سوره مجادله

ثواب قرائت

۱
(مجادله/ مقدمه)

الصّادق (علیه السلام)- مَنْ قَرَأَ سُورَهًَْ الْحَدِیدِ وَ الْمُجَادَلَهًْ فِی صَلَاهًِْ فَرِیضَهًِْ أَدْمَنَهَا لَمْ یُعَذِّبْهُ اللَّهُ حَتَّی یَمُوتَ أَبَداً وَ لَا یَرَی فِی نَفْسِهِ وَ لَا أَهْلِهِ سُوءاً أَبَداً وَ لَا خَصَاصَهًًْ فِی بَدَنِهِ.

امام صادق (علیه السلام)- هرکس سوره‌ی حدید و مجادله را همیشه در نماز واجب تلاوت نماید، خداوند او را تا به هنگام مرگ عذاب نمی‌کند، و هیچ پی‌آمد ناخوشایندی را در جان خود و خاندان خود نخواهد دید، و عیب و خللی نیز در بدن او راه نیابد.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۶، ص۸
ثواب الأعمال، ص۱۱۷/ نورالثقلین
۲
(مجادله/ مقدمه)

الرّسول (صلی الله علیه و آله)- مَنْ قَرَأَ سُورَهًَْ الْمُجَادَلَهًِْ کُتِبَ مِنْ حِزْبِ اللَّهِ یَوْمَ الْقِیَامَهًْ.

پیامبر (صلی الله علیه و آله)- هرکسی که این سوره را بخواند، در روز قیامت در زمره‌ی حزب خداوند است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۶، ص۸
مستدرک الوسایل، ج۴، ص۳۵۱/ نورالثقلین/ البرهان؛ «بتفاوت لفظی»
۳
(مجادله/ مقدمه)

الرّسول (صلی الله علیه و آله)- مَنْ کَتَبَهَا وَ عَلَّقَهَا عَلَی مَرِیضٍ أَوْ قَرَأَهَا عَلَیْهِ سَکَنَ عَنْهُ الْأَلَمُ وَ إِنْ قُرِئَتْ عَلَی مَالٍ یُدْفَنُ أَوْ یُخْزَنُ، حُفِظَ.

پیامبر (صلی الله علیه و آله)- هرکس آن را بنویسد و بر گردن بیماری بیاویزد یا بر او بخواند، دردش آرام می‌شود و اگر بر مالی که پنهان می‌سازد یا انبار می‌کند بخواند، حفظ می‌شود.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۶، ص۸
البرهان
۴
(مجادله/ مقدمه)

الصّادق (علیه السلام)- مَنْ قَرَأَهَا عِنْدَ مَرِیضٍ نَوَّمَتْهُ وَ سَکَّنَتْهُ وَ إِذَا أَدْمَنَ عَلَی قِرَاءَتِهَا لَیْلًا أَوْ نَهَاراً حُفِظَ مِنْ کُلِّ طَارِقٍ وَ إِنْ قُرِئَتْ عَلَی مَا یُخْزَنُ أَوْ یُدْفَنُ، یُحْفَظْ إِلَی أَنْ یُخْرَجَ مِنْ ذَلِکَ الْمَوْضِعِ وَ إِذَا کُتِبَتْ وَ طُرِحَتْ فِی الْحُبُوبِ زَالَ عَنْهَا مَا یُفْسِدُهَا وَ یُتْلِفُهَا بِإِذْنِ اللَّهِ تَعَالَی.

امام صادق (علیه السلام)- هرکس آن را در کنار مریض بخواند، او به خواب می‌رود و آرام می‌شود. اگر شب و روز آن را قرائت کند، از هرگونه بلایی حفظ می‌شود. اگر بر آنچه انبار و یا دفن می‌کند بخواند، تا زمانی‌که آن را از آنجا بیرون آورد، حفظ می‌شود. اگر آن را بنویسند و در میان غلّات و غیره بیندازند، به‌اذن خداوند متعال، آنچه آن را فاسد می‌کند و از بین می‌برد، زائل خواهد شد و دیگر در آن وجود نخواهد داشت.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۶، ص۸
البرهان

آیه قَدْ سَمِعَ اللهُ قَوْلَ الَّتي تُجادِلُكَ في زَوْجِها وَ تَشْتَكي إِلَى اللهِ وَ اللهُ يَسْمَعُ تَحاوُرَكُما إِنَّ اللهَ سَميعٌ بَصيرٌ [1]

خداوند سخن آن زن را كه درباره‌ی همسرش با تو گفتگو مى‌كرد و به خداوند شكايت مى‌نمود شنيد [و تقاضاى او را اجابت كرد]؛ خداوند گفتگوى شما را با هم [و اصرار آن زن را درباره‌ی حلّ مشكلش] مى‌شنيد؛ به يقين خداوند شنوا و بيناست.

۱
(مجادله/ ۱)

أمیرالمومنین (علیه السلام)- فَلَمَّا هَاجَرَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) کَانَ بِالْمَدِینَهًِْ رَجُلٌ مِنَ الْأَنْصَارِ یُقَالُ لَهُ أَوْسُ بْنُ الصَّامِتِ وَ کَانَ أَوَّلَ رَجُلٍ ظَاهَرَ فِی الْإِسْلَامِ فَجَرَی بَیْنَهُ وَ بَیْنَ امْرَأَتِهِ کَلَامٌ فَقَالَ لَهَا أَنْتِ عَلَیَّ کَظَهْرِ أُمِّی ثُمَّ إِنَّهُ نَدِمَ عَلَی مَا کَانَ مِنْهُ وَ قَالَ وَیْحَکِ إِنَّا کُنَّا فِی الْجَاهِلِیَّهًِْ تَحْرُمُ عَلَیْنَا الْأَزْوَاجُ فِی مِثْلِ هَذَا قَبْلَ الْإِسْلَامِ فَلَوْ أَتَیْتِ رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) تَسْأَلِیهِ عَنْ ذَلِکِ فَجَاءَتِ الْمَرْأَهًُْ إِلَی رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) فَأَخْبَرَتْهُ فَقَالَ لَهَا مَا أَظُنُّکِ إِلَّا وَ قَدْ حَرُمْتِ عَلَیْهِ إِلَی آخِرِ الْأَبَدِ فَجَزِعَتْ وَ بَکَتْ وَ قَالَتْ أَشْکُو إِلَی اللَّهِ فِرَاقَ زَوْجِی فَأَنْزَلَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ قَدْ سَمِعَ اللهُ قَوْلَ الَّتِی تُجادِلُکَ فِی زَوْجِها إِلَی قَوْلِهِ وَ الَّذِینَ یُظاهِرُونَ مِنْ نِسائِهِمْ ... فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) قُولِی لِأَوْسٍ زَوْجِکِ یُعْتِقُ نَسَمَهًًْ فَقَالَتْ وَ أَنَّی لَهُ نَسَمَهًٌْ وَ اللَّهِ مَا لَهُ خَادِمٌ غَیْرِی قَالَ فَیَصُومُ شَهْرَیْنِ مُتَتَابِعَیْنِ قَالَتْ إِنَّهُ شَیْخٌ کَبِیرٌ لَا یَقْدِرُ عَلَی الصِّیَامِ قَالَ فَمُرِیهِ فَلْیَتَصَدَّقْ عَلَی سِتِّینَ مِسْکِیناً فَقَالَتْ وَ أَنَّی لَهُ الصَّدَقَهًُْ فَوَاللَّهِ مَا بَیْنَ لَابَتَیْهَا أَحْوَجُ مِنَّا قَالَ فَقُولِی لَهُ فَلْیَمْضِ إِلَی أُمِّ الْمُنْذِرِ فَلْیَأْخُذْ مِنْهَا شَطْرَ وَسْقِ تَمْرٍ فَلْیَتَصَدَّقْ بِهِ عَلَی سِتِّینَ مِسْکِیناً.

