنَادٍ مِنَ السَّمَاءِ تَسْمَعُ الْفَتَاهًُْ فِی خِدْرِهَا وَ یَسْمَعُ أَهْلُ الْمَشْرِقِ وَ الْمَغْرِبِ وَ فِیهِ نَزَلَتْ هَذِهِ الْآیَهًُْ إِنْ نَشَأْ نُنَزِّلْ عَلَیْهِمْ مِنَ السَّماءِ آیَةً فَظَلَّتْ أَعْناقُهُمْ لَها خاضِعِینَ.

امام صادق ( قائم ما قیام نمی‌کند مگر هنگامی‌که گوینده‌ای از آسمان صدا زند و دوشیزگان در پشت پرده و تمام مشرق و مغرب آن را بشنوند و این آیه: إِنْ نَشَأْ نُنَزِّلْ عَلَیْهِمْ مِنَ السَّماءِ آیَةً فَظَلَّتْ أَعْناقُهُمْ لَها خاضِعِینَ در خصوص آن روز نازل شده است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۰، ص۵۲۰
بحارالأنوار، ج۵۲، ص۲۸۵/ الغیبهًْ للطوسی، ص۱۷۷/ منتخب الأنوارالمضییهًْ، ص۱۸/ نورالثقلین
بیشتر