امام علی (علیه السلام)- مردی در زمان رسول خدا (صلی الله علیه و آله) که به او اوس‌بن‌صامت می‌گفتند، همسری به نام خوله دختر منذر، داشت. روزی به همسرش گفت: «تو نسبت به من همچون پشت مادرم هستی». و فوری از این سخن پشیمان گشت و رو به همسر خود کرده و گفت: «گمان کنم که تو دیگر بر من حلال نمی‌باشی»، زن نزد رسول خدا (صلی الله علیه و آله) آمد، و عرض کرد: «شوهرم به من گفته است: «تو مانند پشت مادرم بر من حرامی». و این کلام در زمان بیش از اسلام زن را بر مرد حرام می‌ساخت. رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: «ای زن فکر نمی‌کنم، جز اینکه، تو بر او حرام شده باشی». زن دست به‌سوی آسمان برد و گفت: «خداوندا! این مصیبت جدایی از شوهر را به تو شکایت می‌کنم». پس خداوند عزّوجلّ این آیه را بر پیغمبر (صلی الله علیه و آله) نازل فرمود: «ای محمّد (صلی الله علیه و آله)! قَدْ سَمِعَ اللهُ قَوْلَ الَّتی تُجادِلُکَ فی زَوْجِها وَ تَشْتَکی إِلَی اللهِ وَ اللهُ یَسْمَعُ تَحاوُرَکُما إِنَّ اللهَ سَمیعٌ بَصیرٌ، الَّذینَ یُظاهِرُونَ مِنْکُمْ مِنْ نِسائِهِمْ ما هُنَّ أُمَّهاتِهِمْ إِنْ أُمَّهاتُهُمْ إِلاَّ اللاَّئی وَلَدْنَهُمْ وَ إِنَّهُمْ لَیَقُولُونَ مُنْکَراً مِنَ الْقَوْلِ وَ زُوراً وَ إِنَّ اللهَ لَعَفُوٌّ غَفُورٌ؛ آنگاه رسول خدا (صلی الله علیه و آله) به آن زن گفت: «به شوهرت اوس‌بن‌صامت بگو که بنده‌ای را آزاد کن»! زن گفت: «ای رسول خدا! او بنده‌ای ندارد و جز من کسی خادم او نیست». پیامبر (صلی الله علیه و آله) فرمود: «پس بگو دو ماه متوالی روز بگیرد». آن زن گفت: «او پیرمردی است که توان روزه ندارد». پیامبر (صلی الله علیه و آله) فرمود: «پس به او بگو که به شصت مسکین صدقه دهد». زن گفت: «او صدقه‌ای ندارد. به خدا قسم در اینجا نیازمندتر از ما نیست». پیامبر (صلی الله علیه و آله) فرمود: «پس به او بگو نزد ام‌منذر برود و مقداری خرما از او بگیرد و با آن به شصت مسکین صدقه بدهد». زن به نزد اوس آمد. اوس پرسید: «چه گذشت»؟ زن گفت: «به خیر گذشت، امّا بر ذمّه‌ی توست که آن‌گونه که رسول خدا (صلی الله علیه و آله) دستور داده به نزد ام منذر بروی و مقداری خرما از او بگیری و با آن به شصت مسکین صدقه دهی».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۶، ص۸
وسایل الشیعهًْ، ج۲۲، ص۳۰۵
۲
(مجادله/ ۱)

الرّسول (صلی الله علیه و آله)- إِنَّ امْرَأَهًًْ مِنَ الْمُسْلِمِینَ أَتَتْ رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) فَقَالَتْ یَا رَسُولُ (صلی الله علیه و آله) إِنَّ فُلَاناً زَوْجِی قَدْ نَثَرْتُ لَهُ بَطْنِی وَ أَعَنْتُهُ عَلَی دُنْیَاهُ وَ آخِرَتِهِ فَلَمْ یَرَ مِنِّی مَکْرُوهاً وَ أَنَا أَشْکُوهُ إِلَی اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ وَ إِلَیْکَ قَالَ مِمَّا تَشْتَکِینَهُ قَالَتْ لَهُ إِنَّهُ قَالَ لِیَ الْیَوْمَ أَنْتِ عَلَیَّ حَرَامٌ کَظَهْرِ أُمِّی وَ قَدْ أَخْرَجَنِی مِنْ مَنْزِلِی فَانْظُرْ فِی أَمْرِی فَقَالَ رَسُولُ اللَّه (صلی الله علیه و آله) مَا أَنْزَلَ اللَّهُ عَلَیَّ کِتَاباً أَقْضِی بِهِ بَیْنَکَ وَ بَیْنَ زَوْجِکِ وَ أَنَا أَکْرَهُ أَنْ أَکُونَ مِنَ الْمُتَکَلِّفِینَ فَجَعَلَتْ تَبْکِی وَ تَشْتَکِی مَا بِهَا إِلَی اللَّهِ وَ إِلَی رَسُولِهِ وَ انْصَرَفَتْ فَسَمِعَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ مُحَاوَرَتَهَا لِرَسُولِهِ (صلی الله علیه و آله) فِی زَوْجِهَا وَ مَا شَکَتْ إِلَیْهِ فَأَنْزَلَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ بِذَلِکَ قُرْآناً بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ قَدْ سَمِعَ اللهُ قَوْلَ الَّتِی تُجادِلُکَ فِی زَوْجِها وَ تَشْتَکِی إِلَی اللهِ وَ اللهُ یَسْمَعُ تَحاوُرَکُما یَعْنِی مُحَاوَرَتَهَا لِرَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) فِی زَوْجِهَا إِنَّ اللهَ سَمِیعٌ بَصِیرٌ. الَّذِینَ یُظاهِرُونَ مِنْکُمْ مِنْ نِسائِهِمْ ما هُنَّ أُمَّهاتِهِمْ إِنْ أُمَّهاتُهُمْ إِلَّا اللَّائِی وَلَدْنَهُمْ وَ إِنَّهُمْ لَیَقُولُونَ مُنْکَراً مِنَ الْقَوْلِ وَ زُوراً وَ إِنَّ اللهَ لَعَفُوٌّ غَفُورٌ فَبَعَثَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) إِلَی الْمَرْأَهًِْ فَأَتَتْهُ فَقَالَ لَهَا جِیئِینِی بِزَوْجِکِ فَأَتَتْهُ فَقَالَ لَهُ أَقُلْتَ لِامْرَأَتِکَ هَذِهِ أَنْتِ عَلَیَّ حَرَامٌ کَظَهْرِ أُمِّی قَالَ قَدْ قُلْتُ لَهَا ذَلِکَ فَقَالَ لَهُ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) قَدْ أَنْزَلَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ فِیکَ وَ فِی امْرَأَتِکَ قُرْآناً فَقَرَأَ عَلَیْهِ مَا أَنْزَلَ اللَّهُ مِنْ قَوْلِهِ قَدْ سَمِعَ اللهُ قَوْلَ الَّتِی تُجادِلُکَ فِی زَوْجِها إِلَی قَوْلِهِ إِنَّ اللَّهَ لَعَفُوٌّ غَفُورٌ فَضُمَّ امْرَأَتَکَ إِلَیْکَ فَإِنَّکَ قَدْ قُلْتَ مُنْکَراً مِنَ الْقَوْلِ وَ زُوراً قَدْ عَفَا اللَّهُ عَنْکَ وَ غَفَرَ لَکَ فَلَا تَعُدْ فَانْصَرَفَ الرَّجُلُ وَ هُوَ نَادِمٌ عَلَی مَا قَالَ لِامْرَأَتِهِ وَ کَرِهَ اللَّهُ ذَلِکَ لِلْمُؤْمِنِینَ بَعْدُ فَأَنْزَلَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ وَ الَّذِینَ یُظاهِرُونَ مِنْ نِسائِهِمْ ثُمَّ یَعُودُونَ لِما قالُوا یَعْنِی لِمَا قَالَ الرَّجُلُ الْأَوَّلُ لِامْرَأَتِهِ أَنْتِ عَلَیَّ حَرَامٌ کَظَهْرِ أُمِّی قَالَ فَمَنْ قَالَهَا بَعْدَ مَا عَفَا اللَّهُ وَ غَفَرَ لِلرَّجُلِ الْأَوَّلِ فَإِنَّ عَلَیْهِ فَتَحْرِیرُ رَقَبَةٍ مِنْ قَبْلِ أَنْ یَتَمَاسَّا یَعْنِی مُجَامَعَتَهَا ذلِکُمْ تُوعَظُونَ بِهِ وَ اللهُ بِما تَعْمَلُونَ خَبِیرٌ. فَمَنْ لَمْ یَجِدْ فَصِیامُ شَهْرَیْنِ مُتَتابِعَیْنِ مِنْ قَبْلِ أَنْ یَتَمَاسَّا فَمَنْ لَمْ یَسْتَطِعْ فَإِطْعامُ سِتِّینَ مِسْکِیناً فَجَعَلَ اللَّهُ عُقُوبَهًَْ مَنْ ظَاهَرَ بَعْدَ النَّهْیِ هَذَا وَ قَالَ ذلِکَ لِتُؤْمِنُوا بِاللَّهِ وَ رَسُولِهِ (صلی الله علیه و آله) وَ تِلْکَ حُدُودُ اللَّهِ فَجَعَلَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ هَذَا حَدَّ الظِّهَار.

پیامبر (صلی الله علیه و آله)- زنی از میان مسلمانان نزد رسول خدا (صلی الله علیه و آله) آمد و به او گفت: «ای رسول خدا (صلی الله علیه و آله)! فلان شخص همسر من است، فرزندانم از او بسیار است و در امر دنیا و آخرتش او را یاری کرده‌ام. از من هیچ کار ناخوشایندی ندیده است، امّا من از او نزد خداوند عزّوجلّ و شما شکایت می‌کنم». فرمود: «در مورد او از چه امری شکایت می‌کنی»؟ گفت: «او امروز به من گفت: «تو همچون مادرم بر من حرام هستی و مرا از خانه‌ام بیرون کرد، به مسئله‌ی من رسیدگی کنید». رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: «خداوند بر من آیه‌ای نازل نکرده است که به‌وسیله‌ی آن میان تو و همسرت قضاوت کنم و دوست ندارم جزء کسانی باشم که از پیش خود سخنی می‌گویند؛ پس او شروع به گریه در پیشگاه خداوند عزّوجلّ و رسولش (صلی الله علیه و آله) کرد. رفت و خداوند عزّوجلّ این آیه را بر پیامبر (صلی الله علیه و آله) نازل کرد: بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ، قَدْ سَمِعَ اللهُ قَوْلَ الَّتِی تُجادِلُکَ فِی زَوْجِها وَ تَشْتَکِی إِلَی اللهِ وَ اللهُ یَسْمَعُ تَحاوُرَکُما إِنَّ اللهَ سَمِیعٌ بَصِیرٌ یعنی مکالمه‌ی آن زن با رسول خدا (صلی الله علیه و آله) را درباره‌ی همسرش [شنید] * الذِینَ یُظَاهِرُونَ مِنکُم مِّن نِّسَائِهِم مَّا هُنَّ أُمَّهَاتِهِمْ إِنْ أُمَّهَاتُهُمْ إِلا اللائِی ولدْنَهُمْ و إِنَّهُمْ لیَقُولونَ مُنکَرًا مِّنَ القَول و زُورًا و إِنَّ اللهَ لعَفُو غَفُورٌ؛ رسول خدا (صلی الله علیه و آله) به‌سوی آن زن فرستاد تا بیاید و به او فرمود: «همسرت را بیاور». او را نزد رسول خدا (صلی الله علیه و آله) آورد. به او فرمود: «آیا تو به همسرت گفته‌ای: «تو همچون مادرم به من حرامی»؟ گفت: «آری، گفته‌ام». رسول خدا (صلی الله علیه و آله) به او فرمود: «خداوند در مورد تو و همسرت آیاتی نازل کرده و آن را بر او قرائت کرد: قَدْ سَمِعَ اللهُ ... إِنَّ اللهَ لعَفُو غَفُورٌ. همسرت را با خود ببر. یقیناً تو کلامی زشت و باطل گفته‌ای، خداوند تو را عفو کرده و آمرزیده است. و این کار را تکرار نکن». مرد درحالی‌که به خاطر آنچه به همسرش گفته بود، احساس پشیمانی می‌کرد، رفت. خداوند از آن پس این کار را از مؤمنان ناپسند دانست و این آیه را نازل کرد: «و الذِینَ یُظَاهِرُونَ مِن نِّسَائِهِمْ ثُمَّ یَعُودُونَ لمَا قَالوا یعنی آنچه که آن مرد به همسرش گفت: «تو همچون مادرم بر من حرام هستی». فرمود: «هرکس پس از عفو و آمرزش خداوند [نسبت به مرد اوّل] چنین گوید، فَتَحْرِیرُ رَقَبَةٍ مِّن قَبْل أَن یَتَمَاسَّا؛ یعنی قبل از هم‌بستر شدن با او؛ ذَلکُمْ تُوعَظُونَ بِهِ و اللهُ بِمَا تَعْمَلونَ خَبِیرٌ* فَمَن لمْ یَجِدْ فَصِیَامُ شَهْرَیْنِ مُتَتَابِعَیْنِ مِن قَبْل أَن یَتَمَاسَّا فَمَن لمْ یَسْتَطِعْ فَإِطْعَامُ سِتِّینَ مِسْکِینًا؛ بنابراین خداوند پس از نهی از ظهار، این مجازات را عقوبت ظهارکنندگان قرار داد و فرمود: ذَلکَ لتُؤْمِنُوا بِاللهِ و رَسُولهِ و تِلکَ حُدُودُ اللهِ؛ پس خداوند عزّوجلّ این مجازات را حدّ ظهار قرار داد.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۶، ص۱۰
الکافی، ج۶، ص۱۵۲/ بحارالأنوار، ج۱۰۱، ص۱۶۶/ القمی، ج۲، ص۳۵۳/ البرهان/ نورالثقلین/ وسایل الشیعهًْ، ج۲۲، ص۳۰۴/ بحارالأنوار، ج۲۲، ص۷۲
۳
(مجادله/ ۱)

أمیرالمومنین (علیه السلام)- إِنَّ اللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی أَنْزَلَ الْقُرْآنَ عَلَی سَبْعَهًِْ أَقْسَام ... وَ مِنْهُ مَا تَأْوِیلُهُ قَبْلَ تَنْزِیلِه ... وَ أَمَّا الَّذِی تَأْوِیلُهُ قَبْلَ تَنْزِیلِهِ فَمِثْلُ قَوْلِهِ تَعَالَی فِی الْأُمُورِ الَّتِی حَدَثَتْ فِی عَصْرِ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) مِمَّا لَمْ یَکُنِ اللَّهُ أَنْزَلَ فِیهَا حُکْماً مَشْرُوحاً وَ لَمْ یَکُنْ عِنْدَ النَّبِیِّ (صلی الله علیه و آله) فِیهَا شَیْءٌ وَ لَا عُرِفَ مَا وَجَبَ فِیهَا مِثْل ... الظِّهَارُ فِی کِتَابِ اللَّهِ تَعَالَی فَإِنَّ الْعَرَبَ کَانَتْ إِذَا ظَاهَرَ رَجُلٌ مِنْهُمُ امْرَأَتَهُ حَرُمَتْ عَلَیْهِ إِلَی آخِرِ الْأَبَدِ فَلَمَّا هَاجَرَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) کَانَ بِالْمَدِینَهًِْ رَجُلٌ مِنَ الْأَنْصَارِ یُقَالُ لَهُ أَوْسُ‌بْنُ‌الصَّامِتِ وَ کَانَ أَوَّلَ رَجُلٍ ظَاهَرَ فِی الْإِسْلَامِ وَ کَانَ کَبِیرَ السِّنِّ بِهِ ضَعْفٌ فَجَرَی بَیْنَهُ وَ بَیْنَ أَهْلِهِ کَلَامٌ وَ کَانَتِ امْرَأَتُهُ یُسَمَّی خَوْلَهًَْ بِنْتَ ثَعْلَبَهًَْ الْأَنْصَارِیِّ فَقَالَ لَهَا أَوْسٌ أَنْتِ عَلَیَّ کَظَهْرِ أُمِّی ثُمَّ إِنَّهُ نَدِمَ عَلَی مَا کَانَ مِنْهُ وَ قَالَ وَیْحَکِ إِنَّا کُنَّا فِی الْجَاهِلِیَّهًِْ نُحَرِّمُ عَلَیْنَا الْأَزْوَاجَ فِی مِثْلِ هَذَا مِنْ قَبْلِ الْإِسْلَامِ فَلَوْ أَتَیْتِ رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) تَسْأَلُهُ عَنْ ذَلِکِ فَجَاءَتْ خَوْلَهًُْ‌بِنْتُ‌ثَعْلَبَهًَْ إِلَی رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) فَقَالَتْ یَا رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) زَوْجِی ظَاهَرَ مِنِّی وَ هُوَ أَبُوأَوْلَادِی وَ ابْنُ‌عَمِّی قَدْ کَانَ هَذَا الظِّهَارُ فِی الْجَاهِلِیَّهًِْ یُحَرِّمُ الزَّوْجَاتِ عَلَی الْأَزْوَاجِ أَبَداً فَقَالَ لَهَا مَا أَظُنُّکِ إِلَّا أَنْ حَرُمْتِ عَلَیْهِ إِلَی آخِرِ الْأَبَدِ فَجَزِعَتْ جَزَعاً شَدِیداً وَ بَکَتْ ثُمَّ قَامَتْ فَرَفَعَتْ یَدَیْهَا إِلَی السَّمَاءِ وَ قَالَتْ إِلَی اللَّهِ أَشْکُو فِرَاقَ زَوْجِی فَرَحِمَهَا أَهْلُ الْبَیْتِ وَ بَکَوْا لِبُکَائِهَا فَأَنْزَلَ اللَّهُ عَلَی نَبِیِّهِ قَدْ سَمِعَ اللهُ قَوْلَ الَّتِی تُجادِلُکَ فِی زَوْجِها وَ تَشْتَکِی إِلَی اللهِ وَ اللهُ یَسْمَعُ تَحاوُرَکُما إِنَّ اللهَ سَمِیعٌ بَصِیرٌ إِلَی قَوْلِهِ وَ الَّذِینَ یُظاهِرُونَ مِنْ نِسائِهِمْ ثُمَّ یَعُودُونَ لِما قالُوا فَتَحْرِیرُ رَقَبَةٍ مِنْ قَبْلِ أَنْ یَتَمَاسَّا ذلِکُمْ تُوعَظُونَ بِهِ وَ اللهُ بِما تَعْمَلُونَ خَبِیرٌ فَمَنْ لَمْ یَجِدْ فَصِیامُ شَهْرَیْنِ مُتَتابِعَیْنِ ... فَمَنْ لَمْ یَسْتَطِعْ فَإِطْعامُ سِتِّینَ مِسْکِیناً فَقَالَ لَهَا رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) قُولِی لِأَوْسِ‌بْنِ‌الصَّامِتِ زَوْجِکِ یُعْتِقْ نَسَمَهًًْ فَقَالَتْ یَا رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) وَ أَنَّی لَهُ نَسَمَهًٌْ لَا وَ اللَّهِ مَا لَهُ خَادِمٌ غَیْرِی قَالَ فَیَصُومُ شَهْرَیْنِ مُتَتَابِعَیْنِ قَالَتْ إِنَّهُ شَیْخٌ کَبِیرٌ لَا یَقْدِرُ عَلَی الصِّیَامِ قَالَ فَمُرِیهِ أَنْ یَتَصَدَّقَ عَلَی سِتِّینَ مِسْکِیناً قَالَتْ وَ أَنَّی لَهُ الصَّدَقَهًُْ فَوَ اللَّهِ مَا بَیْنَ لَابَتَیْهَا أَحْوَجَ مِنَّا قَالَ فَقُولِی فَلْیَمْضِ إِلَی أُمِّ الْمُنْذِرِ فَلْیَأْخُذْ مِنْهَا شَطْرَ وَسْقِ تَمْرٍ فَلْیَتَصَدَّقْ عَلَی سِتِّینَ مِسْکِیناً قَالَ فَعَادَتْ إِلَی أَوْسٍ فَقَالَ لَهَا مَا وَرَاکَ قَالَ خَیْرٌ وَ أَنْتَ ذَمِیمٌ إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) یَأْمُرُکَ أَنْ تَمْضِیَ إِلَی أُمِّ الْمُنْذِرِ فَتَأْخُذَ مِنْهَا وَسْقَ تَمْرٍ فَلْتَصَدَّقْ بِهِ عَلَی سِتِّینَ مِسْکِیناً.

امام علی (علیه السلام)- خداوند تبارک و تعالی قرآن را بر هفت قسم نازل کرده است ... امّا گروهی که تأویلش در تنزیلش است ... امّا آیاتی که مفهوم آن‌ها پیش از نزول آیات واقع شده، مانند سخن خدای متعال در مورد اتّفاقاتی که در عصر پیامبر (صلی الله علیه و آله) واقع شده که هیچ حکم مشروحی از جانب خدا درباره‌ی آن‌ها نیامده بود و در نزد پیامبر (صلی الله علیه و آله) هم چیزی درباره‌ی آن نبود و حکم آن معلوم نبود ... و از موارد دیگر آن در قرآن ظهار است. پیش از این وقتی در عرب مردی زنش را ظهار می‌کرد تا ابد بر او حرام می‌شد. پس از هجرت رسول خدا (صلی الله علیه و آله) در مدینه مردی از انصار بود که به او اوس‌بن‌صامت می‌گفتند که اوّلین کسی است که در اسلام ظهار کرد. او پیرمردی بود ضعیف که بین او و زنش که خوله بنت ثعلبه انصاری نام داشت مشاجره‌ای درگرفت و به او گفت: «تو برای من مانند پشت مادرم هستی». و سپس از گفته‌ی خود پشیمان شد و گفت: «وای بر تو! در زمان جاهلیّت در چنین مواردی زنانمان بر ما حرام می‌شدند». پیش رسول خدا (صلی الله علیه و آله) برو و حکم آن را بپرس». خوله بنت ثعلبه به نزد رسول خدا (صلی الله علیه و آله) آمد و گفت: «ای رسول خدا (صلی الله علیه و آله)! شوهرم مرا ظهار کرد. او پدر فرزندانم و پسر عمویم است و در جاهلیّت با ظهار زنان تا ابد بر مردان حرام می‌شدند». پیامبر (صلی الله علیه و آله) فرمود: «من هم تو را بر او حرام می‌دانم». در این لحظه زن بسیار غمگین شده و گریه کرد و بلند شده و دست‌هایش را به آسمان بلند کرد و گفت: «از دوری همسرم به خدا شکایت می‌کنم». اهل خانه از گریه او به گریه افتادند. آنگاه خدای متعال به پیامبرش این آیه را نازل کرد: قَدْ سَمِعَ اللهُ قَوْلَ الَّتِی تُجَادِلُکَ فِی زَوْجِهَا وَ تَشْتَکِی إِلَی اللهِ وَ اللهُ یَسْمَعُ تَحَاوُرَکُمَا إِنَّ اللهَ سَمِیعٌ بَصِیرٌ * الَّذِینَ یُظَاهِرُونَ مِنْکُمْ مِنْ نِسَائِهِمْ مَا هُنَّ أُمَّهَاتِهِمْ إِنْ أُمَّهَاتُهُمْ إِلاَّ اللاَّئِی وَلَدْنَهُمْ وَ إِنَّهُمْ لَیَقُولُونَ مُنْکَراً مِنَ الْقَوْلِ وَ زُوراً وَ إِنَّ اللهَ لَعَفُوٌّ غَفُورٌ * وَ الَّذِینَ یُظَاهِرُونَ مِنْ نِسَائِهِمْ ثُمَّ یَعُودُونَ لِمَا قَالُوا فَتَحْرِیرُ رَقَبَةٍ مِنْ قَبْلِ أَنْ یَتَمَاسَّا ذلِکُمْ تُوعَظُونَ بِهِ وَ اللهُ بِمَا تَعْمَلُونَ خَبِیرٌ* فَمَنْ لَمْ یَجِدْ فَصِیَامُ شَهْرَیْنِ مُتَتَابِعَیْنِ مِنْ قَبْلِ أَنْ یَتَمَاسَّا فَمَنْ لَمْ یَسْتَطِعْ فَإِطْعَامُ سِتِّینَ مِسْکِیناً؛ آنگاه رسول خدا (صلی الله علیه و آله) به آن زن گفت: «به شوهرت اوس‌بن‌صامت بگو که بنده‌ای را آزاد کن». زن گفت: «ای رسول خدا (صلی الله علیه و آله)! او بنده‌ای ندارد و جز من کسی خادم او نیست». پیامبر فرمود: «پس بگو دو ماه متوالی روز بگیرد». آن زن گفت: «او پیرمردی است که توان روزه ندارد». پیامبر (صلی الله علیه و آله) فرمود: «پس به او بگو که به شصت مسکین صدقه دهد». زن گفت: «او صدقه‌ای ندارد. به خدا قسم در اینجا نیازمندتر از ما نیست». پیامبر (صلی الله علیه و آله) فرمود: «پس به او بگو نزد ام منذر برود و مقداری خرما از او بگیرد و با آن به شصت مسکین صدقه بدهد». زن به نزد اوس آمد. اوس پرسید: «چه گذشت»؟ زن گفت: «به خیر گذشت، امّا بر ذمّه توست که آن‌گونه که رسول خدا (صلی الله علیه و آله) دستور داده به نزد ام منذر بروی و مقداری خرما از او بگیری و با آن به شصت مسکین صدقه دهی».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۶، ص۱۲
بحارالأنوار، ج۹۰، ص۷۱
۵
(مجادله/ ۱)

علی‌بن‌إبراهیم (رحمة الله علیه)- کَانَ سَبَبَ نُزُولِ هَذِهِ السُّورَهًِْ أَنَّهُ أَوَّلُ مَنْ ظَاهَرَ فِی الْإِسْلَامِ کَانَ رَجُلًا یُقَالُ لَهُ أَوْسُ‌بْنُ‌الصَّامِتِ مِنَ الْأَنْصَارِ وَ کَانَ شَیْخاً کَبِیراً فَغَضِبَ عَلَی أَهْلِهِ یَوْماً فَقَالَ لَهَا أَنْتِ عَلَیَّ کَظَهْرِ أُمِّی ثُمَّ نَدِمَ عَلَی ذَلِکَ قَالَ وَ کَانَ الرَّجُلُ فِی الْجَاهِلِیَّهًِْ إِذَا قَالَ لِأَهْلِهِ أَنْتِ عَلَیَّ کَظَهْرِ أُمِّی حَرُمَتْ عَلَیْهِ آخِرَ الْأَبَدِ فَقَالَ أَوْسٌ لِأَهْلِهِ یَا خَوْلَهًُْ إِنَّا کُنَّا نُحَرِّمُ هَذَا فِی الْجَاهِلِیَّهًِْ وَ قَدْ أَتَانَا اللَّهُ بِالْإِسْلَامِ فَاذْهَبِی إِلَی رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) فَاسْأَلِیهِ عَنْ ذَلِکِ فَأَتَتْ خَوْلَهًُْ رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) فَقَالَتْ بِأَبِی أَنْتَ وَ أُمِّی یَا رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) إِنَّ أَوْسَ‌بْنَ‌الصَّامِتِ هُوَ زَوْجِی وَ أَبُو وُلْدِی وَ ابْنُ‌عَمِّی فَقَالَ لِی أَنْتِ عَلَیَّ کَظَهْرِ أُمِّی وَ کُنَّا نُحَرِّمُ ذَلِکَ فِی الْجَاهِلِیَّهًِْ وَ قَدْ أَتَانَا اللَّهُ الْإِسْلَامَ بِک.

علیّ‌ّّّبن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- سبب نزول این سوره این است که اوّلین کسی که در اسلام ظهار کرد، پیرمردی بود به نام اوس‌بن‌صامت که از انصار بود. او بر همسرش خشمگین شد و به او گفت: «تو همچون مادرم بر من حرامی». پس از کرده‌ی خویش پشیمان شد. گفت: «سنّت چنین بود که اگر در جاهلیّت کسی به همسرش می‌گفت: تو برای من مانند پشت مادرم هستی، آن زن تا ابد بر او حرام می‌شد. اوس به همسرش گفت: «ای خوله، ما این امر را در جاهلیّت حرام می‌دانستیم و خداوند اسلام را برایمان آورده است؛ پس به‌سوی رسول خدا (صلی الله علیه و آله) برو و از رسول خدا (صلی الله علیه و آله) در این‌باره سؤال کن. خوله نزد رسول الله (صلی الله علیه و آله) آمد و گفت: «پدر و مادرم فدایت ای رسول خدا (صلی الله علیه و آله)! اوس‌بن‌صامت همسر من است و پدر فرزندانم و پسر عموی من است». او به من گفت: «تو همچون مادرم بر من حرامی. ما در جاهلیّت این کار را حرام می‌دانستیم و اکنون خداوند به‌واسطه‌ی تو، اسلام را برایمان آورده است، پس خداوند این سوره را نازل کرد».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۶، ص۱۴
بحارالأنوار، ج۲۲، ص۷۱/ بحارالأنوار، ج۱۰۱، ص۱۶۵/ القمی، ج۲، ص۳۵۳/ نورالثقلین

جدال

۱
(مجادله/ ۱)

أمیرالمومنین (علیه السلام)- إِنَّ اللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی أَنْزَلَ الْقُرْآنَ عَلَی سَبْعَهًِْ أَقْسَامٍ کُلٌّ مِنْهَا شَافٍ کَافٍ وَ هِیَ أَمْرٌ وَ زَجْرٌ وَ تَرْغِیبٌ وَ تَرْهِیبٌ وَ جَدَلٌ وَ مَثَلٌ وَ قِصَصٌ ... أَمَّا الْجِدَالُ وَ مَعَانِیهِ فِی کِتَابِ اللَّهِ تَعَالَی ... قَدْ سَمِعَ اللهُ قَوْلَ الَّتِی تُجادِلُکَ فِی زَوْجِها وَ تَشْتَکِی إِلَی اللهُ.

امام علی (علیه السلام)- خداوند متعال قرآن را بر هفت قسم نازل فرمود که هرکدام آن‌ها شافی و کفایت کننده‌اند که عبارتند از: آیات امر، نهی، ترغیب، ترساندن، جدل و مثل و قصص ... و امّا جدل و معانی آن در کتاب خداوند ... این آیه است: قَدْ سَمِعَ اللهُ قَوْلَ الَّتِی تُجادِلُکَ فِی زَوْجِها وَ تَشْتَکِی إِلَی الله.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۶، ص۱۴
بحارالأنوار، ج۹۰، ص۶۵

ولایت

۱
(مجادله/ ۱)

الصّادق (علیه السلام)- قَالَ النَّبِیُّ (صلی الله علیه و آله) لِفَاطِمَهًَْ (سلام الله علیها) إِنَّ زَوْجَکَ یُلَاقِی بَعْدِی کَذَا وَ یُلَاقِی بَعْدِی کَذَا فَخَبِّرْهَا بِمَا یَلْقَی بَعْدِی فَقَالَتْ یَا رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) أَلَا تَدْعُو اللَّهَ أَنْ یَصْرِفَ ذَلِکَ عَنْهُ فَقَالَ قَدْ سَأَلْتُ اللَّهَ ذَلِکَ لَهُ فَقَالَ إِنَّهُ مُبْتَلًی وَ مُبْتَلًی بِهِ فَهَبَطَ جَبْرَئِیلُ (علیه السلام) فَقَالَ قَدْ سَمِعَ اللهُ قَوْلَ الَّتِی تُجادِلُکَ فِی زَوْجِها وَ تَشْتَکِی إِلَی اللهِ وَ اللهُ یَسْمَعُ تَحاوُرَکُما إِنَّ اللهَ سَمِیعٌ بَصِیرٌ وَ شَکْوَاهَا لَهُ لَا مِنْهُ وَ لَا عَلَیْهِ.

امام صادق (علیه السلام)- پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) به فاطمه (سلام الله علیها) فرمود: «شوهرت بعد از من چنین‌وچنان خواهد دید». و جریان‌های پس از خود را به فاطمه (سلام الله علیها) اطلاع داد. عرض کرد: «ای رسول خدا (صلی الله علیه و آله) از خدا درخواست نمی‌کنید این ناراحتی‌ها را از او رفع کند». فرمود: «چرا درخواست کردم». و فرمود: «او گرفتار خواهد شد و گروهی به‌واسطه‌ی او آزمایش می‌شوند جبرئیل این آیه را آورد: قَدْ سَمِعَ اللهُ قَوْلَ الَّتِی تُجادِلُکَ فِی زَوْجِها وَ تَشْتَکِی إِلَی اللهِ وَ اللهُ یَسْمَعُ تَحاوُرَکُما إِنَّ اللهَ سَمِیعٌ بَصِیرٌ البتّه شکایت حضرت فاطمه (سلام الله علیها) از ناراحتی‌هایی بود که علی (علیه السلام) خواهد دید نه اینکه از خود شکایت داشته باشد».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۶، ص۱۴
بحارالأنوار، ج۲۴، ص۲۳۰/ بحارالأنوار، ج۳۶، ص۱۶۴؛ «و تشتکی الی الله ... منه و لاعلیه» محذوف/ تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص۶۴۵ و البرهان؛ «و شکواها له لامنه و لاعلیه» محذوف

آیه الَّذينَ يُظاهِرُونَ مِنْكُمْ مِنْ نِسائِهِمْ ما هُنَّ أُمَّهاتِهِمْ إِنْ أُمَّهاتُهُمْ إِلاَّ اللاَّئي وَلَدْنَهُمْ وَ إِنَّهُمْ لَيَقُولُونَ مُنْكَراً مِنَ الْقَوْلِ وَ زُوراً وَ إِنَّ اللهَ لَعَفُوٌّ غَفُورٌ [2]

كسانى كه از شما نسبت به زنانشان «ظهار» مى‌كنند [و مى‌گويند: «تو نسبت به من به‌منزله‌ی مادرم هستى»]، آنان هرگز مادرانشان نيستند؛ مادرانشان تنها كسانى‌اند كه آن‌ها را به دنيا آورده‌اند. آن‌ها سخنى ناپسند و باطل مى‌گويند؛ و به يقين خداوند بخشنده و آمرزنده است.

کسانی که از شما نسبت به زنانشان «ظهار» می‌کنند [و می‌گویند: «تو نسبت به من به‌منزله‌ی مادرم هستی»]، آنان هرگز مادرانشان نیستند؛ مادرانشان تنها کسانی‌اند که آن‌ها را به دنیا آورده‌اند

۱ -۱
(مجادله/ ۲)

الکاظم (علیه السلام)- عَنِ الْقَاسِمِ‌بْنِ‌مُحَمَّدٍ الزَّیَّاتِ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی الْحَسَنِ (علیه السلام) إِنِّی ظَاهَرْتُ مِنِ امْرَأَتِی فَقَالَ کَیْفَ قُلْتَ قَالَ قُلْتُ أَنْتِ عَلَیَّ کَظَهْرِ أُمِّی إِنْ فَعَلْتِ کَذَا وَ کَذَا فَقَالَ لَا شَیْءَ عَلَیْکَ وَ لَا تَعُدْ.

امام کاظم (علیه السلام)- قاسم‌بن‌محمّد زیات گوید: به امام کاظم (علیه السلام) عرض کردم: «من با همسرم ظهار کردم». امام (علیه السلام) فرمود: «چگونه»؟ گفتم: «به او گفتم اگر فلان کار را بکنی رابطه‌ام با تو مثل رابطه‌ام با مادرم است». امام (علیه السلام) فرمود: «[چون شرط بوده، ظهار انجام نشده و پس] حرجی بر تو نیست و [با او باش و] نیاز نیست که آن زن عدّه نگه دارد».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۶، ص۱۶
الکافی، ج۶، ص۱۵۸/ نورالثقلین
۱ -۲
(مجادله/ ۲)

الکاظم (علیه السلام)- عَنِ ابْنِ بُکَیْرٍ عَنْ رَجُلٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ رَجُلٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی الْحَسَنِ (علیه السلام) إِنِّی قُلْتُ لِامْرَأَتِی أَنْتِ عَلَیَّ کَظَهْرِ أُمِّی إِنْ خَرَجْتِ مِنْ بَابِ الْحُجْرَهًْ فَخَرَجَتْ فَقَالَ لَیْسَ عَلَیْکَ شَیْءٌ فَقُلْتُ إِنِّی قَوِیٌّ عَلَی أَنْ أُکَفِّرَ فَقَالَ لَیْسَ عَلَیْکَ شَیْءٌ قُلْتُ إِنِّی قَوِیٌّ عَلَی أَنْ أُکَفِّرَ رَقَبَهًْ وَ رَقَبَتَیْنِ قَالَ لَیْسَ عَلَیْکَ شَیْءٌ قَوِیتَ أَوْ لَمْ تَقْوَ.

امام کاظم (علیه السلام)- ابن‌بکیر از مردی نقل کرده که گوید: به امام کاظم (علیه السلام) گفتم: «به همسرم گفته‌ام: اگر از در خانه خارج شوی، رابطه‌ام با تو مثل رابطه‌ام با مادرم است و او از خانه خارج شد». امام (علیه السلام) فرمود: «حرجی بر تو نیست». گفتم: «من توانایی پرداخت کفّاره را دارم». فرمود: «نیاز نیست کاری کنی [و کفّاره بدهی]». گفتم: «من حتّی توانایی آزادکردن یک یا دو برده به‌عنوان کفّاره نیز دارم». فرمود: «نیازی نیست کاری بکنی، چه توانایی داشته باشی چه نداشته باشی».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۶، ص۱۶
الکافی، ج۶، ص۱۵۴/ نورالثقلین
۱ -۳
(مجادله/ ۲)

الرّسول (صلی الله علیه و آله)- عَنْ أَبِی‌بَصِیرٍ عَنْ أَبِی‌عَبْدِاللَّهِ (علیه السلام) قَالَ سَمِعْتُهُ یَقُولُ جَاءَ رَجُلٌ إِلَی رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) فَقَالَ یَا رَسُولَ اللَّهِ ظَاهَرْتُ مِنِ امْرَأَتِی قَالَ اذْهَبْ فَأَعْتِقْ رَقَبَهًْ قَالَ لَیْسَ عِنْدِی شَیْءٌ قَالَ اذْهَبْ فَصُمْ شَهْرَیْنِ مُتَتابِعَیْنِ قَالَ لَا أَقْوَی قَالَ اذْهَبْ فَأَطْعِمْ سِتِّینَ مِسْکِیناً قَالَ لَیْسَ عِنْدِی قَالَ فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) أَنَا أَتَصَدَّقُ عَنْکَ فَأَعْطَاهُ تَمْراً لِإِطْعَامِ سِتِّینَ مِسْکِیناً قَالَ اذْهَبْ فَتَصَدَّقْ بِهَا فَقَالَ وَ الَّذِی بَعَثَکَ بِالْحَقِّ مَا أَعْلَمُ بَیْنَ لَابَتَیْهَا أَحَداً أَحْوَجَ إِلَیْهِ مِنِّی وَ مِنْ عِیَالِی قَالَ فَاذْهَبْ فَکُلْ وَ أَطْعِمْ عِیَالَکَ.

پیامبر (صلی الله علیه و آله)- مردی نزد رسول خدا (صلی الله علیه و آله) آمد و عرض کرد: «ای رسول خدا (صلی الله علیه و آله) من از زوجه‌ام ظهار کرده‌ام». حضرت فرمود: «برو و بنده‌ای آزاد کن». مرد گفت: «چیزی نزد من نیست». فرمود: «باز گرد و دو ماه متوالی روزه بگیر». مرد گفت: «توان روزه‌گفتن ندارم». حضرت فرمود: «برو و شصت بینوا را طعام ده». مرد گفت: «ندارم». رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: «من از جانب تو صدقه می‌دهم و مقداری خرما به او داد که به شصت مسکین برساند و فرمود: این را بستان و مساکین را اطعام کن». مرد گفت: «سوگند به آن کس که تو را به حقّ فرستاد در میان مشرق و مغرب مدینه از خود و عیالم محتاج‌تر سراغ ندارم». فرمود: «برو و خود بخور و خانواده‌ات را از آن اطعام کن».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۶، ص۱۶
الکافی، ج۶، ص۱۵۵/ نورالثقلین
۱ -۴
(مجادله/ ۲)

الباقر (علیه السلام)- عَنْ أَبِی‌حَمْزَهًَْ الثُّمَالِیِّ عَنْ أَبِی‌جَعْفَرٍ (علیه السلام) قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الْمَمْلُوکِ أَ عَلَیْهِ ظِهَارٌ فَقَالَ نِصْفُ مَا عَلَی الْحُرِّ مِنَ الصَّوْمِ وَ لَیْسَ عَلَیْهِ کَفَّارَهًْ صَدَقَهًْ وَ لَا عِتْقٌ.

امام باقر (علیه السلام)- ابوحمزه ثمالی گوید: از امام باقر (علیه السلام) پرسیدم: «آیا اگر غلام ظهار کند کفّاره دارد»؟ فرمود: «نصف آنچه روزه بر آزاد واجب می‌شود. و بر او آزادکردن بنده و دادن صدقه و اطعام مساکین واجب نیست».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۶، ص۱۶
الکافی، ج۶، ص۱۵۷/ نورالثقلین
۱ -۵
(مجادله/ ۲)

أمیرالمومنین (علیه السلام)- لَیْسَ بَیْنَ الْحُرِّ وَ أَمَتِهِ ظِهَارٌ وَ مَنْ شَاءَ بَاهَلْتُهُ أَنْ لَیْسَ فِی الْأَمَهًْ ظِهَارٌ لِأَنَّ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ یَقُولُ الَّذِینَ یُظاهِرُونَ مِنْکُمْ مِنْ نِسائِهِمْ وَ لَیْسَ الْأَمَهًُْ بِزَوْجَهًْ.

امام علی (علیه السلام)- ظهار بین یک مردی که آزاد است (برده نیست) و کنیز خودش، معنا ندارد و هرکس می‌خواهد حاضرم که با او بر سر این مسئله که کنیز، ظهار ندارد با او مباهله کنم چون خداوند فرموده است الَّذینَ یُظاهِرُونَ مِنْکُمْ مِنْ نِسائِهِم ولی کنیز، همسرانشان نیست.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۶، ص۱۸
دعایم الإسلام، ج۲، ص۲۷۶
۱ -۶
(مجادله/ ۲)

الصّادق (علیه السلام)- عَنْ فُضَیْلِ‌بْنِ‌یَسَارٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) عَنْ رَجُلٍ مَمْلُوکٍ ظَاهَرَ مِنِ امْرَأَتِهِ قَالَ لَا یَلْزَمُهُ وَ قَالَ لِی لَا یَکُونُ إِیلَاءٌ وَ لَا ظِهَارٌ حَتَّی یَدْخُلَ بِهَا.

امام صادق (علیه السلام)- فضیل‌بن‌یسار گوید: از امام صادق (علیه السلام) پرسیدم: «مردی مالک بضع زنی گشته (یعنی او را عقد کرده) و بعد از آن او را ظهار کرده». فرمود: «ظهار و ایلاء درست نیست مگر پس از دخول و نزدیکی‌کردن مرد با زن».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۶، ص۱۸
تهذیب الأخکام، ج۸، ص۲۱/ نورالثقلین
۱ -۷
(مجادله/ ۲)

الرّضا (علیه السلام)- الظِّهَارُ لَا یَقَعُ عَلَی الْغَضَبِ.

امام رضا (علیه السلام)- درحالی‌که فرد غضبناک است و کلمه‌ی ظهار را بر زبان جاری کند، ظهار واقع نمی‌شود.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۶، ص۱۸
الکافی، ج۶، ص۱۵۸/ نورالثقلین
۱ -۸
(مجادله/ ۲)

الصّادق (علیه السلام)- عَنْ عَمَّارِ‌بْنِ‌مُوسَی عَنْ أَبِی‌عَبْدِاللَّهِ (علیه السلام) قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الظِّهَارِ الْوَاجِبِ قَالَ الَّذِی یُرِیدُ بِهِ الرَّجُلُ الظِّهَارَ بِعَیْنِهِ.

امام صادق (علیه السلام)- عمّاربن‌موسی می‌گوید: از امام صادق (علیه السلام) در مورد ظهار پرسیدم: «کدام قسم آن موجب کفّاره است»؟ فرمود: «آن قسم که خود ظهار را نیّت کند نه چیز دیگری را».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۶، ص۱۸
الکافی، ج۶، ص۱۵۸/ نورالثقلین
۱ -۹
(مجادله/ ۲)

أمیرالمومنین (علیه السلام)- إِذَا قَالَتِ الْمَرْأَهًُْ زَوْجِی عَلَیَ کَظَهْرِ أُمِّی فَلَا کَفَّارَهًَْ عَلَیْهَا.

امام علی (علیه السلام)- اگر زن بگوید: شوهرم بر من مانند پشت مادر من است، کفّاره‌ای بر او لازم نمی‌شود.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۶، ص۱۸
من لایحضره الفقیه، ج۳، ص۵۳۵/ نورالثقلین
۱ -۱۰
(مجادله/ ۲)

الصّادق (علیه السلام)- عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ‌بْنِ‌الْحَجَّاجِ عَنْ أَبِی‌عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) قَالَ: الظِّهَارُ ضَرْبَانِ أَحَدُهُمَا فِیهِ الْکَفَّارَهًُْ قَبْلَ الْمُوَاقَعَهًْ وَ الْآخَرُ بَعْدَهَا فَالَّذِی یُکَفِّرُ قَبْلَ الْمُوَاقَعَهًْ الَّذِی یَقُولُ أَنْتِ عَلَیَّ کَظَهْرِ أُمِّی وَ لَا یَقُولُ إِنْ فَعَلْتُ بِکِ کَذَا وَ کَذَا وَ الَّذِی یُکَفِّرُ بَعْدَ الْمُوَاقَعَهًْ هُوَ الَّذِی یَقُولُ أَنْتِ عَلَیَّ کَظَهْرِ أُمِّی إِنْ قَرِبْتُکِ.

امام صادق (علیه السلام)- ظهار دو نوع است یک نوع آن قبل از آنکه کاری انجام شود و بخواهد [به زن بازگردد] کفّاره دارد و نوع دیگر آن، کفّاره‌اش بعد از آن است. آن نوعی که کفّاره‌اش قبل از انجام هرکاری است، آن موردی است که بگوید تو نسبت به من مثل مادرم هستی امّا نگوید به شرط آنکه چنین‌وچنان کنم و آن نوعی که کفّاره‌اش بعد از آن است، آن موردی است که بگوید اگر به تو نزدیکی کردم، تو نسبت به من مثل مادرم هستی.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۶، ص۱۸
الکافی، ج۶، ص۱۶۰/ نورالثقلین
بیشتر